Morgunblaðið - 23.07.1931, Blaðsíða 3

O fí G U N fi L A Ð 1 i)
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiHtiuiHHiiiiiinimiimiimiiri| Þingtíðindi.
I í !'.
OtíM.: BLt. Arvafciu. K»yk)»vlk =
Klt»tJOr»r: Jön KJuudwuh
Valtýr 8t»íá.n»»on
Rlt»tjirn 08 nfgrt»10»i*
Austuratrntl t. — 01 mi !(n> =
AUKlýalngnatJörl: B. HAfbvrg. ||
áuílj ainsaakrlfatof a:
Auaturatraett 17. — simt 700 =
Halaaaalaaar:
JOn Lvjartanaaon nr. 741.
Valtýr Stefánaaon nr. llio, =
H. Hafberg .nr. 770.
Aakrlftagjald:
Innanlanda kr. 2.00 & mácubi. =
Utanlanda kr. 2.B0 á mánutll =
t lauaaaölu 10 aura elntaklb.
20 aura aaetl Leabök =
UmilinillllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllíÍ
Ráðstefnan
í London.
Stjórnarskráin.
Þegar svona var komið, gat
Iþað víst engum komið undarlega
i'yrir sjónir, þótt tillaga kæmi
fram um það að halda opinni leið
til lagfæringar á kjördæmaskip-
Frumvarp Sjálfstæðismanna komið uninni.
í nefnd í Efri deild.
Útdráttur úr framsöguræðu
Jóns Þorlákssonar.
Efri deild.
:< Breytingartillagan var bundin
r við það frumvarp, sem fyrir lá,
: og var í því fólkin, að ákvæðinu
i um það að kjósa megi þingmenn
Evíkur með hlutbundnum kosning-
tum, mætti einnig beita í öðrum
London 21. júlí.
United Press. FB.
„ Samkvæmt opinberri tilkynn-
<=u um nndirbviningsfund sjö-
ve daraðstefnunnar í morgun, er
sagt, að íhuguð hafi verið tiltæki-
S iáð til alþjóðasamvinnu í fjár-
’hagsmálum, með það fyrir augum
sjerstaklega, að búa svo í kaginn,
b k°ma ^ármálum Þýskalands í
Pa horf, að það þess vegna geti
notið trausts annara ríkja, sem
a lra fyrst, en jafnframt var rætt
nauðsynina að koma fjármál-
-^ýskalands á traustan, varan-
e=an grundvöll. Fjármálaráðherr-
ai sjöveldanna eru fulltrúar á
n inum. í forsetastól sátu þeir
, °nald 0g Briining. Fram-
haldsfundur er haldinn í eftirmið-
fleka* umræðna nrn þessi
. nisir þátttakendur í fund-
nhafa látí« í 13«., án þess að
i ja iata hafa nokkuð eftir sjer,
.ln er e^a’ a^ horfur um árangur
■sieu góðar.
London 22. júlí.
United Press. FB.
JL "f°n: Castk’
^ntamakríSherra, he£ir tilkJnt,
,. ... n Uúar úandaríkjastjómar
, ^rir hennar hönd lagt það
" a sí eveldafundinum, að sam-
mulag yerði um það, að lánum
- sem Þjóðverjar hafa fengið
^er8i viðhaldið eftir því sem þurfa
Pykir, en lán þessi nema 1 miljard
2 hundruðum milj. dollara. Lagt
er til, að alþjóðanefnd undir eftir-
lti Alþjóðabankans, annist fram-
^eg^s lán þessi og önnur, sem nauð
synlegt verður að veita Þjóðverj-
um.
London: Mælt er, að Frakkar
neiti að taka þátt í lánveitingum
- Ska ríkinn til handa, en e¥ki
° 1 legt' a® Japan sje fúst til
*+ ?;lai SaniVlnnu vií5 hin veldin, í
stað Frakkiands. Frakkar ætla að
raðstefnunni muni lokið á mið-
vikudagskvöld.
. :Síða'r fra London: 1 fundinum
1 morgun vorn ýmsar tillögur til
athugunar sjerstaklega. till. Frakka
°g Bandankjamanna, en hinir síð-
amefiidu krefjast engra stj
málalegra trygginga. Búist er við
að lokafundur ráðstefnunnar verði
a morgun.
Lnn síðar frá London: í opin-
berri tilkvnníngu um fundinn í
m°rgun stendur, aS samvinnutil-
raunirnar gangi að óskum. Nokknr
teknisk atriði hafa verið fjármála-
raðh. til sjerstakrar athugunar og
'’efa Þeir skýrslu nm at.huganir <■
ar’ á fimtudagsmorgun.
