Morgunblaðið - 05.06.1929, Blaðsíða 3

MORGUNBLAÐiÐ
?»

Jplo:*3im)blat>iö
Stofnandi: Vilh. Finsen.
UtKefandi: Fjelag i Reykjavik.
Ritetjórar: J6n Kjartansson.
Valtýr Stefánsson.
Auglýsingastjórí: E. Hafberg.
Skrifstofa Austurstræti 8.
Siml nr. 600
Auglýsingaskrifstofa nr. 700.
Heimasimar:
J6n Kjartansson nr. 742.
Valtýr Stefánsson nr. 1220.
E. Hafberg nr. 770.
AskriftagjHld
Innanlands kr. 2.00 á, mánubi.
ITtanlands kr. 2.50 - ----
I lausasölu 10 aura eintakiS.
Erlendar símfreinir.
Enska stjðrnin
segir af sjer.
í símskeyti, sem PB. barst frá
Xiondon í gærmorgun, segir svo, að
J>að hafi verið ákveðið á ráðherra-
fnndi í fyrradag, að stjórnin
skyldi segja af sjer, og að búist
væri við því, að opinber tilkynn-
íng um það mundi koma í gær.
Khöfn, FB. 4. júní.
Frá London er símað: Stanley
Baldwin, forsætisráðherra Bret-
lands, baðst lausnar í dag fyrir sig
og- ráðuneyti sitt. Ákvörðunin var
tekin að aflokinni langri ráðstefnu
íhaldsmanna. Varð sú skoðun ofan
á á ráðstefnunni, að þýðingarlaust
væri fvrir Baldwin að sitja áfrahi
við völd, í fyrsta lagi vegna þess
að íhaldsmenn og frjálslyndir hafi
<ekki til samans nægilega ábyggi-
legan meiri hluta í þinginu, í öðru
lagi sje vafasamt, hvort Baldwin
:geti vænst stuðnings frjálslyndra.
Konungurinn felur vafalaust
Bamsay MacDonald að mynda
stjórn.
,,Poiitiken“ skýrir frá því, að
opinber samvinna verkamanna og
frjálslyndra sje talin ósennileg og
;spái íhaldsmenn því, að nauðsyn-
legt muni verða að efna til nýrra
þingkosnmga innan árs. MacDon-
•ald kveðst vona, að liægt verði að
komast hjá nýjum kosningum
næstu tvö árin.
Konduriotis kosinn forseti Grikk-
lands.
Konduriotis.
Prá Aþenuborg er símað: Kon-
duriotis hefir verið kosinn ríkis-
forseti með 259 af 390 atkvæðum
á sameiginlegum fundi beggja
«deilda ])ingsins.
Jarðskjálftar.
Frá Buenos Aires er símað: —
Miklir landskjálftar í Mendoza-
hjeraði. Að minsta kosti fjörutíu
farist og tvö svéitaþorp gereyði-
lagst.
Haraldnr BJðrasson
leikari.
Haraldur Björnsson leikari tek-
ur sjer far með „Dronning Alex-
andrine“ til Kaupmannahafnar í
dag. Ætlar hann að flytja hingað
alfarinn seinna í sumar.
Morgunblaðið hefir hitt hann að
máli og spurt hann um starf hans.
— Síðan jeg kom heim í vetur,
segir H. B., hefi jeg kaldið 42 teik-
sýningar á 7 mánpðum. Ef spurt
Haraldur Bjömsson.
væri um hvaða árangur leiksýn-
ingar mínar hafi borið norðan-
lands, þá get jeg fullyrt, að áhugi
almennings fyrir leiklist hefir vax-
ið þar. Og um leið líta menn öðr-
um augurn en áður á Þjóðleikhús-
ið. Á því hefir borið að mönnum
út. um land þætti ósanngjarnt að
borga skatt af skemtununum til
leikhúss í Reykjavík. En þegar
menn skilja hvers virði leiklistin
er, og fá áhuga fyrir henni, þá
snýst kalinn sem áður var gagn-
vart þjóðleikhússkattinum í
samúð.
— Er störfum yðar við Leikfje-
lagið lokið?
