Morgunblaðið - 17.04.1932, Blaðsíða 5

jSmmudagmn 17. apríl 1932.
6
Auarp.
Við undirritaðir höfum gerst
*tofnendur að fjelagsskap til að
styðja fitgáfur á tónyerkum Jóns
Leifs, og skorum lijer með fyrst
eg- fremst á samlanda vora að
stuðla með þátttöku sinni að því,
að fjelagið megi sem best ná til-
gangi sínum.
Það er óþarft að fjölyrða um
astæður vorar til þess að stofna
fjelág í þessu skyni. Jón Leifs
hefir á síðustu árum lokið við
fullan tug stórra verka fvrir or-
kestur. Nokkur af tónverkum hans
kafa verið leikin opinberlega, bæði
á íslandi og erlendis, og hlotið
Hjjög loflega dóma, enda er nafn
kans oi'ðið vel þekt meðal tón-
mentamanna erlendis. Þegar
..Minni Islands“ eftir hann var
•leikið á norrænu hátíðinni í Kie!
1!)30, undir stjórn tónskóldsins, ]iá
kváðu merkir tónlistardómarar
upp úr með þá skoðun, að verk
hans væri það þjóðlegasta og nor-
rænasta allra þeirra tónverka, sem
har voru flutt, að ný sjerltennileg
islensk tónlist hæfist með verkum
hans. Þetta kemur heim við þá
sltoðun, sem Jón Leifs fyrstur
manna hefir boðað heima og er-
lendis, í greinum sínum um ís-
lenskt. tónlistareðli, að í þjóðlögum
vorum og rímnastemmum væri
efniviður í sjálfstæða og lieims-
gilda æðri tónlist.
Ih'entun mikilla tónverka er dýr,
og nú á tímum sjerstaklega marg-
víslegum örðugleikum háð. eins og
ljóst, er af því, að sum verk ýmsra
þekfustu tónskálda í Evrópu eru
gefin út með tilstvrk einstakra
manna eða tónlistafjelaga. Oss er
kunnugt um að merk þýsk forlags-
firmu liafa áhuga á að gefa út
verk Jóns Leifs og vilja taka á sig
nokkurn hluta af kostnaði við
prentun þeirra, og er það ætlun
vor, að fjelagið semji við firmu
þessi um útgáfurnar, Nokkur
rninni verk Jóns Leifs, íslensk
þjóðlög o. fh, hafa verið gefin út
í Þýskalandi, og mun fjelagið
styðja bæði framhald í þá átt og
einnig útgáfu hinna meiri verká
hans. Er gert ráð fyrir, að sjer-
staklega verði vandað til þeirra
eintalra, sem fjelagsmenn fá og
að þau verði einnig tölusett að
eins fyrir þá, eins og tíðkast, þeg-
ar inenn vilja auka peningagildi
vandaðra bóka. Enn fremur er
gert ráð fyrir, að fjeOagar njóti
annara hlunninda í hlutfalli við
tillag sitt, sem er minst 10 kr.
á ári.
Vjer sjáum ekki, að framar sje
neins að bíða, áður en stofnað sje
fjelag til þess að framkvæma þá
sjálfsögðu skyldu, að leggja rækt
við tónlist Jóns Leifs með því að
stuðla að útgáfu verka hans. Vjer
vonum, að þjóðhollir íslendingar
utan lands sem innan, vilji taka
liöndum saman um þetta menn-
ingarmál.
Þeir, sem vilja gerast meðlimir í
fjelaginu tilkvnni það vararitara
þess, Magnúsi Þorgeirssyni, Berg-
staðastræti 7. Pósthólf 714, Tteykja
vík.
í stjórn f jelagsins :
Kristján Albertson,
formaður.
Pálmi Hannesson.
varaformaður.
K.jörn Kristjánsson (Hamborg),
rit.ari.
Magniis Þorgeirsson,
vararitari.
Jón Kaldal,
gjaldkeri.
Htefán Jóh. Stefánsson,
varagjaldkeri.
Anna Pjeturss, píanóleikari.
Árni B. Björnsson, gullsmiður.
Ásgrímur Jónsson, málari.
Ásta Einarson, píanóleikari.
Baldur Andrjesson, eand. theol.
Bjarni Þórðarson, píanóleikari.
Björgvin Guðmundsson ,tónskáld.
Emil Thoroddsen, píanóleikari.
