Morgunblaðið - 18.10.1927, Qupperneq 8

8
MORGUNBLAÐIÐ
undan er farið. Það er ekki nóg'
að við borðum lijá þeim ein.s og í
stórveislu og þökkum þeim fyrir
góðan mat, heldur eigum við öll
að hugsa málið rækilega og mvuia
það, að neytsla síldar verður einn
iiður til þess að minka dýrtíð og
Verði þetta tekið rækilega til íhug-
unar, þá yrði fyrsta sporið að fá
ódýra nýja síld. Mundu landar
okkar, sem síldarútveg hafa, jafnt
selja hæjarfjelögum síld eins og
þeir selja útlendingum í hræðslu.
Hinn besti styrkur hjer verður
að efni fáist það ódýrt, að tök
verði á að afla þess og almenn-
ingur kannist við, að um ódýra
og holla fæðu sje að ræða.
14. okt. 1927.
Sveinbj. Egilson.
Leikfielag Reykjavíkur.
„Gleiðgosinn".
Þeir hafa áreiðanlega verið
hlaðnir miklum hrellingum og
þungum sorgum, sem ekki urðu að
brosa í Iðnó á sunnudagskvöldið,
þegar Leikfjelagið sýndi í fyrsta
sinn gamanleikinn „Gleiðgosann! ‘.
Vafaiaust hafa menn oft skemt
sjer vel, hlegið dátt og hjartan-
lega, við ýmsar gamanleikasýning-
ar Leikfjelagsins, fyr og síðar. En
jeg efast um, að hláturinn hafi
nokkurntíma verið jafn hjartan-
legur, skemtunin jafn almenn eins
•g nú, þegar „Gleiðgosinn“ vakti
hverja hláturbylgjuna annari meiri
í Iðnó.
Þarna er um að ræða gamanleik
af bestu tegund, græskulausan,
fyndinn, eldfjörugan, með undir-
straum af góðlátlegri ádeilu og
meinlausum nálarstingjum til
ýmsra mála og tegunda af mönn-
um. Þýsku höfundamir tveir,
Ourt Kraatz og Arthur Hoffmann,
kunna sína list, eni alt í senn:
fyndnir, fjömgir og óhræddir
menn, óhræddir við gáskann, há-
vaðann, brellurnar og krókaleið-
iraar.
Það er ástæðulaust að rekja
efni leiksins. Hánn þarf ekki
neinnar leiðbeiningar eða. skýring-
ar við. í honum eru engin sál-
fræðileg djúp, sem þarf að stika,
eða vandleystar gátur, sem krefj-
ast mikilla heilabrota. Alt er op-
ið og augljóst. Hann verður og
heldur ekki sagður. Hann verður
að sjást. Hver einstök setning er
svo rammlega hlekkjuð við heikl-
ina, hver atburður í svo nánu
samhengi við' annan, að ekki er
til neins að ætla sjer að benda á
neitt sjerstakt.
Leikendur fóru allflestir vel
tneð hlutverk sín. Þeir brugðust
að minsta kosti ekki höfuð-tilgang-
inum: að koma mönnum til að
hlæja. Að vísu mátti sjá eitt og
annað víxlspor, losarabrag á stöku
stað, og heyra mishepnað tilsvar
lijá þeim, sem leikinn bera uppi.
En sennilega hverfa þeir vankant-
ar við fleiri leiksýningar, þegar
alt kemst í fastari rás.
Brynjólfur Jóhannessou, er leik-
ur sjálfan gleiðgosann, á sinu
hluta af hlátrinum, sömuleiðis þelr
Haraldur Á. Sigurðsson, og Yalur
Gíslason. Það eitt er nóg hláturs-
efni að sjá andstæðurnar tvæv á
leiksviðinu: Gleiðgosann í ameríks-
um loftköstum, með ameríkskum
hraða, með ráð undir rifi hverju,
vaxinn öllum örðugleikum, og að-
stoðarkennarann (Val), með aum-
ingjaskapinn og uppburðarleysið,
ragmensku- og ráðaleysissvipinn.
En þeir, sem leika „ráðin“, hirð-
ráðið, kammerráðið og kanselliráð-
ið — þeir þurfa ekki að bera neinn
kvíðboga. fyrir því, að þeir yrðu
teknir í guðatölu, þó þeir ljeku
dálítið betur, myndu til dæmis eft-
ir því, að þeir eru á leiksviði, og
að til þeirra eru gerðar nokkrar
kröfur.