— Já. Upprunalega var svo um
samið, að jeg yrði við Leikfjelagið
leikárið út. En að lolmum sýn-
ir.gum á „Dauða Natans Ketilsson-
ar“, byrjaði undirbúingur undir
Keumerts-heimsóknina. Þótt það
væri mjer t.jón að hætta starfinu
fyr en til var ætlast, kaus jeg
þann kost heldur en að valda
deilum. Enda mun eigi veita af,
að hraða æfingum sem mest fyrir
Reumerts-svningarnar. Því miður
get jeg eigi tekið þátt í þeim
leiksýningum. Það er ákaflega lær-
dómsríkt að vera með Poul Reu-
mert, sökum þess, hve mikill lista-
maður hann er og ágætur kennari.
Eins hefði mjer verið mikil ánægja
að því, að vinna með Önnnu Borg.
Hefi jeg eltki liaft, tækifæri til
þess síðan við vorum saman í
leikskólanum, og sýndum að síð-
ustu lokaþátt Fjalla-Eyvindar í
kgl. leikhúsinu.
Annars finst mjer fólk hjer
heima, ekki hafa veitt því tillilýði-
lega eftirtekt, hve miltinn sigur
Anna Borg vann á kgl. leikhúsinu
i fmska leikritinu „Galgemand-
en“. í leiklistarblaðinu „Teatret“
t. d„ þar sem lýst er leik hennar,
er tekið svo djúpt í árinni, að
þessi byrjendasýning Önnu Borg
hafi verið svo frábær, að hún hafi
verið merkasti viðburðurinn á kgl.
leiksviðinu síðastliðið leikár. Jeg
veit að menn eiga erfitt með það
hjer heima að gera sjer grein fyrir
því, hve mikið erfiði og' fyrirhöfn
það er að komast eins langt, og'
fá eins ósvikið lof eins og Anna
Borg hefir fengið.
— Um samvinnuna við Leikfje-
lagið?
— Hefi jeg fátt að segja. Hefi
reynt að komast hjá deilum öllum
og~óánægju. Það sem mjer hefir
þótt lakast er, að ýmsir fjelags-
menn hafa ekki viljað taka þátt í
þeim sýningum, sem jeg hefi
stjórnað. Um orsakir þess er mjer
ókunnugt.
— Og um framtíðarstarfið
hjer —
— Hefi jeg ekkert að segja á
þessu stigi málsins, enda alt óá-
kveðið.
— Hafið þjer orðið var við mik-
inn áhuga hjer fyrir leiklist meðal
unga fólksins?
— Já, ótvíræðan. Er jeg aug-
lýsti að jeg- tæki að mjer tilsögn
í meðferð máls o. þessh. komu
helmingi fleiri nemendur en jeg
gat tekið. Hvort meðal þeirra sem
jeg hefi kent, eru menn með mikla
hæfileika', get jeg ekki sagt, eftir
svo stuttan tíma, sem hjer um
ræðir', aðeins tvo mánuði. Mörg-
um virðist erfitt að skilja það, að
það þarf langan undirbúning og
mikið erfiði á sig að leggja til
þess að menn geti orðið leikarar,
og til þess að hjer geti dafnað og
þróast leiklist, sem er þjóðinni
samboðin.
450 ðra afmælishðtíð
Kaupmannahafnarháskóla.
(Tilkynning frá sendiherra Dana).
450 ára afmælishátíð háskólans
hófst á föstudagskvöld með stórri
blysför frá Christiansborg í gegn-
um borgina og til Prue Plads. 2000
yngri ó.g eldri stúdentar tóku þátt
í blysförinni. Prófessorar háskól-
ans tóku á móti þeim á tröppum
háskólans. Var þá sunginn blys-
fararsöngur eftir dr. Johannes V.
Jensen, en Goll ríkislögmaður hjelt
ræðu fyrir háskólanum. Þeirri
ræðu svaraði prófessor Hjelmslev,
rektor háskólans. Þá var rektor
afhent 35 þús. kr. gjafarbrjef frá
ungum og gömlum háskólastúdent-
um og á að stofna með þessu
styrktarsjóð fyrir stúdenta, sem
hafa sjerstakar vísindalegar gáfur.
Seinna bauð bæjarstjórn til næt-
urveislu og dansleiks í ráðhúsinu
og voru þar rúmlega 2000 gestir.
