Morgunblaðið - 05.10.1926, Blaðsíða 8

MORGUNBL A Ð1Ð
u/n, og það er okkur lífsnauðsyr,
að rœkta iirœ okkar sjálfir.
íiannsóknir Kl. Kristjánssonar
hafa dregið þetta svo Ijóst frarn
i dagsbirtuna sern verða má.
sje dútlað við að taka firæ lijer,
af erlendum sáðgrösum, er fræið,
sem hjer þroskast, jafnaðarlega
minna, en af sömu tegund erlend'
is. Það er aigild og skiljanleg
regla í náttúrunnar *ríki, að því
ÁSur en lengra er farið, skal stærra sem fræið er, sööiu tegund-
vikið nánar að starfsmanninum ar’ Því Þrosk«vænlegra er það, því
Ki. Kristjánssyni. Hann er í fám betra- Getlir b-íer mar-t komið ti!
orðum sagt einn þessara hanr i ^Úina.Stórt fræ er betur útbúið frá
ingjusómu manna, sem fengið móðurplöntunni, í því meiri forði
hafa lífsköllun í hendur. Pyrir en 1 Þvi örari spíimn mögu-
honum vakir nótt og nýtan dag ie^- Gins fw‘ Það að jafnaði harð
þef.ta eina áhugamál. að koma -erðara f-vr,r utanaðkomandi áhrif
upp fulikomri frærækt «f íslensk-.nm'
um túngrösum. Hann hefúr að' Fræþyngd íslenskra túngrasa,
vísu nokkur hjáverk, svo sein óendir á, að ísiensk veðrátta og
kornræktartilraunir og rannsókn- önnur skibrði. útheimti st.Vt fræ.
ir á öðrum sviðum ísiensW Með fr«Þ^Í<d™i einni, er hægt
jarðræktar, en fræræktin er hans afi ,lesa sJe*' ti!’ hvaða tegundir
mikla mál. og að heimi hefir liann ei”i b<'er að llaitia nPP a’ ti! tin’
unnið í nokkur ár.
Bláfátæktw braust
haun til
rækta. TJr því er nú leyst.
En meira er unnið. Fullvissa <vr
náms, og komst í grasræktarskóla fen8tn fyril' því, að frærækt get-
ur orðið trygg af tegundum þess-
um og þær hafa. að geyma ótæm'
andi möguleika til kynhóta-
Jeg vildi óska, að allir íslensk'
ir bændw, íslenskir jarðræktar-
menn, ættu kost á því, að koma í
gróðurreit Klemeusar Kristjáns-
sonar einn sófbjartan sumardag.
Þar er nú á sumri hvorju hægt að
erlendis, tíl ]iess að nerha öll þau
handtök og sjá og vinna að öll'
um þeim athugunum, sem til þess
þarf að koma upp kynbóta'
stofni grasa.Hann hefir og stund-
að nám um tíma á búpaðarhá-
skóla Norðmanna í Asi.
Er liann kom heim, fjekk hanu
sjer lítinn æeit, hjerna í Alda'
mótagarðinuin. Þar liefir liann s.la> mikil og merkileg táku og
unnið að sínum eigin tilraunnm,
jafnframt því sem hann liefir nú
síðustu árin verið aðstoðarmaður
Metusalems Stefánssonar við íóð'
merki í hinni stóru bók íslensks
náttúruríkis. Þar er ekkert mikil'
fenglegt álitum, nema helst hygg'
reitknir. Því Klemens hefir nú
Twræktartilraunir BúnaðarfjelagS j ræktað bygg til fullþroskunar í
Islands. Hann liefir o« haft á fjögur ár, notað sama stofninn.
hendi grasfræsöfnun á sand-
•græðslnsvæðunum í Eandsveit :•
Rangárvallasýslu.
Sný jeg mjer þá að ritgerð
Klemensar í Búnaðarritinu, þar
sem hann skýæir frá árangrinum
af starfi sínu.
ííann hefir eftir tilraunir og
Dönnes-bygg, er hann skrifaði um
í Erey. Hann hefir leikið sjer að
]>ví, að rækta það til fullþroskuir
ar og gera um leið sáðtíma-tilrauu
þá er hann lýsti þar.
