Morgunblaðið - 10.06.1932, Blaðsíða 3

MORGUNBLAÐIÐ
JpftorgmiMaMft
Útget.: H.f. Árvakur, Reykjavlk.
Rltatjórar: Jón KJartanaaon.
Valtýr Stef&naaon.
Rttatjórn og af^relBala:
Auaturatrœtl 8. — Staal »00.
AuKlýaingaatJðrl: B. Hafbary.
AuílýalnKaakrlfatofa:
Auaturatrœti 17. — Slal 700.
Helmaslmar:
Jön KJartanaaon nr. 741.
Valtýr Stefánaaon nr. 1110.
E. Hafberg nr. 770.
ÁakrlftagrJald:
Innanlanda kr. 2.00 & mánuOL
Utanlanda kr. 2.50 á. aaánuOl.
1 lauaaaólu 10 aura alntaklO.
20 aura maO Laabðk.
Brennur enn
á Siglufirði.
Sig'lufírði FB 9. júní.
Klukkan 2 í nótt kom upp eldur
í bryggjuhúsi Ólafs Henriksens og
var slökkviliðið þegar kvatt á
vettvang. Fiskiaðgerðamenn þar á
bryggjunni sáu strax eldinn. —
Hafði kvilmað frá rafmagnstaug,
sem lá inn við mæni hússins. —
Henriksens og kona hans höfðu
aðsetur sitt í hfisinu, en þau eru
nú bæði erlendis og húsið mann-
laust. Eldurinn komst í net eða
nætur á efsta lofti í hiísinu og
breiddist út eftir því endilöngu,
uns víða logaði upp úr þakinu.
Eldurinn varð þó bráðlega slökt-
ur, en húsið ef mjög mikið skemt.
— Húsmunum eigandans, mikið
skemdum, var bjargað, og nokkuð
af saltfiski, sem aðrir áttu, er
geymt var í húsinu.
Húsið var vátrygt í Brunabót.a-
fjelagi íslands, en ókunnugt er um
lausafjármuni eigandans. Fiskur-
inn; var óvátrygður. Önnur hús
skemdust ekki. Er þó stutt bil
þarna milli húsa. Hefði fráleitt
tekist að verja næstu hús, ef veð-
ur hefði verið óhagstætt, en stilli-
logn var og eldurinn braust að
eins út. úr mæni hússins.
Bœnöur og kommúnistaöeilö
Framsóknarflokksins.
Verður nú farið að draga í dilkana?
I.
Urá Yals-mönnum.
Siglufirði, 9. jún. FB.
II. flokknr Knattspyrnufjelags-
ins Vals, kom liingað á Gullfossi
og kepti hjer í morgun við Sigl-
firðinga. Leikúrslit urðu jöfn 5:5.
Skilyrði voru óhagstæð. Steypiregn
og leikvöliurinn votur og gljúpur.
Valsmenn hjeldu áfram ferð
sinni á Gnllfossi til Akureyrar.
SPARNAÐARMÁLIN í U.S.A.
Washington 9. júní.
United Press. FB.
Öldungadeildin hefir samþykt
frumvarp til laga um ýmsar sparn
aðarráðstafanir vegna kreppunn-
ai. Áætlað er, að ríkisútgjöldin
minki um 150 miljónir doliara
vegna þessara ráðstafana, en fjár-
málaráðuneytið hafði farið fram
á, að ríkisútgjöldin væri minkuð
um 238 miljónir dollara. — Vildi
íleildin ekki fallast á að lækka
styrkveitingar til uppgjafaher-
manna um 48 miljónir, heldur
lækka laun starfsmanna ríkisins
um 37 mrljónir doilara, en fjelst
hinsvegar á, að starfsmönnum rík-
ísins væri ekki greid'd laun þann
tíma, sem þeir fá sumarleyfi.
Alþingi er nýlega hætt störfum,
eftir 113 daga setu. Er það lengsta
þing, sem háð hefir verið. Dags-
verkin eru 4746 talsins og kostnað-
urinn nemur vafalaust um 250—
300 þús. króna. Áður hafði dags-
verkatalan á Alþingi komist hæst
í 4200, eða 100 daga þing.
