Morgunblaðið - 23.05.1931, Blaðsíða 3

\
MOKGUNBLAÐIÐ
St j órnarskr árbr otið*
íslenski inálstaðarinn. — Danski málstaðnnnn,
.'•KiEflHiiiuiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiHiiiiimiiiiiiiniiiiiiiuiiiiis
Útget.: H.f. Árvakur, Reykjavlk
Rltatjörar: Jón KJartanason.
Valtýr Stefknaaon.
Rltatjórn og afgrelCala:
Auaturatrætt 8. — Slml 600.
Auglýsingastjórl: E. Hafberg.
Auglýsingaskrifstofa:
Auaturstrætl 17. — Slml 700.
Helmaslmar:
Jón Kjartansson nr. 74Í.
Valtýr Stefánsson nr. 1220.
E. Hafberg nr. 770.
ÁakrlftaKjald:
Innanlands kr. 2.00 á mánubl.
Utanlands kr. 2.50 á mánuSi.
t lausasölu 10 aura eintaklO.
20 aura meO Uesbók. ■
IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIUIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII
Karlakir H. F. U. M.
syiigur á Norðfiirði.
Norðfirði, 22. maí.
j(Prá frjettaritara :Morgunblaðsins)
Karlakór K. K U. M. söng hjer
í gærkvöldi fyrir troðfulln húsi, og
yar hrifning áheyrenda mjög mikil
Bæjarstjórnin bauð flokknum til
kaffidrykkju að söngnum loknum.
Er mikil ánægja hjer í kaup-
Staðnum út af þessari góðu heim-
sókn.
„Gullfoss“ fór lijeðan kl. 12 á
miðnætti og fylgdi manngrúi söng-
'flokknum til skips.
Dr. Wegener.
Grænlendingurinn hefir geng
ið eins vel frá líkinu og hann
gat.
Af norskum loftskeytafrjettum
um fundinn á líki dr. Wegeners
verður sjeð, að Grænlendingurinn,
• sem með honum var, Rasmussen,
hefir saumað líkið vandlega í
skinnin. •— Ef til vill hefir hann
og stungið skíðunum'þannig í snjó-
inn, að leitarmönnum væri leið-
keining í. Dr. Wegener var fimtíu
■ og eins árs að aldri.
Alheimsþing knattspyrnumanna
'iiófst í gær, 22. maí, í Berlín. Með-
■ al þeirra mála er þar verða rædd
* og leidd til lykta eru þessi: Ákveð
ið hvort taka eigi Kína í allieims-
• sambandið (Fifa). Knatfspyrnu-
Sþróttin hefir aukist og tekið mikl-
um framförum í Kína síðustu árin.
í sumar var t. d. ákveðið að knatt-
spyrnuflokkur kæmi frá Kína til
Englands til að keppa við atvinnu
menn þar .Einnig stóð til að flokk-
ur kæmi til Danmerkur að keppa
þar við áhugamenn (Amatöra). En
á síðustu stundu varð að hætta við
þessi áform vegna innanlandsóeirð
anna í Kína. Þá verður rætt um
hvort keppa eigi í knattspyrnu á
Glympíuleikjunum í sumar, sem
fara fram í Los Angeles. Er lítill
áhugi fyrir því meðal Evrópuþjóð-
anna. Einnig verður rætt um til-
boð Svía um að láta næsta alheims
knattspyrnumót fara fram í Sví-
þjóð. Verður það mót háð 1934 og
kept um hinn nýja alheimsbikar.
Ef samþykt verður að hafa mótið í
’Svíþjóð næst fá íslenskir knatt-
spyrnumenn mikið mark að keppa
að, því vel ætti það að geta komið
t,il mála að senda ]>á íslenska knatt
spymumenn á þetta alheimsmót.
áVTunu íslenskir knattspyrnumenn
fylgjast með áhuga hvernig þessu
máli lyktar á þessu alheimsþingi. f.
