Morgunblaðið - 23.05.1926, Qupperneq 3

MORGUNBLAÐIÐ
3
MORGUNBLAÐIÐ
Stofnandi: Vilh. Finsen.
^ gefandi: Fjelag í Reykjavík.
Ritstjórar: Jóri Kjartansson,
Valtýr Stefánsson.
-A-Ug-lýsing-astjóri: E. Hafberg.
Skrifstofa Austurstrætí 8.
Sími nr. 500.
Auglýsingaskrifst. nr. 700.
Heimasímar: J. Kj. nr. 742.
V. St. nr. 1220.
E. Hafb. nr. 770.
Áskriftagjald innanlands kr. 2.00
á, mánut5i.
Utanlands kr. 2.50.
í lausasölu 10 .ura eintaklö.
FRJÁLS VERSLUN
eða
EINOKUN.
Hvað ætlar Tímaklíkaa sjer?
ERLENDAR SÍMFREGNIR
Norðmerm afnema ko>netnkaeöl-
tma.
, Símað et' frá Ósló, að ÓðaLs-
Hngið hafi samþykt afnám korn-
eihkasölunnar. Verðlaun verða
gefin fyrir komrækt, er nema 4
nurum á kílóið. Áætluð útgjöld
Tegna þessa 6 miljónir, en tekjur
’ af hveititolli eru áætlaðar svipuð
ttpphæð.
Verglunarjöfnuður Bandaríkjaxma
Símað er frá Washington, að
síðustu mánuði hafi verið flutt
inn mun meira í landið en út úr
því, en áður námu útflutningarnir
iangtum hærri upphæð en innflutu
ingarnir.
Prakkar vmna sígur í Marokkó.
Símað er frá Par-ís, að Frakkar
kafi unnið si'gur í Marokko og
tekið Tárguiit(?)-hæðimar.
Byrd ætlar /il Suðurpólsiha.
Símað er frá New Tortk, að
fiyrd hafi í huga að fljúga til
'Suðhrpólsins.
Nafharverkamenn í Ósló óánæg®!-
Símað er frá Ósló, að tilraunir
til umflutnings' á cementi hafi
^erið stöðvaðar af hafnarverka-
^nönnum.
Kolanámumenn og námueig
endur í JSnglandi hafna miðl
unartillögu stjórnarinnar.
Símað er frá London, aÓ full-
trúaþing kolanámumanna hafi
hafnað miðlunartillögu stjórnar-
'tmar. Námueigendur hafa einnig
hafnað henni. Fyrirypurn ko n
tram um það í þinginu, hvort
^tjórnin ætlaði sjer að koma í
teg fyrir, að rússnesku fje væri
varið til styrktar námumönnum.
Svaraði sjórnin því neitandi, og
^vað kolaverkfallið ekki brot á
t'einum lögum.
Ný stjórn í Belgíu.
Símað er frá Brússel, að tekist
Wi að mynda nýja stjórn, og
^afi stjórnarmyndunin stöðvvð
^all frankans. Jasper er stjórnar-
^°rseti, en Vandervelde er utau-
^kismálaráðherra.
^gileg sprenging í Belgíu.
Símað er frá Berlín, að púður-
>f!rksmiðja nálægt Wertheim, hafi
^Prungið í loft upp. Fjöldi manna
eið bana. Fjöldi særðist.
GENGIÐ.
Um margar aldir urðu íslend-
ingar að þola það, að öll versluu
í landinu væri bundin fjötrum —
einokuð. Á þeim tímum ríkti hjer
ófrelsi og kúgun. Þá vom íslend-
ihgar ekki frjáls þjóð í frjálsu
landi. Þfir voru kúgaðir og und-
irokaðir.
En Islendingar hafa aldrei þoi-
| að kúgun til lengdar. Forfeður
j þeirra flúðu land úr Noregi,
j vegna þess, að þeir þoldu ekki
kúgun; og hví skyldu eftirkom-
endur þessara manna þola hana?
