Morgunblaðið - 09.08.1928, Qupperneq 3

MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
Stofnandi: Vilh. Pinsen.
titgefandi: Fjelag I Reykjavlk.
Ritstjórar: Jón Kjartansson.
Valtýr Stefánsson.
Aug'lýsingastjóri: E. Hafberg.
Skrifstofa Austurstræti 8.
Sími nr. 500.
Auglýsingaskrifstofa nr. 700.
Heimasímar:
Jón Kjartansson nr. 742.
Valtýr Stefánsson nr. 1220.
E. Hafberg nr. 770.
Askriftagjald:
Innanlands kr. 2.00 á mánuCi.
Utanlands kr. 2.50 - ---
I lausasölu 10 aura eintakiS.
Erlendar símfrEgnir.
Khöfn, FB 8. ágúst.
Slys við flotaæfingn.
Frá Bómaborg er símað: ítaJski
flotinn hefir verið við flotaæfing-
ar í Adríahafi. í gær rakst kaf-
bátur á tundurspilli og sökk kaf-
báturinn þegar til botns. Björg-
nnarstarf var straz hafið, átti að
reyna að draga bátinn upp í stál-
taugum. Skipshöfn kafbátsins hafði
í fyrstu stoðugt samband við kaf-
arana með höggmerkjum, en
skyndilega hljóðnuðu merkin frá
skipshöfninni.
Síðustu fregnir herma, að kaf-
báturinn hafi verið' dreginn upp
á yfirborð sjávar. Skipshöfnin, 31
manns, dánir.
’Rannsóknin í Nobile-málinu.
Ifrá Rómaborg er símað: Aðal-
Tannsóknin út af leiðangri Nobile
hófst í gær. Sirianni aðmíráll yfir-
heyrði Nobile og menn hans. Ná-
kvæmar skýrslur af rjettarhaldinu
eru sendar Mussolini, sem sker úr
því, hvað frekar verður gert. —
Telja menn ólíklegt, að' nokkur
leiðangursmanna verði ákærður.
Vilhjálmur Stefánsson leggmr
orð í belg.
Frá New York City er símað:
Vilhjálmur Stefánsson, sem býr
sig undir þátttöku í Suðurpólsleið-
angri Byrds, hefir í blaðaviðtali
látið í ]jós álit sitt á Nobile-leið-
•angrinum. Hefir það vakið mikla
'eftirtekt. Hrekur hann árásirnar
út af framkomu Nobile og telur
leiðangurinn þýðingarmikinn. Alít-
nr hann sennilegt, að hin nýsmíð-
Tiðu loftskip Breta og Þjóðverja
"eti hættulaust flogið yfir pólinn.
Telur hann pólleiðangrana hafa
mikla þýðingu fyrir undirbúning
i’eglubundinna flugferða yfir norð-
Urhvel jarðar.
Deilurnar hairðna í Serbíu.
Frá Berlín er símað: Deilan á
nnili Króata og Jugoslafa harðn-
ai' stöðugt. Nýlega myrti króatisk-
Jir járnbrautarþjónn júgóslafnesk-
an blaðamann fyrir svæsnar árás-
ir á Raditch, bændaforingja Kró-
ata. Ibúarnir í Agram eru sár-
gramir yfir því, að serbneskt setu-
ii® hefir verið sent þangað. Blöð-
m í Agram skýra frá mishepnaðri
morðtilraun við Raditeh. Alexan-
:,er konungur kom óvænfr heim til
®eigrad í gær ásamt utanríkisrað-
herranum. Var konungurinn í
sumardvöl í Bosníu. Undir eins og
iiann kom til Belgrad gekk for-
sætisráðherrann á fund hans.
Olympíuleikamir.
Frá Amsterdam er; símað: í 165
km. hjólreiðum vann Henry Han-
-sen frá DanmÖrku.
Siðferðiskröfnr
Englendinga í opinberum málum.
I.
í X. árgangi Tímans, 2. tbl. ’26,
er grein með ofanritaðri fyrirsögn.
Þar segir svo:
„Dagblöðin birta þessa dagana
símskeyti um mál, sem vakið hefir
geysimikið umtal og athygli á
Englandi og víðar.
Kvöld eitt kom einn af lög-
regluþjónum Lundúnaborgar út í
garð, einn þar í borginni. Sjer
hann þá að einn háttsettur em-
bættismaður, lögreglustjóri fyr-
verandi, að nafni Thomson, er þar
á tali við vændiskonu. Var Thom-
son þegar stefnt fyrir lögreglu-
rjett. Svaraði hann því til að
hann hefði verið að „stúdera næt-
urlífið“ og hefði hugsað sjer að
skrifa um það blaðagreinar. En
dómararnir töldu þessa afsökun
ekki gilda og töldu framferði hans
ósiðferðilegt.
