Morgunblaðið - 15.02.1929, Blaðsíða 2

2
MORGUNBLAÐIÐ
wmm i Olseini (C
N ýkomið:
Steinlausar sveskjur,
Þurkuð epli,
Gerduft, Dr. Oetkers,
Búðingsöuft, Dr. Oetkers.
96 ára reynsla
hefir sýnt að aflasæl-
astir eru jafnan
• •
• •
• •
Johnson & Kaaber
Aðalumboðsmenn.
Fyrirliggjandi:
Appelsínur Jaffa 144 stk. Epli í kðssnm.
do. Valensia 300 og 360 stk.
Kartöflnr íslenskar og danskar.
Eggert Kristjánsson & Co.
Símar 1317 & 1400.
Járnbrantin
og „Rang-æingtir“.
Vísir flytur í fyrraclag greinar-
stúf frá ,Rangæingi‘, einna rauna-
legustu ritsmíðinni, sem jeg hefi
sjeð úr Rangárþingi. Grein þessi
er þannig úr gaírði gerð, að varla
:get jeg neitað mjer um að svara
henni svolitlu. Og satt að segja
skammast jeg mín sem Rangæ-
xngur, bæði fyrir hana og höfund-
inn.
Greinarhöfundur þykist vera
nvo kunnugur í Rangárþingi að
hann sje fær um það að bera berg-
málið þaðan. Og töluvert mun vera
til í því, þó jeg hinsvegar hiki
•ekki við að fullyrða, að grein
hans sje að meira leyti bergmál
af hans eigin hugsunarhætti, held-
ur en Rangæinga í heild.
Dauf trú og lítil skarpskygni
á viðreisnarmöguleika lands og
þjóðar, hefir raunalega lengi þjáð
Rangæinga og hugsjónahöfðingja
eiga, þeir alt of fáa enn. En aft-
urhaldsrembingur sá og kotungs-
hyggja, sem ganga eins og tvinn-
aður göndull gegn um alla grein
„Rangæings“ míns, eru meifi fyr-
Irfcrðar en svo að almenningseiga
weti verið þar fyrir austan. Það
þori jeg vel að fullyrða, því jeg
er líka dálítið kannugur þar í
þingi.
Með breiðleitum gleiðgosabrag,
slær greinarhöfundurinn til að
byrja með á næmustu strengi sjer-
drægninnar og hygst sýnilega
■muni hrífa lýðinn, með þeirri að
hans dómi, alveg sjálfsögðu kröfu,
að austanmenn sjeu látnir leggja
fram fimta hlutann af stofnkostn-
aði væntanlegrar járnbrautar, sem
hann telur að nema muni tveim
miljónum króna eða nokkuð á
þriðja þúsund krónur á hvern
búandi mann í þessum sveitum.
Hjer gefur höfundur helst til
snöggan höggstað á sjer. Þó skal
jeg ekki höggva hann að þessu
sinni, heldur beina til hans þess-
ari spurningu: Telur liaim efna-
hag bænda þar eystra svo góðann,
að þeir geti lagt þetta fje fram
úr eigin sjóði, auk alls þess fjár-
sem þeir nauðsynlega þurfa að
nota á næstu árum, til húsabóta,
jarðabóta og margs og margs?
Vænti jeg greinilegs svars við
þessu!
Fyrnefnda kenningu sína rök-
styður greinarhöfundur með þess-
um orðum: „Það er ekkert vit í
því, að t. d. bændur austur á
Hjeraði eða norður á Hornströnd-
um verði skyldaðir til þess, að
kosta lagningu járnbrautar aust-
ur um sveitir til jafns við bænd-
ur í Árness- og Rangárvallasýsl-
um, sem njóta eiga hlunnindanna
af brautinni, ef þau verða nokk-
ur.“ Og enn segir hann, síðar í
greininnni: „Menn verða að gæta
þess, að járnbrautin verður Norð-
lendingum, Vestfirðingum og
Austfirðingum að engu gagni. —
Hinsvegar gæti hún orðið þeim til
ófarnaðar. Hún gæti meðal ann-
ars dregið frá þeim verkafólkið
og væri ekki í upphafi sjeð fyrir
endann á því, hvílíkt tjón gæti af
slíku hlotist."
í raun og veru er svona vitleysa
alls ekki svara verð. Eða sjer það
ekki hver einasti heilvita meðal-
greindur maður, hve fáránleg rök-
viíla felst í þessu. Auk þess er hjer
nm að ræða í meira lagi óráðvendni
í málflutningi þar sem það er
kýlaust gefið í skyn, að skatt-
.'eggja eigi bændur í öllum sveit-
im landsins, til þess eins, „að hjer-
uðin eystra geti fengið að búa
við rándýrt og úrelt samgöngu-
tæki“ eins og höf. orðar það í
niðurlagi greinarinnar.
Hver hefir nokkurn tíma heyrt
járnbrautarvini halda slíku fram?