En þótt dagsverkin hafi að þessu
sinni orðið miklu fleiri á Alþingi
en áður, verður ekki um hitt
deilt, að eftirtekjan er rýrari nú
en nokkru sinni fyr. Að vísu
vantar ekki á það, að mörg voru
lögin sem þingið samþykti; þau
voru 74 talsins. En flest þessara
laga eru ómerkileg, og snerta að
litlu eða engu leyti þá alvörutíma,
sem nú ganga yfir okkar land.
, II.
En hvað veldur því, að vinnu-
brögðin urðu þannig á Alþingi?
Þegar nánar er að gáð, er það í
raun og veru eðlilegt og skiljan-
legt, að þannig hefir farið. Flokk-
ur sá, Framsóknarflokkurinn, sem
rjeði lögum og lofum á Alþingi,
var ekki nú, fremur en endranær
samsteyptur og einhuga. 1 þessum
flokki hafa lengi ríkt tvær stefn-
ur. Annars vegar stefna bændanna.
Þeir viljá hafa gætilega fjármála-
stjórn, enda eru bændur í eðli
sínu sparsamir og ráðdeildarmenn
í hvívetna. Hins vegar er stefna
sósíalista, eða rjettara sagt kpmm-
únista. Þessir menn vilja öillu um-
túrna og hirða ekkert um hvernig
þjóðarbúskapurinn gengur. For-
ingi þessarar stefnu hefir verið
Jónas Jónsson frá Hriflu og hann
hefir að undanförnu ráðið mestu
um stefnu Framsóknarflokksins.
Gætnir bændur hafa að vonum
kunnað illa brölti og óreiðustjórn
kommúnistans, Jónasar frá Hriflu.
Oft hafa þeir rejmt að amla á móti,
en aðstaðan hefir verið erfið. —
Stefna bændanna hefir lengst af
verið í minni hluta innan flokksins
og utanaðkomandi öfl hafa mjög
stutt byltingastefnuna.
En þrátt fyrir þessa erfiðu að
stöðu var sýnilegt, að ýmsir hinna
harðskeyttari bænda innan Fram-
sóknar höfðu feúgið nóg af bylt-
ingastefnunni. Þó skarst ekki
verulega í odda fyrr en nú á síð
asta þingi, er Jón í Stóradal rauf
fyikinguna og kom fimtardóms-
frumvarpinu fyrir kattamef
ljótasta málinu, sem Alþingi hefir
fengið til meðferðar. Hafi Jón í
Stóradal þökk fyrir sína framkomu
í þes»u máli, enda er ekki ósenni-
legt, að það skref hafi verið upp-
haf þeirra tíðinda, sem gerðust í
þinglokin, þegar gætnari hluti
Framsóknar, undir forystu Ásg. Ás
geirssonar, tók höndum saman við
Sjálfstæðismenn og kom sam-
steypustjórn á laggirnar.
III.
— Foringi kommúnistadeildar
Framsóknar, Jónas frá Hriflu
undi því að vonum illa, að hans
stefna varð undir í þinginu, og
að hann að iokum varð að hrökkl-
ast úr ráðherrasessi. Hann sparaði
heldur ekki símtölin til samherj-
anna út um land, á kostnað ríkis-
sjóðs, þar sem hann reyndi af öll-
um mætti að rægja þá menn í
Framsóknarflokknum, er stóðu fyr
ír hreingerningunni innan flokks-
ins. —
Og hjer í Reykjavík hóaði liann
bitlingaliðinu saman á fund og
sigaði því á Ásg. Ásgeirsson, Jón
í Stóradal, Hannes á Hvamms-
tanga o. fl. Þeir voru óspart kall-
aðir „flokkssvikarar“, „íhalds-
leiguliðar“ og fleiri slíkum nöfn-
um. En Jónas frá Hriflu fekk
lakkir frá bitlingaliðinu og trausts
yfirlýsingu. Hannes á Hvamms-
tanga tjáði liðinu, að hann tæki
ekkert mark á gerðum þess, þar
sem vitað væri, að það væri aðal-
lega skipað kommúnistum. Hitt
kvaðst hann ekki vera í vafa um,
að bændur landsins myndu annar-
ar skoðunar, en kommúnistadeild-
in í Reykjavík.
IV.
Enn verður vitaskuld ekkert um
það sagt, hvað við tekur eftir
átökin, sem fram hafa farið nú
í bili innan Framsóknarflokksins.