Þeir dæmdu Thomson í 8 þús-
und sterlingspunda sekt, sem er
meir en 176 þúsund íslenskar kr.
Svo háar kröfur gera Englend-
ingar til sinna opinberu starfs-
mainna.“
II.
„Tíminn“ bætir síðan við, að
íhaldsflokkurinn ætti að athuga
þetta vel og læra af því.
Vel má vera, að íhaldsflokkur-
inn liafi mátt og megi eitthvað
læra af Englendingum í þessu efni,
en miklu vissara er þó það, að
framsóknarflokkurinn, og þó eink-
um framsóknarherrarnir tveir,
Tryggvi Þórhallsson og Jónas
Jónsson, mega enn meira læra af
Bretum í siðferðiskröfum þeirra
í opinberum málum.
Eins og Tíminn segir, voru Bret-
ar svo strangir, að þeir dæmdu
þennau veslings lögreglustjóra í
geysiháa sekt, sem ekki hafði ann-
að til saka unnið, en að tala við
lconu á götu.
En hvað mundu þá Bretar gera
við þá ráðherra sína, sem fremdu
margfalt stærri afbrot en þessi
lögreglustjóri, sem þó var ekki
lengur í stöðu sinni og gat því
ekki heitið opinber starfsmaður.
Hverri liegningu mætti t. d.
hugsa sjer, að Englendingar ljetu
þann ráðherra sæta, sem fótum
tryði og þverbryti lög og vilja
Alþingis? Mundu þeir láta hann
sleppa með 1—2 hundruð þúsund
króna sekt ? — Og mundi hegning-
in verða nokkru vægari, þótt það
væri dómsmálaráðherrann sjálfur
— „æðsti vörður siðgæðis, laga og
rjettar“, sem brotið hefði lög
Parl'amentsins ? — Og hvernig
mundi dómurinn hljóða hjá Bret-
um yfir þeim ráðherra, eða ráð-
herrum, sem gengu heimildarlaust,
á nóttu sem degi, í ríkisfjárhirsl-
una og ysu úr henni fje til alls-
konar labbaliúta og snýkjudýra,
sem skriðu fyrir ráðherranum og
hann fyrir þeim?
Og hvernig mundi almennings-
álitið breska dæma þann ráðherra,
ei svivirti æðsta dómstól landsins
og virti doma hans að engu, en
hjeldi föðurlegri verndarhendi yf-
ir erlendum lögbrjótum og mis-
indismönnum ? — Og mundi það
verða til að draga úr áfellisdómi
almenningsálitsins, ef það væri
dómsmálaráðherrann sjálfur sem
gerði þetta?
Og hvort mundu hinir siðavöndu
Bretar telja áfellisverðara hjá
forsætisráðherra sínum, að hann
talaði við stúlku í einhverjum
lystigarði Lundúnaborgar, eða að
engu orði mætti treysta sem hann
segði og' gæfi opinberar yfirlýsing-
ar, sem væru vísvitandi ósannindi,
eða brot á gefnum loforðum?
— Mundu Bretar lengi hafa
slíka ráðherra yfir sjer?
S&alakapplei&ssriilr.
Frásögn Skotanna, er heim kom.
í skotska blaðinu „Glasgow Ev-
ening Times“, birtist hinn 29. júlí
frásögn skotsku knattspyrnumann-
anna um förina hingað og kapp-
leikana. Er þar fyrst sagt frá því
hverjir útlendir knattsp.flokkar
hafa hingað komið áður, og hvern-
ig leikar fóru með þeim og íslend-
ingum, og svo segir sá, sem rit-
ar þetta, um völlinn :
— í Reykjavík er aðeins einn
knattspyrnuvöllur, girtur með
bárujárni og er þar rúm fyrir hjer
um bil 5000 manns. Þar eru ekki
stigpallar og ekki önnur þægindi
en skjóllausir pallar öðí*u megin.
Um knattspyrnumennina segir
hann:
— Það er ekki úr vegi að minn-
ast hjer á knattspyrnumennina ís-
lensku og leik þeirra. Yörnin er
góð hjá, þeim, sjerstaklega í marki.