S f. er í þessu alheimssambandi
'knattspyrnumanna.
(Framh.).
III.
Bjöcrn lögmaður Þórðarson.
Þá verð jeg að eyða nokkrum
orðum að skrifum Björns lög-
manns Þórðarsonar. Hann hefir
skrifað með nafni. Atti það að
vera til þess að meira'mark yrði
á orðum höf. tekið. Lögmanns-
embættið átti að varpa einhverj-
um bjarma á danska málstaðinn,
og er þó nokkur tvísýna á, hvort
svo er, því að hin nýja lögmenska,
sem Jónas Jónsson skapaði, þeg-
ar hann bjó þetta ,lögmannsdæmi‘
til hjer í Reykjavík, er allt annars
eðlis en lögmenskan til forna. Þá
var orðið „lögmaður“ hjer á landi
fyrst haft um þá menn, er sköruðu
fram úr í lögspeki, en síðan var
það lengi tignarheiti æðstu inn-
lendu dómaranna. En nú merkir
orðið „lögmaður“ hvorugt. Nú er
það hjeraðsdómarastaða. — Lög-
mannstitillinn er lánuð fjöður í
hatt eins af hjeraðsdómurum
landsins.
Hr. B. Þ., sem annars hefir sýnt
góða viðleitni til fræðiiðkana í
nokkurum atriðum sögu Islands,
hefir tvisvar gerst til þess að verja
meðferð Tr. Þ. á 18. gr. stjórn-
arskrárinnar. í fyrra sinni var
liann spaklátur, og vildi jeg því
ekki draga nafn hans inn í deil-
urnar, því að mjer virtist fyrri
grein hans að allri hugsun til
þannig löguð, að tvísýnt væri,
hvort hróður hans yxi nokkuð
fyrir það. í síðara skrifi sínu ger-
ist hann þar á móti talsvert dig-
uryrtur og setur nú upp þó nokk-
urn valdsmannssvip, sem varpar
dálítið kátbroslegum blæ á' grein-
ina og höfund hennar.
Fyrri grein B. Þ. hefi jeg athug-
að áður nægilega. Nú vík jeg ein-
ungis að síðara skrifi hans.
Höfuðatriði þeirrar greinar er
það, að þingslitabann 18.gr. stjskr.
sje fyrst komið í stjórnskipunar-
lög landsins 1919—1920. Hafði jeg
áður bent á það, vegna þess að
lir. x, hinn ónafngreindi verj-
andi stjórnarinnar, virtist ekki
vita það. 18. gr. stjskr. 1920
svarar til 5. gr. stjskr. 1874 og 3.
gr. stjskp.laga nr. 16, 3. okt.
1930. Þar segir svo:
„Konungur stefnir saman reglu-
fegu þingi annað hvert ár. Án
samþykkis ltonungs má þingið eklii
setu eiga leugur en 8 vikur (6
vikur, stjskr. 1874)“. Að vísu hef-
ir það víst aldrei komið fyrir, að
reglulegt þing hafi verið látið
hætta störfum á tímabilinu 1875
—1920, áður nefndar 6 eða 8 vikur
væri liðnar. Og jafnvel þótt 61.
