Morgunblaðið - 09.07.1931, Blaðsíða 2

2
MORGUNBLAÐIÐ
Rfturhaldlð og leykíavfk.
)) MamaHi a Qlsiem CTSffl
Bakarar!
Hilui fyrirllggjandi:
Pressnger.
Þórs-Landsöl er nær-
ingarríkur og heilsn-
samlegur drykkur. —
Sjerstaklega gott til
styrktar eftir veik-
indi. —■ Ódýrara en
maltöl.
fl.s. Det kgl. 0Gt. alm. Brandassurance
Compagni — Köbenhavn.
Alls konar brunatryggingar — Ábyggileg viðskifti.
Umboðsmenn
Eggert Kristjánsson & Co.
Afturhaldsmennirnir, sem
skreyta sig með skopnafninu
„Framsóknarflokkur“, eru að
vonum glaðir yfir því, að þeir
skyldu að þessu sinni komast
undan þeirri rjettlátu refsingu,
sem þeir voru búnir að vinna
til og kvíða fyrir, og er orð-
bragðið í Tímanum nákvæm
stæling þess, þegar ódæll og
illa vaninn strákur rekur út úr
sjer tunguna og gefur langt nef
kennara sínum eða öðrum þeim,
sem hann hefir leikið á.
Afturhaldinu hefir raunveru-
lega tekist að leika á yfirboðara
sína, þjóðina. Því að þó að Tím-
inn skrökvi flestu því, sem hann
segir um ,,sigur“ afturhaldsins,
þá verður því ekki neitað, að
ráðningin varð engan vegin
sú, sem hún átti að verða eftir
málavöxtum. Afturhaldsflokk-
urinn getur því með réttu hælst
um, eins og sprúttsali, sem hef-
ir getað logið sig frá refsingu.
Það er því raunverulega
vandamál, sem þarf að fá lausn
á, hvernig stjórnin gat komist
undan refsingu eftir að hafa
svikið loforð sín, brotið lög, mis
beitt valdi sí'nu og steypt land-
inu í óbotnandi skuldir.
Sjálfsagt liggja til þess fleiri
orsakir en ein. Má þar nefna
til dæmis, að með hverri þjóð er
jafnan fjöldi fáráðlinga, sem
láta teygja sig og teyma eftir
því hver nær fyrstur í eyrun á
þeim. Hefir Tíminn jafnan lagt
sig mjög eftir þessum lítilsigld-
asta parti þjóðarinnar, enda tal-
ar hann í síðasta tölublaðinu með
ódæma fyrirlitningu um þá
stjórnmálamenn sem vilja snúa
sjer til „greindari hluta kjós-
endanna“. Það finst honum svo
skopleg aðferð, að hann setur
það í fyrirsögn greinar, og þyk-
ist kveða ritstjóra ísafoldar. og
Varðar alveg í kútinn með því
að hafa eftir honum þessa
„firru“.
í þessum hóp á því afturhald-
ið fastan og trúlyndan her, ein-
faldan í þjónustu sinni og fylgi-
spakan.
Þá eru þeir, sem jafnan
fylgja þeim, sem þeir halda að
sjeu ófyrirleitnastir að launa
fylgi með matarbita. — Þessir
menn mega heita lífvörður Aft-
Idsins, og t. d. á Aftur-
haldið' nálega ekkert annað
fylgi í Reykjavík en þessa „ó-
dauðlegu hersveit". Þar er Sam-
bandið fult af þessu fólki, rík-
isstofnanir svo að segja einlit-
ar, og allur þessi her af alls-
konar beinamuðlurum, sem
minnir mann á lífvörð Jörundar
hundadagakonungs. Hann gat
ekki vænst fylgis af öðrum en
trantaralýð úr tugthúsinu, og Aft
urhaldsflokkurinn getur ekki
átt annað fylgi í Reykjavík en
þá menn, sem ýmist eru of ein-
faldir eða einrænir til að snúa
baki við honum, eða þá keypt
fyigi.
Þarna er þá uppistaðan í Aft-
urhaldsflokknum. En sá, sem
nokkura trú hefir á íslensku
þjóðinni, getur ekki hugsað
sjer, að alt það fylgi, sem Aftur
haldið fjekk við síðustu kosn-
ingar, eða um 13000 kjósenú-
ur, sje í þessum flokki manna,
heldur hefir komið hjer eitt-
hvað til í viðbót, o'g það meira
en lítið.
Sumir halda að Afturhaldið
hafi náð miklu atkvæðamagni
á kjördæmaskipunarmálinu. Er
alls ekki óhugsandi að svo hafi
verið að einhverju leyti. Þó að
Afturhaldið sýni sig þar í rjettu
Ijósi, þegar það er að spyrna
móti almennum kosningarrjetti,
þá er ekki fyrir það að synja,
að það hafi náð einhverju fylgi
með þessu. Afturhaldsmennirn-
ir gripu þetta mál, án þess að
það væri komið á dagskrá, ó-
rætt og óundirbúið, bjuggu til
fáein vígorð, og skutust dólgs-
lega út úr dimmustu skotunum
eins og þegar hrekkjóttir krakk
ar reyna að hræða systkini sín,
ofi- bað er náttúrlega ekki ó-
mögulegt, að tekist hafi í fát-
inu að hræða einhverja. Verð-
ur vikið að því síðar hjer, hvern
ig einmitt þetta mál var notað.
