Morgunblaðið - 02.08.1931, Blaðsíða 2

2
MORGUNBLAÐIÐ
Frægur gestur.
í dag kemur hingað dr. jur-
A. A. Ajechin frægasti og
mesti skákmaður heimsins, og
hefir hann síðan 1927 verið
heimsmeistari í skák.
Dr. A. Aljechin varð, er hann
var 16 ára gamall skákmeistari
Rússa, og síðan hefir hann
hlotið óteljandi fyrstu verð-
launa og hvern skákheiðurinn
af öðrum.
Dr. A. er fæddur í Moskwa
19. okt. 1892, er hann rússneskr
ar aðalsættar, en er, eins og
fleiri landar hans, fjarri föður-
landi sínu, og hefir nú fransk-
an þegnrjett.
Dr. A. hefir nú nýlega ferð-
ast um Norðurlönd, og hefir þar
teflt fleirtefli á ýmsum stöðum.
Hann tefldi í Kaupmannahöfn
38 samtíðaskákir, vann 34, tap-
aði 1 en 3 urðu jafntefli. I
Stokkhólmi tefldi hann 40,
vann 29, tapaði 7, jafntefti 4.
I Orcho 35, vann 22, tapaði 9,
jafntefli 4. — I Eskiltuna 35,
vann 26 tapaði 4, jafntefli 5.
í Gautaborg 36, vann 19, tap-
aði 8, jafntefli 9. I Oslo 35,
vann 24, tapaði 4, jafntefli 7.
En dr. Aljechin er ekki ein-
göngu frægasti og mesti tafl-
maður heimsins, þegar maður
teflir við mann yfir skákborð-
ið, eða þegar hann teflir við
marga í einu. Hann er líka snill
ingur í blindskák, en þá sit-
ur teflandinn og teflir án þess
að sjá skákborð eða skákmenn.
Um aldamótin þótti það með
afburða að hafa það vel æft
minni að geta teflt um 20 bKnd-
skákir samtímis, en dr. A. hef-
ir þar farið enn hærra. I París
1928 tefldi hann samtímis 28
skákir í einu. Var hann IIV2
tíma með skákirnar, og vann
22 af þeim, tapaði 3 en 3 urðu
jafntefli; hefir enginn slegið
þetta met fyr en nú í ár að
belgiski skákmeistarinn Kalt-
anowski tefldi í einu 30 blind-
skákir. Til þess þarf ekki ein-
göngu afburða skákhæfileika
heldur og þrautæft og afbragðs
gott minni.
Dr. A. er fyrsti heimsmeist-
ari í íþróttum er kemur hing-
að, sá íþróttamaður er heims-
frægð hefir og hvert stórblað
heimsins sem er getur og um-
ritar, og þykir gott ef það get-
ur flutt línu frá honum. Hann-
kemur hingað að nokkru vegna
þess skákorðs er af oss hefir
farið, en líka vegna þess hve
vel boðgestir Alþingis á
1000 ára hátíðinni ljetu af
komu sinni hingað, höfðu þeir
dáð svo land og lýð í viðtali
við hann, að hann langaði til að
koma hingað. En það að hægt
var, að taka á móti honum var
fyrst og fremst að þakka bæj-
arstjórn Reykjavíkur er studdi
það með fjárframlagi og á mikl
ar þakkir fyrir, og væntanlega
bætir Alþingi þar við.
Það skiftir máli fyrir oss,
þegar jafn heimsfrægir menn
og dr. A. koma hingað að mót-
tökur okkar fari vel úr hendi,
verði oss til sóma og heimsækj-
anda til ánægju, og eg efa ekki
að allir aðiljar stuðli til að svo
verði — að öllu öðru en því, að
I við viljum »inna sem flestar
skákirnar!
Veri doktorinn velkominn, og
veri koma hans og honum til
ánægju og oss til sóma og
gagns.
P. Z.
Siðalærdómui
Híturhaldsins.
„Aðeins eitt teldi jeg varhugavert
i þeim efnum, og gefa ástæðu til
alvarlegra athugana, og það væri
það, ef hann færi að hrósa flokkn-
um eða unua honum sannmælis“.
,Das also war des Pudels Kerní'
Þessa setningu hefði höfundur-
inn átt að segja fyr, því að þá
hefði enginn þurft að brjóta heil-
ann um það, hvers vegna hann
lenti 1 þeim flokki, sem hefir mi
loks veitt honum trygga höfn eftir
volk og Odyssevshrakninga stjórn-
málanna.
Hann hefir áreiðanlega „farið
til síns eigin staðar“ (Post. 1.25),
þegar hann lenti í Jónasardeild
Afturhaldsflokksins!