En furðulegast, merkilegast er
að sjá grasbrúskana hans. Þar eru
reitir með ýmsum tegundum túir
athuganir undanfarin ár. komist grasa, og eru 25 plöntur í hverj'
að raun um, að gerlegt er, að um reit. Mann rekur í rogastar.s
rsekta hjor fræ, af þessum helstu að sjá þessa plöntueinstaklinga,
túngrösum vorum, vallarsveif- 25 í hóp, en hveni út af fyrir sig.
grasi, hásveifgrasi, túnvingli (og Allir aru þeir af sama uppruna,
afbrigðinu sandvingli), snarrótai- sama foreldri, af „sömu rót runn-
punti og háliðagrasi. !ir“, en þó svo merkilega ólíkir.
Við rannsóknk hefir það komið Að sjá t. d. vingulinn þai*na. Sum-
í Ijós, að mjög skiftir í tvö horn, ir eru strámiklir, blaðlitlir, aðrir !
rneð fræþyngdina. Af hinum bestu þvínær tóm blöð. Sumir hafa mjó^
túngrösum okkar, er fræið stærra, og gægsnisleg blöð, aðrir breið og
en fræ sömu tegunda erlendis. En þroskamikil. Getur munað um alt
! «ð helmingi á blaðbreiddinni. Hví*
líkur munu*r á fóðurmagni, sem í
því innifæhst, að öll vingulsblöð'
in væru sem hin breiðustu. — Á
sumum þroskast fræið alt jafn
snemma, á öðrum er það að þrosk-
ast smátt og smátt.
En nm alt þetta skrifar Klem*
ens skýrsliw sínar, athugar ná-
kvæmlega einstaklingseðli hverrar
plöntu og velur síðan undamTdis-
grös.
Þar sem það er fullreynt, að
lufgt er að fá þroskað fræ í með'
alá«ri, af túngrasa-tegundum vor-
um ókynbættum, liggur það í hlut-
arins oðli, að mikils má vænta af
þeim grösum, þegar úrval kemur
til greina, teknar eru úrvalsplönt-
ur til undaneldis — lið fram af
lið.
Eftir 3 ára starf, segist Klemens
vera búinn að ná í úrvals plöntur
fjögurra tegunda, sem skara fram
úr fjöldanum, og sem hann býst
við að geta orðið nothæfar stofn*
plöntur til fræræktar.
1 grein Klemensar í Búnaðar-
ritinu segir svo:
— Fræræktartilraunum liefi jeg
skift í 3 flokka:
1. Kynbóta'tilraunir:
a. Einstaklings-ræktun og
einstaklings-mat, úrval eft'
ir mati og vigt.
b- Frærækt af bestu stofn-
um, stofnfræræktar'til-
raunir.
2. Tilraunir með ýmsar aðferð-
ir í girasfræræktinni, svo sem:
áburðar-tilraunir, sáðtíma'til-
raun, sáðaðferða'tilraunir
(breiðsáð, raðsáð), sáðmagns-
tilraunir, þurkunar'tilraunir,
með þreskjun, hreinsun,
geymslu fræsins o. fl.
3. Algeng frærækt af bestu og
nothæfustu grasfiræstofnum
innan hverrar tegundar.
En um framtíðina farast honum
þannig orð:
— Til þess að hægt verði að
vinna að grasfræræktinni, og
mögulegt sje að koma henni á fót,
þarf að koma tilraunum þeim, sem
að ofan getur, á þann stað og við
þau .skilyrði, sem tilraununum
hæfa. Eina úrlausnin verður því
sú, að sett verði á stofn sjerstök
grasfræ-ræktarstöð, sem teku*r öll
atriði viðvíkjandi þessu þjóðþrifa-
máli til tilrauna og ítarlegra rann-
j sókna. Virðist það ekki vera of-
ætlun, þó að anna*r aðalatvimnr
vegur þjóðarinnar kæmi slíkri tiÞ
raunastöð á stofn og kostaði rekst-
| ur hennar, þar sem slík starfsemi
. beindist inn á það svið, að bæta
ræktunarhagsæld og vaxandi ,rækt-
unaröryggi í landinu-
A síðasta Búnaðarþingi bauðst
hann til þess að taka starfið að
sjer. Segir svo í greininni:
«—(A síðastá Búnaðarþingi kom
jeg með tillögur og tilboð um það,
að taka þess;w tilraunir að mjer,
ef Búnaðarfjelag íslands styrkt.i
mig til þess á þennan hátt:
1. Með því að ganga í ábyrgð
fyrir jarðarverði og áhöfn á hana.
