Morgunblaðið - 18.10.1927, Side 6

MORGrTNBLAÐLÍi
3ega er það ekki gert með löglegu
Isamþykki fjela^smanna í K. S.,
að sláturgjald þeirra er lagt inn
í stofnsjóð. Og ef syo skyldi reyn-
ast, þá eiga þeir einnig heimting
á að fá sitt gjald endurgreitt.
Ekki virðist það hljóma sjerlega
Vel líjá forráðamönnum K. S., að'
vera að tala um friðhelgi eignar-
rjettarins og jafnaðarstefnu í sam-
bandi við sláturafgjald þetta. —
Minsta kosti vseri rjettara fyrir
þá, áður en þeir gerðu mikið að
islíku, að sanna heimild sína til
]>ess að taka gjaid ]>etta af almen.n
ingi og ráðstafa því á þann veg,
sem þeir hafa gert.

Komið að sknldadðgom
bolsa í Rússlaoðt
(Eftirfarandi grein er tekin eft-
ir „Götaborgs Handels og Sjöfarts
Tidning“).
Hugsið vkkur hóp manna, sem
kemst í lekan bát þar sem vatns-
flóð æðir yfir. f bátnum er nokk-
uð af matvælum, en nokkrum hluta
þeirra þarf að varpa fyrir borð til
/þess að ljetta á bátnum. Mennirnir
í bátnum rífast um það, hverju
skuli kasta og hverju skuli ekki
-kasta. En á meðan fyllist bátur-
inn af vatni. Það er talað um að
treyna að st.öðvai lekann, en úr því
verður ekkert, vegna þess að
mönnum kemur ekki saman um, á
hvaða hátt það skuli gert, og eng-
inn vill láta undan. Svo er talað
um það, hver skuli ráða og hverj-
íum beri að hiýða, en lir því verð-
ur bara rifrildi og menn gleyma
fcæði lekanum og því, að nauðsyn-
legt er að ljetta á bátnum. Og á
meðrn báturinn sekkur, hnakkríf-
ast menn um það, hvernig eigi að
bjarga honum.
Svipað þessu er ástandið í ráð-
stjói nar RúSslandi nú sem >stend-
•ur, nema að því leyti, að stjórn-
arskútan er víða, lek og Bolsar
vita ékki, við: hvern lekann þei,-
eiga fyrst að gera. Það er meira
að segja komið svo langt, að hinir
ráðandi menn vita ekki, hvaða
pólitískri stefnu þeir eiga að halda
og það er farið að tala um það að
Thermidor*) sje í aðsigi. Það er
sjáJfur Trotzki, sem hefir lýst
horfunum í Rússlandi á þennan
hátt. Að undanförnu hefir verið
Tej-nt að ])egja Trotzki i hel, en nu
virðist svo, sem undirróðurinn með
al alþýðunnar sje að vaxa vald-
höfunum vfir höfuð og Moretski
var falið að sanna það, að engin
hætta sje á því að neinn rússnesk-
ur Thermidor sje í aðsigi. Ritaði
hann 20 dálka grein um þett.a í
Pravda (24. og .29. júlí). En svo
hafa, birst ummæli Trotzkis og
tveggja annara andst.æðinga stjórn
arinnar. ]>eirra Sapronov og Smir-
nov og „Pravda“ gert þau hvað
eftir annað að umtalseAii. Blaðio
segir: „Fylgismenn Sapronóv og
Smirnovs segja að ástandið sje nú
enn verra hjer hjá okkur heldur
en-í Frakklandi á þeim tíma sem
Trotzki nefnir til samanburðar.
Sapronov heldur því frara, að vald
►vort — einræði öreiganna — sje
farið að Jeilca á þræði, og viti eng-
inn, hjá hverri stjettinni það lend-
ir. Ráðstjórnir hafi ýmist horfið
úr sögunni alveg eða þær hafi
fengið á sig borgaralegt snið. Eft-
ír áliti Sapronovs er þó ekki leng-
• *,) Thermidor (hitamánuðúr) 11.
iuánúðurinn í almanaki frönsku stjórn-
byLtirjgarmannanna, frá 19. júlí til
17. ágúsf. Hinn 9. Thermidor árið II
(27. júlí 1794) var Robespierre steypt
ug eftir það voru andstæðingar hans
inefndir Thermidoristar.
ur um að ræða neítt Thermídor
tímabil, heldur að nú sje önnur
eins umbjdting í vændum eins og
Cæaar og Napoleon komu á stað“.