; Allan hinn óratíma, meðan ein-
okunarfjötramir voru að kreista
merg og blóð úr þjóðinni, þráðu
íslendingar frelsið að nýju.. En
eldgos, drépáóttir og hungur
j höfðú dregið allan kjark og þrótt
•úr þjóðinni, og það var fyrst eftir
langa og harða baráttu, að hún
loks gat sprengt af sjer fjötrana.
Það var ekki fyr en seint á .19
! öld. —
í Upp frá því var verslnnin frjáls
, og nýir uppgangstímar runnu
! upp. Enginn þorði að nefna ein-
olkun framar, enda hefði ný ein-
okunarkenning lítinn byr fengið
bjá þjóðinni, svo vel mundi hún
j f jötrana frá fyrri öldum.
ÞEIR HÚSEIGENDUR, er hafa í hyggju að mála
hús sín á þessu sumri, ættu að nota öðru fremur hið
óbrigðula raka- og ryðverjandi efni, „VATOELINu.
í fimtán ár hefir þetta ágæta efni verið notað mjög
mikið á Norðurlöndum, og áunnið sjer fjölda meðmæla
frá fagmönnum, sem það hafa notað til málningar á alt
járn og múrveggi, er fullyrða, að „WATOELIN“-efnið
taki öllum áður þektum raka- og ryðverjandi efnum
fram. — Fyrirliggjandi byrgðir hefur:
HJÖRTUR HANSSON Austurstræti 17.
Bkýrust erú dæmin frá tóbaks-
og steinolíueinokuninni síðustu.
ar háværari. Er líkast þrí,
þau óttist reynsluna.
Khöfn í gær.
terlingSpUn(j.............. 22.15
anskar krónur.............119.60
"Vskar krónur.............. 98.91
^hskar krónur..............122.17
^°Hara..............., .. 4.56.5
tanskir frankar............ 14.35
tvllini....................183.77
'Vk........................108.54
Svo kom ófriðurinn mikli, sem
öllu kollvarpaði. Þá komust enn
bönd á verslunina. Ríkið tók ýms-
ar nauðsvnjavörur í sínar hend-
ur, og tók á þeim einkasölu
petta var neyðarúrræði, því að
öðrum kosti var ekki unt að fá
vöruna hjá ófriðarþjóðunum.
Þegar svo ófriðurinn mikli var
um garð genginn og verslunin
komst smám saman í samt lag, þá
hvarf þessi ríkisverslun úr sög-
unni.
En það var eins og hún hefði
smitað frá sjer. Raddir heyrðust
fljótt, xim það, að ríkið ætti að
halda áfrám verslun, minsta kosti
með.sumar vörutegundir.
Háværar urðtl þessar raddir
aldrei, og aðeins einn stjórnmála-
flokkur, jafnaðarmenn, þorði op:
inberlega að játa sig fylgjandi
ríkisverslun. Allir aðrir stjóm-
málaflokkar töldu sig fylgjandi
frjálsri verslnn. En þó var það
vitanlegt um éinn flokk, sem þá
var í uppsiglingu, Tímaflokkinu
(síðar Framsókn), að hann var
einungis i orði fylgjandi frjálsri
verslun; á borði var liann þoð
eíkki.
Blað flokksins, Tíminn, hóf
göngu sína 1917, með því aÓ ráS-
ast illgirnislega á innlenda kaúp-
mannastjétt og hefir haldið þeirri
árás alla tíð síðan. Jafnhliða lýsti
blaðið aðdáun sinni á samvinnu-
versluninni. Sama dálæti kemur
einnig fram þaðan gagnvart ríkis-
verslun, þegar hún kemur fram í
einhverri mynd.
t rauninni er það dkkert ann-
að en grímluklædd einokunarpóli-
tík, sem Tíminn er að berjast
fyrir. Hefir þetta komið mjög
skýrt fram síðan. Öll tækifæri,
sem gefist hafa, notar Tíminn
til þess að koma á ríkiseinokun
á einhverri vöru, og básúnar svo
ágæti einokunarinnar.
