Morgunblaðið - 20.09.1931, Qupperneq 9

íSmmudaginn 20. sept. 1931.
Þrjátíu miljónir.
Oft hefir verið sýnt fram á það
með skýrum rökum, að stjórnin
hefir á árunum 1928—1930 notað
til ríkisþarfa 30 miljónir kr. fyrir
utan það fje, sem þingið hafði
heimilað í fjárlögum.
Oft hafa stjómarblöðin endur-
læti, að kalla alla þá hraskara, sem
ekki hafa getað uppfylt skuldbind-
ingar sínar.
Tímanum er tíðrætt um það nú,
að afurðir landsmanna hafi íallið
í verði um %, og er það síst- of-
mælt. Hugsum oss nú útgerðar-
tekig þá staðhæfingu, að hankamir mann, sem á 5000 skpd. af fiski og
haii táþað um 30 milj. kr. af lán-
um, er þeir hafi veitt atvinnurek-
endum landsins.
“Þessar tvennar 30 milj. kr. gefa
tilefni til samanburðar og athuga-
semda.
Hjer verður ekki rakið, hvort
það sje rjett, að bankamir hafi í
raun og veru tapað 30 milj. kr. á
lánum, en .það verður ef til vill
athugað síðar. Hjer skal því geng-
ið út frá, að þetta sje rjett, en
þess her jafnframt að gæta, að
hjer er um að ræða töp, sem hafa
orðið á hankarekstrinum síðan
hankar voru stofnaðir hjer fyrst
árið 1886 .Hjer er um að ræða töp
á bankarekstrinum í 44 ár. Að
meðaltali verða þetta % milj. kr. á
ári, en vitaskuld koma töpin mest
á árin eftir stríðið, jafnvel þótt
skuldbindingarnar eða lánin kunni
að hafa verið miklu eldri.
Því neitar náttúrlega enginn, að
þessi töp eru mikil og að það hefði
verið mjög æskilegt að losna við
þau, en reynslan sýnir, að við-
skifti hjer á landi eru svo áhættu-
söm ,að ekki er hægt að reka þau
nema hrenna sig á því við og við.
Hver einasta verslun á landinu tap
ar árlega einhverju á viðskiftum
sínurn og skilamennirnir verða að
borga þann halla fyr eða síðar.
Samband íslenskra samvinnufje-
laga, sem því nær eingöngu versl-
ar við tryggustu viðskiftamennina,
bænduma, afskrifar í reikningum
sínum árlega álitlegar upphæðir
sem tapaðar. Hvernig skyldu þá
bankarnir, sem verða að versla við
hina áhættusamari atvinnuvegi,
geta losnað við töp 1 Peningaversl-
un er engu áhættuminni en önnur
verslun.
Þegar stjómarblöðin ræða um
töpin hjá bönkunum, þessar 30
milj .kr., þá láta þau venjulega
svo sem þessi stóra fúlga sje ó-
greidd. En sannleikurinn er, að
hún er að fullu greidd. Og það eru
bankarnir, sem hafa greitt hana
sjálfir með ágóða af viðskiftum sín
um við sömu atvinnuvegina, sem
tapast hefir á, þó þannig, að þess
utan hefir þurft hlutafje íslands
banka, 4% milj. kr. og innskotsfje
ríkissjóðs í Landsbankann samkv.
lögum 1913. Með öðrum orðum, at-
vinnurekendur hafa greitt það,
sem tapaðist á sumum stjettar-
bræðrum þeirra. Þetta er stað-
reynd, sem ekki verður á móti
mælt og þetta er mjög veigamikið
atriði.
Það er eklq tilgangurinn með
þessum orðum að bera á nokkurn
hátt blak af bönkunum fyrir ófor-
svaranlegar lánveitingar. Því fer
fjarri, en málið verður að ræðast
eins og það liggur fyrir, ef reist
á ag verða í niðurstöðunni.
Stjórnarblöðin nefna þá menn
alla braskara, sem bankarnú* hafa
tapað á. Það er ekkj tilgangur
þessara orða að mæla á neinn hátt
bót þeim mönnum, sem verðskulda
braskaranafnið, en því má ekki
gleyma, að það er hið mesta rang-
átti jafnmikið í fyrrá með sama
tilkostnaði. Þá seldi hann fiskinn
fyrir um 500000 kr., og var þá
um það bil skaðlaus, en nú fær
hann fyrir jafnmikinn fisk 300.000
kr. og tapar um 200000 kr. Ef
hann er ekki ríkur maður, þá get-
ur hann ekkj staðið í skilum. Lán-
ardrottnar hans tapa á honum. Er
þessi maður braskari, fyrir það
eitt, að á hann skellur svona gífur-
legt verðfall? Nei, þessi atvinnu-
rekandi getur engu að síður verið
strangheiðarlegur maður. Hann
rak löglega atvinnu, sem var al-
þjóð þarfleg og hann veitti mörg-
um atvinnu. En hann lagði sig í
þá hættu, sem atvinnuveginum
fylgdi og því liggur hann flatur.