Á laugardaginn voru 26 menn
frá hinum 5 Norðurlöndum gerðir
að heiðursdoktorum við háskólann,
þar á meðal Bjarni Sæmundsson.
Var það sjerstaklega hátíðleg at-
höfn og var konungur þar við-
staddur, konungsfjölskyldan og
fulltrúar háskólanna í Finnlandi,
íslandi, Noregi og Svíþjóð. Pull-
trúi Háskóla fslands var Ágúst H.
Bjarnasön prófessor.
Á I augard a gskvöld sátu hinir
nýju heiðursdoktorar veislu hjá há
skólaprófessorunum á „Skydeba-
nen‘ ‘.
Á sunnudaginn lauk hátíðahöld-
unum með inorgunveislum hjá hin-
um ýmsu deildum hásltólans.
Innflutningur á, vörum hefir orð-
ið 18% meiri fyrstu fjóra mán-
uði ársins heldur en á sama tíma
I í fyrra.
Sænsku flusmennirnir.
í fyrrakvöld seint voru sænsku
flugmönnunum send veðurskeyti
lijeðan og frá Grænlandi. Var út-
lit ekki svo slæmt með veðurfar á
þessum slóðum, og bjuggust menn
því hálft um hálft við, að þeir
mundu leggja á stað í fyrrinótt.
En í gærmorgun frjettist það, að
norðvestanstormur hefði verið við
Noregsstrendur, og afleitt veður
í Svíþjóð, og var þá viðbúið, að
þeir hefði setst aftur, enda kom
það fram.
Eftir því sem hermir í veður-
skeytum hjer í blaðinu, er einnig
alveg óvíst, að þeir freisti að
fljúga í da.g.
Heimilisiðnaður.
Að undanfömu hefir verið hald-
in hjer í borginni handavinnusýn-
ing. Mun tilgangur sýningar þess-
arar hafa verið sá, að afla upp-
lýsinga um, hve mikið sje til af
hæfum sýningarmunum fyrir lieim-
ilisiðnaðarsýningu þá, er í ráði er
að halda í sambandi við Alþingis-
hátíðina 1930. Dagblöðin höfðu
minst á sýninguna og lokið lofs-
orði á hana, og ljek mjer því hug-
ur á að skoða hana í von um að
þarna hefði verið valið úr sýn-
ingarmunum og væri sýning þessi
því frábreytt því, sem maður hef-
ir átt að venjast hjer áður á þessu
sviði. Jeg verð að játa, að jeg
varð fyrir talsverðum vonbrigðum.
Sýningin minti í mörgu á ,basara‘
þá, er hafa verið settir hjer upp
undanfarin sumur um það leyti
sem útlendu lystislripin koma
hingað.
Þessi orð ber þó eigi að skilja
svo, að ekki hafi fundist fallegir
munir á heimilisiðnarsýningunni
síðustu. Togflosmunir voru þar
skínandi fallegir. Vefnaðurinn var
yfirleitt mjög fallegur og smekk-
legur. Sama má segja um íslenska
bandið, sum prjónuðu sjölin og
yfirleitt var ullarvinnan sem unn-
in var úr ólituðu íslensku ullinni
til sóma. Gullsaumur Philippu
Blöndal var snild og „Dyngja“
sýndi m. a. muni sem voru verð-
launaverðir að vandvirkni, og
smekkvísi. „Malin“ sýndi góðan
vísi að íslenskum vjelprjóniðnaði,
haldgóðan og vandaðan, þó að
sehnilega mætti deila þar um
smekkvísi í litum og sniði.
En þessi viðleitni til vandaðrar
og' siiiekklegrar handavinnu var
svo hverfandi innan um alt ruslið,
því næst liggur að kalla mikið af
þeim munuxn, sem þarna var hrúg-
að sarnán því nafni. Auðsætt, var
að við sýningu þessa hefir engin
dómnefnd verið, því alt útlit var
fyrir að þarna hafi verið tekið
við öllu sem að barst. Eða getur
það verið að dómnefnd heimilisiðn-
aðarfjelagsins hafi ekki meiri
gagnrýni til að bera. en svo, að
hún talci í sýningu kvenná muni
eins og sumar flosaðar sessur,
hvíta útsauminn, málaða dúka-
ruslið, sum veggteppin og útsaum-
uðu landlagsmvndirnar, sem eru
að verða álíka landplága og postu-
línshundarnir voru á sínum tísku-
tíma? „Vordraumur“ Einars Jóns-
sonar var svo afskræmdur þarna
undir glasi og í ramma, að sorg-
legt var að sjá. Listsaumur (Kunst
broderi) var þarna á nokkrum
munum, en bæði illa gert og illa
hagað litum. Mikið var af hekluð-
um og prjónuðum silltigarnsdúk-
um, en flestir voru þeir illa gerðir.
