Morgunblaðið - 22.03.1931, Qupperneq 7

MORGUNBLAÐIÐ
7
*
Nýtt
G E R
fYrirliggjandi
(Afgreiöist úr pakkhúsinu).
Væntanlegt með e.s. Brúarfoss:
Blóðappelsínur 240 og 300 stk. Valencia 240 og 300
stk. Epli, Winsaps. Laukur. Aðeins lítið óselt.
Eggert Kristjfánsson & Co.
L U D O.
Taflmenn. — Taflborð. — Spil. — Spilapeningar o. fl.
Bökaverslnn fsaiolðar.
Málverkasýntng
Kristjáns Magnússonar
í Goodtemplarahúsinn.
Opin dagleg frá kl. 1—7.
Olfivlelar
tvíkveíkjur, fyrirliggjandi.
Sjerstaklega vandaðar.
Lágt verð!
Mjólkurijeiag Reykjavíknr.
Statesmaii
sr stðra vrðið
kr» 1.25
á borðið.
fí allkonn
yljávörnrnar
gagna mest og fegra best. Biðjið
því kaupmann yðar um :
Fjallkonu Skósvertu,
Fjallkonu skógulu
Fjallkonu Skóbrúnu
Fjallkonu Hvítu
Fjallkonu Fægilöginn og
Fjallkonu Gljávaxið góða.
Þessar glávörur, þola allan sam-
anburð, hvað gæði og verð snertir,
við samskonar útlendar vörur, sem
kallaðar eru þær bestu.
Það besta er frá
H, f. SfnaBerð Reykjaviknr
nálverkasýniny,
íslenskir listamenn, málarar og
aðrir, hafa af eðlilegum ástæðum
flestir leitað sjer menta og frama
í Danmörku og uálægum löndum,
svo «em öðrum Norðurlöndum og
Þýskalandi. Á síðari árum hafa þó
nokkrir farið aðrar leiðir og er
gott til þess að vita, því eðlilega
verður það fjölbreyttara og víð-
sýnið meira ef ýmsar leiðir eru
reyndar. —
Kristjáu Magmisson listmálari
fór ungur vestur um haf og nam
málaralist í Bandaríkjunum. —
Fjekk liann þar þegar ágætan
vitnisburð sem efnilegur listamað-
ur. Til íslands hvarf liann aftur
fyrir þrem árum og tók að festa
íslenska náttúru og önnur íslensk
efni á ljereft og pappír. Mátti
fljótt sjá, að mikið bjó í þessum
unga, duglega manni. í fyrra liaust
lijelt hann sýningu í Lundiinum,
var þess getið í blöðum hjer. Mál-
verk hans hlutu afbragðsgóðar
umsagnir í stórblöðunum í Lundún
um. T. d. „TimesÁ ,Morning Post'
o. fl. merkum blöðum. Má full-
yrða að slík hlöð hæla ekki ung-
um, óþektum útlendingum nema
um eitthvað sjerlega gott sje að
ræða. Énda fór svo að Kristján
Magnússon seldi öll málverkin, er
á sýningunni voru. — Mun það
nær eins dæmi að svo fari. Enskur
listavinur, auðugur, er sá málverk-
in, hefir nú beðið Kristján að
koma til Englands og mála óðal
sitt og umhverfi. Mun Kristján
taka því sæmdarhoði, og fara. til
Englands í vor. —
Kristján Magnússon hefir nú
sýningu í Goodtemplarahúsinu í
nokkra daga. Eru þar mörg mál-
verk og mun enginn sjá eftir því
að líta þar inn. —
Jeg hygg, að Kristján Magmis-
son eigi mjög glæsilega framtíð
fyrir sjer. — Jeg tel það heppni,
að hann hvarf heim aftur og vona
að landar hans reynist honnm svo,
að hann geti gefið fósturjörðinni
heiðurinn.
Þorsteinn Jódssoh.
Samgðngumálin
og stjörnin.
Svo sem frá hefir verið skýrt
hjer í blaðinu, leggur stjórnin fyr-
ir þingið fjárlagafrumvarp, þar
sem ekki er áætlaður eyrir til
nýrra verklegra framkvæmda rík-
issjóðs. Enginn vegarspotti verður
lagður, engin ný brú reist og eng-
inn sími. Alt er þurkað út, því að
stjórnin hefir hrúgað á ríkissjóð
svo gífurlegum skuldabagga, að
tekjnrnar hrökkva ekki meir en
til að greiða. vexti og afborganir
af þessari súpu, ank löghoðinna
gjalda. Og það er því miður full-
víst, að þessi niðurskurður á verk-
legum framkvæmdum ríkissjóðs
kemur til að ná ýfir lengri tíma,
en þetta eina ár, sem fjárlögin ná
yfir. Stjórnin hefir undanfarin
góðæri þrautpínt svo atvinnuvegi
landsmanna með sköttum, að þeir
eiga nú ekki eyri aflögu, og verða
þar af leiðandi að kippa að sjer
hendinni. Yið það minkar fram-
leiðslan, og tekjur ríkissjóðs rýrna
stórbostlega. Það hefir og heyrst,
að stjórnin muni á yfirstandandi
ári neyðast til að draga mjög úr
þeim framkvæmdum, sem fyrir-
skipaðar eru í fjárlögum.