Framverðirnir eru góðir til þess að
brjóta á bak aftur sókn mótherja,
en samleikur þeirra er slæmur og
fer í ruglingi, en framherjum hætt-
ir til þess að verða of ákafir og
tapa sjer fyrir framan mark. Yf-
irleitt hlaupa þeir of mikið og láta
ekki knöttinn hafa fyrir erfiðinu.
Þeir kunna ekki almennilega að
„skalla“ knött og þeim hættir til
þess að hlaupa of margir saman á
lmöttinn. Og mesti galli þeirra í
leik er sá, að þeir vilja koma
knettinum frá sjer sem allra fyrst.
Þeir gá ekki að því, hvers virði
það er að teygja vprnina áður en
þeir sleppa valdi á knettinum.
En áhugi þeirra og dásamlegt
lífsfjör bætir þetta upp að miklu
leyti. Og drengskapur þeirra í
leik er eftirtektarverður.
Áhorfendur sýndu það líka, að
þeir voru sannir „sport“-menn.
Þrátt fyrir það, að þeir vildu
gjarna að íslendingar ynni, klöpp-
uðu þeir okkur lof í lófa. Og það
var sama, hvort það var íslend-
ingur eða Skoti, sem kænlega ljek
— altaf var því tekið með jafn-
miklum fögnuði. Engin hlutdrægni
átti sjer stað nokkurn tíma
Af þessu, sem hjer er sagt, meg-
ið þjer máske ætla, að Islending-
ar sje langt á eftir okkur Bretum
í knattspyrnu, en ef flokkur þeirra
skyldi koma hingað bráðlega, þá
mega bestu áhugamenn okkar vara
sig á þeim.
------------------
Botnia fór til Leith í gærkvöldi
kl. 8. Meðal farþega voru Mart.
Einarsson kaupm., L. ,H. Miiller
kaupm., Ben. S. Þórarinsson kaup-
maður, Gunnar Kvaran heildsali,
ungfrú Tvede, Lárus Jóhannsson
t.rúboði o. fl.
við bspklaveiki.
Þrátt fyrir allar rannsólmir og
uppgötvanir er berklaveikin enn-
þá óráðin gáta. í flestum löndum
erlendis þverrar hún óðum, ef
dæma skal eftir manndauðanum,
en hinsvegar smitast þó nálega
allir, og einhver vottur af berkl-
um finst við dauðann í hverjum
manni að hpita má. Það er eins
og mönnum hafi vaxið mótstöðu-
afl gegn veikinni,eins og friðsamleg
sambúð sje komin á milli sýklanna
og líkamans, þar sem áður var
barátta um líf eða dauða. — Hvers
vegna veikin þverrar, eða öllu
heldur manndauði úr henni, vita
rnenn ógjörla. Margir þakka það
alskonar berklavörnum, en margt
bendir þó til þess, að þær sjeu alls
ekki einhlýtar. Aðrir telja að
vaxandi menning, meiri þrifnaður,
betri efnahagur, fæði og klæði eigi
mestan þátt í þessu. Sumir ætla,
að smám saman deyi þeir út, sem
viðkvæmastir eru og mótstöðu-
minstir, og verði því hraustasta
fólkið eftir. Enn aðrir halda, að
veikin gangi yfir á löngum tíma,
sem hægfara farsótt, vaxi smám
saman í hverju landi upp í hámark
og rjeni síðan, hvort sem nokkuð
er gert eða ekki.
Hvernig sem öllu' þessu er farið,
þá er það víst að veikin þverrar
erlendis, en hjer sýnist hún standa
í stað eða ágerast, þrátt fyrir allar
varnir. Um ástandið hjá oss gefa
eftirfarandi tölur nokkra hug-
mynd: Ár Tala innan- Manndauði
hjeraðssjúklinga úr berklav.
1921 310 182
1922 367 172
1923 321 167
1924 359 197
-925 332 215
1926 425 183
Sjúklingafjöldinn sýnist þá vaxa
til muna, en tala dáinna stendur
að' mestu í stað.
Það hefði mátt búast við því,
að veikin færi þverrandi á síðustu
áratugum, því hagur almennings,
þrifnaður og húsakynni hafa stöð-
ugt farið batnandi og auk þess
hefir ógrynni fjár gengið til
berklavarna. Þessar vonir hafa því
miður brugðist að mestu, og vjer
erum tiltölulega illa settir í þessu
efni. Það er jafnvel erfitt að sjá
hver úrræði mættu oss helst að
gagni koma. Eitt af þeim, sem
gætu komið til tals er bólusetning
Calmettes við berklaveiki.