gr. stjskr. 1874 skipaði að rjúfa
þing þegar er stjórnarskrárbreyt-
ing væri samþykt, var þess þó
vandlega gætt, að fjárlögin væri
afgreidd. í greinum þessum segir,
að því er máli skiftir lijer, ekki
nema það neikvæða, að reglulegt
þing megi ekki sitja lengur en 6
eða 8 vikur án samþykkis kon-
ungs. Hitt er ekki bannað, að
reglulegt þing hafi átt heimtingu
á að sitja 6 eða 8 vikur, það er
skýring, sém ekki hefir nægilega
stoð í orðum nefndra greina, enda
þétt sumir hafi tekið sjer það gefið
og því kaldið því fram án nánari
rökstuðningar. Greinarnar segja
ekki meira en þetta: Reglulegt
þing getur setið 6 eða 8 vikur
án þess að hafa aðra heimild til
þess en kvaðningu konungs eða
keimildina til að koma saman hinn
lögmælta dag, en lengur má það
ekki sitja, nema sjerstalit kon-
ungssamþykki komi til. Stjórn
hefði getað slitið þingi fyrr með
þeirri rökstuðningu, að greinarnar
bönnuðu það ekki, með því að þær
segði ekkert um það. Um rjett
þingsins til setu þessa tiltekna
tíma var því vægast talað ljelega
biiið, þótt ekki kæmi til þess í
veruleikanum, að reglulegu þingi
væri slitið eða það rofið og látið
hætta störfum áður þessi frestur
væri liðinn.
Með fyrirmælum 18. gr. gild-
andi stjórnarskrár er skýrt og ó-
tvírætt skorið úr þessu efni. Er
konungsvaldið skert stórlega með
þeim frá því, sem áður var, hvem-
ig sem á hin eldri ákvæði er litið.
Nú getur konungsvaldið alls ekki
svift þingið starfsheimildinni fyr
en það hefir afgreitt fjárlög. —
Áður var að minsta kosti vafasamt
hvort konungsvaldið hafi ekki get-
að slitið því, og rofið það, hvenær
sem því sýndist, og að loknum 6
eða 8 vikum átti það að hætta
störfum af sjálfu sjer, nema kon-
uiigsvaldið framlengdi starfstíma
þess sjerstaklega. Tilgangurinn
með hinun* nýjum ákvæðum var,
eins og segir í aths. stjórnarinnar
við 17. grein stjórnarskrárfrv.
1919 (== 18. gr. gildandi stjskr.)
að tryggja þinginu setu þar til
fjárlög væri samþykt. Hin nýju
ákvæði í 18. gr. auka stórkostlega
sjálfstæði reglulegra þinga gagn-
vart konungsvaldinu. Þau eru sett
til þess að girða fyrir það, að of-
stopafull stjórn geti nokkurn tíma
með nokkru móti, hvort sem að-
ferðin heitir þingslit eða þingrof,
svift reglulegt þing möguleika til
afgreiðslu fjáxlaga á rjettum tíma,
svo að landið þurfi ekki eitt
augnablik að vera fjárlagalaust.
En slíkt væri engan veginn trygt,
ef konungsvaldið gæti hvenær sem
er og hvað ofan í annað xofið
þing og látið það hætta störfum,
eins og vera mundi, ef skilningur
þeirra ,Tíma‘-lögfræðinganna, þar
á meðaf Berlins, væri rjettur. Eft-
ir þéirra skilningi gæti stjórnin
t. d. rofið þingið, sem væntanlega
kemur saman í sumar, í ágústmán-
uði, segjum t. d. 15. ágúst, og
áður en það afgreiddi fjárlög. Þá
þyrfti liið nýkosna þing eigi að
koma saman fyrr en hinn lögmælta
dag, 15. febrúar árið 1932. En þá
yrði landið fjárlagalaust nokkra
mánuði þess árs. Skilningur Tíma-
lögfræðinganna leiðir því út í hina
mestu ófæru, og þingslitabannið
i 18. gr. stjórnarskrárinnar trygði
fjárlög nægilega snemma. Stjórn-
arskrárgjafinn hefði þá tekið með
annari hendinni það, sem hann
hefir gefið með hinni. Hver óhlut-
vönd og harðfylgin stjórn gæti
þá gert margnefnt ákvæði 18. gr.
stjskr. að dauðum bókstaf. Og
sönnunarbyrðin fyrir því, að
stjómarskrárgjafinn hafi ætlast
til þess, hvílir vissulega á ,Tíma‘-
lögfræðingunum og öðrum, sem
þeim málstað halda fram. í raun-
inni er þessi eina röksemd nægi-
leg til þess að kollvarpa alveg
kenningum stjórnarinnar og fylgi-
fiska hennar. Og er þá jafnframt
ljóst, hversu fráleit er sú ályktun
hr. B. Þ. að þingslitabann 18. gr.
stjskr. nái eigi til þess, ef þing
er látið hætta störfum vegna
þingrofs, af því að það standi í
18. gr., sem komin sje í stað 3.
gr. stjskr. 1874 og 5. gr. stjskpl.