2. Að fjelagið útvegaði mjer
2000 kr. lán til verkfærakaupa, og
3. Veitti mj(ir 3000 kr. árlegan
styrk til tilraunanna, sem í grein-
argerð málsins var ítarlega skýrt
frá.
Eigi var horfið að því ráði, að
tilboði mínu vsari tekið, en þess
í stað gerð ný ályktun um, að
undirbúa grasfræræktarmálið til
Búnaðarþingsins 1927.
Þannig farast lionum orð. Svo
mikiun dugnað og áhuga hefir
þessi maður sýnt í fræræktannál-
inu, að bændur verða að líta svo
á, að eigi .sje um neina aðra leið
í þessu máli að velja en þá, að
greidd verði gata Kl„ svo hanu
geti framvegis helgað þessu vel-
ferðarmáli þjóðarinna*r óskifta
krafta sina.
V. St.
jræktar. Tún alls á landinu 11,rl
22000 hektarar). Jarðabótastyrk-
urinn nam alls 132 þúsunduni
króna.
i Mest túnrækt er í Bulll,rill"n
og Kjósarsýslu 22.918 Jagsvöfk-
næst í Eyjafirði 15,371 dii?s'cr *
Næstir eru Skagfirðingar ®eð
14.365 tiinræktar dagsverk.
——<m>——-
GILBERT CHESTERTON.

Rithöfundurinn og ritskýr*®
inn enskl G. Chestcrton mun ver^
um það leyti að takast
hendur til Norðurlanda. Er kan!®
meðal fra’gustu rithöfunda rh-
Og ber uiargt til þess, því hnllT
hefir sveiflast frá róttækustu iílfn
aðarmanna- og firjálshyggjusk
unum til íhaldssemi í stjónllilíl
um og trú.
Nýlega hefir liann lýst enskua1
nútímabókmentum. Hann hei,iul
því fram, að þær sjeu nú ®e‘
mjög fáum undantekninguni. har ..
lítils virði. Aðalmarkmiðið sje
a-‘
JARÐABÆTUR
Á R I Ð 1 9 2 5.
1 nýútkomnu Búnaðarriti, er
yfirlitaskýrslá yfir jarðabætur
þær, söm mældar hafa verið á ár-
inu 1925. — 176 búnaðarfjelög
bafa fengið j;wðabótastyrk sam-
kvæmt II. kafla jarðræktarlag-
anna, og eru styrkþegar 1584.
(Bændur alls á landinu rúmlega
6000). Alls hafa verið unnin 123
þúsund dagsverk, og af því rúm
100 þúsund við túnrækt. (Sam-
svara*r nálægt 500 hckturuiu uý-
fylla hin mörg hundruð t.íjuufl
með smásögum og skáLdsöguW1-
Og oft sje ekki aunað að haffl eI
litprentaðar kápurnar.
GENGIÐ.
1»*
Sterlingspund.............. *"J' ,
Danskar kr...............1°1’'',
Norskar kr.................l00'^
Sænskar kr................1
157
Dollar................" JdíT
Frankar.................... ló' .
Gyllini...................
Miirk......................1089'
Olnbogabarn hamingjunnar.
hún ekki þekti. Annar þeirra var lítill, miðaldra mað'
ur með fuglsandlit. Hinn var ungur, herðabreiðtv og
fettur í andliti. Þeir voru báðir dökkklæddir.
Yngri maðurinn fór ekki lengra en á þrepskjöldinn.
Hann hjelt upp að nefinu klæði nokkru, og streymdi
af því um herbergið einkennileg edikskend lykt. Hinn
kom strax til sjúklingsins og skoðaði hann.
— Veikindamerkin koma óvenjulega fljótt sagði
hann, og athugaði sjúklingiim enn nákvæmar.
Holles stóð við hlið hans og .sptirði með liljóm-
lausri rödd:
Eigið þjer við það, að vonlaust sje um liana?
