Morgunblaðið - 14.04.1931, Page 5

Þriðjudag 14. apríl 1931.
5
t
Kjartan Helgason
prófastnr frá Hrnna.
Faddar 21. akt. 1865. — Dáina 6. aprll 1981.
Næstliðinn páskadagsmorgun (5.
þ. m.) andaðist hjer í bænum
síra Kjartan Helgason próf. frá
Hruna eftir langvinna baráttu við
lieilsuleysi. Hafði hann dvalið hjer
syðra síðan um áramót til að leita
sjer heilsubótar, en allar tilraunir
í þá átt reynst árangurlausar.
Með síra Kjartani er liniginn í
valinn einn af mætismönnum
prestastjettar vorrar, mikilsvirtur
maður og einkar vel látinn af öll-
um, sem honum kyntust og eitt-
livað áttu saman við hann að sælda
Hann var fæddur í Birtingaholti
21. okt. 1865 og ólst þar upp hjá
íoreldrum sínum, Helga bónda
Magnússyni og Guðrúnu Guð-
mundsdóttur konu hans, mætuin
og merkum hjónum. Var síra
Kjartan yngstur þeirra landkunnu
Birtingaholtsbræðra. Góðar náms-
gáfur þóttu snemma gefa bend-
ingu um hvaða leið honum væri
ætluð í lífinu og því var hann
snemma settur til menta og út-
skrifaðist úr lærðaskólanum vorið
1886. Með eindæma skyldurækni
sinni við námið hafði hann þegar
frá upphafi skólaveru sinnar á-
unnið sjer traust og hylli kennara
sinna, og þá ekki síður með allri
framkomu sinni einlægan vinar-
hug okkar sambekkiuga sinna og
skólabræðra yfirleitt. Br naumast
hægt að hugsa sjer öllu vinsælli
æskumann en hann var í hóp fje-
iuga sinna. Hann gekk síðan á
prestaskólann og útskrifaðist það-
an 1889. Áí báðum skólum útskrif-
aðist hann með bestu einkunn. Að
aíloknu skólanámi dvaldist hann
í Rvík næsta vetur og fjekkst við
kenslustörf, en haustið 1890 var
lionum veitt Hvamms-prestakall
í Dalasýslu og vígðist hann þang-
að nokkru síðar. Á næsta vori
gekk hann að eiga heitmey sína,
ungfrú Sigríðd Jóhannesdóttur
(sýslumanns í Mýrasýslu Guð-
mundssonar), sem nú harmar hann
látinn eftir nærfelt 40 ára ástúð-
lega sambúð. Hvammsprestakalli
þjónaði síra Kjartan í 15 ár og"
átta af þeim árum var hann jafn-
framt prófastur í Dölunum. Vorið
1905 fluttist hann að Hruna og
því embætti þjónaði þann í 25 ár
eða til fardaga 1930, er Ifann
vegna hnignandi heilsu sá sig
neyddan til að beiðast lausnar.
Prá 1918 til 1926 hafði hapn
jafnframt gegnt prófastsstörfum í
Árnesþingi. Það sómastrik gerði
Alþingi að leyfa honum að halda
fullum prestslaunum áfram, þótt
liann ljeti af prestskap. Bn hann
bjó skemur að þeim virðingarvotti,
en nokkum gat grunað.
Prestskaparár síra Kjartans
Helgasonar urðu alls fjörutíu, og
er ekki ofmælt, að enda þótt síra
Kjartan væri alla tíð einn „hinna
kyrlátu í landinu“, ynni öll sín
störf í kyrþey og ljeti yfir höfuð
ltíið á sjer bera utan verkahrings
síns, þá hafi fáir átt yfir fegurri
Bumg 'uuBq xxirama ua ‘pjtAq jaCs
embættisferil að líta er þeir tóku
skylduræknin og samviskusemin,
sem einkendi alla hans framkomu
á skólaráunum, prýddi ekki síður
allan æfiferil hans í embætti. —
Hann var þá líka alla tíð svo vel
látinn af sóknarbörnum sínum í
bóðum prestaköllunum, sem hann
þjónaði, að þeir munu fljótt tald-
ir, sem meiri vinsælda hafa notið
í verkahring sínum en hann. Hann
var prestur í orðsins fylstu merk j
ingu, bæði í ltirkjum sínum og ut-1
an þeirra. Þótt hann sjálfur gerði
lítið úr kennimannshæfileikum sín
um. þá hefi jeg það fyrir satt. a
hann hafi jafnan þótt góður kenn
maður, enda kirkjusókn . hjá hon
nm eins og hún er best til sveita.