1903. Þær hjeldu, sem sagt var
ef til vill þingslitum og þingrofi
með verkun sinni þegar í stað
alt af heimilu, en hin nýju ákvæði
18. gr. stjskr. 1920 hljóta að tak-
marka hvorttveggja.
Jeg hefi orðað svo skilning
minn á þingslitabanni 18. gr.
stjskr,. að þingi mætti eigi slíta
fyrr en því h.efði verið veittur
nægilegur lcosfúr á að afgreiða
fjárlög. Þetta er vitanlega hárrjett
orðalag. Jafnframt hefi jeg sagt,
að komið gæti til mála þingrof,
ef þingið fellir fjárlög. Af þessu
leyfir hr. B. Þ. sjer svo að leiða
þá ályktun, að jeg hafi í raun
rjettri með þessu samþykkt þann
skilning lians, að þing mætti alt
af rjrifa og láta það hætta þegar
störfum, enda þótt þingið hefði
eigi fengið kost á að afgreiða
fjárlög. — Mjer er alveg ó-
skiljanlegt, hvernig maður með
lagaprófi og maður með venjulegri
heilbrigðri skynsemi getur ályktað
þannig. Ef þing hefir felt fjárlög
— en það lilýtur jafnan að vera
alveg einstök undantekning frá
reglunni — þá hefir því verið
veittur kostur á að afgreiða fjár-
lögin. Stjórnin hefir þá ekki svift
það rjetti til að samþykkja þau,
heldur hefir þingið sjálft svift
sig þeim möguleika. Þessi rök-
færsla dómarans er eins og ef sagt
væri, að maður hyrfi frá höfuð-
reglu með því að setja eina afar-
sjaldnotaða reglu um undantekn-
ingu frá henni. Dæmi til skýr-
iugar hr. B. Þ. og öðrum, mætti
taka þetta: Almenn regla er það,
að mannvíg af ásetningi er refsi-
vert, en viðurkend undantekning
frá þeirri reglu or það, að mann-
víg, framið í sjálfsvörn, geti ver-
ið vítalaust. Með sömu röksemda-
leiðslu, sem lögmaðurinn beitir
í deilu sinni við mig, mundi hann
þá komast að þeirri niðurstöðn, að
,sá, sem viðurkendi mannvíg, fram-
ið í sjálfvörn, refsilaust, liefði þar
með viðurkent það, að hvert ann-
arskonar mannvíg væri þá líka
refsilaust. Þetta dæmi ætti dóm-
arinn að skilja, og þar með að
.geta sjeð, hversu fáránlega álvkt-
iin hann hefir dregið af orðum
mínum um þingrof og slit þess
þings, sem felt hefir fjárlög.
Hr. B. Þ. endar síðari grein
sína á þessari klausu:
„Þingslit þnrfa ekki að faxa fram
á undan þingrofi, og geta eklri
farið fram, þegar fjárlagaþing af-
greiðir ekki fjárlög. Rof þings
meðan það á setu útilokar hins
f *
vegar þingslit, þar sem hin stjórn-
skipulega þingsamkoma glatar til-
veru sinni með ógildingu umboða
þingmanna.“ (Leturbr. mín).
Hr. B. Þ. talar hjer um tvent:
1) Þingslit; þ. e. ákvörðun um að
þingið skuli að fullu hætta störf-
um að því sinni og 2)Þingrof.