Það veltur mjög á Ásg. Ásgeirs-
syni, sem nú hefir tekist á hendur
að mynda samsteypustjórn. Takist
honum að leysa kjördæmamálið
ígftusainlega á næsta þingi, fái
stjórn hans verulegu áorkað í
sparnaði við rekstur þjóðarbúsins
og heilbrigt stjórnarfar taki við af
þeirri spi'llingu, sem ríkt hefir,
þá er víst að framtíðin -felur í
skauti sjer bjartari og betri tíma,
en við höfum búið við að undan-
förnu.
Skemtiferðaskipin.
Búist er við að hingað komi ein
10 skemtiferðaskip í ár. Þó mun
ekki fullráðið með öll þeirra enn,
þareð tregar gengur með pantanir
á fari, en venja er til.
Fyrsta skipið á að koma hing-
að þ. 5. júlí.
Af þessum 10 skipum koma tvö
frá Frakklandi, tvö frá Englandi,
þrjú frá Ameríku, tvö frá Þýska-
landi ©g eitt frá Noregi, „Berg-
ensfjord."
fUinningargjöf
Canaöastjórnar til íslanös,
25 þúsund dollara námssjóður, handa ís-
lenskum fræðimönnum til náms við cana-
díska háskóla.
Dr. Rögnvaldur Pjetursson skýrir frá
gjöfinni.
í nýkominni Heimskringlu frá afhendist íslensku stjóminni til
18. maí er löng og ítarleg grein umráða.
eftir dr. Rögnvald Pjetursson um | Svo er til ætlast, að vextir sjóðs-
gjöf Canadastjórnar til íslands í ins skuli notaðir árlega, sem náms-
tilefni af Alþingishátíðinni. jog ferðastyrkur, er veittur skuli
Þegar Vestur-íslendingar komu'fræðilnönnum og háskólakennurum
hjer á Alþingishátíðina, ljetu þeir!á fclandi- er óska eftir að leSSÍa
þess getið, að þáverandi Canada-!stund á vísindaiðkanir eða fram-
stjórn hefði haft það við orð, aðjhaldandi nám> við einkvern há-
Canada myndi heiðra ísland með skóla vestur 1 Canada- Veitingin
minningargjöf, eins og aðrar þjóð- verður ekki bundin við nokkura
ir þær, er hingað sendu fulltrúa. s^erstaka fræðigrein, eða háskóla-
Var þetta svo mjög fastmælum istofnun Þar 1 landi> en
bundið milli heimfararnefnda og um frjálst að velJa um Þær stofn'
stjórnarinnar að Árni Eggertsson anir er Þeir helst kíósa‘
fulltrúi Canada hjer á hátíðinni En sumþykt á stjórnarráðstöfun
ljet þess getið opinberlega, að ^essavi er þegar trygð, því stjórn
þessi ákvörðun væri tekin.
En þá um sumarið voru kosn-
ingar vestra, er leiddu til stjórnar-
skifta, og tafði það að nokkru
ileyti fullar ákvarðanir í málinu,
auk þess sem þá skall yfir fjár-
kreppa í Canada hin mesta, og
varð hin nýja stjórn að skera mjög
öll xitgjöld við nögl sjer.
í grein sinni í Heimskringlu
skýrir dr. Rögnvaldur Pjetursson
mjög ítarlega frá allri sögu þessa
máls alt frá byrjun árið 1927, er
Vestur-íslendingar fyrst hófu und-
irbiining undir heimförina 1930,
og fengu þá hugmynd, að æski-
legt væri, að stofnaður yrði náms-
sjóður, er trygði það í framtíðinni,
að jafnan gætu náms- eða fræði-
menn ísenskir dvaið við canadiska
liáskóa.
Hefir nú upphafs- og forgöngu-
mönnum þessa máls tekist að leiða
þetta giftusamlega til lykta, með
því, að forsætisráðherra Canada-
stjórnar R. B. Bennett tilkynti
þeim Rögnvaldi Pjeturssyni og
Árna Eggertssyni þ. 14. maí að
stjórnin muni leggja það fyrir
canadiska þingið, að stofnaður
verði 25 þúsund dollara sjóður er
Wilkins byggir nýjan
kafnðkkva.
Mönnum er í fersku minni til-
raun Wilkins landkönnuðs til að
komast í kafnökkva til Norður-
pólsins undir ísnum. Það mistókst
herfilega, og mátti litlu muna að
Wilkins og fjelagar hans týndust
allir.