Viil ekki Rangæingur minn
skvra það ofurlítið fyrir mjer og
öðrum, hvernig hin „rándýra og
úrelta“ jarnbraut muni fara. að
því að draga verkafólkið úr öðr-
um fjórðungum landsins, í svo
stórum stíl, að til tjóns leiddi
og „ófarnaðar“, sem ekki yrði
„sjeð fyrir endann á?“ Hann þyk-
ist sýnilega vilja vera sjálfum sjer
nógur og ekki upp á aðra kominn.
Hann virðist ekki vera kominn á
] >að nauðsynlega þroskastig, að
skilja nema að litlu leyti skyldur
vorar hvers við annan og enn þá
síður virðist hann hafa hugmynd
um skyldur nútímans gagnvart
framtíðinni. Skal jeg nú að lokum
leggja fyrir hann nokkrar spurn-
ingar. Veit hann ekki um þa dap-
urlegu staðreynd, að í fslandssveit-
um fækkar nú fólki frá ári til árs,
enda þó að árlega fæðist þar nær
þúsundi fólks fleira en deyr?
Heldur hann að það sje aðeins
dutlungar unga fólksins og glaum-
girnin, sem veldur því, að öll
fólksfjölgun sveitanna flyst til
kaupstaðanna ? Veit. hann ekki að
margur fer nú á tímum meira og
minna nauðugur burt úr sveitinni
sinni, fyrir þá sök eina, að hann
sjer þar engin sjálfsbjargarskil-
yrði ? Hefir hann ekki ennþá kom-
ist í skilning um það að í sveit-
unum á Suðurlandsundirlendinu
er nóg rúm fyrir a. m. k. 10 sinn-
um fleira fólk, en þar býr nú? Eða
veit hann það kannske ekki, að á
Suðurlandsundirlendinu er lang-
samlega stærsta samfelda gróður-
landið á landi hjer? Getur hann
ekki komið auga á það, hve fjöl-
margt mælir með því, að einmitt
þangað austur beri á næstu árum
að beina fólki því, sem um ófyrir-
sjáanlega langa framtíð mun
halda áfram að flytjast burt úr
hinum harðbýlli og afskektari
sveitum? Hefir hann ekki ennþá
opnað fyrir því augun, að eitt hið
alnauðsynlegasta skilyrði þess, að
sveitirnar geti batnað og bygðin
þjettst, eru einmitt öraggar, dag-
legar samgöngur við umheiminn?
Vill hann í alvöru kalla það öl-
musu til vor austanmanna, þó þjóð
fjelagið í heild stuðli að því, að
útvega þetta öryggi því hjeraðinu
sem stærst er og best og flest býð-
ur framtíðarverkefnin, á landi
hjer ?
Veit hann ekki um þann raun-
veruleika, að þjóð vorri fjölgar nú
svo ört, að með sömu fjölgunar-
hlutföllum verður hún orðin 200
þúsundir að 40—50 árum liðnum?
Hefir „Rangæing“ mínum aldrei
komið til hugar, að okkur, sem nú
og um næstu áratugi eigum að
ráða yfir landinu, beri að leggja
til fleira en lífið, þeim þjóðæuka?
Hefir hann aldrei íhugað hverj-
ar skyldur á okkur hvíla, gagn-
vart næstu kynslóð?
•Jeg býst nú við að sýslunga
mínum þyki um nóg spurt í bráð.
En liann gaf með grein sinni í Vísi
ástæðu til allra þessara spurn-
inga og reyndar til miklu fleiri.
Og eina spurningu enn verð jeg
að Ieggja fyrir hann. Hann kallar
járnbraut „úrelt samgöngutæbi."
Getur hann með rökum bent á
annað betra og ábyggilegra, eða
hefir hann e. t. v. sjálfur fundið
það upp?
Ef svo er, þá skal enginn taka
hjartanlegar í höndina á honum
en jeg!
Og svo að síðustu þetta, Rang-
æingur minn! Blessaður reyndu
að skrifa skynsamlegri grein næst
en þú gerðir núna! En skyldi það
mistakast þá láttu a. m. k. nafnið
þitt fylgja. Þú hlýtur að. hafa
hugrekki til þess.
6. febrúar 1929.
Helgi Hannesson.
HúsmæðJafræðslan.
Álit og tillögur húsmæðra-
fræðslunefndar.
A búnaðarþingi ]927 var sam-
þykt að ski]ia nefnd til þess að
athuga húsmæðrafræðsluna. —
Nefnd þessi var skipuð þann 27.
október sama ár. í henni hafa átt
sæti: Frú Guðrún J. Briem, frú
Ragnhildur Pjetursdóttir og Sig.
Sigurðsson búnaðarmálastjóri. —
Hefir nefnd þessi nýlega skilað
áliti sínu og liggur það fyrir bún-
aðarþingi.
í áliti þessu er fyrst sögulegt
yfirlit yfir húsmæðrafræðslu hjer
á landi, yfirlit yfir þá fræðslu eins
og hún er nú á Norðurlöndum og
Þýskalandi. Hefir néfndin safnað
að sjer nokkrum gögnum um það
mál víðsvegar að.