Þegar alt var að fara í kálda
kol eftir ófriðinn mikla, og menu
komust að raun um, að ríkið var
ekki eins auðugt og menn hjeldu,
var gripið til örþrifaráða, til
þess að afla ríkissjóði tekna. Þá
var tóbakseinokuninni komið á,
með það fyrir augum, að afla
ríkissjóði tekna.
Vitanlega hafði þessi einokun
ekki starfað lengi, þegar fram
komu þar allir gallar einokunar :
dýr vara og vond, að ógleymdu
þeirri, pólitísku hringiðu, sem
myndaðist umhverfis verslunina.
Verður svo ætíð. Hitt er jafn vit-
anlegt, að hægt er að afla ríkis-
sjóði tekna með því að einoka
vöru, sem almenningur kaupir
mikið af, ekki síst, þegar ekkert
er um það hirt, livað háu verði
almenningur þarf að kaupa vör-
una. En hvort þetta er hagkvæmt,
það er annað mál.
Tímastjórnin hafðj ekki setið
lengi við völd hjer á landi, þeg-
ar hún einokaði eina brýnustu
nausynjavöruna, steinolíu. Hún
gerði það á þann undarlega mátaj
að veita erlendu aúðfjelagi um j
þriggja ára skeið, einkasölu á
þessári vörutegund til landsins.
Með fáránlegum samningi trygði
hún þessu auðfjelagi gróða, sem (
nam hundruðum þúsunda króna
á ári.
Þingið .1925 verðnr lengi í minn-
um haft fyrir það, að því auðn-
aðist að leggja niður þessi síð-
ustu einokunarfyrirtæki, tóbaks-
og steinolíueinokunina. Voru þessi
fyrirtæki lögð að velli þrátt fyrir
Harðvítuga, og illvíga mót-
spyrnu frá Tímasósíalistum og
sósíalistum. En jafnsikjótt og
verslunin var gefin frjáls, sýndu
sig geysimiklir yfirburðir hinnar
frjálsu vc”slunar: Varan batnaði
stórum og verðið stórfjell. —
Mundu vjelbátaeigendur áreiðan-
lega hafa fengið að kenna á
fjötrum steinolíuemokunarinnar,
ef bún hefði ein verið starfandí
í vetur. Nú þegar skiftir það þann
útveg að sjálfsögðu mörgum
hundruðum þúsunda sá hagnaður
sem hann hefir af því hlotið, að
steinolíuverslunin var gefin frjá's
En hin frjálsá verslun mátti
ekki fá langt svigrúm til þess
að sýna yfirburði síria fram vfir
einokunina. Óðara en búið var
að leggja einkasölurnar að velli,
risu blöð Framsóknar og jafnað-
armanna upp dg heimtuðu einka-
sölurnar aftur. Og með hverju
missiri sem líður, gerast raddirn-
Síðastliðið haust sendi miðstjórn
Framsóknarflokiksins tiUögur til
manna sinna úti um land, sem
þeir áttu að bera upp á þingmála-
fundum. Ein tillaganna var mót-
mæli gegn því, að ríkiseinkasöl-
urnar voru lagðar niður.
Þessi mótmæli, sem miðstjóra
Framsóknar var að fiska eftir, og
hinn sífeldi einokunar-róður, sem
háður er í blöðum flokksins, sýnir
best hvað þeir ætla sjer þessir
menn, et' þeir fá völdin í landinu.
Ennþá ákveðnari kemur vilji
þeirra í Ijós nú við landskjörið,
sem í hönd fer. Þar setja þeir
Magnús Krisjánsson, fyrverandi
einolkunarforstjóra, efstan á lista.