Einhverjir verða að leggja sig í
þessa hættu, því að ekki er hægt
að búa þjóðarbúskapnum án at-
vinnurekenda. Hvernig ætti ríkis-
sjóður að fá allar miljónirnar, sem
hann þarf, ef enginn ræki atvinnu?
Hvar ættu verkamenn að fá at-
vinnu ef enginn væri atvinnurek-
andi ?
Tökum annag dæmi.
Atvinnurekanda gengur vel ár
eftir ár. Hann græðir. 'G-róðann
setur hann fastan í að færa út
kvíarnar. Hann byggir hús, kaupir
skip, ræktar land, eykur áhöfn, en
tekur lán til rekstrarins. Þetta
gengur alt vel árum saman. Hann
græðir og veitir fleirum og fleirum
atvinnu. En svo kemur geigvænleg
kreppa eins og t. d. eftir heims-
styrjöldina. Eignir hans falla í
verði og afurðirnar líka. Hann
getur ekki staðið í skilum, eignirn-
ar eru seldar á uppboði fyrir lítið
brot af því, sem þær kostuðu hann.
Lánardrottnar hans tapa, þar á
meðal bankarnir.
Er þessi maður braskari 1 Tæp-
lega verður það sagt, fyrir það
eitt, að hann fer þannig að. Hann
hefði sennilega getað farið varleg-
ar að, en svipaða aukningaraðferð
og hann nota margir.
Þessi dæmi sýna, að tap á at-
vinnurekstri er ekki sama og
brask. Tap getur komið án brasks
og brask getur átt sjer stað án
þess, að af því leiði tap. Af þessu
sjest hversu ranglátt það er að
nefna alla braskara, sem tapa.
Sjálfsagt finnast þess dæmi, að
atvinnurekendur eyði alt of miklu
til persónulegra þarfa, og getur
enginn mælt því bót, en geysilegar
ýkjur er oft farið með um þau
efni og gefið í skyn eða sagt bein-
línis, að fjöldi manna eða heilar
stjettir lifi í óhófs- og munaðar-
lífi. Þetta er tæpast svaravert,
enda er það notað til þess eins, að
reyna að ala á rógi milli lands-
manna innbyrðis og er enginn iðn-
ari í þeim efnum en hinn svonefndi
dómsmálaráðherra, sem eyðir meiri
tíma en flestir aðrir í flökt til út-
landa og flakk um landið í bílum,
hvort tveggja á reikning ríkis-
sjóðs.
Það var tekið fram x byrjun
þessarar greinar, að töp bankanna
í 44 ár og eyðsla stjómarinnar í 3
ár umfram áætlun fjárla-ga, væri
sem næst jafnhá.
Er þá að athuga hvort að öðru
leyti sje nokkur líking milli þessa
tvenns.
Þar um má þegar í stað segja,
að eyðsla stjómarinnar á ekkert
skylt við tap atvinnurekendanna
af verðfalli. Stjómin fær bein-
hai’ða peninga handa í milli og á
þeim hefir ekki orðið verðfall;
þvert á móti hefir kaupmáttur
þeirra aukist vegna lækkandi verð-
lags á ýmsu.
Híns Végáf ér stjómin talsvert
svipuð þeim atvinnurekenda, sem
setur mikið fje fast í húsabygg-
ingum, skipakaupum o. fl. o. fl.
— Þessa atvinnurekendur kalla
stjórnarblöðin braskara og þar
með er auðvitað sagt, að stjómin
sje þá líka braskari. Það bætir
ekki lir fjrrir stjórainni, að hún
hefir tekið um 15 milj. kr. lán
þessi 3 ár, þrátt fyrir það þótt
landsmenn hafi greitt á sama tíma
15 milj. kr. meira í ríkissjóð, en
fjárlög gerðu ráð fyrir. Sá at-
vinnurekandi, sem færi þannig
að, væri sannnefndur braskari.
En á þá stjómin nokkuð skylt
við mennina, sem eyða miklu per-
sónulega handa sjer og sínum,
þessa menn, sem enginn vill mæla
bót?
Hún hefir eytt um 75.000 kr. í
bílakostnað þessi 3 ár.
Hiin hefir eytt yfir 100.000 kr. i
nefndir, er unnu verk, sem húm
átti að vinna sjálf.
Hún hefir eytt yfir 100.000 kr. í
útgáfu skrumrita til að gylla sig
og níðrita um andstæðingana.
Hún hefir eytt 30—40 þús. tr. í
ráðherrabústaðinn og tvöfaldað
risnufje sitt.
Hún hefir eytt 60—80 þús. kr.
til utanferða sinna og gæðinga
sinna.
Hún hefir tekið varðskip ríkis-
ins til einkanytja sinna, tímunum
saman, jafnvel' í einu svo vikum
skifti.