Með þessu tel jeg þá þessu karpi
okkar á milli lokið, því að það er
ekki til neins að eiga orðastað við
þann mann, sem telur „aðeins eitt
vaihugavert“ og það er að unna
öðrum sannmælis!
En þó að síra S. Högnason hafi
þannig farið kringum sjálfan sig
og sje ekki lengur til neins að
ræða þetta má! við hann, þá er
ekki rjett að þegja yfir því, að
hann hefir með þessum orðum varp
að skörpu ljósi á siðalærdóm aft-
urhaldsins.
Megin kjarni þessa siðalærdóms
er, eftir orðum síra S. Högnasonar,
að í viðskiftum við andstæðinga
sje það eitt varhugavert, að tala
vel um þá eða unna þeim sann-
mælis. Ef einhver tæki upp á þeim
skolla-, þá „gefi það ástæðu til al-
varlegrar athugunar“. Sennilega
lendir hann aldrei fyrir þessum
rannsóknardómstóli Afturhaldsins.
Yerður nú í ljósi þessarar speki
miklu skiljaniegri öll aðferð Jón-
asar Jónssonar og annara Aftur-
haldsmanna. Ofsóknin á hendur
andstæðingum, landsmálalygar og
blekkingar, framdráttur vina og
fylgismanna, hlutdrægni í öllum
athöfnum — alt er þetta uppfyll-
ing „boðorðanna“, sem síra S.
Högnason hefir nú Ijóstað upp, að
,,hrósa“ ekki andstæðingum eða
nnna þeim sannmælis.
Þá er og skiljanlegt út frá þess-
ari siðspeki, afturhaldið sjálft,
sem nú er megin einkenni stjórn-
arflokksins. Því að Afturhaldið
einkennist jafnan af því, að það
heldur dauðahaldi í einhver sjer-
rjettindi og fríðindi sjer einu til
handa, alveg eins og stjórnar-
flokkurinn gerir nú, meðan hann
heldur því fram, að fylgismenn
hans eigi að hafa margfaldan kosn
ingarrjett á við a.ndstæðinga. Það
er hlýðni við boðorðið: Ekki unna
andstæðingi neinnar sanngirni.
Síra S. Högnason tyggur það
upp eftir Tímanum (eins og reynd-
ar flest í grein smni), að jeg sje
látinn gera hin óþrifalegri verk
flokks míns. TJgglaust hefir hann
rní enga hugmynd um það, hvað
hann á við með þessu. Það er eins
og hvert annað páfagaukshjal
hans Og- annara viðvaninga í ali-
fuglarækt Afturhaldsins. En það
get jeg sagt honum, að undir
merkjum míns flokks eru ekki
Siðalærdómur Afturhaldsins.
í Tímanum síðasta skrifar síra
S. Högnason þessi orð, sem jeg las
þrem sinnum áður en jeg trúði:
sjálfsagt t. d. það, að vera í fjósi
eða bera á tún eða slægja fisk eða
standa í sláturstörfum, vera meðal
hinna „óþrifalegri verka“ í þjóð-
fjelaginu, en hitt meðal þeirra
fínni, að vera prestur eða „presta-
kennari“ eða alþingismaður eða
annað þess háttar.
Það er satt, að maður óhreinkast
misjafnlega mikið á störfum og
l>að þótt um nauðsynjaverk sje að
ræða. Þannig er það með venju-
leg störf og þannig er það með
pólitísk störf. Það er ekki þrifa-
legt verk að róta um í sorphaug-
um Jónasardeildarinnar eða moka
flór stjórnarinnar. Það er ekki
heldur altaf hægt að forðast slett-
ur í eltingaleik við lygar og slef-
sögur Afturhaldsmannanna. Kann-
ske það sje þetta sem hann á við
með hinum „óþrifalegri störfum“
Sjálfstæðisflokksins ? Og finnist
honum jeg hafa verið sjerstaklega
liðtækur í þessum „óþrifalegri
störfum“ flokks míns, þá er jjað
að vísu oflof, en ekki ferst mjer
að reiðast. honum fyrir það.
Jeg ann honum vel að hafa hin
„fínni“ störf í Afturhaldsflokkn-
um, að semja siðalærdóm flokks-
ins og lífsspeki og annað það, sem
jeg hirði ekki að nefna. Getum
við J)á báðir unað okkar hag, jeg
við hin óþrifalegri störf hrein-
gerningamanna.nna í þjóðfjelaginu
og hann við hin fínni störf þeirra,
sem telja sjerstaklega varhugavert
að unna andstæðingum sannmælis.