Guðrún, lMarta og Emilía Ind-
riðadætur njóta sín allar ágætlega
4 þeim hlutverlcum, sem þær hafa.
J. B.
Korneinkasalan
í Noregi.
Undanfarin ár liefir norska
stjómin haft einkasölu á kornmat,
,en hún reyndist eins og aðrar rík-
iseinkasölur, og var þ\ú afnumin í
silmar. Síðan hafa jafnaðarmenn
þar vaðið berserks-gang út af
þessu, alveg eins og hjer út af því
að afnumin var einkasala á olíu
(Og tóbaki. Ásaka þeir „auðvaldið“
fyrir það að vilja hækka verð á
brauðum fátæklinga, og reyna þeir
að berja það inn í alþýðu, að það
sje himinhrópandi synd að tolla
matvörur. En nú er í Noregi 3 kr.
tollur á hverjum 100 kg. af hveiti
og ð kr. af 100 kg. af hveitimjöli.
En þeir gá ekki að þyí, einkasölu-
dýrkendui-, að þrátt fyrir tollinn
hefir mjölmatur lækkað mikið í
verði í Noregi síðan einkasalan
var afnumin. Er lijer samanburð-
ur á því hvað noklcrar kornmatar-
tegundir kostuðu um það levti
sem einkasalan hætti og hvað þær
kosta nú:
áður nú
Bl. sigtimjöl kr. 06.00 kr. 31.00
Hvéitimjöl — 35.45 —- 34.00
Hveiti — 44.75 — 42.00
Rúgmjöl — 29.00 — 26.25
Eins og sjá má á þessu hafa
allar þessar tegundir lækkað í
verði, en blöðin segja, að jafn-
aðarmönnum gremjist tollurinn,
vegna þess, að lians vegna sje vín-
arbrauð og bollur dýrari en ef
enginn væri tollur!
Hinu gleyma jafnaðarmenn líka,
eins og vant er, að nú er ríkið
laust við þá áliættu, sem einka-
sölunni fylgdi.
Siðalœrdómur bolsa.
„Den röde ungdom“ heitir blað
nokkurt í Ósló, og er gefið út af
kommúnistum. Blað þetta prjedik-
ar hreinan siðalærdóm bolsa; með-
al annars hvatti það atvinnulausa
menn til þess, nú fyrir skemstu,
að stela matvælum. — Bjóst það
víst við, að menn mundu hlaupa
eftir þessu hópum saman, en ár-
angurinn varð ekki eins og til
var; ætlast. Þó rændu strákar um
100 búðir. Nokkrir þeirra voru
teknir höndum, en látnir lausir
aftur vegna þess að þeir hefði
gert þetta af heimsku og að
áeggjan blaðsins. En þá voru þrír
kommúnistar, Arnfin Vik, Einar
Gerhardsen og Floed-Engebrekt-
\sen, sem höfðu livatt menn til að
'stela, gripnir, og var Vik dæmdur
ií 4 mánaða fangelsi, en hinir í 25
daga fangelsi.
Misslr atkvæðisrjettar.
Kosningar til stórþingsins norska
fóru fram í gær. — Var svo sem
að líkindum lætur, kosniugabar-
átta þar hin harðasta þessa dag-
ana.
Það þykir nokkrum tíðindum
sæta í Osló, að kjörstjórn þar hef-
ir felt af kjörskrá 761 konu, af
þeim ástæðum, að þær eru giftar
erlendiun mönnum.
Stjórnarskrá Norðmanna mælir
svo fyrir, að þeir missi atkvæðis-
rjett sinn, sem afli sjer erlends
ríkisborgararjettar. En um leið og
norsku konurnar hafi gifst erlend-
um ríkisborgurmn, hafi þa“r mist
ríkisborgararjett í Noregi, og um
leið atkvæðisrjett sinn.
fiveitiverð lækkandi.
Eftir því sem erlend blöð segja,
má gera ráð fyrir því, að hveiti
falli allmikið í haust og fyrripart
vetrar á erlendum markaði. Veld-
ur því óvenjulega, mikil uppskera
bæði í Ameríku og Evrópu. Er
þegar farið að bera nokkuð á því
að hveitiverðið fari lækkandi á
heimsmarkaðnum.
f Bandaríkjunum er gert ráð
fyrír ágætri uppskeru, eða sam-
tals 845 milj. bushels, en í fyrra
fengust aðeins 832 milj. bushels.