Þá er og lítill vafi á því, að
Afturhaldið notaði beinar ógn-
anir til þess að ná fylgi. Eins og
kirkjan átti magnaðan her þar
sem voru förumúnkarnir, þessi
sægur, sem hægt var að siga á
almenning þegar á lá, eins á
Afturhaldið mjög magnaðan
her, þar sem eru pólitísku kaup
fjelögin um alt land. Kirkjan
veifaði sverði bannfæringarinn-
ar, en afturhaldið hjer á landi
sveiflar á sama hátt því sverði,
sem nú er bitrast, og það eru
kaupfjelagaskuldirnar, og svo
hin sameiginlega skuldasúpa í
Sambandinu. Síðustu dagana
fyrir kosningarnar gengu þessir
emjandi förumúnkar skuldaboð-
skaparins um sveitir landsins og
þeyttu út boðskap sínum: „Eina
lífsvonin er, að við höldum póli-
tí'ska valdinu, og getum því
haldið hlífiskildi yfir skulda-
súpunni“. Stjórnin hefir nú í op-
inberri tilkynningu lýst því yf-
ir, að hún líti á Sambandið sem
stjórnarráð sitt. Það var sem sje
tilkynt í þingrofsæðinu, að skrif-
stofustjóri í Stjórnarráðinu
myndi verða ráðherra í stað
þeirra, sem voru reknir. Þessi
skrifstofustjóri í „Stjómarráð-
inu“ var Sigurður Kristinsson,
sem var áður einskonar skrif-
stofustjóri hjá Sambandinu.
— Þá hælist Tryggvi Þór-
hallsson um, sennilega alveg án
þess að roðna, yfir því, að starfs
mönnum Sambandsins væri nú
dreift í allskonar mestu trún-
aðarstöður landsins, ráðherra-
stöðu, formannsstöður við pen-
ingastofnanir og hver veit hvað.
— Þetta pólitíska Sambands-
„Stjórnarráð“, með öllum sín-
um sæg af beitarhúsum út um
alt land, hefir áreiðanlega vald-
ið miklu um kosningarnar. Má
telja slíka agitatiori hiklaust til
beinnar skoðanakúgunar, sem
refsa ætti fyrir.
En það sem mest mun hafa
hrifið, vegna þess, að það gekk
eins og rauður þráður gegn um
alt, það er hatrið, sem búið er
að ala á úti um sveitir landsins
til Reykjavíkur — Reykjavíkur-
hatrið í. sveitunum. Það mynd-
aði uppistöðuna í baráttunni
gegn kjördæmabreytingunni: —
Reykjavík fær þá ef til vill
meira vald. — Það myndaði
uppistöðuna í skuldaógnuninni:
Þeir í' Reykjavík fá völiín, og
þeir kreista ykkur til dauða.
Og svo auk þess hefir Tíminn
nú í nafni og umboði Aftur-
haldsins alið á sífeldum róg og
kala til kaupstaða, og einkum
þó Reykjavík. Hjer eiga fáein-
ir áuðmenn að ráða öllu, og
þeirra nöfn eru nefnd, eins og
þar væri sjálfur fjandinn á ferð.
Tíminn ber það út, að t. d.
Kveldúlfur segi þetta og hitt,
og þá á það að verka á þess-
ar lítilsigldu mannrolur eins og
þegar förumunkarnir sögðu hjer
áður, að þetta eða hitt væri frá
þeim vonda.
Við hlið þessara fúkyrða er
svo smjaðrið fyrir þeim íReykja
vík, sem þeir eru að reyna að
veiða. Þeir geta náttúrlega ekki
trúað öðru, en að hjer sje eitt-
hvað af þessum greyjum, sem
vilji trúa Tímanum og fylgja
í'yrir 'hans orð Afturhaldinu. Og
vissulega er hjer til eitthvað
af þessum lýð. En erfiðara er að
halda honum saman vegna þess,
að hjer hafa flestir aðgang að
fleiri háttar boðskap. Hjer er
ekki hægt að troða Tímanum
inn, en halda allri annari lesn-
ing úti. Og hjer eru svo sósíal-
istarnir á veiðum eftir þessum
sömu mannrolum.
Skammandi og smjaðrandi!
— Það er afstaða Tímans til
Reykjavíkur. Nýlega birti hann
ágæta grein, sem kom í Morgun
blaðinu, grein -eftir einhvern ó-
nafngreindan Reykvíking, sem
Tíminn kallaði Kveldúlf, af því
að Tíminn kunni betur við
að skrökva einhverju strax í
fyrirsögn greinarinnar, og er
þar talað með eðlilegri gremju
og sýnt fram á, hve andstyggi-
legt tiltæki þessi rógsferð gegn
Reykjavík sje, og að loks muni
bresta þolinmæði þess, sem fyr-
ir verður. Tíminn hefði ekki átt
sjálfs sín vegna að birta þessa
grein, því að hún verður áreið-
anlega lesin með fullum skiln-
ingi og samúð af þúsundum
sveitamanna.