Þannig er álit sir"ra kommúnista.!
En hvað hafa ] eir til síns máls?
Moretslri hefir reynt að sýna
fram á hið gagnstæða, en ýmsar af
sönnunum þeim, sem Jiann þýkist
bera fram, eru dauðadómur yfir
bolsivismanum í ráðstjórnar Rúss-
lándi. Hann se^ir meðal annars:
„Alræðisvald öreiganna hjá okkur
hefir í tíu ár getað haldið góð)i
samlcomulagi við bændur, og hefir
þetta án efa stórkostlega sögulega
þýðingu, því að alræði Jakobina
varð bráðlega til þess að valda
fjandskap milli bænda og borgar-
búa.“
En hver sá, sem hefir fylgst með
því, sem í Rússlandi hefir gerst,
síðan Bolsar tóku við völdum, veit
það, að bændur hafa sífelt átt í
stríði við Bolsa. Menn minnast þess
enn t. d. þegar Lenin ljet senda
vopnaða verkamenn til þess að
taka slcatt af hændum með valdi.
Það má líka minnast á hitt, að það
voru bændur. sem neyddu Lenin
til ]>ess fið grípa í skyndi til hinnar
svonefndu sparnaðarpólitíkur. —
Einnig má minnast á stríð „grær.-
!iðk“ gegn Bolsum og hvernig þeir
ctrápu unnvörpum hina svonefndu
borgarfrjettaritara, sem ekki voru
annað í raun og veru en vika-
drengir tjekunnar. Og nú kalla
þeir þetta tíu ára samvinnu við
bændur.
Þrátt fyrir altar tilraunir um
að jafna verðlag á iðnaðarvörum
og landbúnaðarafurðum, er altaf
eldur uppi milli bænda og borga-
lýðs. Jafnframt, eykst atvinnuleysi
ihröðum skrefum og í Ukraine eru
hú t. d. 3 miljónir manna, sern
•enga a.tvinnu hafa. Ríkisiðnaður-
inn hefir orðið að taka 284 milj.
rúbla lán hjá fimm aðalbönkum á
níu mánnðum, í stað þess að ákveð
ið hafði verið að taka ekki meira
en 221 milj. rúbla lán á öllu fjár-
hagsáriuu (f<É október 1926 —
olctóber 1927). Aulc þess hefir rík-
isbankinn neyðst til þess að aulca
Ján landbúnaðarbankans um 40
milj. rúbla. Þetta varð til þess,
að seðlafúJgan, sem var í umferð,
jókst úr 1,343,1 miljón rúbla frá
1. október uj)p í 1.475,1 milj. rúbla
1. júlí, eða um 132 miljónir rúbla.
Og þó átti þá að takmarka seðla-
útgáfuna. í vfiriiti um fjármálin
1926—1!)27 segir A. Blium (Eko-
nomitjeskaie Obozrenie desember
1926) : „Bæði kaupgetan, sem valt.
! á. ýmsum endum í fyrra, svo og
þurð á erlendri mynt og gull-
1 forða í ríkisbankanum, neyðir oss
til þess( að gæta ýtrustu varkárni
um áukna seðlaútgáfu í framtíð-
inní.“ En í loíc fjárhagsársins voru
Rússar þó neydcíir til að aulca
seðlaútgáfuna að) mun.
Hið hættulegasta fyrir Bolsa er
þó það, að þær stoðir, sem alræoi
; öreiganna eigai að hvíla á, eru nú
'farnar að bila. Herinn er eklci
tryggur og atvinnuleysi eykst
margfaldlega. Þjóðnýting vinnu-
. lcraftsins í borgunum hefir ekki
'hlessast og iðnaðarframleiðslan
! minkar stöðugt í stað ])ess að auk-
nst. í janúar hafði stjórnin 2,017,-
I 400 verkamenn í vinnu, en í maí
ekki fleiri en 1,991,000. Iðnfram-
leiðslan í október 1926 var 341,2
j milj. gullrúbla virði (miðað við
verð fyrir stríð), en í júní 334,6
milj. gullrúbla virði. Hefir því
verðgildi framleiðslunnar minkað
meira heldur en því nemur hvað
færri verlcamenn voru í verksmiðj-
unum. Þetta stafar af því, að vjel-
jarnar í verksmiðjunum eru út-
íslitnar og úr sjer gengnar, og hefir
ekki verið hægt að bæta úr því,
eins og gera átti.
