Morgunblaðið - 08.03.1932, Blaðsíða 2

M 0 R G U N && ApУÐ
Frá Benéue.
Afvopnunarráðstefnan. — Kína-Japan stríðið. —
Vopnaverslun — Lausanne-ráðstefnan.
Eftir Bjarna Guðmundsson.
Geneve, 22. febrúar.
Afvopnunarráðstefnan hefir
sofnað.
Það hefir nefnilega komið a
claginn, að það er erfitt að ræða
um afvopnun, meðan ófriður smmh'-
ur yfir og búast má, við, að hann
breiðist i>á og þegar út.
Það cru iíka ný og bráðnauð
synlegvi verkefni, sem Þjóðabamla
iagið hefir fengið til að skera _ úr
í bili, og má búast við, að það
fái nóg að gera á næstunni, en
það er að skera vír, hvað Evrópu-
jíkin skuJi gera í stríðinu milli
Kínverja og Japana.
Þegar fregnin barst um það, að
Japariir hefðu gert Kínverjum tvo
kosti við Shánghai: að gefast upp,
eða sæta árás hersins, varð uppi
fótur Qg fit lijer. Yen, utanríkis-
ráðherra Kínverja heimtaði ráðs
fund settan í Þjóðabandalaginu og
skýrði þar frá vfirgangi Japana,
í Mansjúríu, síðan í Kína. sam-
kvæmt nýjustu fregnum, er hann
hafði fengið fengið frá ráðuneyti
sínu. Var ræða hans sköruleg og
vel flutt og eggjaði hann ráðið
Jögeggjan að skerast í leikinn.
Sato. sendiherra Japana, varð fyr-
ir svörum. Yar ræða lians vel
samin, en þótti loðin, enda kölluð
,,diplomatisk hræsni“ í filestum
blöðum. Hann skýrði frá vandræð-
tim Japana í Mansjúríumálinu. —
Þeir hefðu enga tryggingu haft
frá Kínastjórn um vernd á jap-
önskum þegnum. Kína hefði sein-
Ustu tíu árin verið í stöðugu borg-
arastríði og svv stjórn, sem nú
sæti að völdum, rjeði í raun
og veru varla yfir sjálfri sjer
•— það væru hershöfðiiígjarnir, er
1 jeðu öllu, en þeir ættu líka i
deilum sín á milli. Þess vegna
hefðu Japanir neyðst til að grípa
til vopna. Hann tók einnig fram
hinar sömu lygar, sem Japanir
hafa altaf reynt að breiða út:
afc ekki væri notaðar flugsprengj^
ur og að ekki væri notað gas nje
bakíéríur. Þetta hafa Japanir leyft
sjer að fullyrða, þótt frjettaritarar
Evmópublaðanna hafi birt l.jós-
myndir af sprengjum og mönnum,
sem dáið liafa af gaseitrun. Yen
svaraði ræðu hans aftur fáum
orðum, en hvösssum, og steig
óróinn mjög á fundinum. Loks las
Poul-Boneour, fulltrúi Fralcka, og
forseti ráðsins, uþp frumvarp að
skilmálum. sem Japönum skyldi
settir, og var það samþykt. Hotar
|iar Þjóðabandalagið því að sker-
ast í leikinn með her, ef deil-
'an verði eleki útkljað friðsam-
lega og J-apanir hverfi úr Kína
og Mansjúríu.
Frekari ákviirðun um, hvernig
þessu skuli Jiagað, er frestað til
])ings ÞjóðabandaJagsins. sem koma
á saman 3. mars lijer í Geneve.
Er því þingi ekki ætlaður iengri
undirbúningur en þetta, með því
að flestallir f\illtrúarnir eru stadd-
ir lijer á ráðstefnunni og þurfa
eklci ennað en leita hjeðan álits
ríkisstjórna sinna.