IJann þótti ungmennafræðari með
afbrigðuin og hafði sjerstakt lag á
að tala máli kristindómsins ti1
barnahjartnanna, enda munu ferm
ingarbörn hans lengi minnast sam
verustundanna með honum í undir-
búningstímunum undir fermingn.
Og sem sá’usorgari reyndi hannalla
tíð að bera byrðarnar með mædd-
um sóknarbörnum sínum, hvar sem
liann vissi af þeim innan sókna
sinna. En áhrif síra Kjartans voru
ekki einskorðuð við hina prests-
legu eða embættislegu starfsemi
hans. Hið prýðilega dagfar hans,
ljúfmenska hans við hvern sem í
hlut átti og grandvarleiki hans í
allri framkomu, hvar sem honum
var að mæta, var sóknarbörnum
l'.ans hin áhrifamesta prjedikun.
Þótt síra Kjartan því væri að öllu
eðlisfari maður óframgjarn í mesta
máta, J)á munu þeir prestar fljótt
taldir, sem hafi orðið meiri áhrifa-
menn innan sókna sinna en hann.
Þau mál hafa þá naumast heldur
verið mörg, sem ráðið var til lykta
innan sveitar hans að honum forn-
spurðum, eftir því sem kunnugir
menn herma. Því að hann þótti
munna hollráðastur og tillögubest-
ur um öll framfaramál, ekki síst
um öll menningarmál sveitarinnar.
Síra Kjartan var maður frjáls-
lyndur í skoðunum. Með einlægu
samúðarþeli gat hann mætt ýms-
um nýungum, sem hjer hafa gert
vart við sig á síðari tímum. Hann
var maður innilega kristinn og alt
hugsanalíf hans kristilega mótað.
En það var hjartanleg sannfæring
hans, að kristindómur og nútíðar-
menning ættu að taka höndum sam
an og gætu það líka án þess að
kristna trúin biði nokkurn hnekki
af því. Sönnum kristindómi gæti
aldrei stafað nein hætta af sönn-
uin vísindum og því var það hon-
um einmitt sem kristnum manni
ánægjuefni að kynnast sem best
rannsóknum vísindanna hvort held
ur var á sviði heimspekinnar eða
sögunnar eða náttúrufræðinnar. —
Síra Kjartan var einnig þeirrar
skoðunar, að kirkjan ætti sem
mest að láta hin þjóðfjelagslegu
vandamál vorra tíma til sín taka
og leggja sig í framkróka til þess
að bæla niður alla, rangsleitni og
stuðla að meiri jöfnuði innan mann
legs fjelags. Jeg held, að jeg fari
ekki með ósatt mál, er jeg ber
látnum vini mínum það, að heil-
brigð jafnaðarmenska hafi átt tals
verð Itök hjá honum og að mörgu
leyti verið samtvinnuð allri lífs-
sltoðun hans, — en hjá honum var
jafnaðarmenskan algerlega kristi-
iega mótuð. En eins og allri skap
gerð síra Kjartans var farið, þá
gat hann aldrei orðið neinn bar-
dagamaður vegna skoðana sinna,
og ljet þær helst uppi í hóp vina
sinna.
Síra Kjartan var alla æfi bók-
hneigður mjög og því ærið víðles-
inn. En hann varð aldrei neinn
afkastamaður til ritsmíða. — Mun
þetta hafa staðið í nokkru sam-
bandi við óframfæmi hans. Á einn
sviði hafði hann aflað sjer meiri
þekkingar en alment gerist, sem
sje á grasafræði fslands. Þar var
þokking hans svo mikil, að hinir
lærðu náttúrufræðingar vorir gátu
ekki annað en dáðst að hve djú
hún var og víðfeðm, enda mir<
það ósjaldan hafa komið fyrir, a*
Jieir beinlínis leituðu upplýsinga
h.iá honum varðandi þau efni. 0
eins er mjer kunnugt um að marg
ir utlendingar, sem komu a'
Hruna (og þeir yoru margir, s"'
þar komu), dáðust að þekldngr
hins íslenska svejtaprests í Jie'm
fræðum. Einnig mun hann hafa
verið x>rýðilega að sjer í íslenskr'
málfræði og veit jeg að mörgum
útlendum málfræðingi, sem að
garði bar, var það ánægja mikil
að tala við hann um þau efni.
