Morgunblaðið - 21.10.1931, Qupperneq 3

%Jiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii!iiiiiumiim!iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii^
JJHorgtmfektðid
Útgef.: H.f. Árvakur, Reykjavlk. i
■S Ritstjórar: J6n KJartansson.
:E= Valtýr Stefánsson. =
m Ritstjórn og afgreitSsla: |
1 Austurstræti 8. — Simi 600. =
Auglýsingastjðri: E. Haíberg. =
s Auglýsingaskrifstofa: =
| Austurstræti 17. — Sími 700. Heimasímar: i
Jðn Kjartansson nr. 742. =
Valtýr Stefánsson nr. 1220. =
E. Hafberg nr. 770. =
Áskriftagjalcl: =
Innanlands kr. 2.00 á mánuCi. =
Utanlands kr. 2.60 á mánuöi. i
í lausasölu 10 aura eintakitS. =
20 ura meti Uesbðk. =
'JIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIILIIIIIimillllllllllilllllllllllllllH
Kieppuráðstafanir Dana.
Kliöfn, 20. okt.
United Press. PB.
Landsþingið hefir samþykt til-
lögui' stjórnarinnar, sem hafa í för
með sjer 30 miljóna króna útgjöld
til aðstoðar bændum og framleng-
ing á styrkveitingnm vegna at-
vinnu'leysisins, sem hafa í för með
sjer 11V2 milj. króna útgjöld. Til
þess að fá fje til þessara útgjalda
verður tekjuskattur aukinn um
:25%, tollar á bjór og silki auknir,
:nýr tollur lágður á innflutt epli og
ihernaðarutgjöld minkuð um 2—3
miljónir króna. Prumv. þau, sem
fela í sjer framannefndar tillögur
hafði fólksþingið samþykt á laug-
ardag.
í tilkynningu frá sendiherra
Dana í gær segir svo:
— Fjárkreppulögin voru sam-
þykt á þjóðþinginu á laugardag-
inn og í landsþipginu á mánudag-
inn. í báðum þingdeildum greiddu
jafnaðarmenn, radikalir og íhaþds-
menn frumv. atkvæði, en vinstri-
menn voru á móti. Þó greiddu
íhaldsmennirnir Poul Drachmann,
Halfdan Hendriksen og Bent HoJ-
stein atkvæði á móti þjóðþinginu
og í landsþinginu greiddu tveir
íhaldsmenn ekki atkvæði.
Þegar er lögin voru samj)j7kt,
undirskrifaði konungur þau og
géngu ])au þegar í- gildi.
Gengi sterlingspunds.
London, 19. okt.
United Press. PB.
Gengi steriingspunds í gær mið-
að við dollar 3.87.
New York: Gengi steriingspunds>
•er viðskiftum lauk í gær $ 3.9iP^.
Graf Zeppelin.
Pemambuco, 20. okt.
United Press. PB.
<Graf Zeppelin lenti kl. 9.35 árd.
Atvinnuleysið í Englandi.
London, 20 o.kt.
United Press. PB.
Atvinnuleysingjar í Bretlandi
■vo.ru 2.766.746 talsins þ. 12. okt.
-eða 24.774 færri en vikuna á und-
an. — '
Kvennaderld „Merkúrs" heldur
fund^ annað kvöld að Hótel Borg.
— Áríðandi að stúlkur mæti fir
hrauða* og mjólkursölubúðum. —
“Samanber auglýsingu í blaðinu í
dag.
MORGUNBLAlÍÐ
*
Hð stanria (skilum.
Eins og allir vita, hefir stjórnin
verið óspör á það að lána bændum
fje td húsabygginga, jarðræktar,
áburðarkaupa 0. fl. Og hún hefir
ýtt undir þá, að nota nú rækifærið
til þess að komast í ríflegar skuldir.
Bændurnir hafa ekki verið eftir-
bátar annara í því að gína yfir
þessari beitu. Þeir hafa flýtt sjer
að því að hirða skildingana hjá
stjórninni, hjá kaupfjelögunum og
hjá kaupmönnunum, svo þar var
lítið sem ekkeri eftir skilið.
En svo komu eftirköstin. Það
þurfti að greiða vexti og nokk-
urar afborganir af lánunum, en
þá kom það í ljós, að nýju bygg-
ingarnar vom svo dýrar, að jarð-
imar báru þær ekki, að fje skorti
í vexti og afborganir, ekki síst er
afurðirnar fjellu stórkostlega í
verði.
Eflaust liafa flestir bændur gert
sjer von um það, að geta staðið
í skilum. En þetta reyndist mörg-
um erfiðara en þeir höfðu ætlað
og nú vorii bændurnir í miklum
vanda staddir.
