Morgunblaðið - 27.07.1932, Blaðsíða 3

MORGUN.BI AÐIÐ
œ*sm
• •
• Ctret.: H'.f. Árvakur, KeykjATlk. •
• Kltatjörar: Jön KJartasniðn.
Valtýr StefAn«»on. J
2 KIt»tJ6rn eg afgrelBala: •
2 Auaturatrœtl 8. — Stol 800. *
• AuKlýsingaatJörl: H. Hafberr. •
• Aurlýalnffaakrlfatofa: •
• Auaturatrætl 17. — Stol 780. •
t Hetoaalnar: •
• Jön KJartanaaon nr. 741. •
• Valtjr Stefánaaos nr. 1*18. •
• B. Hafberg- nr. 770. J
• AakrlftaKjald: •
• Innanlanda kr. 1.00 á mánuBl. •
• •
• Utanlanda kr. 1.00 á aaánuOL •
• t lauaaaölu 10 aura alntaklO. J
• 10 aura meO Ueabök. •
• •
t90iOtt9C9tt99tC99l99l99A%
Samningarnir
uið Horðmenn,
... \
1 gærmorgun hafði Morgunblað-
íð tal af (Sendimönnum norsku
.stjórnarinnar, þeim Andersen Ryst
og Sig. Johannesen.
Það var Andersen Ryst, sem
hafði orð fyrir þeim.
Hann sagði meðal annars:
— Yið erum hingað komnir til
þess að undirbúa verslunarsamn-
ínga milli þjöðanna, Norðmanna
og íslendinga. En um endanlegar
ákvarðanir, eða samningagerð get-
ur ekki orðið að ræða, fyr en við
höfum lagt tillögur okkar fyrir
stjórn vora.
Aðalatvinnuvegir okkar, eru
hinir sömu og ykkar, þó skilyrði
sjeu nokkuð önnur hjer en þar.
En einmitt vegna þess, að báðar
þjóðirnar að mestu leyti reka sams
konar atvinnu, þá er þeim það
nauðsynlegt, að sem best sam-
komulag haldist meðal þjóðanna,
og samvinna takist í þeim efnum,
þar sem um gagnkvæman stuðning
getur verið að ræða.
Okkur Norðmönnum liggur það
mjög á hjarta, og hið sama virðist
okkur vera uppi á teningnum hjer,
að hið fylsta og besta samkomu-
lag náist milli þjóðanna í öllum
þeim efnum, sem hjer koma til
greina. En samningarnir verða
fjölþættir, þar sém um allsherjar
verslunarsamning er að ræða.
Er þeir voru að því spurðir, hve
lengi þeir yrðu hjer, sögðu þeir
það ekki ákveðið enn — þeir
vildu helst vera hjer sem lengst,
til þess að njóta hjer góðviðris
og náttúrufegurðar, og kynnast
því nýja og sjerkennilega, sem
hjer er að sjá.
Það er vitaskuld einhuga ósk
allra íslendinga, að vel megi takast
með samninga þessa, og að gott
samkomulag náist, og haldist með-
ai þjóðanna, enda 'er ástæða til
að vænta þess að svo geti orðið,
þar eð þjóðirnar njóta gagn-
kvæmra hagsmuna af viðskiftun-
um. —
Grænlandsdeilan nýja.
Oslo, 26. júlí. NRP. — FB.
Á aukaráðuneytisfundi hefir far-
ið fram útnefning á norskum dóm-
ara og málflytjendum í deilunni
um Suðaustur-Grænland við al-
þjóðadómstólinn í Haag. Dómari
var skipaður Vogt ráðherra, Bull
sendisveitarráð fulltrúi ríkisstjóm-
arinnar, málflytjendur Sunde og
Per Rygh og Frakkinn Gidel pró-
fessor.
KjSrdæmamállð.
Þjóðin verður vandlega að kynna ajer
þetta mál,
í.