í heimilislífi sínu var síra Kjart-
an gæfumaður hin mesti, enda var
heimili hans eitt með elskulegustu
heimilum til sveita, þar sem allir
er þangað komu, kunnu vel við
sig, hvort heldur voru innlendii
menn eða útlendingar. f ástúðlegri
sambúð þeirra hjóna fæddust þeim
alls 8 börn. Af þeirn komust sjö
til fullorðins aldurs: fjórar dætu
og þrír synir. Einn sonanna, Jó-
hannes verkfræðing, mistu þau fyr
ir nokkrum árum, hinn gáfaðasta
mann og mannvænlegasta að allr <
dómi. Synirnir, sem á lífi eru,
Helgi búfræðingur, nú bóndi á ný
býlinu Hvammur í Hrunasókn, og
Guðmundur, sem er við jarðfræði-
nám í Khöfn. Af dætrunum eru
tvær giftar. Elín, gefin frænda
sínum Skúla Ágústssyni frá Birt
ingaholti, nú í Rvík, og Guðrún,
gefin Stefáni Guðmundssyni,
bónda í Skipholti; en tvær eru
ógiftar: Unnur, kenslukona í
Eystrihrepp og Ragnheiður, kenslu
kona hjer í Reykjavík.
IJm það munu allir, sem síra
Kjartan þektu, ljúka upp einum
munni, að þar sje mætur maður
hniginn í valinn, sem hann var.
Vinir hans — og þá átti hann
marga — munu lengi minnast hans
með söknuði og þá ekki síður sveit
ungar hans og sóknarböm sem
hann starfaði hjá um svo langt
skeið og helgaði alla sína krafta.
En sárast verður hans saknað af
eiginkonu og börnum og öðrum
nánustu ættmönnum, sem þá líka
þektu hann best og höfðu haft
best tækifæri til að kynnast ó-
venjulegum mannkostum hans.
Guð blessi þeim og oss öllum
minningu þessa mæta manns!
Dr. J. H.
Kolssalan «i
Sfmi 1514.
Nýkomið
Fyrir bakara
Hveiti „Cream of Manitoba“.
Rúgmjöl „Blegdamsmöllen“.
Hálfsigtimjöl.
Sultutau blandað.
Svínafeiti.
„J?aá getur verið jeg sé gamaldags*4
Þvottar
mínir
verða
hvítari
með
RINSO
LEVER BROTHERI LIMITID
PORT SUNLIOHT. INOLANO.
w 23 047*
segir húsmóðirin
„En jeg er ekki svo heimsk, að jeg snöi
baki við einhverju góðu, af þvi það er
nýtt. Til dæmis Rinso. Gamla aðfer-
ðin, að núa og nudda tímum saman og
brúka sterk bleikjuefni til að gera þvot-
tana hvita, vann verkið helmingi ver en
Rinso. Rinso gefur ljómandi sápusudd,
nær út öllum óhreinindum og gerir
þvottana hvíta. Þeir þurfa enga bleikju og
endast því miklu lengur. Fylgdu meö
tímanum eins og jeg og þvoðu með
Rinso.“
Er aðeins selt i pökkum
— aldrei umbúðalaust
Lítill pakki—30 aura
Stór pakki—55 aura
Timbu9*versiun
P.V.Jaeibsea & Sðn
Stofnuð 1824
Simnefnli Granfuru - Carl-Lundsgade, Kö'.enhavn C«
Selur timbur í stærri 0g sma&rri sendingum frá Kaupmhöfn.
Eik til skipasmíða. — Einnig heila skipsfarma frá Svíþjóð.
Hefi verslað við ísland í 80 ár.

HOSPITSEf
BER&EN
lste kl. hötel. Udmurket kfðkkeii.
Enkelt værelse ira kr. 2,50— 6,00.
Dobbelt — — —-10,00.
Pappír, ritlong.
Bókaversluu fsafaldar.