Morgunblaðið - 21.01.1931, Qupperneq 2

2
MORGUNBLAÐIÐ
ORMOti
„ORHON BISAND"
Uesta og ódýrasta snltatanið
á markaðiimm.
Fyrirliggjandi í 1 lbs. & 2 lbs. gl.
og 7 lbs. dunkum.
Baynið þ 8.
fiaiilraOukill
Beykvikiaga
var stofnaður þann 1. október
1928. Tilefni þessarar skólastofn
linar var það, að landsstjórnin
hafði synjað 16 nemendum um
skólavist í hinum alm. Menta-
-skóla, er þó höfðu staðist inn-
tökupróf til 1. bekkjar gagn-
fræðadeildar þá um vorið, en
enginn sambærilegur skóli var
þá til hjer í Reykjavík, er hefði
sömu inntökuskilyrði, kendi
sömu greinar og stæði jafnlengi
árlega og Menntaskólinn. Ung-
mennaskóla þeim, er þá var
stofnaður hjer í Reyjavík af
hálfu ríkisstjórnar, var ekki ætl
að að vera gagnfræðaskóli, enda
hafði hann engin önnur inntökn-
skilyrði en almenna barnaskóla-
mentun, var ekki ætlað að starfa
iengur en liðuga 7 mánuði á ári
-og vpita 2 ára tilsögn, en með
því skipulagi var ekki unt að ná
-sarna árangri og með nemendur
með betri undirbúningsmentun,
er hefðu 3 ára skólavist í alt að
9 mánuði árlega.
Aðstandendur og foreldrar
barna þeirra, er meinuð hafði
verið skólavist í hinum almenna
Mentaskóla, tóku því það ráð að
stofna upp á eigin býti gagn-
fræðaskóla, er væri hliðstæður
gagnfræðadeild Mentaskólans
og veitti unglingum sambæri-
lega mentun. Sneið skólanefnd
sú, sem kosin hafði verið til þess
að annast framkvæmd þessa,
skipulag hins nýja skóla alveg
-eftir skipulagi gagnfræðadeild-
ar Mentaskólans, með sömu inn-
tökuskilyrðum, sömu námsgreii
um og sama kenslutíma, nema
hvað hún heldur jók við náms-
greinarnar.
Skólanefnd gerði sjer og far
um að vanda sem best til kenslu-
krafta. Forstöðu skólans fól hún
prófessor, dr. Ágústi H. Bjarna-
son og fór mjög eftir tillögum
hans í vali á kennurum.
hins nýstofnaða skóla sjálfs. —
Voru þar gerðar sömu kröfur og
við inntökupróf Mentaskólans.
Skólagjald er 150 kr. fyrir
hvern nemanda á ári.
Skólanefndinni er ljúft að
i geta þess með þakklæti, að A1
þingi hefir veitt skólanum árleg-
I an styrk úr ríkissjóði, svo sem
j reikningur skólans ber með sjer,
! en fyrst og fremst á skólinn til-
i veru sína að þakka bæjarstjórn
Reykjavíkur, sem lagt hefir skól
j anum fje úr bæjarsjóði samkv.
: þörfum hans.
Skólinn hefir húsnæði í Iðn-
| skólanum, við Vonarstræti, og
hefir notið góðvildar skólastjóra
og skólanefndar þess skóla um
margt, er skólahaldið snertir.
i Á undirbúningsfundi hinn 10.
ágúst 1928 voru kosnir í skóla
i nefnd : Jón Ólafsson framkvstj.,
: Páll Steingrímsson ritstj., Pjet-
ur Halldórsson bóksali og Jón
; Björnsson kaupm. Er hinn síð-
I astnefndi gjaldkeri skólans, en
: Pjetur Halldórsson form. skóla-
! nefndar.
! I skólanum eru í vetur 129
i nemendur. Kenslustundir eru
samt. 200 á viku í öllum bekkj-
um, eða að meðaltali 33V3
hverjum bekk.
Kennarar eru: Ágúst H.
Bjarnason skólastjóri, Guðni
Jónsson mag. art., Gústav A.
Sveinsson cand. jur., frú Jako-
bína Thoroddsen cand. phii..
