Morgunblaðið - 26.01.1930, Qupperneq 5

í
Fjárlagafrumvarpið.
Ágrip af ræðu fjármálaráðh. við 1. umr.
fjáriaganna í Nd.
Sfðustu erlendar frjettir.
United Press tilkynuir: Tardieu
hefir sagt í viðtali við frakkneska
blaðamenn, að MacDonald, Dwight
og Morrow (fulltrúar Bandaríkj-
anna á f 1 otamálaráðstefnunni),
svo og japönsku fulltrúarnir, leggi
áherslu á að komast að samkomu-
lagi um hvaða deiluatriði skuli
fyrst taka fyrir, en fyrir frakk-
ne'sku fulltrúunum væri það aðal-
atriði að opinberar umræður gæti
hafist sem fyrst.
Síðar: United Press hefir áreið-
anlega heimild fyrir >ví, að Stim-
son ráðhena hefir stungið upp á
því, að flotamálarátSstefnan taki
takmörkun beitiskipa, tundurspilla
og kafbáta til athugunar fyrst af
öllu.
Haðnr hverfnr.
Þorsteinn Bjarnason, til heimilis
á Túngötu 30, fór að heiman
klukkan hálf sjö á fimtudagsmorg-
un, og heíir það spurst til hans
síðast að hann kom inn í Verka-
mannaskýlið um klukkan 8 um
morguninn, og mun hafa farið
þaðan stuttu síðar.
Ef einhver kynni að hafa sjeð
hann eftir þetta, er hann vinsam-
léga beðinn að koma boðum um
það tíl foreldra hans, Túngötu 30,
eða segja til þess í síma 789.
Canadian Pacific
hefir tilkynt Eimskipafjelagi Is-
lands, sem hefir umboð fyrir fje'-
lagið hjer á landi, að það hafi
úkveðið að láta tvö af skipum sín-
um koma við í Reykjavík í sumar
vegna Alþingishátíðarinnar, annað
á austurleið og hitt á vesturleið.
Per annað skipið e.s. Montcalm
(16.400 smálestir) frá Montreal,
laugardaginn 14. júní beint til
Reykjavíkur og hjeðan til Greeta-
°ck, Belfast og Liverpool. — Hitt
skipið e.s. Minnedosa (15.200 smá-
lestir) fer frá Glasgow föstudag
1. ágúst til Reykjavíkur og hjeðan
4 ágúst beint til Quebee og Mon-
treal. pg
Kosningin f gær.
Hún hófst klukkan 10 í Barna-
skólanum, eins og ráð var fyrir
gert og varð þegar talsve'rð að-
sókn. Um hádegi höfðu rúmlega
1000 kosið og er það meira en vant
er. __ Veður var leiðinlegt allan
daginn, hvast og gekk á með
hryðjum. Færð var afar-ill á göt-
unum, bæði fyrir gangandi menn
og bíla, en bílarnir voru þó stöð-
ugt á fe’rðinni, fleiri heldur en
við nokkrar aðrar kosningar. —
Þurfti marga lögregluþjóna til
þess að stjórna uíiiferðinni þar
sem hún var mest.
En þrátt fyrir leiðinlegt veður
og vonda færð var kosningin ágæt-
lega sótt, og þegar lokið var kl.
121/2 í nótt höfðu um 11.850 kjós-
endur neytt atkvæðis rjettar síns,
þar með taldir þeir, sem kosið
höfðu hjá lögmanni áður.
Talning atkvæða hefst klukkan
í fyrramálið í Góðtemplara-
húsinu. Atkvæðatölur verða jafn-
harðan birtar í glugga Morgun-
blaðsins.
Ráðh. kvað frv. það, sem stj.
legði fyrir að mestu sniðið eftir
fjárl. þessa árs. Upphæðirnar bæði
tekna og gjalda megin væri aðe'ins
lítið eitt hærri. Tekjurnar áætlaðar
kr. 12.216.000, en gjöldin krónur
12.157.000. Teltjuafgangurinn því
tæp 60 þús.