Síðasta málið á dagskrá deild-j
arinnar var frumvarp Sjálfstæð-
ismanna til breytingar á stjórnar-
lögum íslands.
Framsöguma(5ur var Jón Þor-
láksson, og fer- hjer á eftir út-
dráttur úr ræðu hans.
Aðdragandinn að þeim breyting-
um á stjómarlögum ríkisins, sem
í frumvarpi þessu felast, er orðinn
langur.
I stjórnarskránni frá 1874 er
svo fyrir mælt, að á Alþingi eigi
sæti 6 konnngkjörnir þingmenn
Þessi fyrirmæli lijeldust alt til
ársins 1915, en þá var mönnum,^ kjóga sjerstaka þingmenn.
orðið það ljóst, að þjóðin sjálfi
átti ein að ráða skipun Alþingis'
I kjördæmum.
j Þessu svaraði stjórnin með því
ekki aðeins að rjúfa þingið, held-
ur að hleypa því upp og senda
þingmeiin heim.
Nú hefir þó stjórnin breytt af-
stöðu sinni til þessa máls, og hef-
ir flutt tillögu um skipun milli-
þinganefndar til að rannsaka
málið.
Forsætisráðherra, sem ekki sýn-
ir máli þessu þann sóma, að vera
viðstaddur hjer í deildinni, hefir
sagt, að hann geri það að höf-
uðatriði í þessu máli, að núver-
a-ndi kjördæmi haldi rjettinum til
komið lýðræði, eins og frá
öiulverðu hefir verið til ætlast.
2. Að nema burtu úr stjórnar-
skránni alt það, sem þessu
gæti raskað.
3. Rýmkun kosningarjettarins.
Bru þar tekin upp þau atriði,
sem komiii voru inn í stjórnar-
skrár frv., er Ed. hafði til með-
ferðar í vetnr, að því viðbættu,
að rnenn eigi atkvæðisrjett þar
sem heimilisfang þeirra er á kjör-
degi.
Aðrir tóku eigi til máls en
framsögumaður, og var frv. að
æðu hans lokinni vísað til 2.
umr. og stjórnarskrárnefndar.
Til síra S. Högnasonar.
sm
að öllu leyti. Var þá konungs-
kjörið afnumið, en landkjörið sett
í staðinn.
Frá því að vjer fengum hin
fyrstu stj órnskipnna rlög hefir sú
breyting orðið á þjóðlífi íslend-
inga, að þeir menn, sem ekki höfðu
rúm eða önnnr skdyrði til að búa
í sveitum landsins, hættu að leita
til annara landa, en tóku sjer bú-
setu í þorpum og kaupstöðum
innan lands. Fólksfjölgunin í land-
inu liefir því síðustu áratngina að
allega bættst við kaupstaðina.
Við þessar breytinga.r komu ber-
lega í ljós gallamir á kjördæma-
skipuninni, þeir gallar, sem ekki
þekktust er hin fyrstu stjómskip-
unarlög voru sett 1874. Hefir verið
reynt að mæta annmörkum þess-
um með sjerstöknm þingsætum
fyrir kanpstaðina. En nú er bert
orðið, að með þeirri aðferð er ekki
fært að mæla þeim til fullrar
rjettlætingar.
Á landkjörinu komu og fram
milcU^ annmarkaí', sj^rstaklega
eftir það, að kjörtímabilið var
stytt. Hefir komið fyrir að lands-
kjör hefir oi'ðið að fara fram tvisv-
ar sama árið. Svo tíðar kosningar
nm land alt valda mikilli fyrir-
böfn.
úr fcessu var reynt að bæta árið
1927 með þeim breytingnm á
stjórnarskránni, að allir lands-
kjörnu þingmennimir skyldn kosn
ir í einu, og um leið og til sama
tíma og kjördæmaþingmenn við
reglulegar kosningar. En frv. það
sem þessár breytingar voru tekn-
ar inn í, fjell á næsta. þingi.
Kosningamar 1927 sýndu, að
mikið ósamræmi gat orðið milli
kjósendaviljans og skipnnar A1
þingis. Og menn grnnaði að þetta
mundi koma enn berar í ljós síðar
Var eftir það fvlgt fastar fram
kröfunum um umbætnr á þessu.
Þorra manna’ undraði það, því
stórlega. er í frv. því, sem stjómin
lagði fyrir í Y°tiir til breytinga
á stjórnarskránni. skyldi engin
breyting gerð á þessu, önnur en
afnám landkjörsins. því landskjör-
ið er þó það atriðið, sem að nokkm
leyti bætir íir áður nefndu mis-
rjetti. En þá rjettarbót vildi nú
stjórnin einnig burtu nema, án
þess að nokkuð kæmi í staðinn.