Erlendur Guðmundsson, gjaldkeri.
Ereysteinn Gunnarsson, skólastj.
Guðm. Pinnbogason, landsbókav.
Guðm. Einarsson, myndhöggvari.
Haraldur B.jörnsson, leikari.
Helgi P. Briem, erindreki.
Hjeðinn Valdemarsson, alþm.
H. J. Hólmjárn, forstjóri.
Ingimar Jónsson, skólastjóri.
Jóliann Þ. Jósefsson, alþm.
Jón Jónsson. frá Stóradal, alþm.
Jón Stefánsson, málari.
Jón Þorleifsson, málari.
Jóhannes S. Kjarval, málari.
Lúðvíg Guðmundsson, skólastjóri.
Matthildur Matthíasson, píanól.
Ólafur Thors, alþm.
Páll ísólfsson. tónskáld.
Ríkarður Jónsson, mvndskeri.
Sig. Guðmundsson, skólameistari.
Sigurður Þórðarson, söngstjóri.
Sigurður ísólfsson, úrsmiður.
Tage Möller, heildsali.
Tryggvi Þórhallsson, forsætisráðh.
Valtýr Stefánsson, ritstjóri.
Villij. Þ. Gislason, skólastjóri.
Þórarinn Guðmundsson, fiðlul.
Vielstjórarnir.
Hvaða kröfur er hægt
að gera til vjelstjóra og
hvernig skal rökstyðja
þær?
Verkefni þetta hefir verið feng-
iO neinendum til úrlausnar við
burtfararpróf vjelskóla í Danmörku
Það var einnig notað hjer við
Vjelstjóraskólann í vetur, og hafa
nemend'ur óskað eftir að blaðið
birti ritgerð eins nemandans um
þetta efni, og fer hún hjer á eftir:
Aukin mentun og sjerþekking
manna, er gegna hvaða ábyrgðar-
störfum sem eru. hefir farið mjög-
; vöxt hjer á síðari árum. Bre.vttir
lifnaðarhættir og fullkomnari at-
virmutæki hafa leitt til þess, að
af'þéim mönnum, sem liafa ætlað
sjer að komast í meiri eða minni
ábyrgðarstöður, hefir verið heimt-
uð meiri mentun, meiri sjerþekk-
ing á því starfi, sem þeir hafa
ætlað sjer að stunda, og reynslan
hefir sýntt að á þessu hefir verið
og er full þörf.
Aukin mentun skerpir ábyrgðar-
tilfinningu manna og gerir þá þess
vitandi, að þeir eru ekki að eins
að vinna fyrir sjálfa sig. heldur
einnig' fyrir þjóðfjelag, sem þeir
lifa í.
Vjelstjórastjettin íslenska er til-
tölulegá ung og fámenn: hún hefir
þar til nú ekki lagt til menn í all-
ar þær-stöður. sem prófmenn hefir
þurft í, því þó hiin ykist ört, óx
gufuskipaflotinn örar. Þegar í
byrjun var mönnum það Ijóst, að
þeir menn, sem triia átti fvrir að
hafa vjelstjórn á hendi, þyrftu að
hafa góða og hagnýta mentun á
því sviði. Lög frá Alþingi 1915 um
vjelgæslu á íslenskum
munu vera með þeim strangari í
]>ví efni. Kröfur þær, sem hægt er
að gera og gera ber til vjelstjóra,
eru margar. Hjer skal aðeins laus-
lega drepið á nokkur dæmi af
þeim mörgu, sem hægt er að taka,
og reynt að rökstyðja þau. Vjel-
stjóri verður að skilja og hafa
góða þekkingu á því, hvernig og
hvers vegna vjel sú vinnur, sem
hanii á. að stjórna, því þá fyrst
getur hann látið hana vinna á sem
bestan og hagkvæmastan hátt;
liann þarf að vera úrræðagóður og
fljótur að ákveða, hvað gera skal,
(1 eitthvað verður að. Það vita
allir, sem eitthvað þekkja til, að
það getur oft varðað líf allra
þeirra, sem á skipinu eru, hvernig
vjelstj. leysir ýms vandamál, t.. d.
ef vjelabilun ber að höndum ná-
iægt landi í vondu veðri. Vjel-
stjórinn á að geta sagt skipstjóra
akveðið um eldnevtisbirgðir skips-
ins, hve lengi þær endist, og með
hvaða hraða þær geti enst þetta
eða hitt. Það kemur oft fyrir, að
skip, t. d. í millilandaferðum,
hreppa vond veður og verða þar
af leiðandi lengur á leiðinni en
búist, var við; þá er það nauðsyn-
legt, að vjelstjóri gefi sagt ákveð-
ið um eldsneytisforða skipsins.