Bogi Ólafsson adjunkt, Páll
Skúlason cand. phil., dr. Ólafur
Daníelsson yfirkennari, Sigais
Sigurhjartarson cand. thecl.,
Bjarni Jósefsson cand. polyt.,
Konráð Kristjánss. cand. theol.,
Kristinn Stefánsson stud. med.,
síra Friðrik Friðriksson, ungfrú
Sigríður Björnsdóttir. Leikfimi
kenna þau Aðalsteinn Hallsscn
og Ólöf Árnadóttir cand. phil.
Fiskiflelag fslands.
Skólinn tók til starfa 2. októ-
ber 1928, en með því að skóla-
nefnd þekti þörfina fyrir slík-
an skóla og vissi, að marga fleiri
myndi fýsa að ná þar skólavist
en þá, sem staðist höfðu inn-
tökupróf við Mentaskólann,
hafði hún hlutast til um, að hald
ið yrði námsskeið allan septem-
bermánuð, til undirbúnings und-
ir inntökupróf í skólann í byrj-
un október.
Gat skólinn því byrjað með
1. bekk í tveim deildum ,A og B.
í A-deiId var skipað öllum þeim,
er staðist höfðu inntökupróf í
gagnfræðadeild Mentaskólans
og nokkrum að auk, en í B-deild
hinum, er stóðust inntökupróf
Ætlar núverandi forseti að eyði-
leggja Fiskifjelagáð?
í septemberhefti Ægis er grein,
sem heitir „Framtíðarfyrirkomulag
fiskimálanna og Fiskifjelagið",
eftir Kristján Bergsson.
Gengur þessi grein forsetans út
á það, að leggja niður Fiskifjelag
íslands, en stofnuð sje í þess stað
Fiskimálaskrifstofa, og í stað for-
seta komi fiskimálastjóri, og til-
heyri þetta hvort tveggja undir
atvinnumálaskrifstofu stjórnar-
ráðsins, og verði þar „örugg ráð-
gefandi stofnun þings og stjórn-
ar“ í sjávarútvegsmálum.
Virðist þessi hugxnynd K. B.
aðallega ganga ilt á það, að eyði-
leggja Fiskifjelag íslands, og að
fá lífstíðarábúð hjá stjórnarráð-
inu fyrir sig og fylgilið sitt, og
hvergi sjest það á grein K. B.,
að breyting þessi geti gert gagn,
heldur ógagn og óþægindi, með
því t. d. að verra virðist vera að
losna við fiskimálastjóra stjórn-
arráðsins heldur en forseta Fiski-
fjelagsins, sem altaf verður undir
högg að sækja, hvort hann nær
kosningu eða ekki, og hvergi sjest
það á grein K. B., að þessi lífs-
tíðarráðni fiskimálastjóri þurfi
nokkurt vit nje reynslu að hafa á
sjávarútvegsmálum.
Hjer er verið að læða að mönn-
um mjög athugaverðri hugmynd
og virðist hún talsvert undirbúin
frá hendi K. B., því að í haust
koma samþyktir frá fiskideildum
Vestfirðingafjórðungs, að stofnuð
verði Fiskimálaskrifstofa, en Fiski-
fjelag íslands lagt niður. Mun
Kristján Jónsson, fyrv. ritstjóri,
hafa barist fyrir þessari hugmynd
fyrir vestan, og fengið samþykt
þar til stuðnings vini sínum K.
B. hjer.
Á nýafstöðnu fjórðungsþingi
Fiskifjelagsins fyrir Sunnlend-
ingafjórðung, voru menn ekki eins
hrifnir af tillögu K. B. og Vest-
firðingar. Var þar samþykt:
„Fjórðungsþing Sunnlendinga-
fjórðungs mótmælir eindregið
þeirri tillögu að breyta Fiskifje-
lagi íslands í Fiskimálaskrif-
stofu.“
En seinna í sömu tillögu kemur
eftirfarandi samþykt:
„Fjórðungsþing Sunnlendinga-
fjórðungs skorar á stjórn Fiski-
fjelags Islands að vinna að því, að
Fiskifjelag íslands og stjórn þess
sje viðurkend opinber ráðunautur
Alþingis og ríkisstjórnar í öllum
þeim málum, er fiskimál snerta.“
Hjer er aftur farið of langt eins
og nú standa sakir, og alt of
nærri hugmynd K. B., því að
hvort fjelagið heitir Fiskifjelag
eða Fiskimálaskrifstofa skiftir
ekki svo miklu, en það sem aðal-
lega skiftir máli er það, að sá, sem
á að hafa þetta mikla vit og vald,
þarf að vera starfinu vaxinn. Þetta
vona jeg að allir sanngjarnir og
athugulir menn sjái, og er aðal-
kjarni málsins.
