Morgunblaðið - 02.07.1932, Blaðsíða 2

2
MORGUNBIAÐIÐ
f
Björa ðlafur Glslason
frá Viðey
andaðist á Landakotsspítala kl. 7
í gærkvöldi, eftir stntta legu. —
Þessa mikilhæfa manns og ágæta
drengs verður nánar getið hjer í
blaðinu síðar.
niþýðubókasafn
Reykjauíkur.
Furðu hljótt hefir verið um
safn þetta alla stund, að kálla
má, síðan er það var stofnað, og
hefir þess nær aldrei verið getið
í blöðunum; er slíkt þó næsta
ómaklegt, því að ekki er það neitt
smáræðisstarf, sem þar er int af
hendi.
Sáfnið hefir verið í fremur ó-
hentugum húsakynnum frá upp-
hafi, þótt reyndar batnaði mikið
um, er það var flutt í húsið við
Ingólfsstræti. Samt skortir enn
talsvert á, að vel sje, og hlýtur
auðvitað svo að verða, uns yfir
það verður reist hús með rjettu
sniði og fyrirkomulagi. Til þeftsa
eru nú víst ekki miklar líkur,
eins og ástatt er um þessar mund-
ir. En þegar batnar í ári, og um
fjárhaginn rýmkast, efast jeg ekki
um, að úr muni rætast um hús-
gerðina.
Þegar Aiþýðubókasafnið var
stofnað; og tekið var að lána
bækur úr því, var bókakostur
mjög af skornum skamti, tæp 1000
bindi, því nær alt íslenskar bækur.
En síðan hefir bókaforðinn aukist
jafnt og þjett, svo að nú á að
vera í safninu á fimtánda þúsund
bindi, eftir aðfangabók. Þetta er
ekki ^máræðLs vöxtur á svona fá-
um árum; en vitanlega hefði öllu
miðað hægar áfram, ef bæjar-
stjórnin hefði ekki jafnan sýnt
lofsvert örlæti í fjárframlögum til
safnsins, enda hefir henni verið
Ijóst frá upphafi, hvílíkt nyt-
semdarfyrirtæki þetta er.
Bækur safnsins skiftast í tvo
því nær jafna aðalflokka; eru í
öðrum skáldrit alls konar en í hin-
um fræðibækur margvíslegar, svo
sem sagnarit, rit um náttúrufræði,
fjelagsfræði, gagnfræði, og margt
og margt fleira. Þá er þar og
mjög margt tímarita.
Nú þótt margt sje gefið út bóka
á landi hjer, að tiltölu við mann-
fjölda, verður því varla neitað,
að íslenskar bókmentir eru frem-
ur fáskrúðugar, og er það raunar
eðlilegt; verður því um margan
fróðleik að leita til erlendra bóka.
Fyrir því hefir verið keypt all-
mikið af erlendum bókum, svo að
nema mun fullum helmingi alls
bókaforðans. Hitt er satt, að ís-
lensku bækurnar eru miklu mest
lesnar, enda ekki tiltökumál, því
að margir eru þeir, sem ekkert
erlent mál skilja á bók. En af
erlendu bókunum eru hinar dönsku
og norsku mest lesnar, því næst
enskar og þá þýskar, en sæuskar
minna. Fátt eitt á safnið af bók-
úm á öðrum erlendum tungum, en
þeim, sem nú voru nefndar, nema
á Esperanto, og hefir Esperanto-
fjelagið í Reykjavík gefið þær
allar.
Handa safninu eru keypt'ar vel-
f'lestar bækur íslenskar, sem út
koma, og ætla má, að lesnar verði;
eru þær, sumar góðar en aorar
miður, eins og gengur, en allar
eru þær lesnar jöfnum höndum,
einkum skáldritin, og margir eru
þeir, sem lesa alt, sem íslenskt er,
hverju nafni sem nefnist ,og þeir
fá höndum á komið.