Allar efnaverksmiðjur, leður-
verksmiðjur, tóbaks- og ullarverk-
smiðjur slcortir hráefni til iðnaðar
síns og verða að stytta vinnutím-
ann. Yerkamenn í ljereftaverk-
smiðjum liafa fengið sumarfrí sitt
lengt um hálfan mánuð og þeim
hefir verið tilkynt, að þegar þeir
talci til vinnu aftur, verði elcki
unnið nema fjóra daga í vilcu.
Sjálf máttarst.oðin, kommúnista-
fjelagið, er líka orðin fúin. Á sein-
asta aðalfundi þess lcom það upp
úr kafinu að 150,000 fjelagar höfðu
sagt sig úr því á árinu, sem leið.
Stjórn fjelagsins hefir nú mist tögl
og hagldir bæði hjá ríkissjórn og
eins hjá verkamönnum.
Sapronov segir líka að tjekan
hafi risið upp og berjist móti kom-
I múnistum og liann býst við því, að
hún verði alls ráðandi í Rússlandi
áður en langt um líður. Þannig er
ástandið. „Pravda“ ber sig meira
að segja illa og er það ekki von-
um fyr. Rússneski Thermidorinn er
í aðsigi. — —- —
Á fíOLSARÁÐSTEFNU En þegar engir
handa okkur til að drepa, — erum við þá 'njálfir
eru lengur eftir
burgeixastjórn ?
hún sje utanflokka. Ráðið til þess
'að koma ])es.su á sje að talca upp
svissneSlct stjórnarfar.
Svissneska skipulagið er í að-
álatriðum þaiinig^ að stjórnin er
áðallega í hönclum sambandsráðs-
ins, manna, sem lcosnir eru af sani-
einuðu þingi eftir nýafstaðnar
kösuingar, én þær eru ]>riðja hvert
'á.r. Saifibandsráðið er því valiö til
3. ára, en sú liefð hefir lcomist á,
að það sitji óliaggað, þó floklcar
breytist á þingi. Eftir 10 ára starf
og við 55 ára aldur eiga sambands-
ráðsmerín rjett til eftirlauna. —-
Hver, sem lcosinn er í sambands-
í-áðið, segir sig óðara úr sínum
floklci og er utan flokka meðan
hann situr þar. í framkvæmdinni
sitja þá nokkrir utanflokkamenn í
stjórn, sem lítt breytist við lcosn-
ingar, en þær breyta aðeins flokk-
nm á þingi og það ræður eftir sem
áður allri löggjöf.
Þó lcoma mætti þessu skipuiagi
á í Dánmörku án þess að breyt.a
grundVallarlögum, liefir próf. Bei'-
lín' opið auga fyrir því, að flest-
um þingmönnum myndi lítið um
það gefið ef horfurnar minkuðu
til þess 9ð verða ráðherrar, fó ráð-
herraeftirlaun o. s. frv. En hann
gerir ráð fyrir, að stjórnarfarið
fari síversiiandi og að menii neyð-
ist á endanum til að breyta um
það. Kænti þá svissneska skipulag-
ið til athugunai’.
Hvað kemor i stað bingræðisins?
Landsstjórn — ekki flokksstjórn.
Þannig heitir ritlingur, seni
próf. Knud Berlín hefir sprnið fyr-
ir slcömmu og er u])phafið á þessa
leið:
„Það verður elcki borið á móti
]>ví, að mjög er nú ráðist á þing-
Væðið í nálega öllum löndum. þó
lofað væri það í fyrstu og margir
'hofðu þá bamalegu trú, að bar
væri að lokum fundið ráðið við
öllum byltingum á stjórnarfarinu
og eina eðlilega stjórnskipulagið
í öllnm lýðstjórnarlöndum. — I
hverju landinu eftir annað er
jafnvel talað hispurslaust um, að
þingræðið sje að hruni lcomið. —
Víst er það og} að víðast, utan
Englands, styðjast stjórnirnar
ekki við fastan meiri hluta þing-
manna, að þingræðið í sinni upp-
runalegu mynd er farið út um þúf-
ur, ])ó það reyni að bjarga sjer
með kosningabrellum og kosninga-
svikuni. í nokkrum löndum, t d.
Ttalíu og Spáui, þar sem flokka-
stjórnin hafði, farið í hvað mestar
öfgar og komið nálega löndunum
á knje, luifa menn losað sig við
þingræðið og sett nokkurskÖnar
álræðisvald í ]>ess stað — með fullu
samþvlcki almennings.
