Morgunblaðið - 27.02.1927, Blaðsíða 5

MORGUNBLAÐIÐ
Pevsur
dökkbláar, Karlmanna,
úr ull og bómull eru
b slar og ódýr. síar í
•
•mi OOU.
Sí£b33L£>$öíiVSgSB*
Nýjar Bollur.
Bestn bollnruar fáið þlð eins og að
■ndanfðrnn kjá
6. úiafsson $ Sandholt
^aug
44
in, en hjer er um svo mikið auka -
atriði að ræða, að jeg hirði ekki
.að éltast við það. Og víst fengi
Al. Jóh. að heita sýkn saka af
minni hálfu, ef honum hefði e"kki
'annarsstaðar slceikað meira en á
titilblaðinu- Það hefir þó alla
claga þtann kost franf yfk' hin
blöðin, að það er autt öðru megin.
Al. Jóh. tekur fram, meira að
segja tvívegis, að jeg kalli síð-
.asta kaflann í bók liaus óskipu-
lega saminn, og skrifar upp alia
niðurröðun hans, til að sanna að
svo sje eigi. Ef h.ann hefði vai'ið
\i\ þess færri límnn, hefði vind-
högg hans e*rðið þeim mun minna.
Jeg hef hvesrgi vikið einu orði að
skipulagi bókarinnar. En hinu
fann jeg að, að Al. Jóh. hefði ver-
ið svo mislagðar hendur að velja
til þessa kafla, að þar væri margt
talið, sem með engu móti gæti
heyrt undir það efni, sem orð höf.
sjálfs sögðu að kafl-inn ætti að
hljóða um. Ef liann sjer þetta
ekki sjálfur, hefir hann enn þá
ekki gert sje»r ljóst eðli þess fyr-
irbrigðis, sem hann tehrr sig liaf.i
*riði, að hver sá stndent, sem verið að rannsaka. T. cl. nær engri
hefði látið annað eins frá sjer átt að slengja því tvennu saman,
fara við embættispróf í málfræði, þeg.ar innlend bæjanöfu gaugast
--------- Iiefði mátt. ugga að sjer. Miklar x munni þeirra manna, sem sífelt
/^exander Jóhannesson í Reykja- villur má fyrirgefa, ef hallinn nota þau í tali sínu, og þegar út-
h hefir verið svo greiðasamur, er að einhverju leyti jafnaður lend staðaheiti, sem mönnum eru
!' Seuda mjer „MorgunbLaðið“ 21. með góðum kostum, en því va.r lítt kunnug eða ekki, afbakast í
jCS' 1926. Þar er birt athugasemu ekki hjer að heilsa. Það sem ríð- handfitum fyrir mislestur eða
ll' hann við ritdóm, tvr jeg hafði ur bók Al. Jóh. að fullu er það vaugá þess sem á pennanum held-
lað fvi.iv Eimreiðina um bók meginlýti, að þar er á ferðum höf- ur. Annað er lifandi mál, hitt er
ADALBU9IR:
auEgi 36 — Gvettisgötu
Þóisgötu 17 — Uröarstíg 9
BErgþórugötu 2 ug Uppsölum,
ar A.I.- Jóh. með tölu). Al. Jóh.
reynir að ger.a sjer mikinn mat §g§
úr því, að jeg taldi slökkur með- s
al fornra mynda og hljóðirjettra, §§§
en átti að vera slökkvir. En held- =
ur vefður lítið úr þcirri athuga- ^
semd, þeg.ar þess er gætt, að end- |H
ingin mátti einu gilda í þessu ||||
sambandi, þar sem verið va*r a Ö s
tála um sjerhljóð stofnsamstöf- ==§
unnar. Og djarft er ,að segja, að §sj
jeg viti „bersýnilega“ ekki tnn
muninn á mitíðum sagna eins og =
benda, temja, meðan Al. Jóh. get- |3|
ur ekki lagt fram dæmi þess, að
jeg h.afi annað tveggja sagt eða. m
skrifað hann „bendur“ eða hann
„temir“, ellegar þá eittlivað því
um líkt.
Jeg get naumast fengið mig til
að deila við Al.Jóh. um brytkjaks-
skýringu l'.ans. — Þó að einhver
fjandmaður málvísinda tæki sjer
fyrir hendur að gera aðferðir
þeirra hhegilegar, gæti hann ai - [jj margeftirspurðu, með skinni á jjj
drei leitað uppi álrvppalegra sönn-
unardæmi þeim til vanv/ðu held-
ur en þá skýringu. Það er slæmt
að láta sjer detta annað eins í
hug, verra að setj.a það á prenr,
en þó er verst að þræta fyrir sanxi
leikann, þegar á hann c,v bent. —
Heimild uni orðið kjak (lítil öxi)
u
er meðal ann.ars Björn Halidors-- □□
son, svo að ekki sje til annara vísað,
□ OE
□
□
3QD
□
Vinnuvetlinsarnir
, 0
[!] gómum, og blárri fit, eru nú [Í1
□ □
komnir aftur, og kosta aðeins
1.25 parið.
