Morgunblaðið - 14.03.1928, Qupperneq 3

MORGUNBLAÐIÐ
3
MORGUNBLAÐIÐ
Stofnandi: Vilh. Finsen.
tJt&efandi: Fjelag í Rcykjavík.
Ritstjórar: Jón Kjartansson.
Vaitýr Stefánsson.
Auglýsingastjóri: E. Hafberg.
Skrifstofa Austurstræti 8.
Sfmi nr. 500.
AugJýsingaskrifstofa nr. 700.
Heimasímar:
Jón Ivjartansson nr. 742.
Valtýr Stefánsson nr. 1220.
E. Hafberg nr. 770.
Áskrifíagjaid:
Jnnanlands kr. 2.00 á mánu'ði.
Utanlands kr. 2.50 - ----
I lausasölu 10 aura eintakið.
Þingtiðindi.
Breytmyartillðgnr fjámitinganeiudar
¥ið fjárlðgip.
SrlEndsr símfregmr.
Síðari kafli.
Bjarni Ásgeirsson er framsögu-
maður fjárveitinganefndar Nd. við
síðari kafla fjárlaganna.
Gerði hann stuttlega grein fvrir
tillögum nefndarinnar, sem
þessar:
i Tillag til unglingaskála liækkað um
12 þús. kr. úr 45 þús., samkv. tillögu
! fræðslumálastjóra.
j pcrkell Jóhannesson fái 1200 kr. til
að safna drögúm til atvinnusögu ís-
lands. Ságði framsögumaður, að por-
kell ætti að nota styrk þenna, til þess
að ferðast um landið, og athuga gaml-
byggingar, tóftir og fornminjar
er gefi mönnum bendingar um
atvinnuhætti landsmanna,
pá leggur nefndin til, að breytt
verði til um styrkákvæði til Samb. ísl.
samvinnufjel. við sölu á frystu kjöti
til Englands. Hingað til hefir ríkis-
sjóður verið skuldbundinn að greiða
allan halla af sölunni sbr. við sölu á
eru saltkjöti. En ræðumaður bvað það
rjettmætt að breyta þessu ákvæði.
Horfur með sölu til Englands væri
góðar, og ekbi ástæða til að ríkissjóð-
ur greiði meira en
Ný kngnn.
F|:amsóknarmenn bera fram frv.
á Aiþingi, þar sem háskólaráði er
veitt heimild til þess að takmarka
tölu stúdenta er háskólanám
mega stunda.
Menn minnast þess eflaust, að í
desember s. 1. ræddi Stúdentafje-
lag Reykjavíkur nokkuð mentamál
vor. Bar þar margt á góma, en
mesta eftirtekt vöktu umræðurnar
Framkoma hinna ráðandi manna
í Framsókn gagnvart mentamálum
þjóðarinnar fer að verða liarla ein-
kennileg. — Undanfarin ár hefir
fJokkurinn barist gegn því að hjer
í Reykjavík yrði komið upp full-
komnuin alþýðuskóla, en vöntun á
slíkum skóla er fyrsta og aðalor-
sÖk hins mikla aðstreymi að menta
skólanum, og á mestan þátt í Mn-
um öra vexti stúdenta. Á meðan
ekki er týl fulíkominn alþýðúskóli
hjer í höfuðstaðnum og menta-
skólarnir eru samtvinnaðjr við
um fyrirhugaða takmörkun á stúd
‘y.>' af"þei'm Tialhi eijtaf jöldanum. — Kenslumálaráð- gagnfræðaskóla, eins og er hjer í
Khöfn 12. mars. F.B.
Samsæri gegn bolsum.
Frá Moskva er símað: Frjetta-
stofa rússnesbu ráðstjórnarinnar
tilkynnir, að rússnesku yfirvÖldin aðrar,
hafi uppgötvað samsæri gegn kom- fyrri atvinnuhætti landsmanna, svo
múnistum. Tilgangurinn með sani- °K saLna örnefnum. Býst p. J. við, að
, n það, taki hann 8—10 ár að semja bók
ssænmum var ao eyöileggja kola- :
. þessa.