Af erlendum bókum hefir verið
reynt að kaupa þær einar, sem
góðar eru kallaðar eða að minsta
kosti sæmilegar. Vitanlega er í
safninu eitthvað af ljettmeti og
ljelegum bókum, en á þeim stendur
oftast svo, að þær hafa slæðst með
í söfnum einstakra manna, er
keypt hafa verið, enda hefir slíkt
ekki verið látið standa fyrir kaup-
um, ef kjör voru að öðru leyti
góð og hagfeld. Hitt e"r og, að
ýmsir hafa gefið safninu ljelegar
bækur, sem þeir liirtu ekki um að
eiga sjálfir. En hinir eru þó miklu
fleiri, sem gefið hafa safninu góð-
ar bækur, eins og t. d. Hjörtur
Þórðarson, rafmagnsfræðingur í
(’hieago, er sendi því 150 bindi úr-
valsbóka. Þá hefir og dr. Helgi
Pjeturss oft gefið safninu bækur,
og nú síðast 15 bindi eftir skáldið
og spekinginn H. G. Wells. Enn
mætti nefna fleiri, en jeg læt
þetta nægja.
Því var stundum fleygt um það
leyti, sem verið var að koma safn-
inu á laggirnar, að það mundi
verða lítið notað. En ekki hefir,
þessi spá rætst. Útlán voru all-
mikil þegar fyrsta árið og hafa
aukist árlega. Árið 1927 voru lán-
uð um 30 þxisund bindi, en 1931
rúm 70 þúsund, eða sem svarar
nær 2% bindi á nef hvert í
Reykjavík. Til samanburðar má
geta þess, að árið 1928 var lánað
úr Alþýðubókasafninu mikla í New
York sem svaraði 2 bindum á
hvern bæjarbúa. En þótt lán hafi
vafalaust aukist þar síðan, þá er
þess að gæta, að það safn er miklu
eldra og öflugra en safnið hjer,
og megum við því vel við una
þann árangur, sem starfið hefir
borið hjá okkur hingað til.
Allmikið er og lánað af bókum
út í skip (togarana); eru þær bæk-
ur mikið lesnar, að sögn, og þykir
sjómönnum gott að hafa þær til
þess að stytta sjer stundir, er á
milli verður starfa á skipsf jöl; hafa
sumir þeirra, og þar á meðal Guð-
mundur Jónsson, skipstjóri á
Skallagrími, gert sjer ferð til bóka
varðar til þess að þakka honum
þessa hugulsemi við sjómennina.
Þá hafa og verið lánaðar bækur í
hegningarhiisið, og verið mikið
lesnar; voru um 600 bindi ljeð
þangað síðastl. ár. En frumkvæði
að þessari nýbreytni áttu fræðslu-
málastjóri, fangavörður og lög-
reglost jóri.
Á lestrarsal safnsins er mikið af
fræðibókum, flestum á erlendum
tnngum, eru þessar bækur fæstar
lánaðar út úr húsinu, og verða því
þeir, sem þær vilja lesa, að gera
það í salnum. Margir hafa því jafn
un sótt þangað, og fer þeim fjölg-
andi með ári hverju. Árið 1931
voru gestir á lestrarsal safnsins á
átjánda þúsund,. eða meira en
helmingi fleiri en 1927. Má þetta
heita mikil aðsókn, því að salur-
inn er fremur lítill, þótt miklu
verri væri hann., meðan safnið var
við Skólavörðustíg.
í safni þessu er og lestrarsalur
handa börnum, lítill að vísu og að
sumu leyti óhentugur, en mjög
mikið hefir hann verið notaður,
og hefir stundum verið þar fleira
af börrmm, en húsrúm leyfði með
góðu móti, en starfsfólkinu hefir
verið óljúft að vísa börnunum frá.
Síðastliðinn vetur var lestrarstofa
handa börnum einnig höfð í nýja
barnaskólanum; var hún útbú frá
safninu, því að bækurnar voru frá
því. Fjöldi barna sótti þessa lestr-
arstofu, en þó var jafnan fullur
salurinn á safninu. Virðist því
Ij st, að fjölga verði til muna, og
það bráðlega, lestrarstofum handa
börnum, ef alt ungviði bæjarins á
að komast að.
Af þessum fáu orðum má sjá,
að safnið hefir dafnað vel síðan
það varð ti'l, þótt enn skorti mikið
á ,að það standi jafnfætis erlend-
um söfnum sáms konar, um bóka-
kost og allan útbúnað, svo að ekki
sje minst á hiísrúmið; er það mest
komið undir örlæti fjárveitingar-
valdsins, hversu langt verður þess
að bíða, að Alþýðubókasafn Reykja
víkur fullnægi þeim kröfum, sem
gerðar eru til safna af þessu tagi.