Næstu kaflar eru nánari rök-
stuðningur fyrir tillögum þeim, er
nefndin flytur, en tillögur nefnd-
arinnar eru þessar:
1. a. Matreiðslu- og handavinnu-
kensla fyrir ungar stúlknr
verði gerð að skyldunáms-
grein í öllum barnaskólum.
b. Ríkissjóður veiti sjerstakan
styrk til að lítbúa skóla-
eldhús.
Nú er ekki matreiðslukensla í
barnaskólum nema hjer í Rvík, og
handavinna óvíða nema hjer og á
Akureyri.
Ætlast nefndin til, að ríkissjóð-
ur kosti áhöld til 6 skólanna, sem
nú eru í stærstu kaupstöðum, og
nemur sá kostnaður alls tæpum
4000 krónum, eftir áætlun nefnd-
arinnar.
2. Húsmæðraskólum verði kom-
ið upp í öllum landsfjórðung-
um, sniðnum eftir þörfum hlut,
aðeigandi hjeraða. Ríkissjóð-
ur styrki stofn- og reksturs-
kostnað þessara skóla.
Nú eru húsmæðraskólar sem
kunnugt er, að Staðarfelli, Blöndu-
ósi og væntanl. húsmæðradeild að
Laugum. Vantar tilfinnanlegast á
Austurlandi; er helst talað um
Hallormsstað sem skólasetur þar.
3. Búnaðarfjelag Islands ráði nú
þegar í sína þjónustu fjórar
konur er hafi umferðakenslu
á hendi í matreiðslu og öðru
er að húsmæðrafræðslu lýtur
og að notum getur komið.
Einni konu er ætlað að starfa
í hverjum landsfjórðungi. Bún
aðarfjelagið greiði umferða-
kenslukonunum kaup og sjái
þeim fyrir kensluáhöldum, en
hlutaðeigandi hjeruð sjái fyrir
húsnæði og flutningi á milli
kenslustaða.
Umferðakenslan í matreiðslu
hefir fram til þessa verið skipu-
lagslaus, hending ráðið, livar hún
hefir verið á hverju ári. Nefndin
ætlast til, að kensla þessi fari
fram 5. hvert ár í hjeraði hverju.
Ríkissjóður leggi til nauðsynleg
áhöld í upphafi og annist viðhald
þeirra. Er búist við, að áhöld
hverrar kenslukonu kosti um 400
krónur.
4. Búnaðarfjelag íslands gangist
fyrir því, að komið verði upi>
kennaraskóla fyrir þær kon-
ur, er ætlast er til að hafi hús-
mæðrafræðslu á hendi. Æski-
legt þætti oss að sá skóli yrði
settur í Gróðrarstöðina í
Reykjavík.
Á ]>essi skóli að verða aðalhús-
mæðraskoli landsins og hinn full-
komnasti. Er mjög æskilegt, ef
hægt væri að koma því svo fyrir,
að núverandi Gróðrarstöð Búnað-
arfjelags íslands við Laufásveg
fengist til skólans. Tilraunastarf-
semi fjelagsins á að flytja hjeðan
úr Reykjavík, en stöðin tilvalinn
staður fyrir garðyrkjukenslu o.
fh, sem þarf að vera í sambandi
við skóla þennan.
5. Að Búnaðarfjelag íslands sjái
um, að einni konu verði falið
að hafa eftirlit með allri hús-
mæðrafræðslu í landinu, og sje
hún jafnframt leiðbeinandi í
öllu, er að þessu lýtur.
Þetta fyrirkomulag ætlast nefnd
in helst ekki til að haldist til
lengdar, heldur verði sambönd
kvenfjelaganna svo öflug, að þau
geti annast yfirstjórn og eftirlit
þessara mála, er tímar líða.
t
W. Siegert.
----- A
Nýlátinn er liðsforingi W.
Siegert í Berlín. Var hann kunn-
ur hjer á laudi; kom liingað 1926
og ferðaðist um landið. Átti hanu
verulegan þátt í því, að koma á
flugferðum hjer. Hann var um-
sjónarmaður alls loftflota Þjóð-
verja á ófriðarárunum og var þjóð
kunnur maður á Þýskalandi fyrir
þau störf sín. Hann ritaði bók um
flugmál nokkru eftir ófriðinn og
spáði því í þeirri bók, að eftir
nokkur ár mundi hægt að fljúga
með 1000 km. hraða á klst.; þá
var venjulegur flughraði 150 km.
á klst., en nú er hraðinn kominn
yfir 500 km.
Á norðurhveli jarðar miðað við
Berlín er vegalengdin kringum
hnöttinn 24 þús. km.; Siegert hjelt
því fram, að flugmaður, sem færi
þessa leið kring nm hnöttinn með
1000 km. hraða og flýgi undan
sólu (í vesturátt), sæi aldrei sól-
arlag. Ef flugmaður t. d. legði af
stað frá Berlín um sólaruppkomu,
væri alstaðar sólaruppkoma, þar
sem hann færi um. „Tíminn yrði
að rúmi,“ eins og Siégert orðaði
það.