Vðruhúsið.
□
□ Q
Búðirnai* opnaðar ki. 7 f. m.
S i m a r ;
24 verslunin.
23 Poulscn.
27 Fossberg.
Klappárstlg 29,
Vieiareimar,
■nikil verdlækkun.
Suar til
^^Xanders Jóhannessonar
undur, sem ekki smíðar og fágar, röng skrift á bókfelli, og verðut’
beita síuum meginreglum i
orðaði hann sannfæ*vður «im að hann sje völ- hvort skifti, þegar ským skal.
')i
ú'ni
^ fyrir
|!S Hug og tung'u-
111 þann ritdóm er það skjót- héfdur bangar og klastrar, en er þó að
4V 'að seK.ja, að je;
ú'f Væ^^e^a sem fr,!llUast var unt, undilr. H.ann segir í grein sinni Alger misskilningur mun það
■ 11 málavöxtum, og ljet margt berum orðum, að hanii hafi fyrst- vera, að myndirnax lirökkur, stökk-
a»t, .sein vert hefði verið að minn- ur manna skýrt í bókinni fjöl— ur slökkur, sökkur sje s.amræmis-
r)i a' Þega*r bók á borð við Iíug mörg orð í íslensku, og ber þar myndir, miðað við nútíðarmál. Ef
" lUagu keiuur ftá þeim manni, með á sjálfan sig- það lxól, sem þessar myndir eru nokkursstað.ai"
n!a ^tl.að er að kenna íslensk.x, lionnm þykir jeg hafa verið of tíðkaðar í tali (Valtýr Guðmunds-
a ræði við háskóla íslands sjálf- tregiur til að veit.a. „Vil ok dul' son segir að svo sjc, Isl. Gtramm.
hefði slíkt vel getað orðið til- kölluðu fornmenn það, þegar ein- bls. 120), liggur lángbeinast við
! „ ýnaislegia hugleiðinga. Jeg liver leyndi sjálfan sig hins sanna, .að skýra það svo, að hið forna
|( !uli í ritdóxni mínum einstök til að geta lagt trúnað á það, sem hljóðvai'p lifi þar enn, en ekki
jif *ðl> sem jeg var ósamþykkur, lvinn vildi helst vera láta- Svo þanniga að menn hafi þar áður
-ýnirmú Al. Jóh. að rökstyðjn hógvær er þó Al. Jóh., að liann sagt hrekkur, stekkur o. s. frv.
., s,tt betur. Það skal þegar játar, að sumar skýring.ar sínar sje og síðan tekið ö upp aft.ur í lík-
úram, að sú vörn á skyldara elcki fullsannaðar ,,enn“ (ekki er ingu við nafnhátt, fleiírtölu fnam-
n> ^at en skylmiugu, eins og bet- svo sem að ef.a, að þær reynast söguháttar og- slíkar myndir. Að
u,un s.iást, síðar. En sjálfur hef rjettar síðar), og er fús a,ð „deilá“ minsta kosti er sá þá skyldur að
að lokum, um þær við þá sem vit hafa á sanna sitt mál, sem heldur vill
í'ram á, að (hann ætlar með öðrum orðum fara krókinn, þegar bein.a' leiðin
xnínum hafi að sitja við sinn keip). blasir við. Það er mumi skoðnn
Jeg ljet þess getið í ritdómi mín-Ntil mikillar styrkta»r, að myndirn-
iirn, að titillinn á bók Al. Jóh- ar lirekkur, stekkur o- s. frv.
segði ekki til efnisins, og átti þar verða ekki altíðar fyr en mjög
við það, a-ð sá sem frjetti, að til seint, eins og meðal annars má
væri bók, sem hjeti Hugur og sjá af bók Björns K. Þórólfsson-
tuuga, myndi varla láta sjer detfca ar, Um íslenskair orðmyndir á 14.
og' hann lxefir líka sögnina kj.aka,
Al. Jóh- álvktar af samsetningnnm
axarkjag-g (axarlíjak er líka til),
að kjagg geti ekki verið öxi, en
ljvers virði sú ^öksemd er, sjer sá
best, sem athugar orð eins og staf-
prik, húskofi. Merking liðanma er
þar náskyld, en síðarj lilutinn er
þó óvirðulegri, og setur hann svip
sinn á samsetta c*rðið. Ef jeg vildi
skýra orðið gönguprik í lxkingu
við brytkj.aks-hugsunargang Al.