En nú hefir Yerklýðsblaðið
fundið einfalt ráð tU þess að* greiða
vir þessum vanda.
Ráðið er að borga ekki neiitt!
Blaðinu farast þannið orð 22.
september:
„Finst. ykkur, bændur, að þið
sjeuð siðferðilegum skylduböndum
bundnir við þessar skuldir? Finst
ykkur það vera heilagur verkn-
aður að svelta ykkur, konur vkkar
og börn fyrir það að standa í skil-
um? Finst ykkur ekkert órjettlæti
1 því, að með ári hverju sje æ
tekið meira og meira af fram-
leiðslu ykkar fyrir það eitt að þið
hafið ræktað jörðina og komið upp
vara.nlegum byggingum?"
Mikið hafa þeir verið fáfróðir
gömlu bændurnir, sem hjeldu það
í einfeldni sinni einmitt lieilagt
verk, að standa í skilum við hvern
mann og efna öll sín orð, því þetta
var gaínli siðurinn.
Nú veit unga fólgið betur, síð-
an rússneska sólin fór að skína yf-
ir heiminn. Nú liggur öllum í aug-
um uppi, að ekki þarf annað en
að fara í bankann, kaupfjelagið
búðina og lána það, sem hugurinn
girnist; peninga til þess að byggja
sjer góð hús, góðan mat til að
borða, fín föt til að ganga í og
ríflegt fje til að skemta sjer fyrir.
Það þarf svo s£m ekki að gera
sjer neina rellu út af því að borga
neitt. því það væri hlægilegt. að
„standa í skilum.“
Og það er svo sem engin hætta
á því, að þessi nægtabrunnur
þrjóti. Bankarnir hafa að vísu úr
litlu að spila nema sparisjóðsskild-
ingum þeirra heimsku manna. sem
reyna að eyða ekki öllu, sem þeir
afla, en þeir halda auðvitað áfram
að leggja aura sína inn í bankann,
þó aldrei sjái þeir neitt af þeim
aftur.
Og ekki er heldur hætta á því,
að varningur þrjóti í kaupfjelag-
inu. Það fær altaf nógar vörur út
á samábyrgðina og hún er sann-
arlega útlátalít.il fyrst enginn þarf
að standa í skilum.
Jeg tala ekki um kaupmanninn.
Að vííúi má. öllxim standa á sama
um slíka auðvaldsburgeisa. en auð-
vitað fær hann ætið nógar vörur í
útlöndum, sem honum er ánægja
að lána bændunum, því ekki dett-
ur lionum í hug frekar en öðrum,
að vera svo vitlaus að standa í
skilum.
Og þá er ekki- hætta á að ríkis-
sjóðurinn tæmist, svo fje skorii til
þess að styrkja landbúnaðinn. —
Jónas bregður sjer til Lundúna og
fær margar miljónir að láni hjá
Englendingunum. Ekkert á hann
á hættu, því síst af: ölliím dettur
honum það í hug, að standa í
skilum.
Það má nú segja, að Veridýðs-
blaðið hafi komið vitinu fyrir oss
alla, því nú hafa vonandi augu
allra opnast fyi’ir þeim mikla sann-
leika:
Að það sje skömm að því að
standa í skilum!
G. H,
Molar.
Samkvæmni.
Alþýðublaðið liefir flutt talsvert
margar greinar um gengismálið.
Varia verður þó talið að málið hafi
mikið skýrst við þau skrif. Blaðið
hefir rætt málið frá einni hlið, sem
sje þeirri, hvem stórgróða gengis-
fallið færi atvinnurekendum. At-
vinnureltendum, ems og útgerðar-
mönnum, sem rakað liafa saman
fje undanfarin ár, á nú ofan á
þetta að færa stórgjafir með geng-
isfallinu, segir blaðið.
í sambandi við þessar staðhæf-
ing’ar sósíalistablaðsins er gaman
að minnast þess, að skipshafnir á
tveim togurum hafa nú leigt skip-
in, sem þær voru á, og gera þau út
sjálfar. Nú skyldi maður ætla, að
hýrnaði yfir al þ ýð u f 0 r i n g j unu m,
þegar alþýðan sjálf fer að hirða
gróðann af út.gerðinni, ekki síst er
svo stendur á, að „auðvaldið“ fær-
ir útgerðinni nýjar stórgjafir með
gengisfallinu. — En þetta stendur
svo einkennilega þversum í höfði
alþýðuforingjanna, að þeir fyrir-
buðu harðlega þessum sjómönnum
að taka skipin og gera þáu út
sameiginlega á eigin ábyrgð.