En þegar talað er um Alþýðu-
bókasafn Reykjavíkur, vöxt þess
og viðgang, má ekki gleyma fólk-
inu sem við safnið hefir unnið.
Bókavörðurinn, Sigurgeir Friðriks-
son, er prýðiíega að sjer í öllu, er
að bókavörslu lýtur, eljumaður
mikill og áhugasamur um starf
sítt. Hann er og mesta prúðmenni
í framkomu. Sama máli gegnir og
um konur þær er við safnið vinna
nú og hafa áður unnið, og hefir
kurteisi þeirra og lipur framkoma
öldungis vafalaust átt drjúgan
þátt í því að laða íólk að safninu.
22. júní 1932.
B. Ó.
Sjötugs afmœli.
Frú Lydia Liiðvígsdóttir í Arn-
arbæli verður sjötug í dag.
Jeg geri ráð fyrir að henni, jafn
hispurslausri manneskju, sem
aldrei hefir kunnað að trana sjer
Lydia Lúðvígsdóttir.
fram, sje lítil þægð í að sjá mynd
af sjer í dagblaði og afmælið gert
þar að umtalsefni, — en það fær
hún ekki umflúið, því ekki má
minna vera en að einhvfer okkar
gömlu kunningjanna noti mi tæki-
færið til þess að láta „maddöm-
una“ vita, hve vænt okkur þykir
um hana og hversu mikils við met-
um hana og alla hennar mörgu
góðu kosti.
„Maddaman í Arnarbæli“ er
frú Lydia iðulega nefnd, bæði af
ættingjum og vinum. Sá titill á
án efa rót sína að rekja til 15 ára
veru hennar í Oræfum, en þangað
fluttist hún 1888 með manni sín-
nm, síra ólafi Magnússyni, er þá
nýskeð hafði fengið veitingu fyrir
Sandfelli í Oræfum. Bjuggu þau
hjón á Sandfelli til 1903, eða þar
til síra Ólafur varð prestur Öives-
inga, og hafa síðan dvalið í Arn-
arbæli, svo sem kunnugt er.
Frú Lydia er Reykvíkingur að
•s^tt og uppruna, fædd hjer í bæ
2. júlí 1862 og dvaldi hjer öll sín
æskuár. Foreldrar hennar voru
hin góðkunnu hjón Lúðvíg Knud-
sen kaupm. og síðari kona hans
Katrín Einarsdóttir. Er frá þeim
Knudsens-systkinum margt manna
komið, svo sem eldri Reykvíking-
ar kannast við, og er frú Lydia
því frændmörg hjer um slóðir.
Eftirtektarvert er, hve margar
Reykjavíkurstúlkur af eldri núlif-
andi kynslóð, sem gáfust embætt-
ismönnum víðsvegar um land alt,
urðu á sínum tíma miklar fyrir-
myndar sveitakonur, þótt vitanlega
væru þær alveg óvanar sveitabú-
skap. En hrædd er jeg um, að
nútíðarstúlkum gengi illa að sætta
sig við þau kjör, sem þeim hinum
eldri voru boðin, og erfitt verði
þeim að feta í fótspor þeirra .
Þessar eldri fyrirmyndarkonur
má telja upp í stór hópum, og er
frú Lydia vissulega ein af þeim.
Hún á sjer fáa líka um hirðusemi,
rc glusemi, þrifnað og sparsemi.
Svo hirðusöm hefir hún verið um
dagana, að hún hefir jafnan get-
að, kinnroðalaust, sýnt hvem krók
og kima á heimili sínu og ofan í
hverja hirslu, — og þegar hægt er
að segja þetta um eina hvismóður,
þá er mikið gott um hana sagt.
Og svo er hún svo blessunarlega
laus við alt tildur og prjál, svo
eðlileg og látlaus, að vart verður
lengra jafnað; gæðakona er hún
hin mesta og trygg og vinföst með
afbrigðum; auk þess hin skemtileg-
asta héim að sækja, því fáir kunna
þá list betur en hún, að skrafa
um alla heima og geima; það er
hægt að sitja á tali við frú Lydiu
tímum — og jafnvel dögum sam-
an, — sjer hinnar mestu ánægju,
enda er hún margfróð og kann frá
niörgu skemtilegu að segja, bæði
úr Öræfum, en þó sjerstaklega frá
Reykjavíkurlífinu kringum 1880.