Vjelstjóri verður að kunna að
halda dagbók og verður að vera
fær um að gefa skýrsiu um það,
sem fyrir kann að koma. Það get-
ur bakað útgerðarfjelagi því, sem
hann siglir hjá, stórtjón, ef vjel-
stjórinn hefir ekki haldið dagbók
eða getur ekki gefið skýrslu, sem
vátryggingarfjelagið telur full-
nægjandi. Það munu flestir vera
sammála um það, að höfuðdygðir
hvers manns ættu að vera reglu-
semi, sparsemi og þrifnaður. Þetta
þ’urfa, vjelst.jórar að hafa til að
bera í ríkum mæli, þar sem l>eir
hafa yfirumsjón með því, sem er
stærsti útgjaldaliður hvers vjel-
skips, vjelinni.
Þekking í vjelfræði, eðlisfræði,
stærðfræði og fleira er nauðsynleg
þeim vjelstjóra, sem á að geta
leyst af hendi það, sem á hefir
verið minst. í þeira tilgangi, að
veita ]>essa þekkingu var Vjel-
stjóraskóli fslands stofnaður, og
með þett.a fvrir augum hefir hann
verið starfræktur í 20 ár. Það
kemur því mörgum kynlega fyrir
sjónir og þá einkum vjelstjórum
og vjelstjóraefnum, að einmitt nú,
þegar stjettin er að verða svo fjpl-
menn ,að hún getur fullnægt eftir-
spurn eftir vje'lstjórum, skuli
heyrast raddir, sem vilja ganga á
rjett þeirra, sem stundað hafa
nám í 5—6 ár, til þess að full-
nægja þeim skilyrðum, sem lögin
hafa sett þeim til vjelstjórnar. með
því að veita undanþágumönnum
fullnaðarrjettindi. Það er skýrt
tekið fram í lögum um þetta, að
undanþága skuli að eins veitt, með
an hörgull sje á lærðum mönnum,
en það er hvergi á það minst, að
þeir (undanþágumennirnir) þurfi
að gera sjer neinar vonir um
ívilnanir í þessu efni, þó þeir hafi
'langan undanþágutíma að baki
sjer. Það lítur út. fyrir, að þeir,
sem vakið hafa máls á þessu. hafi
ekki gert, sjer það ljóst, að með
þeSvSU er ekki einungis ráðist á
vjelstjórastjettina, heldur á alla
sjómannastjettina íslensku, svo fá-
menn sem hún er. Því með þessu
er verið að rífa það niður, sem
skipum allir hafa hingað til viljað efla
Tilkvnning
um síldarloforð tii Síldarverksmiðju ríkisins
á Siglufirði.
Þeir, sem vilja lofa síld til vinslu í Síldarverksmiðju
ríkisins á Sigiufirði á næstkomandi sumri, skulu innan 20.
maí n.k., hafa sent. stjórn verksmiðjunnar símleiðis eða
skriflega tilkynningu um það.
Útgerðarmaður skal tilkynna hvaða skip hann ætlar
að nota til veiðanna, einnig hvort hann vill skuldbinda sig
til þess að afhenda verksmiðjunni alla bræðslusíldarveiði
skips síns eða skipa, eða aðeins hluta veiðinnar. Þau skip,
sem afhenda verksmiðjunni alla veiði sína, eða alla bræðslu
síldarveiði sína, gagna að jafnaði fyrir þeim skipum með
samninga og afgreiðslu, sem aðeins hafa verið skuldbund-
in til að afhenda hluta af bræðslusíldarveiði sinni, eða hafa
enga sarnninga gert fyrir fram.
Verði meii a framboð á síld, en verksmiðjustjórnin tel-
ur sýnilegt að verksmiðjan geti unnið úr, hefir stjórnin
óbundnar hendur til að ákveða, af hve mörgum skipum
verksmiðjan taki síld til vinslu. Ef um framboð á síld til
viiislu er að ræða frá öðrum en eigendum veiðiskips, skal
sá, er býður síldina fram til vinslu, láta skilríki fylgja
fyrir því, að hann hafi umráðarjett á skipinu yfir síld-
veiðitímann.