Loks skorar hann á mig að fara
að ræða við sig um það, þegar
síra Ásmundi Guðmundssyni var
veitt. doeentsembættið hjer um ár-
ið. Óneitanlega er þetta dálítið
kynlegur útúrdiir. En langi hann
td þess að losna úr því umræðu-
efni, sem hann hefir valið sjer
hingað til, þa finst mjer honum
mikil vorkunn.
M. J.
HaUgrímskirkja.
Þega.r jeg skrifaði grein þá um
HalJgrímskirkju í Saurbæ, sem
birt var í Lesbók Morgunblaðsins
í júnímánuði, Ijet jeg ekki neitt
orð falla í þá átt að hvetja menn
til áheita á kirkjuna. Hinsvegar
drap jeg á það, að ætla mætti að
prestlaunasjóðum þriggja kirkna
er jeg nefndi, þar á meðal Hall-
grímskirkju, kynni að áskotnast
fje á þann hátt. En núna fyrir
nokkrum dögum kom til mín nafn-
kunnur merkismaður hjeðan úr
bænum, maður sem allir Reykvík-
ingar þekkja og virða, en sem
ekki vill láta nafngreina sig. —
Tjáði hann mjer, að þótt hann sje
nú orðinn roskinn maður, hefði
hann þó aldrei reynt áheit vegna
áhugamála sinna þar til sjer hefði
flogið í hug að gera það, er hann
las grein mína. Honum hafði orðið
að ósk sinni, og færði hann mjer
25 krónur, sem hann bað mig að
koma til skila og sem jeg mun af-
henda síra Eína.ri prófasti Thor-
lacius.
Menn hafa að sjálfsögðu mis-
jafna trú á áheitum og skal jeg
í hvoruga átt leitast við að snúa
huga fólks í því efni. En alveg
er það tvímælalaust að geysimikill
fjöldi manna hyggur að }>au geti
haft þau áhrif og þannig hefir
það vei'ið á öllum öldum og hjá
öllum jjjóðum. Sjálfur fyrirverð
jeg mig ekki fyrir að játa það,
að mjer virðist þessi trú mjög
skynsainleg og líkleg til þess að
hafa við full rök að styðjast. —
Vitaskuld geri jeg þá ráð fyrir
að áheitið sje gert fyrir góðan
málstað og látið koma niður góðu
málefni til stuðnings. En sje þetta
rjett þá býst jeg við að margir
verði mjer sa-mmála um það, að
áheit á Hallgrímskirkju mundu
ekki óvænlegri til heilla en hver
önnur. Er það ekki Hallgrímur
Pjetursson, sem nú í hartnær þrjár
aldir hefir hjúkrað sálum þjóðar-
innar eins og ástrík og umhyggju-
söm móðir hjúkrar ósjálfbjarga
barni sínu? Og jafn lengi liafa
orð hans verið hin síðustu sem
hljómuðu yfir hverri íslenskri
gröf. En eins og jeg sýndi fram
á í áminstri grein er hjer ekki
lengur um að ræða fallega kirkju
eina saman, heldur er síra Einar
(maður af sama ættbálki og Hall-
grímur) búinn að koma málinu á
þann i-ekspöl að það er orðið miklu
víðtækara. Það er framvegis við-
leitni og ráðstöfun til þess að
verki Hallgríms Pjeturssonar verði
haldið áfra-m í Saurbæ, að svo
miklu leyti sem í mannlegu valdi
stendur að gera slíka ráðstöfun.
Þannig er það orðið eitt af fram-
tíðarmálum þjóðarinnar og margt
þykir mjer ósennilegra. en að
blessun fylgi j>ví máli. Er ekki
líkt því sem verið sje að svai’a
bæn Hallgríms í 35. Passíusálm-
inum? í þá áttina finst mjer það
vera.
Þess hefi jeg orðið var, að sum-
um hefir þótt það undarlegt og
jafnvel miður viðfeldið að ja.fn
lítiltrúaður maður eins og jeg
skuli hafa látið þetta mál til mín
taka. Þar á verður hver að hafa
sína skoðun, en sje málefnið gott
þá væri það fullkominn óvita-
háttur að láta það gjalda vantrú-
ar minnar, enda vænti jeg að svo
verði ekki. Jeg vil að nýju hvetja
menn til að gefa því ga.um og
veita því stuðning, hver og einn
á þann hátt, sem honum er best
að skapi og eftir því sem ástæður
hans leyfa. Um fram alt mega
menn ekki gleyma því, að margt
smátt gerir eitt stórt. Þá mun
j)essu máli bráðlega. skila fram á
leið og árangur verða sýnilegur.
Sn. J.
„Vjer bjeldum heim".