Eins og stendur er talið víst, að
]>essi fuudur muni taka akvorðun
í ]>á átt, að Evrópuríkin muni í
n&fni Þjóðabandalagsins senda her
austur til að skakka leikinn. Þ.ykir
Yen Jiafa vaxið af hinni skörulegu
framkomu sinni, því að eins og
nærri má geta, liafa Evrópuríkin
nú um annað að hugsa en að senda
lieri sína austur í Asíu.
Japanir liafa telcið þessari á-
kvörðun furðu rólega, enda eru
]>eir sleipir stjórnmálamenn og
ekki gott að vita hvaða tromp
þeir hafa á Jiendinni, ef til þess-
arar íhlutunar Þjóðabandalagsins
kemur.
Það er íiefuilega önnui' hlið á
Jtessari ráðstefnu. sem er, dimmari
og hættulegri en liinar fögru ræð-
ur utanrfkisráðherranna. Sjerhvert
ríki, sem lier hefir, liefir sent
hingað færustu hermálafræðinga
sína til aðstoðar
unum. Það er öllum skiljanlegt,
afc þessir menn óska hvorki eftir
friði nje afvopnun, vegna atvinnu
steypur afarmikil álirif á pólitík
flestra landa — sumpart með
lánsstarfsemi, sumpart með beinum
mútum — og verður erfiðasti
þröskuldur afvopnunarráðstefn-
unnar að yfirstíga þessa hringa,
ef það þá tekst. Til dæmis um
það, hve gróðinn er gífurlegur
af vopnaframleiðslu og vopnasölu,
má geta þess, að Basil Zaharoff,
Grikkinn, sem lengi var talinn rík-
asti maður heimsins, hafði grætt
alt sitt á vopnaverslun og áð af
þeim 7 miljörðum gullmarka, sem
eytt er árlega til vopnakaupa af
öllum í'íkjum, renni að minsta
kosti 2 miljarðar í vasa vopna-
framleiðenda sem hreinn ágóði,
auk þess, sem vopnasalar taka
í sölulaun.
Xiðurlag.
Ujer höiöum heim.
Þegar jeg las í Morgunblaðinu
25. i'. m. um liin ný-afgreiddu lög
frá Alþingi um ábyrgð ríkissjóðs
á innstæðufje manna í Útvegs-
stjórnmálamönn-1bankanum, datt mjer í lnig kjall-
aragrein í Tímanum fyrir skömmu
með svipaðri fyrirsögn og að hana
myndi eiga að skilja á þann veg,
- innar og áhrifa. Með afvopnun- 'að nú væri Framsókn að byrja að
arráðstefnunni er þessum mönnum jhalda heim yfir sínar fjárhagslegu
gert mögulegt að tala hver við rústir eftir að hafa lagt í örtröð
annan og ennfremur að hitta al-
]>jóða vopnasala og framleiðendur
að máli. Hjer í Sviss eru vopna-
verksmiðjur miklar, en þó meira
af vopnakaupmönnum, sem kaupa
vopn frá einu landi og seilja til
annars, og nota þannig liina
tryggu. hlutlausu aðstöðu lands-
ins í óffiði til að auðgast. á und-
irróðri undir 'stríð. Það er þessi
þáttur í starfinu hjer í Geneve,
sem fæstii’ þekkja, enda er lítið
á hann minst. Það er líka ein-
kennilegt, að Hollendingar, sem
'eíga stærstai' vopnaverksmiðjur og
hafa mesta vopnaverslun í Ev-
rópu, eru hjer fjölmennastii'. —
Yekur þetta grun um að hitt og
þetta muni fara fram bak við
tjöldin. sem ekki muni stuðla,
sjerstaklega mikið að friði.