íðnaðinn í Doiiez-namuhjeruðun- Jón Stefánss0n dr. fái 2000 kr. til
um. Hafa orðið þar námuspreng- hinnar miklu ídandssögu sinnar, sem
ingar af völdum samsœrismanna gefin verður út á ensku. Lýsti fram-
og verið unnið að þVí að koma sögum. því, hve þetta væri mikið og
er fyrir kynni að koma. hcrrann mintist á það, að hann
Ríkisábyrgð vill fjárveitinganefnd væri að undirbúa slíkar takmark-
að Siglfirðingar fái á 250-.000 kr. lárii anir, og gaf í skyn, að hanu muncíi
hafnarhryggju.
vandað ritverk, ítarlegasta Islandssaga
m er enn hefir verið samin. Leggur höf.
menn hafa verið handtekmr. Talið sjerstaka áhers!u á)
-ólagi á fjárhag námanna. Nokkrir
er, að fyrrverandi eigendur nám-
amia, sem nú eru búsettir erlendis,
hafi stjórnað samsærinu.
Frá Berlín er símað: Þýsk blöð
skýra frá því, að þýskir verkfræð-
ingar frá Allgemeine Elektrizitets
við
að lýsa viðskift-
Englendinga fyr
Reykjavík og ætlast er til að verði
á Akureyri, þarf enginn að ímynda
sjei* áð lag komist á hinar æðvi
mentastofnanir vörar. Þeir skólar,
sem biia menn undir háskólanám,
verða að vera greinilega fráskild-
i’r gagnfræðaskólum.
Framsóknarfl. hefir undanfarið
barist gegn öllum umbótum á æðri
skólum, og hann liefir barist gegn
samskólanum, sem hlaut á eðlileg-
an hátt að draga mjög úr stúd-
entafjölguninni. Flokkurinn beitir
daginn í gær voru umr. í s|águ Upp bver af öðrum og mót- sjer fyrir nýjum mentaskóla á Ak-
gin, allan þann ara- mæjtu sjíjíu g-erræði, og töldu ger- ureyri, sem á að liafa alla stærstu
um íslendinga
og síðar.
En þessi 2000 kr. styrkur er aðallega
veittur í því skyni, að hægt verði að
gera myndamót af ýmsum myndum,
sem vel færi á að hafa í bókinni. M.
a. ætlar höf. að 'láta gera litmynda-
Gesellschaft, sjeu meðal þeirra, mót (af ágætum litmyndum, sem eru
■sem handteknir hafa verið í Rúss-
landi út af samsærinu í Donez-
námuhjeraði.
(Námur þessár eru kendar við
ána Donez, sem rennur í Don. —
Dónez er 1.096 km. á lengd).
í handriti Flateyjarbókar 'í kgl. bók
til hafnarhryggju. Sagði ræðumaður
•ið hjer væri aðeins um tilfærslu að
ræða, því núgildandi lög ákveði að
ríkissjóður gangi í 150 þús. kr. ábyrgð
til þessa, en viðlagasjóðslán fáist 120-
þús. til bryggjunnar.
Að lokum leggur fjárveitingan. til
að ríkisstjórninni sjc heimilt að kaupa
jarðirnar Bakkasel og Gril í Öxnadal,
með það fvrir augum, að bygt verði í
Bakkaseli, svo þar verði sæmilegur
gististaður fyrir ferðamenn.
Allan
Nd. um
grúa áf breytingartill., seni fram
komu við 3. umr. Fer mestur tím-
inn í það, að þingmenn tala hver
fyrir sínum till. og narta á leið-
inni í einstaka till. sem þeim er
sjerlega illa við.
Er enginn vegux* að rekja hjer
þær umr. Ymsar till. ei*u þó þess
þegar á næsta þingi fara fram á
að eittlivað yrði gert til þess að
draga úr aðsókninni að liáskólan-
um.
Þessar hugmyndir kenslumála-
ráðherrans og einhverra úr há-
skólaráði, að þvergirða menta-
hrautir manna, voi*u gersamlega
kveðnar niður á stúdentafundin-
uni. Stúdentar, eldri og yngri,
samlega óbpðlegt
landi.