Er það hugsanlégt að Alþýðu-
foringjamir vilji fyrirmuna sjó-
mönnum að njóta grqðans af út-
gerðinni og stórgjafa gengisfalls-
ins? Eða gæti hitt átt sjer stað, að
þeir væru ekki sanntriíaðir á út-
gerðargróðann nje ,stórgjafirnar‘ 1
Þeir væru nú vísir að geta ráðið
þessa gátu í fjelagi: Munnhörpu-
Ólafur, Guðmundur úr Grindavík
og Oddur sterki.
„Þjer ferst, Flekkur“------
Alþýðublaðið nær ekki upp í nef
ið á sjer út. af gengishruninu. Það
hrópar reiði Lenins yfir ]>á óguð-
legu, sem þessu valda.
—- Eru það ekki þessir sömu
menn, sem bari.st hafa, fyrir því ár
eftir ár, og að lokum náð sigri í
því, að lama atvinnuvegina, þar til
framleidd verðmæti ekki hmkku
fyrir því, er vjer þurftum að fá
frá. öðrum? Eru það ekki þessir
sömu menn, ’sem hafa talið, og
fengið aðra til að trúa, að það væri
þjóðarinnar mesta mein, ef menn
græddu á atvinnurekstri ? Em það
ekki þessir sömu menn, sem bein-
linis eru þess valdir. að Afturhald-
iö lvefir rekið þjóðarbúið með lialla
ár eftir ár, og slegið sjer lán er-
‘lendis til að jafna hallann? Jú,
það eru ] >essir sömu menn, sem. með
ráðnum huga hafa grafið uridan
gengi gjaldeyrisins. Og svo æpa
þeir og spyrja: Hvað þetta eigi að
þýða, að vera að fella krónuna, að
vera að hringla með gengið?
Það lítur út fýrir að þessir aum-
ingjar haldi, að það sje engar or-
sakir, sem valda gengisbreytingum.
Að það sjeu bara einhverjir spila-
gosar, sem geri það sjer tU dægra-
styttingar að breyta gengi gjald-
eyris.
Siglufjarðarbrief.
Siglufirði í ágúst.
Bærinn var forðum orðlagður fyr
ir það, hve mikið var drukkið hjer
og flogist á. Tímaskifti hafa orðið
að þessu eins og fleiru hjer, enda
vantar nú þá, sem forðum settu
einna mestan svip á bæjariífið á
sumrin 1— útlendingana. Einu út-
lendingarnir sem sjást hjer, eru
Svíar, enda má svo heita, að þeir
sjeu niú orðið þeir einu, sem nokk-
uð að ráði kaupahslenska síld. Það
er nú orðið flestum ljóst, að óráð
mesta var upp tekið, er útlending-
um var bannað að leggja síld upp
t.il verkunar á íslenskum höfnum.
Hefir það orðið til þess, að Ðanir,
Norðmenn og Finnar hafa nú stóra
fiota á miðunum fyrir utan land-
helgina og veiða þar nóg fyrir inn-
anlandsmarkaði sína, en eftír sitja
fslendingar markaðslausir og svift-
ir góðum tekjum af bryggjum,
höfnum o. fl. að ekki sje talað um
hinn mikla. atvinnumissi, sem af
]>essu tíltæki leiddi, enda er nú svo
lcomið, að varla hefir nú meir en
þriðjungur þess fólks atvinnu á
Siglufirði, sem þar greip gullið úr
grjótínu fyrir nokkrum árum. -—
Einkasölunni liefir tekist að hfekka
kaup landfólks að nokkrum mun,
þrátt fyrir það, að fyrirsjáanlegt
væri áður, að við gætum ekki stað-
ist samkeppni við aðra síldarfram-
leiðendur með hinum háu verkun-
arlaunum á síld í landi. Sjómenn
bera hins vegar lítíð sem ekkert úr
býtum fyrir tífalt erfiðari vinnu,
auk áhættunnar. Þeir eru ráðnir
upp á aflalilut og aflinn er ekki
mikill, þegar ofan á allar hömlur
Einkasölunnar um verkun, bætíst
]>að að verð á bræðslusíld og beitu-
síld kemst niður í þriðjung þess,
sem það var fyrir nokkrum árum.
Auk þess er það alkunna, að út-
borganir Einkasölunnar eru næsta
seinar, óreglulegar og að því, er
marga snerth', allranglátar. Þannig
hafa margar skipshafnir ekld haft
néma um 200 króna aflahlut upp
úr afstaðinni síldarvertíð. Þegar
fæði og allra nauðsynlegasta út-
tekt er dregin frá, er lítíð orðið
eftir, enda eru margar skipshafnir
enn þá í skuld við útgerðarfjelög-
in, fvrir því sem þær hafa tekið út
yfir veiðitímann
Það eimir þó enn ofurlítið eftir
af hinu gamla siglfirska vertíðar-
lífi, en þó má segja að slagsmálin
sjeu nú öllu daufari en áður og að
minna beri á drykkjuskapnum,
enda er gullöldin nú ilöngu um
garð gengin og kemur væntanlega
seint aftur.