í Versalasamningunum var það
skýrt tekið fram. að það væri
óheppilegt, að öll vopnaframleiðsla
í heiminum væri í 'höndum á einka-
fyrirtækjum, með því, að það
rnundi veikja ‘nrfið í þágu frið-
arins, að öflug auðfjelög gætu ]
rætt of fjái’ á vopnaframleiðslu
og vopnasölu. Þrátt fyrir ]>essar
yfirlýsingar, hefir enn ekkert ver
ið gert til þess að hefta v
fjármál þjóðarinnar. landbúnað,
sjávarútveg, verslun og atvinnu-
mál, og alt. þetta á að eins fjórum
mestu góðærum, sem nokkurn tíma
hafa yfir þessa þjóð komið.
Óllum mönnum er það minnis-
stætt, hversu miklum ódrengskap
— mjer liggur við að segja níð-
ingsskap — íslandsbanki var beitt-
ur af Framsóknarklíkunni, þeg-
ar hún steig þau óheillaspor:
-— 1) að gefn árið 1928 ríkis-
ábvrgð á innstæðufje Landsbank-
ans og 2) að neita að gefa ríkis-
ábyrgð á innstæðufje manna í ís-
landsbanka 1930, en þetta hvort
tveggja varð bankanum og ein-
stökum mönnum til tjóns svo mil-
jónum króna skiftir, og þó ekkert
'lijá þeim álitshnekki, sem öll vor
fjármál liafa liðið við þetta. En
svo lætur þessi pólitíska klíka
ekki þar við sit.ja, Eftir að hafa
drejiið fslandsbanka hlunnfer hún
velunnara hans, sem safnað hiifðu
f je til viðreisnar honum, með því að
taka ]>að*fje af þeim og láta í Ut-
vegsbankann, án þess að gefa þeim
jnokkurn íhlutunarrjett um það,
hvernig ])eirri stofnun yrði stjórn-
. 'að. Enda er nú svo komið, að fjár-
opna- jniálaráðherra kvað liafa tilkynt
í væntanlegum
og húsbygging-
sem nemur 800
1930 stofnaði
ekki hlutliöf-
því.
framleiðslu einkafyrirtækja. Þaðjl^ Þmgmonnum
ra vitorði, að meðan áj'™ alt hlutafje Utvegs-
stóð, svifust vopnaverk-jbankaus sje tapað eftir tæpra
r þess ekki að selja óvin- jtv^gja- ára starfsemi. — Virðist
og kenna margir Þjóð-jbetta gefa hluthöfum fullkomið
að Krupp- tílefni til að láta athuga rekstur
1 reikningsskil bankans áður en
;peir kveðja lilutafje sitt til fulls
jog alls, og er enn fremur vonandi,
;að sá eldheiti rannsóknarandi, sem
1917__1918, jríkti meðal Framsóknar og leik-
jbræðra hennar á síðustu árum ís-
hafi ekki dofnað.
a a
s.tríðinu
smiðjurna
unum vopn
verjar ósigurinn
verksmiðjurnar seldu vopn og:°.

einkaleyfi til Frakklands — með
svissneska vopnakaupmenn sem
mi'liliði. Þannig urðu þýskir her
menn varii' við það
að skotið var á þá með þýskum
fallbyssukúlum. Þessar kúlur báru jlandsbanka
merki Krupps, sern þektist á fKs-j P- Stefánsson, Þverá.
unum, en þó \oru sjerstakai' verk-
smiðjur í Sviss, sem önnuðust það
að má þessi merki af, meðan á ó-
friðnum stóð, Síðan stríðinu lauk i >o s r'10'
, , mc —
hafa vopnaframleiðendur og vopnaj
Tilkynning frá B. f. S. Banda-
ig íslenskra skáta hefir borist
um þátttöku í skáta-
móti, sem haldið verður í Genf
gana 27. júlí t.il 5. ágúst. Þeir
salar sameinast í miklar samsteyp
ur (trusts) sem gera þeim ljettara ;a8 taka þátt ; móti
fyrir að skiftast á vörum og kæfa ti]kynna það ritara B
úlenskir skátar, sem liefði í liyggju
>essu skulu
f. S. fyrir
keppinauta. Hafa þessar vopnasam l. apríl næstkomandi. (FB.).