En Wilkins er ekki af baki dott-
inn. Hann vill komast til pólsins
hvað sem tautar. Og undir ísnum
arandstæðingar voru þeir er lof-
orðið gáfu Vestur-íslendingum
1930, og hafa þeir nú tjáð sig
fylgjandi sjóðstofnun þessari.
Brjef hins canadiska forsætis-
ráðherra er birt með grein dr. R.
P. í Heimskringlu. Minnist ráðherr
ann þar á stofnun Alþingis og
hvern þátt íslendingar hafa átt, í
framþróun Canada. Hann nefnir
og Ameríkufund Leifs heppna. Er
brjefið alt fagur vottur um sam-
úð og vinarþel til Islendinga.
1 umsögn sinni um brjef for-
sætisráðherrans kemst dr. R. P.
þannig að orði:
„Vinárþelið til íslands og virð-
ingin fyrir hinni fornu menningu
þess, sem lýsir sjer í orðailagi
brjefsins. yfirlýsingin um Amerkíu
fund Islendinga, árnaðaróskirnar
til komandi kynslóða hjer í landi,
er til íslenskrar ættar eiga að telja,
eru sögulegir vitnisburðir, er á
sínum tíma verða eigi taldir ó-
merkir. Annars er það ánægjulegt
að minningargjafir beggja ríkj-
anna — Canada og Bandaríkjanna
— eru báðar opinber viðurkenning
þess, að íslendingar eru hinir
fyrstu hvítra manna er fundu
Ameríku* *.
Clrslit þingmála.
Stjórnarfrumvörp samþykt.
Framh.
Byggingarsamvinnufjelög. Er til
gangurinn sá, að koma á skipu-
lagsbundnum fjelagsskap til þess
að reisa íbúðarhús. 15 menn geta
stofnað slíkt fjelag og leggur hver
fjelagsmaður fje í stofnsjóð „uns
fjárhæð hans í sjóðnum nemur
minst Vr, liluta andvirðis þess hús-
næðis, sem hann ákveður, að fje-
lagið komi upp fyrir hann. Þegar
þeirri fjárhæð er náð, situr fjelags-
ánaður fvrir um byggingu hiiss.
vill hann fara. Er hann nú byrj- enda gangi stofnsjóðsinneign hans
aður á að láta smíða nýjan kaf-
nökkva til fararinnar. Er hann
smíðaðnr í Englandi. Ætlar Wilk-
his að leggja upp í næsta pólleið-
angur að sumri.
Togararnir. Bragi kom af veið-
um í gær; veiður honum nú lagt
upp.
upp í byggingarkostnaðinn“. Eft-
ir það greiði hann árlega 1% af
kostnaðarverði síns húsnæðis. Er
ætlast til, að fjelagsmaður geti
fengið þann hluta húsverðsins að
láni hjá fjelaginu, sem hann ekki
leggur fram í öndverðu, eða alt að
80% kostnaðarverðsins, gegn 1.
sjóður ábyrgjast, gegn samábyrgð
fjelagsmanna. Ýmsar hömlur eru
lagðar á eignarrjett þeirra íbúða,
sem reistar eru með þessum hætti.
Einkasala á tóbaki. Er þar gerð
sú breyting á einkasölulögunum
frá í fyrra, að álagning á tóbak
skuli reiknað eftir innkaupsverði
að tolli meðtöldum.
BráAabirgðabreyting nokkurra
laga. Er þar frestað framkvæmd
■nokkurra laga til ársloka 1933, en
við það aukast tekjur ríkissjóðs.
Lögin, sem þetta bitnar á eru
þessi: Um 100 þtis. árlegt framlag
til Landsbankans (1. 50, 1913), um
skemtanaskatt og þjóðleikhús (1.
nr. 56, 1927), um einkasölu ríkis-
ins á tóbaki (1. nr. 58, 1931, en
þar var ákveðið að tekjur einkasöl-
unnar skyldi renna til verkamanna
bústaða og Byggingar- og land-
námssjóðs), um Bjargráðasjóð ts-
lands (2. og 3. gr. 1. 45, 1913), um
breyting á jarðræktarlögunum (12.
gr. 1. nr. 40, 1928). kensluprófast-
og 2. veðrjetti. Lán þau, sem fje
lagið te'kur í þessu skyni má ríkis-'arnir (sbr. 6.—8. gr. 1. 35, 1930),