•leg kom fyrir nokkru að kvöld-
lagi inn á ,,fínasta“ kaffihúsið.
Dúkarnir á borðunum eni tiltölu-
lega hreinir og borð óbrotin. Hljóm
arnir frá seinasta foxtrottinum
brjótast þunglamalega gegniun
reykjarsvæluna, smjúga á milli
dansflóksins á miðju gólfinu, lenda
a berum veggjunum og' berast síð-
an út um opinn gluggann út á göt-
una. Það er nýbyrjað að skyggja á
kvöldin og margt manna í bænum,
því að um tuttugu skip liggja við
bryggjur ríkisbræðslunnar, einu
sildarverksmiðjunnar, sem er í
gangi af þremur á Siglufirði. Fyrir
1 nokkrum dögum fyltust þrær henn
ar og öll skip verða að bíða af-
1 greiðslu um ófyrirsjáanlegan tíma.
Inni á kaffihúsinu er fólkið líka
allmisilitt að sjá. Sitja við eitt
borðið sjómenn í vinnufötum sín-
um, þaktir síldárhreistri, en annars
staðar skrifstofumenn og land-
vinnufólk í sparifötum sínum. —
Nokkrir af helstu borgurum Siglu-
fjarðar líta einnig öðnr hverju inn
þarna til að fá sjer kaffitár og
hlusta á fiðlusnillinginn úr Reykja-
vík.
Það hefir atvikast þannig nú,
eins og oftur í landlegum, að sjó-
mennirnir hafa fengið sjer neðan í
Það skilja engir, nema þeir,
sem sjálfir liafa verið til sjós, hve
■mikil freistíng það er fyrir menn,
I er jafnerfiða vinnu stunda, að fá
sjer hressingu ’ landlegum. En nú
er andrúmsloftið þrungið einhverju
missættí, því að sjómenn hafa nú
komið auga á, hve misskift er með
þeim og landfólkinu, hvað kjör og
útborganir sneriir. Enginn gerir
það að gamni sínu að stunda síld-
veiðar á 'smábá.tum eða litlum gufu
skipum. Og þegar ekki er meira
upp úr því að hafa, en reynslan
hefir sýnt í sumar, er ekki að
furða, þó að sjómenn hljóti að bera
nokkum kala til riandfólksins, sem
ekki einungis vinnur fyrir alt að
þrisvar sinnum betra kaupi, heldur
fær og uppgeri kaup sitt vikulega
og þarf ekki að bíða svo mánuð-
um eða jafnvel ámm slriftir eftír
útborgunum Einkasölunnar eins og
s.jómennirnir.
Salurinn er nú orðinn svo setinn,
að vandræði eru orðin með að ná í
stóla lianda hinum mörgu og inis-
litu gestum. Tveir fara að kítast
um stól, sem báðir þykjast hafa
rjett á. Og áður en varir er alt
komið í báaloft. Má heita að nú
sje hver höndin upp á mótí annari
fyrir öðrum, því að allir virðast
vera að stílla til friðar. Og meðan
á þessu stendur fæðast nokkur
glóðaraugu. sópað glösum og boll-
um af tveim borðum og stóllinn
sem ryslringarnar stafa af er bfot-
inu mjölinu smærra.
Þjónustustúlkan blæs í flautu tíl
að kalla á lögregluna, það er ber-
sýnittega ekki í fyrsta skifti, sem
slíkt vill til hjerna, en lögreglan
er merkilega sein til svars. Aftur
á móti heyra allir á göturini í
hljóðpípuniri og stréyma inn í sal-
inn til að gæta að, hvað sje á
seyði. En löngu áður en lögregilan
hefir komið tíl skjalanna er alt
dottið í dúnalogn, menn farnir að
byggja að sárum sínum. spekvilera
í hver hafi gefið sjer glóðarauga
og hrópa á hefndir, en enginn fæst.
tíl að byrja aftur. „Músík“ kallar
einhver og hljómsveitin tekur að
spila dillandi foxtrott. Fólkið fer
aftur að dansa. Dömurnar, sem
hafa hniprað sig saman meðan á
slagsmálunum stóð úti í horni, taka
nú í sig kjark og setjast aftur að
borðunum. sem þær sátu við áður.
Dansinn stendur til kl. llþó, þá
fara allir út. Á leiðinni vit lendir í
nokkrum pvvstrum og hrindinguiö,
því.