En á sama tíma, sem þessi und-
ur eru að ske, ber stjómin fram á
Alþingi ýmis mál, sem hafa í för
með sjer margra miljóna króna
útgjöld fyrir ríkissjóð. Þessi mál
eru flutt í frumvarpsformi og svo
til ætlast, að þau verði gerð að
lögum.
En sá stóri agnúi fylgir öllum
þessum málum, að ekki er sjeð
fyrir einurn einasta eyird til fram-
kvæmda laganna. Um þetta er að-
eins sagt, að til framkvæmda komi
þá fyrst, þegar fje er veitt til þess
á fjárlögum, eða Alþingi samþykk-
ir lántöku í þessu skyni.
Hvað á nú þessi skrípaleikur að
þýða?
Stjórnin veit mjög vel, að hún
hefir undanfarin þrjú góðæri eytt
og sóað mörgum miljónum af rík-
isfje í alls konar sukk. Hún veit
það einnig, að fjárhirsla ríkissjóðs
er tæmd í botn, og að þar ofan á
liggur skuldabaggi, sem nnverandi
kynslóð sjer engin ráð til að
greiða.
Þrátt fyrir þetta, ber stjórnin
fram á Alþingi frumvörp um hrú-
argerðir, um samgönguhætur og
fyrirhleðslur á vatnasvæði Þverár
og Markarfljóts, um nýjan veg
frá Lækjarbotnum í Mosfellssveit
austur í Olfus, um Háskólabygg-
ing, sem kosta marga.r miljónir, ef
framkvæma ætti. En öllnm þessum
frumvörpnm fylgir sá raunalegi
agnúi, að ekki er ætlaður eyrir
til að framkvæma. fyrirtækin.
Menn spyrja: Hvað á þetta að
þýða? Er hjer verið að blekkja
kjósendur, sem e. t. v. ekki vita,
að þessi lög verða dauður bókstaf-
ur, þótt í stjórnartíðindin komist?
Eða er stjórnin að minna kjós-
endur á, hve feikna mikið gagn
hefði mátt gera fyrir þær mörgu
miljónir, sem varið liefir verið í
sukk og óreiðu og algerðu heimild-
arleysi síðustu þrjú árin? Það vill
nii einmitt svo til, að öll þau fyrir-
tæki til samans, sem nefnd eru í
framangreindum frumvörpum
mnnu kosta miklu minna fje, en
stjómin hefir síðnstu þrjú ár eytt
og sóað umfram áætlun fjárlaga.
Þessi óleyfilega eyðsla er stærsta
og afleiðingaríkasta synd miver-
andi valdhafa, og hún verður ekki
bætt með dauðum pappírslögum,
hversu áferðarfalleg' sem þau eru.
Dr. Helyi Pjetnrss
Fáir eru spámenn á föðnrlandi
sínu.
Guðlaugur Gaðntundsson
prestnr.
Minning.
Hinn 9. þ. m. andaðist síra Guð-
laugur Guðmundsson, skáld, fyrr-
nm prestur að Stað í Steingríms-
firði. í þessum fáu minningarorð-
um mun jeg ekki rekja æfi hans
nje ætt. Hefir það og verið gert
all-rækilega, svo að engu er þar
Ekki verðnr um það, deilt, að
dr. Helgi Pjetnrss er víðfrægur
maður fyrir rannsóknir sínar og
nýjar uppgötvanir í jarðfræði ís-
lands, og jökulalda tímabilin. Fyr-
ir þetta hefir hann og fengið styrk
dálítinn og viðurkenningu hjá
þjóð sinni.
En hjer er meira til að tala um.
Jarðfræðingurinn víðkunni, hef-
ir á síðasta áratug vaxið upp í
h imsfrægan vísindamann og spá-
mann. Ekki fyrir jarðfræði eins
lítils lands, eða lítils hnattar og
einnar veraldar, heldur fyrir lífs-
sambandsfræði mannkjmsins (ef
svo mætti orða það í stuttu máli)
um hnatta mergð í víðfeðmi him-
ingeimsins.
