Morgunblaðið - 15.03.1931, Page 6

6
ölltun stjettum drekka með á-
nægju smyglað áfengi ef þeim
býðst það, jafnvel menn, sem ann-
ars vilja ekki vamm sitt vita. Það
er heldur ekki undarlegt, þó
mönnum skiljist illa að vínið, sem
landsstjórnin taldi sjer sóma að
veita í veislum sinum fyrir árum,
skuli nú alt í einu orðið óalandi
og óferjandi, svo að það gengur
mannsmorði næst að flytja sumar
tegundir þess til landsins.
Af öllu þessu er það augljóst:
Að bannlögin hafa ekki einu
sinni minkað áfengisnautn, hvað
þá heldur útrýmt víninu.
Að þeim hefir fylgt margvísleg
og mögnuð spilling.
Að þau hafa valdið heilsutjóni
á fjölda manna og drepið marga.
Þegar alt þetta er athugað fer
það að verða skiljanlegt, að kon-
urnar hefjast handa og sparka í
hræsnina og spillinguna.
En þó þessi gáta sje ráðin, þá
rís upp önnur engu betri:
Hvers vegna þurfa nú karlmenn-
irnir að láta konurnar hafa vit
fyrir sjer? Hvers vegna eru þeir
ekki vandari að virðingu sinni
en svo, að t. d. þingmenn greiða
atkvæði með banni, en drekka
með ánægju Whisky ef það er
á boðstólum? Látum þá drekka
Whiskyið, — það gera svo margir,
— en því í fjandanum eiga þeir
svo að greiða atkvæði með hvað
vitlausum lögum sem vera skal
og bannmenn hafa ungað út?
Jeg þykist vita hvernig á þessu
stendur með stjómmálamennina.
Þeir eru flestir að hræsna fyrir
kjósendum, og halda að það komi
sjer betur fyrir næstu kosningar.
Þetta er blátt Afram einn af
mörgum þáttum kosningaspilling-
arinnar, sem er hætitulegri fólk-
inu en nokkurt brennivín.
En hvernig eru svo þeir hátt-
virtu kjósendur, sem þingmenn-
'irnir eru dauðhræddir við?
Ekki veit jeg hvort nokkur
læknir hefir haldið skrá yfir allt
það fólk, sem reynt hefir að fá
reeept hjá honum, en væri sú skrá
til og prentuð, myndi steinlíða
yfir suma bannmennina, ef þeir
þá færu ekki sjálfir á fyllirí.
Kjósendurnir eru naumast betri
en þingmennirnir. Mjer er t. d. einn
þeirra minnisstæður. Hann vakti
máls á því við mig. að hjeraðs-
læknir hans seldi áfengi og gerði
sjer það að gróðavegi. Lagði hann
lækninum þetta út á versta veg,
sem ekki var ástæðulaust.
„Því kærið þið hann ekki?“
sagði jeg. ,,Ekki skulum við lækn-
arnir halda uppi svörum fyrir
hann, ef satt revnist“.
Það var eins og maðurinn vissi
ekki í svip hverju svara skyldi,
— en alt í einu segir hann:
„Hvar eigum við þá að fá vín?“
Bæði eru skærin góð, kjósend-
urnir og þingmennimir!
Hitt veit jeg vel, að til eru
margir menn, sem tnia einlæglega
á bannið og gengur gott eitt til.
En hvað eru þeir á móti öllum
hinum?
Hvað karlmennina snertir held
jeg helst, að pólitíska pestin hafi
ráðið miklu um afstöðu þeirra og
óheilindi í þessu máli.
Út úr öllu þessu dettur mjer
sú spurning í hug:
Hvað gera íslensku konumar?
Líta þær eins á þetta mál og kon-
urnar í Finnlandi?
Það er konunum innrætt, að
halda öllu hreinu og fáguðu á
heimilum sínum. Þar standa þær
karlmönnunum miklu framar.
Ef til vill eiga þær það eftir
að gera „aðalhreingerningu* ‘ á
þjóðarheimilinu. Þess væri ekki
vanþörf, því það er eins og fjand-
inn hafi gengið um það .
Og þar er í einu horninu stór-
eflis köngulóarvefur og húsa-
krabbi í honum.
Og það er eins og standi á rass-
inum á honum: Bannlögin.
G. H.
------—-----------
Skðlamðl (Englandl.
London, í febr.
Það er hið undarlega við
stjórnmálin hjer, að alt, sem
hefir einhvem þef af því, að
stjórnin geti fallið, eða nýjar
kosningar farið fram, virðisi
vera einkaáhugamál allra. Um
hitt er minúa' skeytt, hverja
uppfræðslu æskulýðurinn á aó
fá í trúmálum, eða í því að
skapa sjer almenna borgarlega
réttarvitúnd. Það hefir enga þýð-
ingu, sagði Mac Donald forsæt-
isráðherra um daginn, þegar
stjómin beið ósigur í neðri
deildinni í barnafræðslu-málinu.