Nokkrir munir voru krosssaumað-
ir úr lituðu íslensku bandi. Sumir
þeirra voru saumaðir eftir upp-
dráttum sem jeg kannaðist við að
hafa sjeð í „Nordisk Mönstertid-
ende“ og báru þeir engan íslensk-
ar. blæ. Krosssaumur verður að
vera áferðarfallegur og það getur
hann eklti orðið úr íslensku bandi.
I það minsta voru þeir munir
sem þarna voru sýndir í þessari
grein ljótir, þar grysjaði í ísaums-
borðið og litirnir æptu hver fram-
an í annan.
Það verður að álíta að konum
sje lítill greiði gerður með því að
taka við slíkri handavinnu til sýn-
ingar, því líklegt er að þangað
komi fjöldi fólks, sem vill fá að
sjá falleg vinnubrögð og smekk.
Er mál til komið að handavinnu-
kennarar og handavinnuverslanir
taki þetta til íhugunar. Flos og
silkimálun getur verið ljómandi
falleg, sje vel með farið. Hjer er
kominn inn í landið skjannalegur
flosiðnaður, dúkamálun og land-
lagsmjmdasaumur, sem alt er svo
herfilega ljótt, að undrun sætir
að nokkur kona með löngun til
handavinnu, skuli leggja sig eftir
slíku.
Burt með það alt úr íslenskri
inenningu!
Þjóðsýningin 1930 má verða smá,
en gerum hana þannig úr garði,
að gestir þeir, er heimsækja okkur
þá, ypti ekki öxlum af meðaumkv-
un, heldur fari þeir á braut með
endurminningu um smekkvísi og
handlægni íslensku konunnar.
S.
Dagbók.
Veðrið (í gærkv. lrl. 5): Grunn
læ,gð yfir Íslandi veldur breyti-
legri átt, en þó víðast N-golu. —
Skúrir á Vestfj. og SA-landi, en
þurt í öðrurn landshlutum. 4—6 st.
hiti á N- og A-landi, en 8—10 st.
snðvestan lands.
Yfir Svíþjóð er djúp lægð, sem
veldur allhvassri N-átt með þykk-
viðri og skúrum við vesturströnd
Noregs og sumst. í Svíþjóð. Veð-
ur mun heldur fara batnandi á
þessum slóðum í nótt, en þó er
hæpið, að það verði talið nægilega
gott flugveður á morgun.
Veðurútlit í Rvík í dag: NV- og
N-kaldi. Sennilega skúraleiðingar
með fjöllum.
Gjaldþrot 1928. Samkvæmt inn-
köllunum í „Lögbirtingablaðinu“
hafa orðið 19 gjaldþrot hjer á
landi árið 1928, 10 í Reykjavík, 5
í hinum kaupstöðunum, 2 í versl-
unarstöðum og 2 í sveitum. Á at-
vinnuvegi skiftast þau þannig:
verslun 8, útgerð 3, iðnaður 3,
bændur 2, ótilgreind atvinna 3.
Auk þess voru staðfestir 2 nauða-
samningar án gjaldþrotameðferð-
ar. Árið áður voru gjaldþrot 22.
Smá^öluverð í Reykjavík. t apríl
mánuði varð verðlækkun um 1%.
Allar vörur, sem Hagstofan reikn-
ar eftir vísitöluna, liafa lækkað,
eða staðið í stað. Mest hefir verð-
lækkun orðið á fiski og garðávöxt-
um, rúmlega 2%. Er nú verðhækk-
un 112% miðað við verðlag í stríðs
byrjun, og er verðhækkun á inn-
lendum vörum talsvert meiri held-
ur en á þeim útlendu.