Hún hefir eytt miklu til að bæta
sumarbústað sinn á Þingvöllum og
þess utan reist þar veglegt hús til
notkunar í viðlögum.
Hún hefir eytt ægilegum fjár-
hæðum í ný embætti, handa fylgi-
fiskum sínum.
Hún hefir eytt miklu fje í bitl-
inga handa flokksmönnum sínum.
Miklu fleira mætti hjer telja,
en þetta er sannarlega nóg til að
sýna, að stjómin hefir ekki gleymt
sjer og sínum. Hún hefir ekki hlíft
ríkissjóðnum, er um hennar þarfir
var að ræða eða hennar nánustu.
Þegar nú alls þessa er gætt og
það haft í minni að stjórnin hefir
á 3 árum eytt jafnmiklu fram yfir
áætlun fjárlaga og nemur öllum
töpum bankanna í 44 ár, þá mun
enginn vera í efa um, að hún er
stærsti braskari landsins.
Það er sanorevno
að vöraverð okkar og vörugæði taka fram því, sem aðrar verslanir
bjóða.
SuBfnherbergishúsgSgn
Borðstofuhúsgögn.
Divanar ng dínur
höfum við nýlega. fengið ljóm-
andi falleg af ýmsum gerðum.
Enn fremur smíðum við þau eft-
ir pöntun.
Samstæð ,sjerstakir skápar og
matborð og borstofustólar í
meira úrvali og með lægra
verði en nokkuru sinni áður.
af öllum gerðum, einungis uxm-
ið úr vandaðasta efni. Auk þess
dívanteppi og veggteppi.
Barnavagnar okkar eru alþektir í Reykja-
vik og úti um landið. — Það vita allir, að
þeir eru hinir bestu, sem völ er á. Seljum
þessa daga.na barnakerrur með tækifærisverði.
Bamarúm og vöggur í miklu úrvali mjeð mjög
lágu verði.
Svo höfum við meðal annars stofuborð, saumaborð, spilaborð, taflborð,
blómaborð, blómasúlur, skrifborð, skrifsitofustóla, körfustóla, skinn-
stóla, birkistóla o. m. fl.
Menn gera alt af best kaup hjá okkur.
Húsgagnaverslun Reykjavíkur.
Vatnsstíg '3.
Sími 1940.
Stór ntsala.
Eftirtahlar vörur verða seldar með geysimikilli verðlækkun næstu
daga: Grammófónplötur (munið okkar fallega úrval). Myndastyttur
(tómskáld og aðrar smekklegar styttur). Veggmyndir, Grammófónar,
Bamagull, Harmónikur, Fiðlur, Banjo, Guitar, Cello, ný og notuð
Orgel og Piano. Happaka-up; Eitt nýtt, Piano eða Orgel verða seld
fyrir alveg sjerstaklega lágt verð gegn staðgreiðslu.
Munið, sá fyrsti verður fyrir happinu.
Hljóðfærasalan, Laugaveg 19.
FILAPENSAR

GulHosS fór frá Beykjavík til
útlanda í gær. Meðal farþega
voru: Mr. & Mrs. Bemhard H.
Richardson, Ásgeir Sa.ndholt,
Gunnar Möller, stúdent, Baldvin
Einarsson og frú, Ólöf Árnadótt-
ir, Kristján Kristjánsson, Hall-
grímur Benediktsson og frú, Bryn-
jólfur Bjömsson, Viggo Christian-
sen, Magnús Sigurjónsson, Erlend
ur S. Ólafsson, Guðbjörg Egils-
dóttir, Hróðný Pálsdóttir.
OG
Þessum livimlelíSu óhreinimlnm, scm
allir vita nð eru störlýti A hverju and-
liti* er lafhægt að ná af sjesr meh
3BREN3VISTEINS-MJÓLKURSÁPU Lindes
læknis. Þvoiö yöur eins og: meö öörum
sáputt^undum, en gætið þess, aö froö-
an nói yfir alt andlitiöj Jieg-ar l>jer haf-
iö skolað hana af, skuluö l>jer bera
•froöuna aftur á rauöu blettina — en
skoliö nfi ekki fyr en eftir nokkrar
mlnútur. Aö örfúum dögum liönum sjest
greinilegur bati, og ondlitiö veröur
brútt frfsklegt og lýtalaust.
f sambandi viö sápu þessa ætti aö
nota BRENNISTBINSMJÓI.K;iJRSMYRSt,
(creme) Lindes læknis. Smyrslin eru
borin á liiö sýkta hörund aö kvöldi dags
og látin vera alla nöttina. Þnu eru *vo
sötthreinsandi, aö þau eru afar-sterkt
meðnl viö fflapensum. Þau eru smyrsl-
in sem allir hafa þráð, sem vilja fá
verulegn betlbrig'önn og hreinan hör-
undslit og fagra, bjarta búö.
t Allt itieö íslenskum skipmn! t