Að því er tekjurnar snerti gat
ráðh. þess, að tveir þýðingarmiklir
tekjustofnar ríkissjóðs fjellu niður
í lok þessa árs, verðtollurinn og
gengisviðaultinn. Ile'fði þó ekki
orðið hjá því komist yið samningu
frv. að ætla ríkissj. óskertar tekj-
ur, ef ekki ætti að verða stöðvun
k verkleguin framkvæmdum. —
Kvaðst hann hafa borið ráð sín
saman við milliþingan. í skatta-
og tollamálum, og hefði hún ver:ð
sjer sammála um að ekki mætti
fýra tekjurnar. „Jeg vil því mega
vænta þess, að Alþingi gre'iði göta
þeirra væntanlegu frv., sem flutt
verða til þess að tryggja ríkissjóði
ekki minni tekjur en liann liefir
nú.“
Viðvíkjandi gjaldaldiðinni gat
ráðh. þess, að óhjákvæmilegt hefði
verið að hækka nokkra gjaldaliói,
vegna ýmsra ráðstafana Alþ. yngri
og eldri. Landhe'lgisvarnirnar hefði
verið áætl. á fjárl. þessa ár (1930)
200 þús. úr ríkissjóði og 200 þús.
úr landhelgissjóði. En eftir því
sem næst yrði komist, væri kostn-
aðurinn við strandvörsluna 1929
ekki undir 600 þús. kr. Upphæðin
vreri því Iift'kkuð u/pp í 600 þiis.
kr. -— 300 úr ríkissjóði og 300
úr landhelgissjóði. En ef sektarfje
til landhelgissjóðs hrykki ekki fyr-
ir kþstnaði sjóðsins, yrði byrði rík-
issjóðs því meiri.
Starfræksla símans væri hækkuð
um ca. 200 þús. kr., aðallega vegna
hinnar nýju landssímabyggingar
og uppsetningar bæjarsimastöðvar.
Nýir liðir væri kostnaður við
útvarpsstöð, áætlaður 180 þús. kr.
og útgjöld til Búnaðaúbankans 100
þús.. kr
Þá mintist ráðh. á berklavama-
kostnaðinn og kvað hann ávalt
hafa farið langt fram úr áætlun
Alþingis. Að þessu sinni væri hann
hækkaður um 200 þús. frá gild-
andi fjárl. og mundi þó ekki af
veita. Gjöldin samkv. jarðræktar-
löguúum og lögum um tilbúinn
abi rð væri hækkuð um 75 þús. kr.
b >ks brýndi ráðh. fyrir fjárveit-
inganefnd að fara varlega í till.
sínum. Kvað tekjurnar svo hátt
áætlaðar að í meðal ári mætti ekki
gera ráð fvrir neinunl umfram-
tekjum.
Næsta sneri ráðh. sjer samkv.
\enju að fjárhagsafkomu síðasta
árs.
Ýmsir liðir bæði te'kju og gjalda-
megin l»efði farið fram úr áætlun.
Tekjumegin nefndi hann:
Tekju- og eignaskattur . Kr. • 610.000
Aukatekjur • 199.000
Vitagjald • 148.000
Stimpilgjald • . 95.000
Bifreiðaskattur . 49.000
Útflutnibgsgjald . 255.000
Áfengistollur . 334.000
Tóbakstollur . 400.000
Kaffi- og sykurtollur.. . . 230.000
Annað aðfl.gjald........... 150.000
Vörutollur................. 773.000
áeiðtollur................. 848.000
Sætinda og konfektgerð .. 95.000
Pósttekjur................. 174.000
Víneinkasala .............. 625.000
Gjaldame'gin hefðu umfram-
greiðslur orðið mestar á:
Kr.
ll.gr. (aðall. landhelgisgi.) 324.000
13. gr. Vegamál, símamál 632.000
17. gr. Berklavarnir .. .. 249.000*
19. gr. Óviss útgjöld .. .. 176.000
Auk þess gjöld utan fjárlaga
samkv. lögum, þingsál. og fjár-
aukal., samtals kr. 1.500.000. — í
þessari hálfu annari miljón væri
innifalið:
Kr.