Sama er að segja frá Kanada. Þar
er búist við 459 milj., en í fyrra
fengust 410 milj. bushels.
f Evrópu búast menn og við
ágætri uppskeru. í Frakklandi er
gert ráð fyrir 7% milj. smálest-
um, en í fyrra var uppskeran þar
1. milj. smál. minni.
Talið er og sennilegt, að verð
'lækki mikið á maís.
Bsna- og sjálfsafcieitunarvika
Hjálpræðisbersins.
Hin árlega sjálfsafneitunarfjár-
söfnun Hjálpræðishersins stendur
nú fyrir dyrum, þar sem Herinn
leitar til bæjarbúa um fjegjafir
til viðhalds og þroska hinni bless-
unarríku starfsemi sinni. Sjálfsaf-
neitunarvikan hefir tvöfalt verk
að vinna, fyrst og fremst þetta, að
vekja og þroska anda sjálfsafneit-
.unar og fórnfýsi hjá meðlimum
hersins og öðrum út í frá; og færa
ŒTernum fje til þess betur að geta
bætt úr skorti og neyð.
Sjálfsafneitunarvikan liefir ver-
ið hahlið síðan 1886 og hún hefir
efalaust haft göfgandi og bless-
unarrík áhrif á marga, huk þess
sem hún hefir átt einna stærstan
þátt í því, að starfið hefir náð
þeim þroska sem það nú hefir. —
Stofnandi Hjálpræðishersins Willi-
am Booth sagði um sjálfsafneitnn-
arvikuna: „Hugmyndin um sjálfs-
afneitunarvikuna er í sannleika
fundin upp í himnaríki, innblásin
af heilögum anda — barn hins
lifandi Guðs.“ Hún er Guð.sverk.
og alt sem af Guði er fætt hefir
sigur og blessun í för með sjer.
Kæru samborgarar, nú hina
næstu daga byrjar þessi fjársöfn-
un Hjálpræðishersins og reynir þá
enn á ný á lijálpsemi yðar og vin-
semd. Hver einasta gjöf, smá sem
stór, hjálpar oss til að efla starf
vort lijer á íslandi. Vinur, minstu
]>ess, .að „fórnin er framborin af
frjálsum vilja, án nauðungar og
af kærleika.“
Á.
■ \
Meira Ijós við höfaina-
Það er æði margt, sem vjer íbú-
ar höfuðstaðarins þurfum að biðja
>um til umbóta hjer í þorginni, en
eitt af því nauðsynlegasta er meira
ljós við höfnina. Það er augljóst
að flest alt sem veitir lífsskilyrðí
og þróun kemur hingað sjóleið-
ina, fátt Hafnarfjarðarveg nje
Laugaveg, og enginn hefir enn
haft orð á að slíkt kæmi loftleið-
’ina nema ef til vill dr. Alexander.
Það er því augljóst, að þar sem
dagar eru stuttir eins og lijer á
'þessu landi, liaust, vetur og vor,
hlýtur mikið af fermingu og af-
fermingu skipa að fara fram á
þeim tíma sem dagsbirtu nýtur lít-
ið. Þetta skilja allir og hljóta því
að sjá nauðsynina að vel sje upp-
lýst við höfnina þar sem vinna
!fer fram. Það er ekki nóg að þar
sje ratljóst svo sem nú er, við
verðum að biðja um mikið fleiri
og stærri ljós, helst algert „geisla-
flóð“ ef vatn Elliðaánna leyfir
slíkt. Vinna inun ganga miklurn
mun betur og ekki eins ömurlegt
fyrir þá, sem vinnuna stunda og-
nú þurfa.að gaufa sig þar áfram
með flutning og flutningatæki.
Eitt má enn benda á, sem allir
sanngjamir menn munu fallast á,.
að svo lengi sem fiskiæiðar eru
stundaðar á Selvogsbanka hlýtur
■ ferming og afferming fiskiskipa
að vinnast, að meira eða minna
leyti að nóttu til, enda á þeim
'tíma árs, sem dagar eru stuttir..
En ætli menn sjer að koma því tit
leiðar að hætt sje að vinna livern-
ig sem á stendur klukkan sex að
kvöldi, þá verða hjer þau vertíðar-
lok að allir hljóta að „hátta í
björtu“ í fleiri en einum skilningi.
Már.
Vor um haust.
JW nmhugsun sá hún að þetta gerði ekkert til og þá hló hún.