Eftir þeim undirtektum sem mál
þetta fjekk á stúdentafundinum,
hjuggust menn við að málið væri
úr sögunni. En í byrjun þings
hafði kenslumálaráðherrann látið
svo um mælt, að hann hefði í
pórhallsson prest, er uppi var á
öld).
pá leggnr nefndin til, að veittnr
verði 1200 kr. styrkur til dýralækna-
náms. Gat ræðumaður þess, að þörf
fyrir dýralækna myndi fará váxa.ndi,
lærðir dýralæknar væru aðeins 4 hjer
í landinu, og því eðlilegt að sjá fyrir
því að fleiri íærðu.
Frá Vársjá er símað: Kosningar Sláturfjelag Suðurlands fái 10. þús.
til efrideilclar þingsins fóru fram kr. st.yrk og ríkisábyrgð á 70 þús. kr.
? fyrradag og eru úrslitin í aðal- láni- ti] bess að reisa niðursnðuverk-
. * , ' n, , , • ,n smiðiu. Ræðumaður gat þess, að nauð-
atnðuin þanmg: Pilsuclsknnenn 49 ________ , ....*....., , •
hlöðunni í Höfn, og eru eftir Magnús verðar að þeina sje getið umfram Jjyggjxx síðar á þinginu að koma
14.
Khöfn, FB 13. mars.
Kosningarnar í Póllandi.
þær, sem fjárveitinganefnd hefir
á prjónunum.
Bóist. ei* við að umr. verði Jokið
seint í clag eða í kvöld, og atkvgr.
komist í la-ing í kvöld eða nótt, En
það er ekki nejjia ágiskun.
með tillögur í þessa átt. Og nú er
sjón sögu ríkari. Þessar takmai’k-
anir eru komnar fram í frumvarps-
formi.
Er það meiri hl. (þrír Fram-
lýðfrjálsu galla ínentaskólans í Reykjavílx.
Þegar svo flokkurinn sjer fram á,
að háskólinn getur naumast tekið
við hinum mikla fjölda stúdenta
sem árlega útskrifast, vill hann
loka háskólanum og segja við hina
nýju stúdenta: Hingað og ekki
lengra!
Þessi frainkoma gagnvart stód-
entum er gersamlega óboðleg. Slík
kúgunarstefna, að ætla sjer að
leggja hömlur á mentun borgar-
anna er með öllu óboðleg og ó-
sæmileg i lýðfrjálsu landi.
þingsæti, Ukrainar og* Þjóðverjar
.23, hægrimenn 17, sósíalistar 10,
TÍnstribændur 10 og aðrir 2.
Jafnrjetti kvenna.
Frá Lóndon er símað: Stjðrnin
hefir lagt fyrir þingið frumvarp
um jafnan kosningarrjett karla og vænta þess, að góð búbót verði aS
kvenna. Fímm miljónir kvenmanna M, að/ei'a tr>TSa mTa/kffsj;
fá kosningarrjett, ef frumvarpið
verður samþykt.
I gær
syn á niSursuSn yrSi eftir því brýnni. “* ik,1(k
sem meira væri sent af frystu kjöti ón. var
til Englands. þangaS færi ekki nema málsins.
úrvals kjöt, og yrði þá að vera hægt
að hagnýta afganginn.
Auk kjötniSursuðu hefir fjelagið í . . .
liyggju að sióða niður fisk, lax og vltnað var tlL Jless. að milhþmga-
rjúpur. pær tilraunir sem gerðar hafa, nefnd starfi nú í landbúnaðarmal-
verið í þessa átt hafa reynst vel. Má um og frv. samhljóða þessii hafi
verið vísað til nefndarinnar á þingi
Efri deild.
Yýhýli.
var 2. umr. í Ed. um frv.
um stofnun nýbýla. Land-
ósammála um afgreiðslu
Lagði meiri hluti (E. Á.
og J. K.) til að frv. yrði afgreitt
með rökstuddri dagskrá, þar sem
sóknarmenn) mentamálanefndar, Vonandi verður meiri hluti Al-
N-deildar, sem flytur frumv. um þingis ekki með því, að setja slík-
breyting á háskólalögunum svo-‘ar takmarkanir á mentabrautix
hljóðandi: | raanna. Hitt mundi hvarvetna mæl
Aftan við
ist:
17. gr. laganna bæt-
vöru úr niSursoSnum rjúpum. VerSlag
þeirra, er nú oft mjög reikult.
iStyrkinn til HeimilisiSnaðarfjelags-
iju, vill nefndin hækka úr 4700 kr. í
öaoo kr.