Enga ástæðu hafði hann til að
hleypa upp þinginn af þessum
sökum, því þessi hans vilji er vel
samrýmanlegur við þær breyting-
ar, sem fram vorn bornar við
frv. stjómarinnar í vetur.
Mun honum knnnugt, að í Dan-
mörku eru þingmenn kosnir bæði
aultbundnum kosningum og óhlnt-
bnndnum.
Upphaflega höfðu menn það
form fyrir lýðræði, að almenning-
ur mætti á einum stað og rjeði
málnm til lykta með atkv. sínnm.
Þetta form reyndist of þunglama-
legt, og var þá sú aðferð upp
tekin, að menn kusu sjer fulltrúa
sameiningu. Fulltrúarnir rjeðn
svo málum til lykta.
Nií er það svo, að endalok
hverrar deilu verða þan, að meiri
hl. ræður. Svo langt hefir verið
gengið með meirihlutavald, að ein-
faldur meirihl. hafi ráðið öllum
fulltrúum. Þetta er ekki fullnæg-
ing rjettlætishugsjónar nútimans
þó mæla megi því bót, því þar er
þó meirihl. veittur sá rjettur að
ráða. En að minnhl. ráði meirihl
þeirra fidltrúa., sem ráða eiga
fram úr málum almennings, því
er enga bót hægt að mæla. Þá er
komið út af lýðræðisgrundvellin'
um. Og einmitt þannig er ástandið
nú hjá oss. Þingrofið í vetnr og
skipun þingsins eftir síðústn kosn-
ingar, fela í sjer fullkomna af
neitun lýðræðisins.
í frv. því, sem hjer liggur fyrir
er svo fyrir mælt, að í kosninga
lögum skuli skipa fyrir um fyrir
komulag kosninga Alþingismanna
Þetta er raunar ekki nýmæli
því frá 1874 til 1915 var þetta
óbundið af stjórnarskránni. Þær
breytingar, að, þetta væri bundið
af stjórnarskránni, komust inn
1915, þegar landskjörið var í lög
tekið, og er því eðlilegt að það
hverfi aftur með afnámi land-
kjörsins.
í frv. þessu er tala þingmanna
óbundin, Raunverulega er þetta
ekki efnisbreyting, því töln þing-
manna hefir altaf mátt breyta með
einföldum lögum.
Höfuðbþeytingarnar, sem frv.
þetta felur í sjer á núgildandi
stjornarskrá eru þrjár:
1. Að skipun Alþingis skuli jafn-
Síra S(veinbjörn) Högnason
virðist bafa orðið ægilega reiður
út af því að jeg mintist á ha-nn í
„brjefi af þingr‘, og sagði þar, að
hann hefði farið með rjett mál og
satt í þingsetningarræðu sinni.
Hann um það.
Ekki get jeg heldur gert við því,
jó að varla sje orðið hægt að prje-
dika við þingsetningu, vegna þess
að sje minst á kristilegar dygðir,
sannleiksást, sanngimi, rjettvísi
og annað slíkt, þá er það skilið
svo, sem presturinn sje að stinga
sneið að valdhöfunum sumum og
jeirra nótum.
Jeg hjelt að þessi ungi og lag-
legi prestur myndi finna það,
hvaða tvískinnungur hlýtur að
vera í því, að tala eitt og gera
annað. Jeg hjelt að hann hefði
fundið ósamræmið milli þess að
prjedika um sanngirni, kærleiks-
hlýju og góðvild og hins, að styðja
þann flokk, sem hefir alið meira
af ríg, hatri og rangsleitni með
þjóðinni en nokkur dæmi eru til á
síðari tímum. Og jeg held enn að
ha.nn finni þetta og það sje or-
sökin til þessara bamalegu fúk-
yrða, sem hann sendir mjer í síð
asta blaði Tínians.
En honum þvkir kannske meiri
sómi að því að láta menn halda,
að samviskan sje þykkhúðnð þó
að maðurinn sje ungur.
Hann um það.
Hann virðist vera mjög reiður
út af því, að jeg hefi kallað flokk
bans Afturhaldsflokk. En alveg
hefir hann setið rólegur hjá þó
að hans eigin flokkur hafi upp-
nefnt minn flokk árum saman —
aldrei nefnt hann rjettu nafni,
að það ha-fi verið hálfilla viðeig-
andi, að uppnefna stöðngt flokk,
sem á að fylgismönnum næstum
því helming þjóðarinnar.
Óviðkomandi orðum þessa efni-
lega fylgismanns Jónasar Jónsson-
aT um mig sem „prestakennara“
ætla jeg ekki að svara, og þá ekki
heldur minna hann á framkomu
hans þegar hann vildi sjálfur verða
„prestakennari' ‘.