Uún gekk síðan út í ha.llargarðimi og Tressan á eftir henni.
— Mjer heyrist á má]róm.i yðar eins og þjer sjeuð
nræddur um að eitthvert ólán vofi yfir, mælti hún. En hvaða
þýðingu hefir það, þótt menn yðar finni ekki Raheque?
Ilann er þó ekki annað nje meira en þjóniL
— pað er satt, mælti Trassa.n hægt, en þjer megið ekki
gleyma því, að hann hefir meðferðis brjef frá ma.nni, sera
■efeki var þjónn.
Brosið hvarf af andliti hertogavnjunnar þegar hann sagði
þetta. þessu hafði hún alveg gleymt. Hún hafði gert ráð
fyrir því, að þótt Rabeque kæmist undan, þá gæti hann ekki
borið neitt fram nema líkur og hefði enga.r sannanir í hönd-
»m gegn þeim. Að minsta, kosti bjóst hún við því, að orð
sín og framburður mættí sín meira heldur en framburður
þjóne:. En það var öðru máli að gegna þegar Rabeque var
með brjef frá Garnache.
— pjer verðið að finna manninn, Tressan, mælti hún
hvatskeytlega.
Tressan brosti vandræðalega og tugði á sjer skeggið.
— Jeg skal gera alt, sem í mínu va.ldi stendur, lofaði
hann. P.jer megið vera viss um það.
Hann vissi það líka höfðinginn, að það gat orðið jafn
slæmt fyrir hann sjálfan, eins og þau í Condillac, ef Ra-
beque kæmist burtu heill á húfí, með brjef Gamaches.
— Jeg læt öll hjeraðsmál liggja á milli hluta nú um
stund mælti Tressan, en legg alt kapp á það, að ná í
manninn. Og þótt við getum ekki klófest hann hjer í Daup-
hiny, þá skulum! við ekki vera vonlaus að heldur. Jeg hefi
sent menn til að sitja fyrir honum á öllum þeim vegum,
sem til Parísar liggja. Jeg hefi sagt þeim það, að þeir skuli
hvorki spara fje nje hesta. til þess að hafa upp á honum og
handsama hann. ög jeg þykist viss um það, að okkur takist
að ná í hann.
— Af honum einum stafar okkur hætta nú, mælti her-
togaynjan, þyí að Florimond er dáinn — úr hitasótt, bætti
hún við og brosti svo einkennilega að hrollur fór um Tressan.
Annars væri það hart, ef þessi þræll skyldi komast til Par-
ísar og gera að engu það erfiði, sem við höfum lagt á okkur
til þess að koma öllu í kring á besta hátt.
— það er alveg satt, mælti Tressan, og við verðum að
sjá um það, að hann komist! aldrei til Parísar.
— En fari nú svo, mælti hún, að hann komist þangað,
þá verðum við að snúa samnn bökum og hjálpa. hvort öðm.
— Jeg vil altaf berjast með yður, Ivlóthildur, svaraðt
l a.nn og um leið kom einkennilegur blossi í litlu kringlóttir
rugun hans. Jeg hefi staðið við hlið yðar eins og besti sam-
herji í öllu þessu máli — er það ekki satt?
—• Jú, áreiðanlega. Hvenær hefi jeg neitað því? svaraði
hún og Ijet sem sjer sarnaði.
— Og jeg skal standa við hlið yðar fra.mvegi.s og veræ
yðar skjÖldur og sk,jól hvenær sem þörf gerist En mjer finst
að þjer eigið mjer mikið upp að nnna út af því hvemig fór
um þenna Garnache og erindi hans.
— Já, já--------jeg viðurkenni það fyllilega, svaraði húu„
en um leið fanst henni eins og dimmara yrði yfír, sólskinið
ekki vera eins bjart og áður, og ánægjan, sem áður hafðr
fylt hjarta hennar og sál, varð líkt og að engu — hana
fjaraði út. Hana langaði mest til þess að segja lionum að
fara til fjandans með alla sína umhyggju og átleitni. F,n
liún stilti sig. pað gat verið að hún hefði meii-a gagn áf
honum, ekki aðeins út af Garnaches málinu, heldur miklu'
f’remur út af því, sem skeð hafði í La Rochette daginn áður.
Fortunio hafði að vísu sagt að alt hefði gengið eins og t
sögu, en hún hafði hejTt áj málrómi hans, að það var ekkf
alveg satt. pað gat því vel komið fyrir, að einhver vandræðí