Eins og nú standa sakir, er það
aðállega forseti Fiskifjelagsins, er
ber fjelagið uppi, og það hafa fyr-
verandi forsetar líka gert, en jeg
verð því miður að lýsa því yfir,
að, að mínu áliti hafa forsetar
Fiskifjelagsins ekki jafnan haft
sjerþekkingu á útgerð fram yfir
aðra, sem sjávarútveg og verslun
hafa stundað. Vil jeg mótmæla
því, eins og nú standa sakir sje
nokkur ástæða til að fá einum nje
neinum umboð sem ráðunautur
þings og stjórnar í útgerðarmál-
um, og það allra síst með því að
láta stofnunina og fiskimálastjór-
ann verða fastan starfsmann rík-
isstjórnarinnar, eins og K. B. vill
vera láta.
K. B. veit að því miður virðast
fiskideildirnar og áhuginn í Fiski-
fjelaginu vera að fjara út víða
— enda er það ekkert óeðlilegþ
því að forsetinn hefir oft sjálfur
verið móti mörgum nauðsynjamál-1
um sjávarútvegarins, og hann þótt
lítið upplífgandi fyrir fjelagsskap-
inn.
Óskar Halldórsson.
| - Lanuaiiðr
sjémanna á línuveiðaskipum.
Um áramótin voru útrunnir
samningar milli útgerðarmanna
línuveiðaskipa og sjómanna á þess-
um skipum. Útgerð línuveiðaskip-
anna hafði borið sig afar illa árið
sem leið, vegna hins mikla verð-
falls, sem á fiski og síld varð.
Fyrir 1. október sögðu sjómanna
fjelögin hjer og í Hafnarfirði upp
samningunum fyrir liönd sjó-
manna, og er á samningafund kom,
lögðu fulltrúar sjómanna fram
kröfur um stórlega hækkað kaup,
frá því sem var. Útgerðarmenn
sáu sjer ekki fært að ganga að
þeim kröfum, enda munu fulltrúar
sjómanna hafa búist við því, og
að þeir yrðu að slá af þeim. Hafa
nú samningaumleitanir staðið síð-
an, alt til þessa, en ekkert sam-
komulag orðið og mun nú slitnað
upp úr samningum, og mun málið
koma til aðgerða sáttasemjara.
Þau hæstu tilboð, sem útgerðar-
menn sáu sjer fært að bjóða, voru
þessi, og til þess að reyna hið ítr-
asta til samkomulags, gáfu þeir til
boðin á þremur grundvöllum:
1. Hlutaskifti: Helmingur afla-
verðmætis skips skiftist í jafn-
marga staði og menn eru á hverju
skipi, og fái hver maður sinn hlut.
Frá óskiftum afla dragist: Kol,
keypt beitusíld, salt, ís, og vinna
við uppskipun fiskjar. Verðlag
afla og nauðsynja skips sje ákveð-
ið af verðlagsnefnd á sama hátt og
síðastliðið ár. — Hverjum háseta
verða tryggðar kr. 7.00 pr. dag að
ineðaltali meðan sltip stuncla veið-
ar, án tillit-s til aflamagns, enda
fæði þeir sig sjálfir. Síldveiðasamn
ingar standi óbreyttir frá fyrra
ári og samningar að öðru leyti.
2. Þriðjungur afla skiftist í
jafna hluti inilli allra þeirra
manna sem eru á skipi á hverjum
tíma, gildir um þetta línu- og síld-
veiðar. Á línuveiðum dragist keypt
beitusíld frá óskiftum afla, á-
kveðst verð hennar fast fyrir
næstu vertíð 0.50 pr. kíló. Fyrra
árs samningur að öðru leyti ó-
breyttur.
3. Samningur um línu- og síld-
arveiðar frá fyrra ári óbreyttur
að öðru en því, að lágmarlt á
premíu af stórfiski færist niður í
kr. 5.00 af smálest.
Verðlágsnefnd ráði í öllum til-
fellum verðlagi fiskjar og lýsis.