En nm flokk þann, sem jeg tel
mig til og hans flokk skal jeg
glaður ræða við hann, og jafna
þeim sarnan. Jeg vil vera í þeim
flokki, sem er ekki stjettarflokk-
ur, heldur flokkur allra lands-
manna. Jeg vil vera í þeim flokki
sem fer vel og ráðvandlega með
fje landsmanna, veitir stöður og
embætti án tillits til skoðana. Jeg
vil vera. í þeim flokki þar sem
skömm myndi þykja að blaði eins
og „Tímanum“ og báborin
skömm að því að vinna kosningar
á þann hátt, sem Afturhaldsflokk-
urinn vann kosninga.rnar 12. júní.
Hann vill aftur á móti vera í
þessum flokki og taka þátt í þessu
starfi. Kannske „mikli maðurinn“
hans komist nú bráðlega í þá
stöðu, að bann geti „losað“ sæti
mitt við háskólann og gert sinn
unga lærisvein og Tylgismann að
„prestakennara“. Þá þarf honum
ekki að „sárna“ lengur, þessum
frænda mínum, að horfa á Sjálí-
stæðisþingmanu í þessu embætti.
Honum myndi ugglaust finnaet
sú staða vel fengin, og gleðjast
vegna kirkjunna-r og föðurlandsins
yfir því, að nú væri pólitishi
„prestakennarinn“ í flokki sem
berðist fyrir göfugum hugsjónum!
Hann um það. M. J.
Dagbák.
Veðrið í gær. Fyrir sunnan L»-
land er alldjúp lægð, sem hreyfist
A-eftir. Hún veldur A- og NA-
kalda hjer á laudi ,ásamt dálítilb
rigningu á S- og A-landi. Á N-
og V-landi er þurt veður og víða
bjart. Austanlands er 6—9 stlga
hiti, en 10—15 stig í öðrum lands-
hlutum. Útlit fyrir NA-átt um alt
land á morgun.
Veðuriitlit í Reykjavík í dag:
NA-kaldi. Bjartviðri.
íþróttamót fyrir Austfirðinga-
fjórðung, verður haldið að Egils-
stöðum 2. ágúst. Hefir ekki verií!
haldið íþróttamót í þessum lands-
fjórðungi nú í 10 ár, svo að þetta
ber vott um vaxandi íþróttalíf.
í. S. í. sendir einn af stjórnar-
heldur valið honum allskonar upp- mönnum sínum, Magnús Stefáns-
uefni. Kemur hjer enn fram sama
ðsamræmið eins og áður er nefnt.
Jeg liefi valið flokki hans þetta, Jn'óttafjelögiiL eystra. Hann lagði
uafn af tveim ástæðum. Önnur er
sú, að jeg tel það rjettnefni. Flokk
ur sem beitir sjer beinlínis gegn
almennum mannrjettindamálum er
aíturhaldsflokkur, hvaða nafn sem
hann setur á sig. Og þó að þetta
skeri úr, mætti nefna margt fleira,
sem sýnir, að flokkurinn og leið-
togar hans sumir hugsa eins og
afturhaldsmenn og beita þeirra að-
ferðum.
Hin ástæðan er sú, að það er
nppeldisregla, sem stundum dugar
við þá, sem virðast óvenjúlega sið-
son þaugað austur eftir til þess að
vera á mótinu og heimsækja í-
á stað með Súðinni í gærkvöldi.
Kristileg samkoma á Njálsgötu
1 kh 8 í kvöld. Allir velkomnir.
Enska skemtiferðaskipið Viee-
roy of India kom hingað um há-
degi í gær og tefur hjer í dag.
Farþegar eru um 360.
Skipaferðir. Súðin fór hjeðan í
gær í hringferð austur og norður
um land. — Botnia fór til útlanda
í gærkvöldi. — Goðafoss kom frá
út.löndum í gær.
Dana, hafrannsóknaskipið, kom
hingað í fyrradag til þess að sækja
próf. Johs. Schmidt, og fór aftur
í, • __i gær. Bjami Sæmundsson fiski-
ferðislega slnovir, og taka engum „ ® J » , . .
fræðmgur er með skipmu. Raim-
áminningum. að sýna þeim sjálfa
sig í nokkurs konar spegli. Það
kemur fyrir að þeir rumska við þá
sýn. Og kannske þetta ætli nú að
sóknum þess er hagað í samráði
við Fiskifjelag íslands.
Nýjar kvöldvökur, 4.—6. hefti
þessa árgangs, eru nýkomin. Þar
takast hjer. Kannske einhverjir úr> er fyrst smásaga eftir Friðrik
an vera í samræmi við full- þessum flokki sjái nú alt í einu, Ásmundsson Brekkan er nefnisfe