Jóh., yrði röksemdaleiðslan á
þessa leið: Fyrst álykta jeg af
samsetningunni stafprik, að prik
geti alls ekki mcrkt neitt í lík-
ingu við staf. Þess vegiv.i getur
gönguprik ekki verið upphaflegt
orð, heldur er það umniyndun. í
fyrstu mun það hafa hljóðað
g’öngup"jónn. Og jeg er ekki í
neinum vandræðum að skýra,
hvers vegna gönguprjónn breyttist
í gönguprik; auðvitað var það af
því að í málinu voru til niörg orð,
sem enduðu á ik, t. d- augnablik,
viðvik og stálbik.
Ekki fer betur um sögiiina
brölta, sem eft r hugmynd Al.
Jóli. á .að hafa hljóðað braulta í
fornöld. Jeg lijelt því fram, að
ekkert væri að marka ritháttinn *^,m^
braulta, sem finna má stöku sinn-
um fyrrum, og geta .allir, sem ein kefir hann ekki borið við
1.
Guðiu. B. Vikar
klæðskæri, Laugav. 21.
fl. saumastofn. Úrval af alls-
konar fataefnum. Saumur og
tillegg er lækkað i kr. 85.00.
□□[=][
•tagoi
Sk^ttvjefar besiar
Þá
ið l>an orð um
4nn hafi sýnt I
..^ið ,af aðfinslum
’H rgÍn að atyðjast. Jafn-
ýi'iy.)(Í. Jóh. hefði vjett
iiii K,ler 1 iiiKim mót bárum sxn-
er' 0I'r , ubdarlegt, hvernig hann
inast að jivílíkri niðui'-
ir af að txieira en
lT aófinslu
híx
'óðu
koi____
lielming-
uum stendur óhrak-
í hug, að þar væri helst á boðstól-
I el' i- '1' Jóh- cýðii' t . Jum samtíningar hljóðgervinga og
Jjý ! euui oi-ði til að verja | ummyndana. Vörn Al. Jóh. fyrir
nálunVn'ln8U sína a hljóðlög-
'lcijjj. ’ euda ftýndi hún slíka!tilvitnunin úr Passíusálmunum og
öSveilu g grundv.allarftt-! álýktunin, sem af versinu er dreg-
titlinum er allsktringileg, ekki síst
og 15. öld-, bls. XIX (sú bók inni-
heldur ekki uppskriftir úr ritum
annara mann.a, heldur sjálfstæðar
rannsóknir, og hefir þrjátíu sinn-
um meira gildi fy*rii- þekkingu ís-
lenskrar málsögu en allar ritsmíð-
hverja nasasjón hafa af hljóð- fyrst, þegar hann hefir ge«'t: senni-
táknum fo»rnra handrite, verið leSU braulta sje hin rjetta
ínjer sammála um l>að. Máli sínu forna mynd, er tími til kominn
til styrkingar bendir Al. Jóh. á vitna um uppruna hennar í
rót *bhru (*bhnau), er komi fram gvf^ku eða önnur fjaxrskyld tungu-
í grísku phi'yne (froskur). Ekki raal- ^vo veikur sem bláþráðurinn
vant."i" að langt sjo leitað. — En uu raá virðast milli brölta og rót-
þetta er að hafa á sjer yfirskin arinnar 'bhru, e#r þó ekki alt fcal-
lærdómsins. og afneita liáns krafti. ið euu- Ollum orðabókum, sem jeg
Al. Jóh. fer hjer aftan að rjettri kef flett upp, ber saman um það,
og sjálfsagðri vísindaaðfcrð. Fyrst þessi rót merki ,alls ekki hreyf-
er að trekja orðið svo langt aftur ingu dýr.a, eins og Al. Jóh. vill
á Norðurlöndum sem unt er og vera láta, heldur sjeírstakaii lit
gahga úr skugg.a um elstu mynd (sbr. ísl. orðið Im'xnn); phryne
þess þar. Al. Jóh. á að sýna fram íjekk ekki nafn af skriði sínu
á, að au geti í íslensku að rjett- heldur af litarhætti (sjá t. d.
um hljóðlögmálum hafa orðið ö í Bois.acq: Dictionnaire étymologi-
þessu orði, og það hefir hann <fue de la langue grecque 1916).
treynt að gera, þó af ærnum van- Hjeæ bætist því enn sú byrði á
efmun. En auk þess á li>ann að Al. Jóh. að, sýna fram 4, að mgrk-
sanna, að í þeirn mállýskum norsk- iug þessarar rófcar hafi vfiipÖ ans-
um, sem liafa orðið brolta,- geti skilin til þessa. —. Alí«lról|Kfis,pyr,:
o verið til orðið fir fornu au- Það hvernig ö í hröltá sjfi upp runn-