Ekki er ætlun mín að draga
neitt af mínum góða vini hús-
bónclanum í Arnarbæli, þótt jeg
láti mjer þau orð um munn fara,
að vissulega á „maddaman“ sinn
mikla og góða þátt í því, hve gott
og skemtilegt er að koma að Arn-
arbæli og hve öllum líður þar vel
undir eins og þeir eru komnir þar
irn undir þakið, — enda veit jeg
að hann finnur og skilur það
manna best.
Og nú er ekki annað eftir, mad-
dama góð, en að taka sjer Bessa-
leyfi fyrir hönd allra vinanna og
óska þjer innilega til hamingju
œeð sjötugsafmæli og ókomnu ár-
in, sem vonandi verða bæði mörg
og góð. Og um leið þökkum við
'þjer fyrir allar ánægjustundirnar,
gestrisnina og óbrigðula trygð og
vináttu.
Guð blessi þig, æfinlega!
G. N.
Skuldaskifti Breta og íra.
Dublin, 30. júní.
United Press. FB.
Samkvæmt áreiðanlegum heim-
ildum ætlar fríríkisstjórnin ekki
að greiða Bretum hálfa aðra miljón
sterlingspunda af ársgreiðslum
þeim, sem hafa verið deiluefni
milli Bretastjórnar og fríríkÍ3-
stjórnarinnar síðan De Valera-
stjómin tók við völdum. Thomas
nýlendumálaráðherra hefir til-
kynt í neðrimálstofunni að frum-
varp, er snerti þetta mál, verði
lagt fyrir þingið, á mánudag.
^s
Reyktur lax
ódýrari en nokkru sin»i
áður. —
Rauðmagi, reyktur.
Hangikjöt, læii.
Riklingur.
Svartfuglaegg.
Rullupylsur, reyktar.
Kjötmeti
Piskmeti [ í dósum.
Grænmeti )
(UUslGUdí
Hðtel Borg.
Með eftirmiðdagskaffinu í
dag heitar pönnukökur með
þeyttum rjóma.
Kappreiðar.
Nokkrar bendingar til
Skeiðvallamefndar.
Ekki er alt af logn, þégar kapp-
reiðar eru háðar. En eins og allir
vita, er mikill munur, á því, hvort
hleypt er undan vindi eða mót
vindi. Metin mega því ekki mið-
ast við tímann eingöngu, heldur
hvað vindur flýtir eða tefur fyrir
hestunum.
— Hestamannafjelagið „Fákur“
ætti að taka upp þá reglu, við
hverjar kappreiðar, að hafa þar
vindhraðamæli, og mætti smám
saman komast að því á þann hátt,
hvað vindur háir hestum mikið,
þegar hann er á móti, en ljettir
undir með þeim, þegar hann er á
eftir. Er þetta bæði fróðleiksríkt
og ætti að taka tillit til þess við
verðlaunaveitingar.
Oftast er mikill ágreiningur um
það meðal áhorfenda hver hestur
scgrar þegar þeir koma inn í
bendu. En enginn getur betur um
það sagt, en þeir, sem eru á dóm-
arapafli. Þó er oft ilt að átta sig
á því, þegar margir samlitir hest-
ar ryðjast yfir mark í einni bendu.
Eru merkin á knöpunum ekki nógu
glögg, þar sem þau eru á brjóst-
inu, en þeir beygja sig fram á
hnakknefið. Betra væri að hafa
númerið á hægra upphandlegg. En
best væri, og í rauninni sjálfsagt
að knaparnir væri í mislitum bún-
ingnm, sinn með hverjum lit, eins
og annars staðar tíðkast. Það er
ekki vansalaust, að sjá knapa eins
til fara og þeir voru á seinustu
kappreiðum (á hvítasunnu), og
hreint og beint hneyksli. En út í
það skal ekki lengra farið að
sinni. Þessu er beint til fjelags-
stjómarinnar, og hún má reiða sig
á það, að áhorfendur þola þetta
ekki til lengdar.