— Meðan líf er þá er von, svaraði læknirinn. Það
þarf ekki að vera vonlausara um hana en hvern amr
an. Alt fer eftir því, hve góða hjúkrnn og umönnun
liún faar. Það verður að berjast karlmannlega við þessa
veiki.
Það kom leiftur í augu Holles. Læknirinn skildi
það. Það bar vott um, að ofurstinn hefði ákveðið, að
ef um baráttu væri að ræða þarna, skyldi hann leggja
út í hana. Hann vildi berjast við veikina á sama hátt
og hann hafði barist við Buckingham.
—- En þetta verður löng og erfið barátta. sagði
læknirinn ennfremur. Það er erfitt að fá hjúkrunar-
konur nú. En jeg skal gera það sem jeg get- Þangað
til verðið þ.jor að treysta á sjálfan yður.
— Jeg er reiðubúinn.
— En samkvæmt lögum megið þjer ekki fara úr
þessu húsí fyr eu víst er að þjer getið ekki smitað.
Og það verður aldrei fy*r en mánuði eftir að konan
er orðin heilbrigð.
— Jeg gengst undir þetta alt saman, sagði Holles.
— Það er gott. En fyrst og fremst verður að
koma sjúklingnum í rúmið.
— Látið mig vita um alt, sem jeg þarf að gera.
— Jeg hefi lijer meðferðis alt sem þjer þurfið
að nota.
Hann dró pakka úr vasa sínum og bent Holles
að koma að borðinu. Þar opnaði hann böggulinn, og
skýrði fyrir Holles innihald hvers smápakka. Síðan
bætti hann við:
— Hitið síðan upp í svefnherherginu og vefjið
konuna svo í öllum þeim voðum og teppum, sem
þjer getið náð í. Því meira sem hún svitnar, þess betra.
Að þessu loknu fór læknirinn-
Iíolles bar ungfrú Farquharson upp í svefnher-
bergið. Þar kom hún til sjálfs sín og krafðist þess nð
fá að vera ein. Eftirlitsmaðurinn áleit það rjettast að
láta það eftir henni.
Þegar að ]>eir höfðu afklætt hana og búið um
•hana svo sem vera átti, fór eftirlitsmaðnrinn. Um leið
og hann lokaði dyrunum, málaði hann á þær undir
stóra rauða krossinn:
„Drottinn miskuna þú oss!“ Holles heyrði, að lykl-
inum var snúið í skránni að untanverðu, og vissi að
nú yrði hann lokaður inn í húsi þessu nm marg ’a
hljöJr
mánaða tíma, ef dauðinn levsti hann ekki Þaða
fljótlega.
An þess að hirða um sársaukann á höfðinu
Holles liratt upp tröppurnar. Um leið datt honllfI1
hug, að ef til vill hefði eklii verið betur ástatt Url
. ceU1
Farqubarsson, ef hann liefði látið mennma þrja, • ^
mættu þeim á leiðinni, taka hana. Ilver heföi nu ^
að hevgja þá baráttu við veikina, sem hann ætlað1
takast á hendur nú? Ilann þakkaði liamingjunni ÍJrl x
að þetta hafði nú snúist til góðs, þó ilt væri ai a
með því.
22. KAFLI.
BARÁTTAN VTÐ VEIKINA
í fimm skelfilega daga, sem Holles fundust
langir og ár, lá leikkonan milli heims og lielju- ^ ..g
minstu misgrip í hjúkruu og aðhlynningu hefðu v
nóg til þess að þyngja lóðið í þeirri skálinni, sem
inn liafði helgað sjer. ,„y
... „(íjc; <Teta‘
Það liafði ræst svo úr, að læknirmn haro - ,
útvegað lijúkrunarkonu, góðlynda, dugle?a
fertugsaldri. En þó hún væri dugleg og árvökui 111
hún aldrei hafa megnað að hjúkra s.júkliuí?11 11 ,u ^ <rt•
eftir þörfum. Því enginn hefði getað hlynt að l0^
með slíkri fórnfýsi og óeigingimi, ást, og umönlin . \
Holles. Það var því í*ann, sem mestan þáttinu
því að bægja dauðanum frá sóttarsængiuui.
Aldrei þverraðí árvekni hans og aðga>la.
var liann á verði. Honum datt ekki í iulíJ 11