Jeg hefi oftar en eitt sinn drepið
á þessa bólusetningu í Heilbrigðis-
tíðindum sálugu, en sennilega er
það nú fyrir löngu gleymt, svo jeg
ryf'ja hjer upp aðalatriðin.
Robert Kock, hinn heimsfrægi
vísindamaður, sem fann berklasýk-
ilinn, hjelt því fram, að vægileg
smitun heilbrigðra með berkla-
veiki væri þeim hin mesta vörn
gegn alvarlegri smitun síðar. Svo
virtist þetta vera við dýratilraun-
ir og hafa flestir þetta fyrir satt.
Nú ræður því oftast hending ein
hvort maður smitast í fyrsta sinni
á svo vægilegan hátt, að honum
verði ekki meint við, eða svo al-
varlega að hann sýkist háskalega.
Það gæti því korrdð til tals, að
smita menn á unga aldri með ör-
smáum skamti af berklasýklum,
svo framarlega sem slíkt væri
áhættulaust, en á þessu er sá
mikli hængur, að dauðir' sýklar
eða eiturefni þeirra koma ekki að
haldi. Sýklarnir verða að vera lif-
andi og þá má búast við því, að
jeir geti þrifist svo og fjölgað, að
maðurinn sýkist af hættulegri
berklaveiki. Undir þessu hafa
menn ekki viljað eiga sem vonlegt
er, og þess vegna var slík bólu-
setning aðeins reynd á dýrum. —
Þeim sýndist hún þó koma að
gagni.
Prófessor Calmette, forstöðu-
maður Pastörsstofnunarinnar í
París, hefir reynt að ráða fram
úr þessum vanda með því að ala
upp berklasýkla, sem sagt er að
hafi mist allan þrótt til þess að
sýkja menn, en sjeu þó vörn gegn
nýrri sýkningu. Sýklar þessir voru
upprunalega smitandi berklasýkl-
ar úr kúm, en við sjerstaka rækt-
un í morg ár breyttust þeir svo,
að talið er að þeir geti alls ekki
sýkt menn eða dýr með berkla-
veiki. Calmette reyndi að nota
sýkla þessa til bólusetningar á dýr
um og gafst hún svo vel, að 1924
var farið að reyna hana á börn-
um. Síðan hefir notkun hennar
vaxið óðum, svo sagt er að nú hafi
verið' bólusett alls ekki færri en
150.000 börn.
Bólusetning þessi er mjög ein-
föld: Barninu eru gefnir inn
nokkrir dropar af sýklablöndu
skömmu eftir fæðinguna (innan
10 daga frá fæðingu). Ekki verður
þess vart að það sýkist neitt, en
þó er sagt að bólusetningin verndi
börnin fyrir berklaveiki allt að 5
ár. Væri þetta mikill ávinningur,
því börnum er hætt á unga aldri
og auk þess má endurtaká bólu-
setninguna.
1 Frakklandi var tala bóíusettra
barna þessi:
1924 bólusett 850
1925 — 4328
1926 — 14654
1927 — 37574
í öðru löndum hefir og verið*
bólusettur fjöldi barna, meðal
annars í Noregi. I sumum bæjum
í Rúmeníu má heita, að öll ný-
fædd börn hafi verið bólusett, svo
þessi nýja aðferð hefir fengið
mikið álit á skömmum tíma. t
Frakklandi hafa einkum verið
bólusett börn berklaveikr'a for-
eldra, sem sífelt voru í mikilli
hættu.
Að sjálfsögðu hafa bólusettu
börnin verið' athuguð grandgæfi-
lega þessf árin og hversu hefir svo
bólusetningin reynst?
Af börnum á berklaheimilum
dóu 0.9 af hundraði úr berklaveiki
á fyrsta árinu, \en talið er að af
óbólusettum börnum, sem lifðu við
sömu kjör, liefa dáið 25%. — í
Danmörku dóu aðeins um 8% á
berklaheimilum af óbólusettum
börnum, en eigi að síður áttfalt
fleiri en af bólusettu börnunum í
Frakklandi.
Af bólusettum börnum á 1—3
ára aldri dóu aðeins 0.2%, sjö-
falt færri en af óbólusettum.
Af börnum í Frakklandi innan
4 ára dóu alls 16 af 1000 börnum
upp og ofan. Af bólusettum dóu
á sama aldri 12 af 1000 og þó
lifðu þau á berklaheimilum.
Engu barni hefir orðið meint
við bólusetninguna að því sjeð
verður.
Það er auðsjeð á mörgu, að