Álit þetta á Helga, viðurkenna
vísindamenn nú víða um heim. —
Margir þeirra munu og viður-
kenna, að rannsóknir og sannan-
ir „spíritista“, sjeu æðri en jarð-
fræðin og öll önnur veraldleg vís-
indi og uppgötvanir, og að Helgi
sje nú að beina sönnunum þessum
á sannleiks braut. En Islendingar
hafa ekki kunnað að meta þetta,
þó þeir hafi Nýal og Ennýal á sínu
tungumáli. Fyrir þessi heimsfrægu
vísindastörf — og þar með frægð
íslands og íslendinga -— hefir H.
P. alls enga almenna viðnrkenn-
ingu fengið á fósturjörð sinni, eða
hjá frændhálki þeim, sem hann er
þó að stritast við að draga upp úr
efnishyggjufeninu.
Það er hart að núverandi mesti
andans maður þjóðarinnar og'víð-
frægasti, skuli sjálfur þurfa að
slíta sjer út á því, að gera þjóð-
inni skiljanlegt, að hann sje meira
en meðalmaður.
Það er hart að slíkur maðnr —
ei síðar mun alment viðurkendur
— skuli hjá þjóð sinni vera hafður
svo sem í fangelsi, einangraður,
andvaka og áhyggjufullur, fyrir
skilningsleysi hennar, samúðar-
leysi og smámunasemi.
Það er misráðið hrapallega af
forráðamönnnm þjóðarinnar, að
láta miðlungsmenn og minna en
það, baða í rósum — með 8—20
þús. kr. árslaunum og ennþá meira
— en fórna kröftum og kannske
lífi afburðamannsins, fyrir sultar-
laun eins lítilmennis.
Eru ekki alþingismenn nú orðn-
ir svo trúaðir á gáfur H. P. og
málefni hans, eða svo kjarkmiklir,
að þeir þori að beita sjer fyrir
tvöföldun þeirra launa (4000 kr.)
sem honum er nú ætlað að hírast
við í horni sínu, svo að segja ein-
angraður frá umheimi og andans
mikilmennum.
Tvöföldun er hið minsta, sem
þjóðin þarf að heimta að Helga sje
greitt. Og þó sýnist- minna en 10
þús. kr. árl. vera smánarboð, sam-
anhorið við marga aðra er slík
laun hafa og þaðan af hærri, fyrir
vandaminni verk og ógöfugri.
V. G.
Guðlaugnr Gnðmundsson.
við að bæta. Hinsvegar mun jeg
nokkuð drepa á kynni þau, er jeg
hafði af honum á síðustu árum
’hans. Það var er jeg kom í Menta-
skólann alm. árið 1924, að jeg
kyntist fyrst síra Guðlaugi. Var
tíðum gestkvæmt á heimili hans, ■
bæði af Mentaskólanemöndum,
skólabræðrnm Kristjáns sonar
lians, og öðrum gestum. Af litlnm
efnum hjeldu þau hjón uppi rausn
og risnu, óvenjulegri við það sem
tíðkast í kaupstöðum. Var mönnum
tekið þar með svo látlausri og
sannri alúð, að þeim gleymdist,
að þeir voru gestir.
Sat jeg löngum á tali við öld-
unginn, og þótt hann væri silfur-
hár orðinn og ljós augna hans
löngu slokkin, var hann glaður
og reifur. Fann jeg skjótt að
óvenjulega mikill bakfiskur hafði
verið í þeim manni á æskuárum
hans. Síra Guðlaugur var fróður
maður og minnugur; einkum hafði
hann áhuga á íslenskum fræðnm.
Var hann slyngur að skýra forn-
kvæði og gaf oft ekki málfræð-
ingum eftir í því efni. Rímum
seinni alda var hann þaulkunnug-
ur, kunni feiknin öll af vísum úr
þeim og skildi gjörla kenningar
rímnaskáldanna.
Hjer lágu lönd okkar einkum
saman. Hlaut jeg margar góðar
bendingar frá honum í skýringum
vísna 'Og öðru því, er að kveðskap
og íslenskn máli laut. Tíðum urð-
um við sinn á hvoru máli um lífs-
skoðanir og stjórnmál, en það varð
okkur ekki að sundurþykki. Skildi
hann manna best, að á annan veg
hugsar ungur en aldinn. Annars
má geta honum til hróss, að skiln-
ingnr hans á ýmsum kennisetn-
ingum kirkjunnar var langt um
frjálslegri xog geðþekkari en búast
hefði mátt við af presti á hans
aldri.
Stúdentsárin komu, og jeg var
enn tíður gestur á heimili hans.
Hann var altaf sami aldnrprúði
öldungurinn., Jeg kom til lians, er
hann lá á banabeði; enn var hann
glaður og reifur. Hann vissi að
aldurteigur sinn væri að mestu
genginn. Úr fátækt hafði hann
hafist af sjálfum sjer, sum bama