í Þýskalandi má enn heyra full-
yrðingar um leikslokin 1918 svo
fjarstæðar, að vart er því trúandi,
að slíkt geti að heyra hjá þeirri
þjóðinni, sem harðast varð úti af
völdum stríðsins. Það. er eins og
fólk í Þýskala-ndi hafi hvorki vdja
nje vit til að gera sjer það l.jóst,
að Þjóðverjar hlutu að tapa, eftir
að þeir liöfðu egnt allan heiminn
á móti sjer. Ræðumenn þjóðernis-
sinnaflokkanna halda því fram í
flestum ræðum, sem haldnar eru
á fundum þeirra, og sem þetta
varða, að Þjóðverjar myndu hafa
unnið stríðið, eða að minsta. kosti
í'engið betri friðarskilmála, ef þeir
hefði haldið út að berjast nokkr-
um mánuðum lengur,
Hitt er víst, að Þjóðverjar sömdu
ekki frið fyr en í fulla hnefana,
og vissu færri þá en nú, í hvert
óefni var komið fyrir þeim.
Það eru stiúðslokin og þeir
tímar, sem við tóku fyrir hermönn-
unum, sem Rema-rque lýsir í hinni
nýju bók sinni. Stendur sú bók
í engu að baki hinni fyrri bók
hans, er að makleikum hlaut
heimsfrægð. Taka við í bókinni
lýsingar á hinni illu æfi hermanna
J)eirra, sem barist höfðu á víg-
stöðvunum, eftir að þeir komu
heim. Þeir höfðu árum saman lifað
á víglínunni, í fremstu skotgröf-
um, við þröngan kost, kaldir, mat-
arlausir og þreyttir, og mai’gir
þeirra höfðu jafnvel gleymt því,
hvað jiað var að sofa í rúmi eða
eta sæmilegan mat. Taugar þeirra
voru eyðilagðar af skotgnýnum
og hinni látlausu áreynslu, og
])egar farginu var af ljett, urðu
sumir þeirra geðveikir. Þegar
heim kom tóku við byltingar,
liungursneyð og atvinnuleysi og
það, sem verst var — fólkið, sem
lieima liafði setið, skildi ekki her-
mennina og hugsunarhátt þeírra.
Þeir urðu viðskila við vandamenn
sína og vini og áttu fæstir aðra
vini en þá, er þeir höfðu kynst í
skotgröfunum, en sá vinahópur
dreifðist jiegar heim kom, um alt
landið.
Þeir urðu að leita sjer atvinnu,
eyðilagðir á sál og líkama, rót-
lausir í ættlandi sínu og án tengsla
við fólkið, sem þeir urðu að um-
gangast. Sumir urðu að setjast
aftur á skólabekkinn og hlusta á
kenslu manna, „sem aldrei hefðu
getað varpað handsprengju, og
hefði blætt til ólífis, ef þeir hefðu
fengið magaskot.“ Og loks urðu
þeir að heyra gagnrýni fáfróðra
um stríðið og hlíta dómi manna,
sem ekki höfðu hugmynd um hvað
stríðið var. í fjögur ár höfðu
þeir barist gegn ótrúlegu ofurefli
og þolað hinar ægilegustu þján-
ingar og að þeim loknum tók við
meiningarlaus tilvera.
Remarque er sá rithöfundur, sem
einna skyndilegast og á ótví-
ræðastan hátt hlaut heimsfi'ægð
fyrir aðeins eina bók. Hann hefir
hlotið misjafna dóma í Þýska-
landi, enda er hei’naðarandinn
gamli þar enn ríkjandi og lítill
jarðvegur fyrir friðarhugmyndir
hans. Er og skemst að minnast
þess, hverjar móttökur kvikmynd-
in af bók hans „Tíðindalaust á
vesturvígstöðvunum“ hlaut í
Þýskalandi. Á vörum þjóðernis-
flokkanna þýsku, national-sosíal-
ista og þýsk-nationala, er orðið
friðarvinur meira niðrandi en t. d.
þjófur eða morðingi. Það er því
ekki að furða, að þeir leggi hatur
á Remarque, sem snjallast og eft-
irminnilegast hefir kveðið friðar-
hugsjóninni hljóðs.
En hann hefir hlotið aðdáun og
virðingu mikils hluta mannkynsins
fyrir hina ötulu baráttu sína í því
skyni að sýna fram á, hvílík bölv-
un styrjaldir eru, og hann hefir
unnið mikið á í þá átt, að leið-
rjett verði hin hroðalegu mistök
sem heimsstyrjöldin bygðist á.
B. G.
Morgnnblaðið er 8 síður í dag
og Lesbók.