Eftir þessari skýringu, gæti
verkamannastjórnin svo sem ó-
sköp vel setið að völdum, þrátt
fyrir það, [>ótt kaþólskir, eða há-
kirkjumenn næði tökum á öllum
æskulýð landsins, til þess að inn-
ræta honum lífsskoðanir sínar.
En ef verkamannaf jelögin fá
ekki rjett til þess að gera alls-
herjarverkfall, þá yrði stjórnin
óhjákvæmilega að fara frá völd-
um. —
Ensku blöðin hafa svo lítt
sint barnaskólamálunum, og þá
aðallega trúarbragðakenslunni;
að útlendingar gera sjer það ekki
Ijóst, að áður en varir, getur
stórfeldlegur trúarbragðaófriður
brotist út á Englandi.
Þess er nú skemmst að minn-
ast,‘ að 40 kaþólskir jafnaðar-
menn á þingi, lýstu yfir því, að
flokkshlýðni þeirra yrði að vúkja
fyrir annari háleitari hlýðni, sem
] sje hlýðninni við trúarbrögðin.
Slíkt hlýtur maður að virða.
Þeir greiddu atkvæði gegn sinni
eigin (sjtjórn, ewia þótt þeir
ætti það á hættu að það mundi
verða henni að falli. Þeir kusu
það heldur, en að svíkja sína eig-
in skoðun á því, hvernig upp-
eldi æskulýðsins skuli haga. En
til eru aðrir söfnuðir, sem eru
á gagnstæðri skoðun um uppeld-
ið, og }>að ætti að taka jafn-
mikið tillit til þeirra í landi, þar
sem trúbragðafrelsi er. Hvað á
stjórnin þá að gera?
Vjer fikulum fyrst athuga, af
hverju deilan er sprottin.
Frumvarp stjórnarinnar um
barnafræðslu er aðallega miðað
við það, að gera öll börn í Eng-
landi og Wales skólaskyld frá
því þau eru 5 ára og þaaigað til
þau eru 15 ára, í staðinn fyrii
það, að nú lýkur skólaskyldu
þegar börnin eru 14 ára. Og svo
á að láta foreldra fá uppbót á
því vinnutapi, sem barnið eða
unglingurinn verður fyrir sein-
iiORGUNBLADIÐ
asta árið. Kostnaðurinn við þetta
er ekki talinn enn, en búist við
að hann myndi verða 150 miljón-
ir króna á ári, og auk þess er
stofnkostnaður við stækkun skól-
anna.
Að stjórninni skuli hafa dott-
ið í hug, að koma fram með slíkt
nú, eins og f járlögin eru vand-
ræðalega úr garði ger, stafar að
eins af því, að verkamannaflokk-
urinn heimtar það, að nokkur
hundruð þúsund barna sje tekin
af vinnumarkaðnum, og ætla sjer
með því að draga úr atvinnuleys-
inu! Hitt er undarlegra, að eng-
inn flokkur hefir þorað — eða
viljað — reyna að jafna þennan
mikla kostnað, með því að færa
lágmarksaldur skólaskyldu í 6—
7 ár. Um verkamannaflokkinn er
þar ekki að tala — hann hefir
það á stefnuskrá sinni að færa
skólaskyldualdur niður í 3 ár,
svo að ljett sje á foreldrum með
umsjón barnanna!
í Englandi og Wales eru um
21.000 skólar, og þar njóta um
5 miljónir barna fræðslu. En
nú bregður svo undarlega við, að
það er langt frá því, að þetta
sjeu alt ríkisskólar. Það stafar af
trúbragðadeilunum. Margar þus-
undir skóla með hjer um bil 1,9
miljónum barna — þ. e. rúmlega
þriðjungur af öllum skólabörn-
um — eru kallaðar „non-provi-
ded“ eða „voluntary“-sI;ólar, og
þeir eru icknir af irúbragca
flokkum, sjerstaklega rómversk-
kaþólskum, eða hákirkjusöfnuð-
inum. Með öðrum orðum: Ka-
þólskir prestar, eða hákirkju-
prostar hafa alt eftirlit með börn
unum og trúbragðafræðslu í skól
unum.