Hefir nefndin gengiS úr skugga um,
, r„ , , , , að starfsemi þessa fjelags sje hin nyt-
, Tyrklandi hefir afprmað að senda Btft m n. athuKað vefnaðavnáms-
Tyrlrir og* Þjóðabandalagið.
Frá Angora er sírnað: Stjórnin
í fyrra. Taldi meirihluti x*jett að
milliþingánefndin fengi að fjalla
um málið. Þiiðji nefndarm., J.
Bald,. vilcli samþ. frv. — Svo fórn
leikar að clagskrá meirihl. landbn.
var sarnþ.
skeið þaS, sem
fulltrúa til Genf, til þess að taka
pátt í stai’fsemi afvopnunai*nefnd- bænum, og vill því hækka
;a'r Þjóðabandalagsins.
fjelagið hefir nú hjer í
styrkinn.
Smðsöluverð ( R.vfk
(í febrúarmánuði).
Hvítárbakkaskólinn hefir farið fram
á styrk til heimilisiSnaðai’kenslu. —
Nefndin vill heldur, að skólinn fái
styi’k hjá heimilisiSnaðarfjelaginu, og
hefir og þess vegna hækkað fjelags-
styrkinn.
| Innflutningur
nauta). Vigfús SigurSsson Grænlands-
um fari hefir sótt um styrk til þess að
Sanxkvæmt ský’rslmn þeim
xxtsölxxverð í smásölu, sem Hagstof- L;vtia inn^sanpnaut. Vill nefndin veita
au fær í byrjun hvers mánaðar,
hefir smásolnverð í Reykjávík (á
þeirn 57 vörxxtegundnm, senx þar „ætu 0rSiS arðsöm húsdýr hjer á landi.
•eru taldar) miðað við 100 í júlí- pau sjeu harðgjör mjög, enda gangi
mánuði 1914, verið 224 í byrjun >au sjálfala í Grænlandsóbygðum, og
febrúarmánaðar, 226 í janáar, m ****** *** l«- ^ im hrfit ^ vi5 tjT
i október, en 232 í febrúar í fyrra. 1 *' 'r aen ir yr n mpnn ' írlestra Amundsens nm pólflugið. En
Samkvœmt því hefxr vefðxð i fehr- ^egar ^ yrSu keypt af veiðimönn: Amnndsen heldur x aurana fynr
úarbyrjun verið 1% lægra heldxxr um er þangað sækja.
■en í byrjxxn janúarniánaðar, tæpl. ? Eggert V. Briem hefir sótt um styrk
3% lægra heldur en í október, en til þess að Ijúka flugnámi. Hann hefii
3’xxnií. 3% lægra heldur
til þess 20 þús. kr.
Gat, frsm. þess, að menn gei’Su sjer
góðar vonir nm, að skepnui’ þessar
þar gætu orSiS arðsöm húsdýr hjer
„Verði aðsókn stxxdenta að
einhverri deild svo mikil, að til
vandræða horfi, að dómi deild-
ariynar, þá getur háskólaráðið í
samráði við deildina, ákveðið
hve mörgum stúdentum skuli
veitt viðtaka það ár og með
hvaða hætti.“
Lengra er frv. þetta ekki. Ekk-
e’rt er uni það sagt, hvaða aðferð
á að héita við takmörkunina, hvort
fara á eftir einkunnum* við stú-
dentspróf eða einhverju gáfnaprófi.
En aðferðin skiftir lijer minstu
máli. Hjer er það stefnan sem máli
skiftir.