Sannleikurinn er sá, að Reykja
vík hefir ótrúlega lengi þagað,
látið leggja á sig byrðar; troða
sig undir fótum, skamma sig og
neita um almenn borgaraleg
rjettindi. Hún hefir verið eins
og ungi pilturinn í æfintýrun-
um, sem lá í öskustó og skifti
sjer ekki af neinu fyr en fram
af honum gekk, svo að hann
reis upp og vann frægðarverk.
Nú loks hefir hún rumskað. —
Hún hefir vaknað við þann
vonda draum, að það er hægt
að ná þingmeirihluta á íslandi
með því að skamma og svívirða
Reykjavík. Kosningarnar síð-
ustu eru eftirminnilegt spark í
höfuðstaðinn, spark, sem marg-
ir hjer taka sem nokkurskonar
brottrekstur úr þjóðfjelaginu.
Og það með rjettu. Tíminn og
afturhaldsflokkurinn vinna bein
línis að því, að reka Reykjavík
úr þjóðfjelaginu. — Einn læri-
sveinn Tímans kallaði Reykja-
vík blóðsugu á þjóðarlíkaman-
um, annar kallaði hana nöðru,
sem þjóðin hefði alið við barm
s j er.
Og Tíminn síðasti telur
Reykjavik eiginlega rekna. —
Hann veit ekki hvort á að telja
hana með. Hann segir í grein-
inni: „Dómur þjóðarinnar“. —
„Engan undrar það t. d. þó að
íhaldsflokkurinn sje eftir sem
áður sá flokkur, sem flest fær
atkvæðin, þegar Reykjavík er
með talin*). En það á svo sem
að skiljast, að það sje eiginlega
ekki rjett, að telja Reykjavík
með, og það verði ekki lengi
gert ef þeir fái að ráða.
Með Reykjavík verður svo
líklega Hafnarfjörður rekinn og
þá ekki síður Oullhringu- og
Kjósarsýsla.
Eftir þann brottrekstur verð-
ur svo landið al-frelsað undir
stjórn Afturhaldsins. Það held-
ur svo sem þriðjungi teknanna.
og svo sem % gjaldanna. Það
er laust við nöðruna, laust við
blóðsuguna. „Umbótastarf Fram-
sóknar“ fær að njóta sín ó-
hindrað. Nógir skólar verða
bygðir og bannlaganna gætt
með svo sem 100 tollþjónum.
Járnbrautir smáhafnanna flytja
straumana af fólki og öðru. —
Ekki er hætta á, að peningana
vanti, þegar bændurnir eru orðn
ir einir um hituna. En ,,naðran“,
,,skríllinn“ verður að hokra hjer
eins og hann best getur. Hann
verður að reyna að rækta þenn-
an landsskika, leggja um hann
vegi, síma og rafmagnstaugar.
Og hann sennilega slarkast ein-
hvern veginn út af því með sín-
ar 8—10 miljónir í tekjur og
2—3 miljónir í gjöld. Þá verð-
ur runnin upp sú fagnaðarríka
Tíma- og Jónasaröld, þegar
*) Leturbr. hjer.
Mýkomiu allskoaar
OBálniiag.
Vcral.
VaM. Poalsra.
Klapparetíg 29.
_rm-iimiiiiii 11 m
íandið er laust við „svarta horn-
ið“.
Sennilega má afsaka þessa
a-áðt>nga eins og afturhalds-
menn allra tíma, með því að
þeir viti ekki, hvað þeir eru
að gera. Þeir eru ánægðir með-
an rógurinn verkar, og vona ef
til vill eins og Lúðvík 15., að
þetta hangi meðan þeir lifa.
En vonandi verða þeir ekki svo
skammlífir, að þeir komist hjá
að sjá sinn vonda málstað
hrynja.
Tíminn er áreiðanlega kom-
inn eða að koma. Kosningarn-
ar síðustu hafa gert það gagn,
að þær hafa opnað augu fjölda
manna fyrir því, hvað er að
gerast í þjóðfjelaginu. Fjöldi
manns, sem svaf eða var róleg-
ur í þeirri vissu von, að þeir sem
ilt gera, fengju og illan dóm,
hefir nú vaknað, og sjeð, að
það rætist enn sem fyr, sem
meistari Jón segir, að „andskot-
inn rekur sínar brillur upp á
rjettarins nasir, svo að hann
fær ekki rammað þann rjetta
höggstað“. Rógur og lygar, ógn-
anir með skuldum, mútur með
auknum kosningarrjetti til
handa flokksmönnum stjórnar-
innar o. fl„ o. fl„ alt þetta hefir
nú vilt þjóðinni svo sýn, að hún
hefir höggvið þar sem hlífa
skyldi og hlíft þar sem höggva
skyldi. Og nú hafa menn sjeð
þetta.
Afturlialdið siglir ekki sljett-
an sjó hjer eftir.