Þann sama mann, sem svo nýlega
gerði hinn alræmda einokunar-
samning við auðfjelagið erlenda,
mann, sem vitanlegt er um, að
rær að því öllum árum, að koma
hjer á eino'kun affcur, hvenær sem
tækifæri gefst!
pennan mann hýður Tímaklík-
an í Rvík til landkjörs. Þennan
mann hef ir „bændaflokkurimT!
upp á að bjóða! Er unt að marka
stefnuna skýrara, heldur eff þarna
er gert?
Vonandi vara landsmenn sig á
þessum einokunarpostula. Færi
best á, ,að þjóðin sendi hann til
baka aftur til sinna heimkynna
og hirti ekki um þingsetu hans.
Þekki þjóðin sinn vitjunartíma
nú, þá á hún svo að gera, því
enginn veit hvað á eftir kann að
koma, ef einn einokunarpostulinn
bætist við á Alþingi.
Annars er bændum landsins
sýnd móðgun með því, að bjóða
þann mann, sem hefir það eitt
á sinni stefnuskrá, að vilja binda
verslun landsmanna í nýja ein-
oknnarfjötra. Og því verður ekki
trúað, að bændur taki þegjandi
móti slíku boði.
Ljáblöð.
Brýni
Brúnspónn.
Steðjar.
Klöppur.
Hnoð.
JÁRNV ÖRUDEILD
Jes Zimsen.
Hurðarskrár, sjerstak-
lega ódýrar,
Útihurðarskrár úr
kopar og úr járni.
Damm-iáaar.
Damm-hangiiásar,
Closetskrár,
Hurðarhúnar úr trje,
messing hvítmálmi og
járni.
Skipshandföng,
Snepplásar,
Hengsii, ógalv. og galv.
Mikið úrval. Spyrjið eftir
hinu nýjasta, Iága verði.
9. Ginarsson s Mi
Pósthússtr. 9. Sími 982.
D A G B ó K.
I.O.O.F. — H. — 1085248, eng
inn fundur.
Bandalacj kvenna heldur aðal-
fund þriðjudag 25. og miðvikudag
26. maí kl. 8 e. h. báða dagana
á SkjaldbreiS. Fundarboð hafa ver
ið send fulltrúunum, en auk þess
er hverri konu, sem er í fjelögun-
um, sem mynda bandalagið, heim-
ilt að mæta sem áheyrandi á fund-
inum. -— Þá hefir kvenfjelagið
„Hringurinn“ boðið fulltrúum að
skoða hressingarheimili fjelagsins
í Kópavogi, og eru fulltrúar beSn-
ir að mæta kl. 5 á þriðjudag eftir
miSdag á bifreiðastöð Steindórs,
Stórt og fjölbreytt úr-
val af
Hluminiumvörum
er nýkomið i
Jápnvöi*udeild
Jes Zimsen.
því að þaðan verður lagt af stað.
Á miðvikudags eftirmiðdaginn verS
ur sýnd kvikmyndin Lífegjöfin, og
fá allar þær konur, sem eru í fje-
lögunum, ókeypis aðgang að mynd
inni. Aðgöngumiða skal vitja ser»
hjer segir: Fjelagskonur í Ilringa
um til frú Kristínar Jacobson,
Yonarstræti 1. Fjelagsk. í Hvíta-
bandinu, eldri deildin til ungfri
Bryndísar Einarsdóttur, Hvítu
biiðmni Laugaveg 21, en yngri
deildin til frk. Hólmfríðar Árna-
dóttur. Fjelagskonur í liinu ís-
lenska kvenfjelagi til frú Guðrún-
ar Pjetursdóttur, Skólavörðustíg
11. Fjelagskonur í Kvenfjelagi Frí
kirkjusafnaðarins til frú HólmfríS
ar Þorláksdóttur, Bergstr. 13. Fje-
lagskonur Kvenr j ettindaf j ela gsin*
til frú Elínar Jónatansdóttur, Vob