Um 1. „Þingslit geta ekki farið-
fram þegar fjárlagaþing afgreiðir
ekki fjárlög“, segir hr. B. Þ. Þetta
á víst að skilja svo, að fjárlaga-
þingi megi ekki slíta fyrr en því
hefir verið veittur nægur kostur
á að afgreiða. fjárlög, og erum
við hr. B. Þ. sammála um það
atriði.
„Þingslit þurfa ekki að fara
fram á undan þingrofi“, segir hr.
B. Þ. ennfremur. Þegar þingrofs-
ákvörðunin er út gefin og kemur
til framkvæmdar milli þinga, þá
þarf auðvitað ekki að slíta neinu
þingi í sambandi við þingrofið.
Því hefir þá verið slitið áður en
þingrofsskipunin var birt.
En ef þingrofsskipun er birt
þingi, meðan bað á setu, en hún
á ekki að verka fyrr en það hefúr
lokið störfum, þá mundi þó víst
þurfa að slíta þinginu, því að þing-
slitin mundu þá vera óhjákvæmi-
legt skilyrði fyrir verkun þingrofo
ins. Einnig þyrfti að. sjálfsögðu að
slíta þingi, ef þingrofsskipun er
birt, er fyrst skyldi verka svo eða
svo löngu eftir það, að þing hætti
störfum. Á þessu má þegar sjá,
að ummæli hr. B. Þ. eru ekki rjett.
En fleira er athugavert við þau,
eins og sýnt- verður í sambandi
við ummæli hr. B. Þ. um þingrof.
Um 2. „Rof þings útilokar hins
vegar þingslit“ o. s. frv., segir
hr. B. Þ. Af þessu virðist mega
ráða það, að þingrof og þingslit
geti ekki samau farið. Og ástæðan
fyrir því á að vera sú, að með
þingrofi, meðan þing á se%u, glati
„þingsamkoman tilveru sinni með
ógildingu umboða þingmanna“. —
Þetta síðasta gæti því aðeins hugs-
ast að vera rjett, að þingrof skuli
vera áður en þing liefði lokið
störfum, en ekki, ef það á að
koma til framkvæmdar eftir að
þing hefir gert það.
Og komum við þá að því til-
viki, sem lijer skiftir máli: Þing-
rofinu 14. apríl 1931. Þann dag
var þingrofs brjefið birt, sem
kunnugt er, og þingrofsákvörðun-
in látin verka frá birtingu. Eftir
kenningu hr. B. Þ. var þá því
þingi ekki slitið, enda segir lianu
að það hafi ekki getað orðið (sem
væntanlega á að merkja, að það
hefði verið ólöglegt), vegna banns-
,ins í 18. gr. stjskr. En hann segir,
að þingsamkoman hafi þá glatað
tilveru sinni samkæmt þingrofs-
skipuninni. Með öðrum orðum:
Nr. 1. Umboðin voru tekin at’
þingmönnum.
Nr. 2. Sú ákvörðun kom þá
þegar til framkvæmdar og fól því
í sjer jafnframt skipun til þings-
ins um, að það liætti þegar störf-
um.
Hvort kalla skal þessa skipun
(nr. 2) Þingslit eða eitthvað ann-
að, er ekkert annað en orðaleikur
og vesalasta „Juristeri“. Aðalat-
riðið er þetta, að þingið var þá
þegar með valdboði svift mögu-
leika til að afgreiða fjárlögin. Og
það er þetta, sem konungsvaldinu
e:' bannað að gera í 18. gr. stjskr.
Og með þessu athæfi hefir stjórn-
in tvímælalaust brotið þá grein,
þingi sje slitið fyrr en þessar 6
vikur eða 8 vikur sje liðnar, og. þá alls eigi það, sem því er ætlað
það, að þingið þurfi ekki að leita j að tryggja, sem sje það, að reglu-
sjerstaklega samþykkis konungs Jlegt þing geti, hindrunarlaust af
til setu þessar 6 eða 8 vikur. Að konungsvaldsins hálfu, samþykt