Mestan hluta kostnaðar þess
ara skóla — menn segja 90
— bera söfnuðirnir og er hon-
um jafnað niður. En 10. hlutinn
greiðist af trúboðinu, og er feng-
inn með samskotum, dánargjöf-
um o. þ. h. Trúboðin eiga að
standa straum af viðhaldi skól-
anna. En nú eru margir af þess-
um „frjálsu skólum“ mjög hrör-
legir, og sagt er, að um þúsuno
þeirra sje á „syarta lista“ hins
opinbera, þ. e. a. s. að þeir sjeu
álitnir alls óhæfir og jafnvel
heilsuspillandí. En vegna þess
að efnin leyfa ekki, að ný skóSa-
hús sjeu reist, og hið opinbera
leggur ekki neitt fje fram, þá fá
þessir hjallar að hanga viðgerð-
arlausir, vegna þess, að samskot
nægja ekki til viðhalds. Nýja
frumvarpið um barnafræðsluna
fór fram á það, að skylda skóla-
eigendur til nýbygginga, en ka-
þólsku jafnaðarmennirnir í neðri
deild fengu því framgpngt, að
það ákvæði skyldi ekki ganga í
gildi fyrr en ríkið styrkti hina
sjerstæðu skóla.
En hvað er nú þetta fjárhags-
atriði trúmálunum viðkomandi ?
Og þeir kaþólsku svara: Afleið-
ingin yrði sú, að bæjarstjórnirn-
ar yrðu að byggja skóiahúsin, og
þá gæti sjerkensla í trúarbrögðuin
ekki komið til gr®ina. — En
slíka kenslu álíta kaþólskir og há
kirkjumenn nauðsynlega fyrir
æskulýðinn. En frjálsir söfnuð-
ii neita því, að rikið hafi neinn
rjett til að kosta sjerfræðslu í
trúgreinum. Það telja þeir koma
í bág við trúfrelsið. Fríþenkjar-
ar halda aftur á móti því fram,
að ríkið hafi ekki rjett til þess
að skattleggja þegna sína til þess
að veita fræðslu í málum, sem
sönn dómgreind getur enga skýr-
ingu á fundið.
Þannig er þessum málum nú
komið. Deilan um þau hófst fyrst
1807, og hefir síðan haldið á-
fram alla tíð. Árið 1906 sagði
Joseph Chamberlain, að hann
sæi ekki nema tvær leiðir til
þess að binda enda á deilurnar
um trúbragðafræðslu í barnaskól
unum: „Annað hvort á ríkið ekki
að borga neitt fyrir trúbragða-
kenslunaú eða þá, að það á að
borga alla trúbragðakensluna“.
„Fyrir mitt leyti, er jeg með
því fyrra“, bætti gamli maður-
inn við.
Að þessari skoðun hallast nú
margir. Kaþólskir segjast vel
geta unað við það skipulag, að
engin trúbragðakensla fari fram
í skólunum. Það verði að láta
börnin hafa frí, og þá geti börn-
in féngið trúbragðafræðslu í
kirk,junum eða annars staðar. —
Mótmælendur af öllum flokkum
fallast líka á þetta. Þar með
ætti stríðinu um sjerstæðu skól-
ana að vera lokið, og ])eir að
hverfa úr sögunni.
En enska hákirkjan verður
sennilega á móti þessu. Hún hef-
ir ekki ei-ns mikið tangarhald á
æskulýðnum eins og kaþólsku
prestarnir. Þar kreppir skór-
inn að. —
DánarmiimlBgar.
Hreggviðnr Þorsteinsson
kaupmaður frá Siglufirði.
Eitthuað til að gala af!
Eggjadnft - Serðafl
og Kryðd.
Úmissanði i allan bakstnr.
eða
Nóttina milli 22. og 23. jan. síð-
astl. fórst flutningaskipið „Ulv“
frá Noregi, á leið frá Siglufirði
áleiðis til Reykjavíkur, á Þara-
látursgrunni, út af Ströndum, á-
samt öllum mönnum er á því voru.
Það er dapurt er slík slys vilja
til og margir góðir drengir inissa
Hireggviður Þorsteinsson.
þannig lífið í einni svipan, að
kalla, eða eftir vonlausa baráttu
við ofviður og hafrót.
Einn af þeim sem fórust í Jiett-a
gefurlfagran
dimman gljáa
\
\
* Kapok
fiður og dún
kaupið þjer
best í
Vöruhúsinu.
sínn var Hreggviður Þorsteinsson
kaupm. frá Siglufirði. Hann byrj-
aði þar verslun fyrir þrem árUm
og gekk það vel, enda fór saman
hjá honum góðir hæfileikar og
víðtæk þekking á þeim málum, er
að verslun lúta, auk þess hafði
hann mikla reynslu að baki, því,
meir en 20 ár hafði liann unnið
hjá öðrmn að því starfi áður en
llaMðoar
tauskápar og kommóður, margar
gerðir. ►
Húsgagnaversl. Reykjavikur
Vatnsstíg 3. Sími 1940.