Morgunblaðið - 14.06.1932, Blaðsíða 2

MORGUN HI A f) ! f>
BHS

fri iifldsioianluni.
Símskeyta- og talsímaafgreiðslan er flutt í nýja Land-
símahnsið við Thorvaldsensstræti.
Stöðvarstjóri.
AðalfunÖur
skipstjóra og stýrimanna fjelagsins »Ægir« verður haldinn í
Varðarhúsinu í dag kl. 2 eftir hádegi. Dagskrá samkvæmt fjelags-
lögum. , x
STJÓRNIN.
Sjötugur
cr í dag merkismaðcrínn Jón
Símonai'son áður bóndi á Læk
í Od'usi, faðir Símonar kaupmanns
og þeirra systkina. Hann getur
nú við þessi tímamót æfi sinnar
litið yfir starfsamt líf. Hann hefir
ásamt konu sinni Sigríði Guð-
mundsdóttur frá Grímslæk í Ölf-
usi, komið upp ellefu börnum, og
■er það ekkert smáræðis æfiverk.
Jón er einn af þessum góðu
bændum ís'and.s, sem eru fáskiftn-
ir daglega, en vinna verk sín í
kyrþey, án þess að hugsa um lof
■eða last. Bru störf slíkra manna
sjaldan metin að verðleikum. At-
orka og starfsemi hins barnamarga
bónda snýst um heimilið. og því
gætir hans lítið út á við. Hann
hlýtur því oft minna lof, en
verðugt er fyrir sín áhyggju-
mikilu störf.
Jón er fæddur í Hrannshjáleigu
í Olfusi 14. dag júnímánaðar
1862. í móðurætt er hann kom-
iun af hinni afkunnu Bergsætt, en
faðir hans var Símon Einarsson
frá Sigluvík í Landeyjum. Er
gáfu- og merkisfólk margt í báð-
um þeim ættum.
Jón ber aldurinn vel og getur
hann nú ánægður litið til baka
yfir vel unnið dagsverk. Munu
vinir hans óska honiim þess, að
hann megi enn lengi njóta lífs og
góðrar heilsu.
Jón liefir nú um nokkur ár bú-
ið í Reykjavík og starfað við versl-
un Símonar sonar síns.
Vinur..
Deilur Breta og íra.
London, 11. júní.
United Press. FB.
Vegna þess að samningaumleit-
anir Breta og íra fóru út um þúf-
ur, er búist við, að De Valera fari
sjálfur til Ottawa, til þess að ræða
við stjórnmálamenn sjálfstjórnarný
lcndanna um deilumál íra og
Breta. Búast írar við, að Bretar
framkvæmi hótanir sínar um að
leggja hömlur á viðskifti íra við
Breta og mun De Valera leita að-
stoðar stjórnmálamanna nýlend-
anna til að koma í veg fyrir það.
Liggur mikið við, að hann fái ein-
hverju til leiðar komið í þessa átt,
áður en Ottawaráðstefnan hefst
Fullyrt er, eftir góðum heimild-
um, að þótt samningaumleitanirn-
ar hafi farið út um þúfur, sje ekki
loku fyrir það skotið, að hægt
verði að taka upp samninga á ný
bráðlega. Er fullyrt, að Breta-
stjórn búist við orðsendingu frá
fríríkisstjórninni innan skamms.
„5ueitir og sjáuarþorp“.
Út af erindi mínu um þetta efni,
eða um fólksstrauminn úr sveitum
til sjávar, sem tímaritið „Stefnir“
flutti í ágústhefti 1931, hefir Jón
H. Þorbergsson á Laxamýri skrífað
í „Frey“ (mars—apríl þ. á.) og
þykist þar vilja gera athugasemdir
við skoðanir mína á því máli.
Nokkuð þekkja menn Jón hjer
eins og víðar, bæði frá því er hann
átti að lieita búfjárráðunautur og
fyr og síðar af þeim „skrifum“,
sem hann hefir látið frá sjer fara.
En samt undruðust menn, er þeir
lásu þessa „Freys“-grein, því að
varla verður sagt, að hún komi
nálægt málefni því, sem um var
að ræða, því síður, að liún hrekji
með einum staf þær niðurstöður,
sem komist er að í erindi mínu,
heldur er hún frá upphafi til enda
skætingur einn til mín, rangfærsl-
ur á tilvitnuðum setningabrotum
og elgvaðall, sem er jafnvel of-
boðslegri en menn hafa áður þekt
lijá Jóni, og var þó áreiðanlega að
bera þar í bakkafullan lækinn.