Frjettabrjef
úr Qýrafiröi.
Frá frjettaritara FB.
Þ. 20. febr. lijelt kvenfjelagið
„Von“ á Þingeyri 25 ára afmælis-
minningu sína. Fjelagið er stofnað
17. febrúar 1907 .Voru það 23 kon-
ur af Þingeyri 'og úr nágrenninu,
er stofnuðu það. Árinu áður liafði
annað kvenfjelag verið stofnað í
sveitinni („Hugrún“ í Haukdal)
og lifir ]iað enn.
Af stofnencluiium eru tuttugu
konur eftir í fjelaginu og hafa
margar þeirra lialdið trygð við fje-
lagið, þótt þær sjeu núsettar ann-
ars staðar. Aðaltilgangur fjelags-
ins er og liefir verið, að hjálpa fá-
tækum mönnum og að gleðja og lið
sinna sjúknm, en jafnframt liefir
það stutt hvers konar mannúðar-
og framfaramál.
Peningatekjur fjelagsins á ]>ess-
um 25 árum hafa verið ca 17 þús.
krónur. Helstu tekjulindir, auk
beinna framlaga fjelagssystra,
hafa verið ýmsar fjáröflunarsam-
komur. Einnig hefir fjelagið tekið
að sjer veitingasölu á ýmsum
stærri samkomustöðum hjeraðsins.
Af fje Jiessu hefir kr. 10.733.00
vcrið varið til hjálpar sjúkum og
bágstöddum í svcitinni. 300 kr.
hlut á fjelagið í Eimskipafjelagi
íslands, 200 kr.
Hallveigarstöðum
arsjóð á fjelagið,
la. — Þ. 14. des
fjelagið sjóð til minningar um
Auði Vjesteinsdóttur, er bera á
nafn hennar, með lcr. 300.00. Kven-
f.]eiagið Hugrún lag'ði fram aðrar
300 kr., en skipulagsskrá mun ekki
fullsamin. Voru á árinu 1930, er
sjóðurinn var stofnaður, liðin 1000
ár frá dauða Gísla Súrssonar,
manns Auðar. Hugmyndin mun
liafa vaknað á Alþingishátíðinni,
og er sjóðstofnun þessi skerfur
kvenfjelaganna hjer til velmegun-
ar næstu 1000 árin. Auk þess hefir
fjelagið afhent íþróttaf jelaginu
Höfrungi á Þingeyri 600 kr. sund-
kenslusjóð, sem stofnaður er til
minningar uro Viggo Jensson, ung-
lingspilt frá Þingeyri, er drukkn-
aði af skipsbát á Aðalvík 1915.
Gistihús hefir fjelagið stofnað
og starfrækt siðan 1916 með lítils-
háttar styrk annars staðar frá. Var
það hið mesta þarfafyrirtæki, þar
sem ekkert opinbert gistingarskýli
hafði þá verið á Þingeyri um
nokkurt skeið.
Fleira verður hjer ekki talið af
framkvæmdum fjelagsins á liðnum
aldarfjórðungi. Mun hið þögula
starf, sem unuið hefir verið í kyr-
þey vera miklu meira en ]>að, sem
hjer er talið.
Áðurnefndan dag buðu fjelags-
konur vinum og frændum og
ýmsum styrktarmönnm fjelagsins
til veislu í barnaskóla og þinghúsi
hreppsins á Þingeyri. Sátu það hóf
um 150 manns. Var veisla sú liin
veglegasta og sjaldgæf að rausn og
prýði, því svo vel og smekklega
voru veislusalirnir skrýddir, m. a,
skreyttir málverkum og öðru úr
heimahúsum fjelagssystranna, að
aðdáanlegt var. Samkoman var sett
af forstoðukonu f.jeilagsins, frú E.