Flóaáveitan................ 93.000
Vestmannaeyjahöfn .. .. 152.000
Tillag til. Ræktunarsjóðs 50.000
Borgarneshöfn ............ 133.000
Betrunarhús og vinnuhæli 82.000
Alþingishátíðin (undirb.) 350.000
Tunnutollur (endurgr.) .. 61.000
Sjómælingar ............... 50.000
Flugferðir................. 32.000
Pósthús á ísafirði......... 25.000
do. Norðfirði........... 17.000
Viðskiftajöfnuðurinn árið 1929
hefði ekki orðið hagstæður þrátt
fyrir góðærið, miklu óhagstæðari
en undanfarin ár. Á árinu 1929
hefði innflutningur numið 70 milj.
en útfl. 691/. milj. 1928 sýndi 16
milj. kr. viðskiftajöfnuð okkur í
Íiag og 1927 7/2 milj. Kvað ráðh.
influtninginn 19129 vera meiri en
nokkru sinni fyr, þegar tekið væri
tillit til verðgildis krónunnar. —
Þótt mikið af innflutningnum væri
nauðsynjavara, svo sem bygging-
arefni, jarðyrkjuverkfæri, bílar,
vjelar 0. s. frv., þá yrði því ekki
neitað að kaup á munðarvörum
íæru vaxandi. Hvatti ráðh. þjóðina
til aukinnar sparsemi og sjálfsaf-
neitunar.
Skuldir ríkissjóðs héfði svo sem
ekkert breyst.
í þessu sambandi gat ráðherrann
þess að stjórnin hefði ekki teldð
neitt fast lán, samkv. heimildum
Alþingis. Hinsvegar hefði hún telr-
ið bráðabirgða viðskiftalán hjá
Barclays Bank í London, að upp-
hæð 500 þús. sterlpd.
Því næst talaði ráðh. um ábyrgð-
ir ríkissjóðsins. Alþingi hefði oft
samþykt ábyrgðir á hendur ríkis-
sjóði og hefði það komið fyrir
að ríkissjóður hefði fengið skell af
þessum ábyrgðum og orðið að flæk
jast með víxla í útlöndum. „Þetta
hlýtur óhjákvæmilega að baka
landinu álitshnekki fjárhagslega
og valda erfiðleikum við lántöku.
Jeg vil því alvarlega vara Alþingi
við því að stofna til slíkra á-
byrgða. Það verður heldur ékki
sjeð hvar staðar verður numið þeg-
ar út á ábyrgðarbrautina er kom-
ið. Því er líkt varið með ríkið og
einstaklinginn. Hver sá maður, sem
gengur í takmarkalausar eða tak-
markalitlar ábyrgðir, missir láns-
traust sitt fyr eða síðar.“ Þannig
fórust fjármálaráðherra orð um
ábyrgðir ríkissjóðs.
Af málum sem ráðhebra gerði
að sjerstöku umtalsefni má nefna
landhelgisgæsluna, áburðarversl-
Sætt páfa og ítalakonungs. Nokkru eftir það, að samningar
voru gerðir milli páfans og ítölsku stjórnarinnar og hið nýja páfaríki
„Citta Vaticano“ var stofnað, fóru ítölsku konungshjónin í opinbera
heimsókn til páfans. Þótti það merkisatburður, þvi að langt er nú
siðan að hið veraldlega vald og kirkjuvaldið í ítalíu hafa setið á
sátts höfði. Var mikil viðhöfn í sambandi við heimsóknina. Á Pjeturs-
%
torgi söfnuðust t. d. saman allir embættismenn, liðsforingjar og hers-
höfðingjar í borginni, og er myndin hjer að ofan tekin þar á torginu
við það tækifæri.
unina og bæjarsímamiðstöð í Rvík.