0,g livernig gengur það með
])ingræðið í Danmörku? Hvar er
sterki meiri blutinn, sem átti að
styðja framkvæindasamar stjórnir
og alla drevmdi um, ])egar þiug-
ra-ðið komst á fót?. Lítilfjörlegt
og hálf hlægilegt hefir þiitgræðið
orðíð \ samáiiburði við það,' .setn
látið' vnr í veðri/ vaká meðan ver-
ið var að lcoma því á. Minni hluta-
stjornir, sem skortir allan áreiðan-
li'gan stuðning á ])higi, geta liváð
éftir annað lent í minni hluta í
'fólksþinginu, án þess að nöklcur
krefjist í alvöru að þær fari frá,'
því allir vita að næ.sta stjórn vrði
engu betur sett. Vjer höfum horf-
ið frá þeirri sjálfsögðu þingræðis-
kröfu, að stjórnin hafi meiri hluta
að baki sjer og látum relca á reið-
anum með minni hlutastjcrn, sem
fetíð verður viðrini.
' Flestír kannast og við ]>að, að
þingræðið sje komið að fótutn
fram. Róttaikf flokkurinn og sósla-
listár liófa fyrir löngu lcomið með
stjórnarski-árbreytingar.sem byggj
ast á svíssneskri lýðstjórn í stað
þiiigrieðis. Aðrir byggja á alræð-
ismenslcu. Urri 'éitt kemur ölluni
Saman: að stjórmirfarið sje ilt. og
nauðsyn bcri*til áð bróyta ])VÍ til
bóta.“
Eins og sjá má af þessum lcafla.
fer dómur prof. K. B. um þing-
ræðið injög í sönm átt og jeg hefi
áður sýnt, fram á í „Ff úr ógöng-
iuium.“ En hvað vi11 liaun ]>á setja
\ staðinn ?
Þáð e'r gaman að sjá hver úr-
ræði svo stjórrimálafróður inaður
'einS og próf. Beríín telur líkleg-
us't. Jeg er elclci persónulega kunn-
ugur svissneslca slripuhiginu og
hvað þa’r gerist balc við tjöldin,
hn heyrt hefi jeg • svissneslcan
fræðitnarin segja, að það væri
hvérvetna lofað nema í Sviss.
' Jeg efá það elclci, að mikið væri
uiinið Víð fasta utanflokksstjórn,
éf liúá væri þá utanflolcka að öðrit
én ria'fníhú. Eigi að síður fylgja
þó þ'éssu skijnilági margir sömli
gallarnir og venjulegu þingræði:
líðai- kosningar með öllu kosr-
iugáfa'rgau imt, átlcviéðagreiðslu
I alFrá ‘ua alt, hvórt sem þeir hafa
nokkrirt vit á þyí eða, éklri, flokka-
j erjur Ög flolckaSpilling á ])ingi
I o. fl. Ef svo svissneska þingið ræð-
jtur öllií úm fjárlögin éihs óg víð-
i ast gerist, þá verður tryggingiri
I lítal fyrir hóflegri éyðslu, lieilbrigö
I urii fjárbag og bóflegum sköttum.
iTií þess að dæma um' ágæti sviss-
' nesica skipulagsins þyrfti margt
j að' a'thugast, seiri jeg befi ekki
J tíiha tíl í 'svip, en það bvgg jeg
að þetta urrræði próf." K. B. sje
eklci annað eu bót á gamalt fat,
. þó fýiliiega sje jeg sammála um
j að ]>að sehi mestu varðar, ér að fá
landsstjórn en ekki flokksstjóm.
Ejgi að síður er það þakklætis-
i vert, að góðir menU] gerá tillögur
.„iii hvað eigi að koma í staðinn
fvrir 'það héimskulega stjórnarfar,
; sem vjer búmn yið'.
G. H
Tvent teiu'r hann méstu varða
itil þess að stjórharfarið 'batni: að
stjómin sje stöðug í sessi og að
Ateeríkskt met. Frá New York
er-'símað: Meðan þeir T.unney og
Dempsey börðust um lieinismeist-
arahafnbótina í bnefaleik, var öllu
víðvarpað, sem gerðist og voru
'meiuv svo; ,,«pentir“,, að 12 af þeini,
sem blustiiðn á frjettirnar fengu
slag og dó.n, þaivaf 7 þegar Deinps-
'ey Tjar?>i Tumiey niður í 7. at-
remiu.