iBjörnsdóttur á Þingevri. Hefir hún
!stýrt fjelaginu í samfleytt 21 ár
jmeð skörungs- og myndarskap. —
Ræður voru margar og hlýjar
fluttar afmælisbarninu. — Fyrir
minni íslands mælti Ólafur skóla-
stjóri Ölafsson, fyrir minni Dýra-
fjarðar Jóhannes hreppstjóri Ólafs
son o. s. frv, Mörg heillaskeyti, er
fjelaginu hafði borist, voru lesin
upp, ]>. á. m. eitt í útvarpið frá
fjelagssystrum í Reykjavík. Guð-
run Benjamínsdóttir fyrv. kenslu-
kona á Þingeyri skýrði ítarlega
frá starfsemi fjelagsins.
Skemtu gestirnir sjer við söng,
dans og spil, milli þess sem setið
v<." að borðum, frain unclir morg-
un. —
Kvenfjelögin láta lítið á sjer
bera, vinna starf sitt að mestu í
kyrþey. Ber meira á starfi og stríði
karlmannanna, en í því stríði er
því miður ekki alt af sýncl vægð,
vorkunnsemi eða nærgætni, og því
miður margur starí'sbróðurinn
særðnr að óþörfu og er ógætnin í
bardagahitanum oft þannig, að
margur maðurinn gerir sig að verri
manni en hann ætlar.
lUutverk kvennanna hefir verið
og er að gefa gaum að þeim, sem
eru fótiim troðnir í baráttunni
fyrir lífinu. Þær hafa tekið sjer
hlutverk hins miskunnsama Sam-
verja. — Tilgangur stríðsins og
baráttunnar fyrir tilverunni í þess-
um heimi hiýtur að vera sá, að
hver einstaklingur komi hreinni og
skírari úr deiglu erfiðleikanna en
áður. Kvenþjóðin virðist vera lijer
rjet.tu megin, því um leið og menn
gera öðrum gott bæta menn sjálfa
sig, eins og Jóhannes Ólafsson svo
rjettilega komst að orði, er liann
ræddi um starfsemi kvenfjelagsins
„l'on“ fyrir það sveitarfjelag, sem
hann hefir stjórnað svo lengi.
J. D.
Málverkakaup Mentamálaráðs. í
Morgunblaðinn 6. mars sJl. er þess
getið, að Mentamálaráð hafi keypt
„eina af myndum“ Eggerts Lax-
dals listmálara. Þar eð svo virðist,
að gengið sje út frá því, að kaupin
hafi verið gerð síðan Laxclal opn-
aði málverkasýningu sína fvrir
nokkrum dögum, skal þess getið,
að um málverkskaupið var samið
þann 20. mars 1931. Síðan liefir
Mentamálaráðið engin málverk
keypt sökum þess. að fje hefir
ekki verið fyrir hendi.
Barði Guðmundsson,
form. Mentamálaráðs.
Fólksflutningur til Banda-
ríkja minkar stórkostlega.
Seinustu skýrslur um innflutn-
ing fólks til Bandaríkjanna eru
frá nóvembermánuði, og sýna þær
það að aldrei hefir innflutningur
fó’lks verið jafn lítill síðast liðin
100 ár. Alls fluttust þangað í þess-
um mánuði 2899- menn, en í sama
mánuði í fyrra 11.318. Frá Banda-
ríkjunum fluttust í nóvembermán-
uði fjórum sinnum fleiri, en þang-
að fluttUst, Fólksinnflutningur ár-
ið 1931 var sex sinnum minni held-
ui en árið 1930, eða 6709 innflytj-
endur á móti 40.989 innflytjendum
1930.
LIIT.
Ekki kind.
^»arl, sem eltki var vel lieima í
ölvísinni, kom að bæ og var spurð-
ur að því, hvað húsbóndi hans ætti
margar kindur.
Þá segir liann :
O, minstu ekki á það. Þær eru
nu eklci margnr, ]iað eru 12 ærnar,
snuðúrinn sá ellefti, og hrúturinn
að auki, en hann kalla jeg ekki
kind, helið það.