í Stefnis-erindi mínu var í fyrsta
skifti lijá oss gerð tilraun til þess
að kryfja til mergjar og skýra
frá báðum hliðum þetta allmerka
fyrirbrigði, „fólksstrauminn“, og
afstöðu sveitanna og sjávarþorp-
anna til fólksins. Það mætti nú
flestum meðalgreindum mönnum
þykja eðlilegt, að menn bæði gætu
og mættu hafa mismunandi skoð-
anir á þes.su, einkum er menn færa
rök fyrir máli sínu, eins og allir
geta fullvissað sig um að jeg gerði,
með því að lesa það, sem jeg hefi
um það sagt, og lesa það öðru
vísi en á hundavaði Jóns. — En
hann virðist hafa reiðst af því,
að jeg aðhyllist ekki skoðun hans
og ýmsra annara, sem þruglað hafa
um málið algerlega eins og þeir
byggju fyrir utan veruleikann, er
jeg tel óverjandi af þeim, er þykj-
ast geta leiðbeint almenningi í af-
komu og búnaði. En hvort er af-
farasælla — að bölsótast áfram
með einhliða skoðun á máli, alls
kostar skilningslaus á ástæðum
þeim, sem þar að liggja, eða reyna
að komast að rjettum grundvelli
fyrst og síðan finna úrræði?
J. H. Þ. þykist annað veifið
munu geta „rætt margt“ við mig
um þetta mál, en með þessum
hreytingi í Frey hefir hann ein-
mitt sýnt, að til slíks mun hann
varla megnugur, nema hann þá
geri alvarlega tilraun til þess að
taka framförum og komast upp
á umræðusvið skynbærra manna.
Mjer þykir ekki ómaksins vert
að tína til útúrsnúninga hans og
rangfærslur, en vil aðeins biðja
menn, ef þeir hafa tíma til, að
bera saman erindi mitt og „svar“
hans, um leið og tekið skal fram
það, sem hjer fer á eftir: Sjálf-
sagt vísvitandi blandar hann hjer
inn í málið skýrslu, sem Eyjólfur
hreppstjóri Guðmundsson á Hvoli
hafði gefið honum um eyðibýli, sem
allir vita að *eru hjer til, eins og
í öllum sveitum landsins, flest frá
fornu fari, enda hefi jeg ekki and-
mælt því, heldur eru orð mín
þannig: „í þessu hjeraði (Skafta-
fellssýslu) er engin byggileg jörð
í eyði fyrir burtflutning til sjáv-
arins“, og er það rjett. Veit Jón
ekki ennþá, að býli hafa fyr og
síðar farið ,,í eyði“, þ. e. lagst
niður bygð á þeim (þótt aðrir
nytjuðu þau á eftir) af öðrum
sökum, svo sem af því að þau
voru ekki byggileg, eða af enn
öðrum jafnvel persónulegum á-
stæðum 1 Hann ætti að skrifa meira
um málið með slíka þekkingu! —
Ilann heldur að „skuldir bænda“
alls staðar á landinu stafi einkan-
lega af því, að þeir hafi verið að
eignast jarðir sínar o. s. frv. Er
hann svo ókunnugur um landið,
að hann viti ekki betur um þetta
efni nú á tímum? Hann segir, að
að jeg telji „búandmenn“ í Rvík
fult svo mentaða sem í sveitinni,
en orð mín eru þau, að nú sje
biiandmenn (þ. e. sveitamenn),
undir hinu nýja skólafyrirkomu-
lagi, ekki að verða meiri menta-
menn en kaupstaðarbúar, og er
þetta heldur ekki annað en það,
sem J. ætti að vita. Jeg segi það
vera fernt, sem komi til greina
nú, þegar um það er að ræða að
bæta aðstöðuna fyrir sveitafólkið
— og rek það síðan nokkurn veg-
iún greinilega (og betur en Jóni
hefir nokkurn tíma hugkvæmst).
Við það, sem þar er greint undir
4. atriðinu, segi jeg að fleira af
því tægi mætti nefna (en nægja
muni það, sem talið var) ; en eigi
er hanu betur læs en svo, að hann
snýr því upp á öll atriðin, og vill
láta menn ætla, að jeg verði tví-
saga með því. Á einum stað full-
yrði jeg: Viðkoma er ekki úrdauð
í sveitum. Jón hefir eftir mjer:
„Viðkoma er ekki tir sveitum“.
Samviskusamlega með farið.
Mun nóg komið af svo góðu.
En nú er mjer spurn : Getur Jón
hrakið það, að bændur (jafnvel
stórbændur) sjeu yfirleitt bæði ó-
fúsir á og telji sjer eigi kleift að
skifta jörðum sínum, brytja þær
niður í „nýbýli” ? Hefir Jón H.