Verksmiðjustjórnin tilkynnir fyrir 10. júní n.k. þeim,
sem boðið hafa fram síld til vinslu í verksmiðjuna, hvort
hægt verði að veita síldinni móttöku og skulu þá allir þeir,
sem lofað hafa síld til verksmiðjunnar og stjórnin hefir
ákveðið að taka síld af, hafa innan 20. júní n.k. gert samn-
inga við verksmiðjustjórnina um afhendingu síldarinnar.
Að öðrum kosti er verksmiðjunni ekki skylt að taka á móti
ilofaðri síld.
Siglufirði, 4. apríl 1932.
Stjórn Síldarverksmiðju ríkisins,
Þormóður Eyjólfsson.
Guðmundur Skarphjeðinsson. Sveinn Benediktsson.
öryjfgi sjómaimastjettarinnar. —
Hver vill taka þoim afleiðingum
og ganga undir þá ábyrgð, sem
slík niðurrifsstarfsemi getur haft
i t'ör með sjer?
Hynbætur og stærð
íslenskra Itesta.
í 85. tbl. Morgunblaðsins birtist
grein er nefnist ..íslenskir hestar
í Danmörku“. Byggist greinin að
miklu á viðtali við Boserup stýri-
mann á g.s. ,,lslandi“. Blaðið hefir
eftir honum „að hægt sje að auka
stórum markað fyrir íslenska hesta
erlendis, bæði reiðhesta og púls-
hesta“. Þá segir heimildarmaður
blaðsins, að til þess að þet.ta get-i
orðið þá þurfi bændur að bæta
kynið „og leggja sjerstaka rækt,
við að stækka það, svo að meðal-
talið verði um það bil sem nú er
talið hámark (52—53 þuml. á
herðakamb)“, og síðar leggur
liann áherslu á. að bændur komi
,,á hjá sjer hrossakynbótum, sem
hafa það aðal markmið að stækka
kynið“. Þó viðurkennir hann síð-
ar, að reiðhestum sjeu aðrir kost.ir
enn nauðsynlegri en mikil hæð.
Nú verð jeg að leiðrjetta þann
misskilning, sem umrædd grein ber
ineð sjer, að íslenskir bændur hafi
ekki leitast við að bæta hrossakyn
sitt, því nú starfa hjer 44 hrossa-
ræktarfjelög með yfir 50 kynbóta-
hestum. Kynbætur eru ekki á-
hlaupaverk, og því sjest ekki muna
mikið hvert árið, en þó skera sig
úr þær sveitir, hvað hrossagæði
snertir, sem lengst hafa fengist
við þessar umbætur. 1 mörgum
sveitum er meðalstærð fullorðinna
lirossa um og yfir 52 þuml. Þessu
til stuðnings skal jeg benda á, að
meðalhæð 87 trippa, 2 vetra, sem
hafa komið á afkvæmasýningar er
128.4 cm. eða 49 þuml., en meðal-
hæð 298 trippa 3 til 4 vetra 134
cm. eða 51 þj þuml. (Meira en
helmingur þessa flokks er3vetra).
Nú eiga þessi hross eftir að hækka
mikið til fullþroska ára, einkum
þegar miðað er við bandmál, eins
og hjer virðist gert, þá er enn á
að líta, að hrossin eru misstór í
binum ýmsu hjeruðum, t. d. hefi
jeg fengið mesta meðalhæð 3—4
vetra hross á afkvæmasýningu
öjþó þuml. Þá hafa hjeraðssýn-
ingar upplýst, að nokkrar sveitir
Jiafa svo stór ltross, að meðalhæð
hrvssanna er yfir 52 þml., og hjer
eru til hestar 57 þuml. bandm.
og þaðan af á öllum stærðum nið-
ur fyrir 50 þuml. Það er því eng-
Um efa háð, að l>eir erlendir menn,
sem vilja kaupa hjer hesta, geta
fengið hjer fjölda þeirra, þó þeir
settu lágmarksstærð þeirra 50—51
þuml.. en þá þyrftu þeir að bjóða
í þá að minsta kosti eins og þeir
seljast á innlendum markaði, og
gera sanngjarnan verðmun á þeim
eftir bj'ggingu, þroska og öðrum
kostum.
Erlendi markaðurinn hefir að