Áburðarsalan hefði numið rúml.
440 þús. kr. Þótti ráðherra um-
talsvert hve vel Sambandi ísl.
samvinnufjelaga hefði farið fram-
kvæmd verslunarinnar úr hendi.
Annars kvað ráðherrann bre'ytingu
þá, sem síðasta Alþingi gerði á
lögunum um tilbúinn áburð, ekki
til bóta. Kvað hann óttast að
breytingin drægi iir notkun áburð-
arins, þótt hann viðurkendi, að
þeir sem hafa erfiða aðdrætti
fengju nokkurn hluta áburðarina
greiddan eftir á sem flutnings-
styrk.
Auk ræktunarmálanna hefði ver-
ið óvenjumikið um húsabyggingar
í svéitum landsins.
Af framkvæmdum ríkissjóðs;
nefndi ráðherra, auk brúa, vega
og síma, síldarbræðslustöð, sem
byrjað yæri að reisa á Siglufirðir
prentsmiðjukaupin og skrifstofu-
hús landsins.
j V I I 3
Málsvarai saadransanaa.
Esju-útgerðin ,og Eimskipaf jelag Islands.
Orð og athafnir Hriflu-Jónasar.
I.
Ríkisstjórnin hefir tekiðEsju
út úr sambandinu við Eimskipa-
fjelag íslands. Eimskipafjelag-
ið hafði boðist til að taka að
sjer útgerðarstjórn Esju fyrir
21,600 krónur á ári. Þessu boði
hafnaði ríkisstjórnin og setti á
stofn sjerstaka ríkisskrifstofu
til þess að annast útgerð Esju.
Skipaði hún einn af gæðingum
sínum til þess að stjórna út-
gerðinni og hann fjekk aðstoð-
armenn eftir þörfum. Framtíðin
á eftir að upplýsa, hve miklu
fje ríkissjóður tapar á þessari
ráðsmensku stjórnarinnar. Það
verða áreiðanlega tugir þúsunda
árlega. En hvað tjáir að horfa
í það, þegar unt er að fóðra
nokkra stjórnargæðinga á tapi
ríkissjóðs?
Viðskiftamenn ,,Esju“ geta
einnig átt á hættu að bíða stór-
tjón vegna þessarar ráðsmensku
stjórnarinnar. Meðan Esja var
höfð í sambandi og samvinnu
við Eimskip, gátu smáhafnir úti
um land fengið vörur með sama
flutningsgjaídi og þeir, sem í
kaupstöðunum búa og bein sam-
bönd hafa við útlönd. Skip Eim-
skipafjelagsins fluttu vörur smá
hafnanna frá útlöndum hingað
til landsins. En svo tók Esja
við og flutti vörurnar til hinna
dreifðu viðtakenda án nokkurs
aukakostnaðar fyrir þá. Til þess
að Esja ekki biði halla af þess-
um flutningum, var svo um sam-.
ið, að hún fengi fjórða part af
flutningsgjaldi vörunnar milll
landa.
Þessi hlunnindi smáhafnanna
úti um land voru ómetanleg. En
nú hefir ríkisstjórnin tekið Esjit
frá Eimskipafjelaginu og eiga
smáhafnirnar þá á hættu, að
öll samvinna slitni milli Eim-
skips og Esju.
II.
Þegar Jónas Jónsson frá
Hriflu var að brjótast til valda
á hinu pólitíska leiksviði hjer á
landi, skrifaði hann marga
greinaflokka í ,,Tímann“, seni
hann nefndi „Komandi ár“. —
P’æst af því, sem nýtilegt var f
greinum þessum, var frumsmíði
Jónasar, heldur tók hann ,.að
láni“ tillögur annara, er til um-
V