Fi’v. fylgir brjef háskólaráðs til
kenslumálaráðherrans, dags. 21.
fcbr. þ. á. í hrjefi þessu er skýrt
frá gangi málsins í háskólanum,
tillÖgum háskóladeildanna og stú-
clenta. Er það læknadeildin ein, er
hefir talið þörf á hömlum, aðal-
lega vegna þeix*ra öi’ðugleika, sem
eru á góðri kenslu vegna ónógs og
ófullnægjandi húsnæðis, kensln-
áhalda o. fl. Yrði bætt úr þessu,
áleit deildin ekki bráða. nauðsyn að
Deila er nú risin milli flugfjelagsins takmarka inntöku nýrra stúdenta.
norska og Amundsens landkönnuðs. — Hinar deildirnar, guðfræðideild,
ast vel fyrir, ef þingið sæi sjer
I fært að f jölga deildum við há-
' skólann, konxa þar á verslunar-,
í kennara- og búnaðardeild, eins og
háskólastúdentar hafa farið fram
á. Ef þetta yrði gert, nnindi að-
sókn að enibættadeildunxxm mikið
minka, en þjóðin fá menn með
haldbeti’i þekkingu á helstu at-
vinnugreinum landsnxanna en nú
er völ á. En jafnframt slíkum nm-
bótum á háskólanum er nauðsyn-
legt að fá góðan alþýðuskóla í
Reykjavík, svo að unglingar eigi
kost á að fá einhverja meniiin
annarstaðar en í sjálfum
skólanum.
Mentamálaráð íslands.
Þetta mál var lcomið aftxxr til
Ed. vegna breytinga, sém Nd.
gerði á frv. En brtt. lá enn fyrir
frá Erl. Fr. og P. H., er fór fram
á, að mentamálaráðið samþykki
teikningar af kirkjum þjóðkirkju-
sauðnanta, (moskus- safnaða, bæði nýbyggingar og
breytingar, syo og hvar kirkja
skuli standa. Till. var samþ. og
frv. endursent Nd.
pykist fjelagið eiga heimtingu á að fá
Málið er sett
sennilegt að fjelagið fái fjeð.
sig.
í gei’ðardóm. Talið er
ið fullnaðarpróf. Nánxið er dýrt, kost-
ar það sem eftir er, 10 þús. kr. Legg-
ur nefndin til að E. V. B. fái 5 þús.
kv. styrk.
lagadeild og heimspekideild lögðu
allar á móti því að nokkrar óeðli-
legar hömlur yrðxx settar á ment-
un manna. — En háskólaráð-
ið samþykti með 3 : 2 atkv. að
Bannsóknaferð ætla Danir að fara taka til greina tillögur læknadeild-
ar og sendi kenslumálaráðh. brjef
þar að Ixxtandi. Meiri hl. menta-
(f-
h. kenslumálaráðh. ?) till. þessa á
Alþingi í frumvax’psformi.
en x feh!r- tekið fyrrihiluta flugprófs, en vill nú, til Grænlands í sumar, og hefir
halda námi áfram, svo hann geti tek- ríkissjóður veitt til þess 90 þús. kr.
Menn úr sjóhernum fara för þessa, á „ „ .
i- • /i- i., , ,. , * malanefndar Nd. flytur siðan
skipmu Godthaab, er um tima a að J
anriast landhelgisgæslu þar vestra.
menta-
Jáianiesar Palargtoisr
í Bárunni í gærkvöldi var mjög
fjölsóttnr. Var fyrirlestúriijfi hvort
tveggja í senn, fróðlegur og skemti
legxxr. Munxi allir áheyrendur hafa
verið á einu rnáli um það. að hon-
xxm loknum, að við íslendingar höf-
um alt fram á þenna dag skamm-
ai’lega vanrælri að fylgjast með í
íxxálefnum Færeyinga, og baráttxx
þeirra, sem okkur íslendingum
salrir ókxumugleika kemur mjög
eiiikennilega fyrir sjónir.
Vegna þess að fyrirlestur þessi
var fluttur innan vjebanda Stxx-
dentafjelagsins, vérður efni hans
ekki rakið hjer. En víst mxxn les-
endnm Morgunblaðsins þykja fróð-
legt að heyra margt það, er Jó-
annes Patni’sson skýrði frá, og
verður reynt- að bæta úr því síðar.
Þó erindi hans hingað til lands