Áftur á móti voru seinustu til-
boð fulltrúa sjómanna þessi:
— Grundvöllur samninganna sje
fyrra árs samningur með þessum
aðalbreytingum:
1. Lágmark aflaverðlauna af
smálest stórfiskjar sje kr. 6.50 (áð
ur kr. 6.00).
2. Netjafiskur falli undir línu-
veiddan stórfisk um aflaverðlaun
(var áður talinn með smáfiski og
engin lágmarks „premía“ ákveð-
in). —
3. Lágmarks-aflaverðlaun af öðr-
um fiski sje kr. 5.50 af smálest
(áður ekkert lágmark, en gilti
verðlagsnefndarverð, sem ákveðið
var á 10 daga fresti).
4. Aflaverðlaun af lýsi, sje kr.
1.50 af 105 kg. tunnu, miðað við
kg. verð 0.70 kr. (var áður kr.
1.50 miðað við kr. 0.90 kílóverð).
5. Af beitusíld sem skip veiðir
til eigin nota, greiðist skipverjum
y3 gangverðs (ný krafa).
Steinhús
óskast keypt nálægt migbænum.
Öll nýtísku þægindi. Útborgun 20
þús. krónur. Svar merkt „14. maí“
sendist A. S. í.
Ritvjelapappir,
RitVjeaböud.
Ritvjelaoli . •
Pappír oy ritlöag •
fjölbreytt urval. I
Bökaversi. Isafo'dar. •
6. Fæðispeningar matsveins
hækki úr 65 kr. á mánuði í kr.
85.00. Ef um fast mánaðarkaup er
að ræða, sje það nú kr. 450.00
(áður kr. 390.00).
7. Kaup aðstoðarmanns í vjela-
rúmi (kyndara) sje kr. 450.00 á
mánuði og frítt fæði (var áður
410.00 og fæddu sig sjálfir).
8. í eldri samningunum er svo
fyrir mælt að lágmarkstala skip-
verja á tímabilinu 15. mars til 1.
sept. skuli vera á skipum undir
100 smál. 17 menn og yfir 100
smál. 18 menn. Nú er þess krafist
af fulltrxium sjómanna, að sigli
skip til veiða með færri menn,
skuli hlutur þeirra sem vantar,
greiddr af útgerðarmanni og skift-
ist milli þéirra, sem á skipi eru.
9. Þess er krafist að skipverjar
hafi algert frí meðan skip liggur í
höfn, alt að tveimur sólarhringum
í hverri veiðiför (áður skyldi tveir
menn vera um borð í hverju skipi
til nauðsynlegra starfa fyrir það).
10. Sigli línuveiðaskip á ísfisk-
veiðar og selji afla sinn erlendis,
skal hásetum greitt sama kaup og
sami lífrarhlutur og togaraháset-
um og ault þess y%% af brúttó-
sölu aflans handa hverjum háseta.
(Ný krafa).
Á undanförnum árum hefir línu-
skipaútgerð aukist hjer stórkost-
lega, og í fyrra munu 6—700 sjó
menn hafa haft aðalatvinnu sína á
þeim skipum. Verður nú svipur
hjá sjón, ef þessi útgerð, sem er
tiltölulega ný hjer í landx, & $0
fara í kaldakol. Mun þá mörgu
heimili hjer í Reykjavík þykja
þröngt fyrir dyrum, því að vitan-
legt er, að sjómenn á línuveiður-
úm hafa borið meira úr býtum, en
margir aðrir stjettarbræður þeinra
að undanförnu.
Eins og áður er sagt, mun deilu-
mál þetta nú komið til aðgerða
sáttasemjara. Er vonandi að hon-
um takist að draga til sáíta, svo
að þessi bjargráðavegur íslensku
þjóðarinnar verði ekki kveðinn
niður með framhleypni og ofstopa
einstakra manna, sem ekki hafa
heill þjóðarheildarinnar fyrir aug-
um. Hvarvetna um allan heim
blasir við oss kreppa á öllum svið-
um. Hún er að færast hjer að, en
þá er fyrir bæði útgerðarmenn og
sjómenn að minnast hins forn-
kveðna:
„Sameinaðir stöndum vjer;
sundraðir föllum vjer!“
Og að þeir taki höndum samam
til viðreisnar þjóðinni.