Þorbergsson sjálfur skift sínum
höfuðbólum í nýbýli? Getur hann
hrundið því, að þegar grónir
bændur og góðir búhöldar á vel
sæmilegum jörðum komast illa af,
muni skuldugum frumbýling á ó-
ræktuðum jarðarskika að líkindum
eigi farnast vel? En nú sjáum við
hvað setur, með þau ágætu nýbýli,
sem J. gortar af. — —
Það hefir, eins og kunnugt er,
verið mikill siður undanfarið að
hæla sveitabændum, sem gæti verið
alveg saklaust, því að sumir eiga
það skilið, ef því hefði eigi fylgt
— hjá þessurn „bændaveiðurum“
— að níða um leið kaupstaðina og
atvinnu manna við sjóinn, einkum
sjálfan sjáVarútveginn. Maður
skyldi ætla, að J. H. Þ. ætti að
vera upp úr því vaxinn, en svo
er ekki. Það virðist vera nokkurs
konar atvinnugrein að reka þessa
iðju, enda hafa sumir komist ,hátt‘
á henni síðustu ár. Ekki að spyrja
að því, að t. d. búnaðarráðnautar
(sem J. er ekki lengur) virðast
haida, að líf þeirra liggi við, ef
þeir stunda ekki þessa grein ræki-
léga. Einn þeirra sagði m. a. í
útvarpserindi í vetur, að „land-
búnaðurinn íslenski gæti bjargað
og haldið við þjóðinni, þótt sjáv-
arútvegurinn fjelli í rústir' ‘! —
Glöggur skilningur á ástanclinu,
eins og nú horfir við, eða hitt þó
Iieldur.
Ætli það væri ekki skikkanlegra
að líta í kringum sig og tala ekki
eins og fávitar?
G. Sv.
Hljómleikar í kuölð.
Haraldur Sigurðsson
píanóleikari er nú á förum hjeð-
an; fer með Gullfossi á morgun.
Heldur liann kveðjuhljómleika í
Gamla Bíó í kvöld kl. 7þ4. Peir,
sem hlýcldu á hljómleika Ilaralds
á dögunum munu fagna því, að
hann lætur nú aftur til sín lieyra.
Á efnisskránni eru úr-valsverk eft-
ir Haydn, Beethoven, Carl Nielsen
og Chopin. — Reykvíkingar munu
áreiðanlega ekki setja sig úr færi,
að hlusta á þenna ágæta lista-
mann, þar sem hann nú er á för-
um til útlanda og ekki væntanleg-
ur aftur fyrst um sinn.
——
Ualö peninganna.
Þegar fjármál Englendinga voru
í öngþveitinu í fyrra, og gullið
streymdi út vir landinu, neyddust
þeir til þess að taka nýtt lán í
Bandaríkjunum, að upphæð 80 mil-
jónir punda. Um lánið var samið
við ameríska bankamenn. „Þeir
gáfu kost á því en með þeim skil-
yrðum, að enginn tekjuhalli yrði á
fjárlögum Breta og að lækkaður
væri styrkurinn til atvinnulausra
Hjer settu þá nokkrir valdalausir
fjármálamenn stærsta sjálfstæða
ríki Norðurálfunar tvo kosti, og
það þó stjórnin í Bandaríkjunum
sjálfum hefði miklu meiri tekju-
halla á fjárlögunum en nokkru
sinni England. Þeir miðuðu sjálf-
sagt við það, að Englendingar hafa
gert það áður að skilyrði fyrir
lánum, að enginn tekjuhalli sje á
fjárlögum þess lands, sem lánið
tók. —
Jafnaðarmannastjórnin enska
gekk að því að gera fjárlögin
tekjuhallalaus, en treystist ekki til
þess að færa atvinnuleysisstyrkinn
niður. Hún sagði því af sjer---“
Vjer sjáum hjer átakanlegt dæmi
þess, hversu skuldug lönd og fje-
lítil verða háð lánardrottnum sín-
um. —
Ur því það gengur þannig fyrir
Bretum, livað skyldi þá vera um
Islendinga ?
(H. G. Wells: The work Wealth
and happiness of mankind).
G. H.
Ern prófessor. Hinn danski pró-
fessor, Steenstrup sagnfræðingur
er 87 ára gamall, fer í sjó á hverj-
um degi, og hefir alt fram til
þessa ferðast um á reiðhjóli, hvert
sem hann hefir farið. Jafnvel þeg-
ar hann hefir farið í konungs-
veislu, hefir hann rent sjer þangað
á reiðhjóli sínu.
Til Strandarkirkju frá Jónu 5
kr., N. N. 5 kr., G. B. 2 kr., Vest-
firskri konu 10 kr„ að norðan 20
krónur.