Það er nii orðið ljóst öllum
hugsandi mönnum, að úaiausn
kjördæmamáisins er óumflýjanlég,
og að grundvöllurinn að þeirri
lausn verður lagður á næsta þingi.
Þess vegna er það fyllilega tíma-
bært, að þjóðin fari að gera sjer
Ijóst, hvaða lausn á málinu hún
helst kýs. Mjög er óheppilegt,
að alt sje látið reka á reiðanum
þar til í eindaga er komið, enda
getur þá auðv'eldlega svo farið,
að flaustursverk verði á afgreiðslu
■málsins.
Framkomnar tillögur.
Af þrem stjórnmálaflokkum,
sem fulltriia eiga á Alþintgj hafa
tveir flokkarnir lagt fram ákveðn-
ar tillögur í kjördæmamálinu. —
Þessir flokkar eru Sjálfstæðis-
fiokkurinn og Alþýðuflokkurinn.
Þær tillögur, sem fram komu á
síðasta þingi *frá Framsóknar-
mönnum geta ekki tekist alvar-
lega, þar sem þær eru ótvírætt
spor aftur á bak og auka á rang-
lætið frá því sem nú er, enda
má fullyrða, að Framsóknarflokk-
urinn stóð ekki óskiftur að þeim
tillögum.
Fulltrúar SjálfsR. .’jlokksins í
kjördæmanefndinni li>öu 1:1. að
kosningafyrirkomulagið yrði: Hlut
fallskdsningar í sambandi við ein-
menningskjördæmi með uppbótar-
sætum. Skyldi kjósa 30 þingmenn
í 26 einmenningskjördæmum utan
Reykjavíkur og 4 í Rvík. At-
kvæðagreið.slan í kjördæmunum
skyldi því næst notuð sem undir-
staða undir útreikninga um það,
hve marga þingmenn hverjum
flokki bæri; við þann útreikning
var a-lt landið skoðað sem eitt
kjördæmi. Loks var landinu skift,
í 6 hlutfallskjördæmi til úthlutun-
ar á uppbótarsætum.
Þessar tillögur hafa margt til
síns ágætis. Þær tryggja þing-
flokkunum þingsæti í samræmi við
ltjósendafjölda. Þær tryggja einn-
ig núverandi kjördæmum rjett til
þess, að halda áfram að hafa sjer-
staka kjördæmakosna þingmenn.
Mótbáran gegn þessum tillögum
hefir aðallega verið sú, að tví-
inenningskjördæmin missi annað
þingsætið. En þessi mótbára hefir
ekki fyllilega við rök að styðjast,
þar sem flest tvímenningskjördæm
ir. fengu sinn þingmann aftur,
sem uppbótarþingmann. En þó er
skiljanlegt, að tvímenningskjör-
dæmin vilji halda þeim rjetti, sem
þau nú hafa, til þess að velja sjálf
tvo þingmenn.
Alþýðuflokkurinn hefir lagt
fram tvær tillögur í kjördæma-
málinu. Önnur (aðaltillagan) er
sú, að landið alt verði eitt kjör-
dæmi, með hlutfallskosningum.
Hin (varatillaga) fer fram á, að
hafa 6 stór kjördæmi, með hlut-
fallskosningum í hverju kjördæmi.
Báðar þessar tillögur tryggja
flokkunum þingmannatölu í sam-
ræmi við kjósendafjölda. En gall-
ar þessara tillagna, einkum aðal-
tillögunnar, eru þeir, að ekki er
trygt, að jafnan sitji menn á þingi,
sem hafa náin kynni í hinum
dreifðu hjeruðum landsins. Slík
staðarþekking er nauðsynleg.
því að lausnín nálgast.
II.
Aðrar leiðir.
Heyrst hefir, að sumir álirifa-
menn í stjórnmálum vilji leysa
kjördæmamálið þannig, að láta
öll núverandi kjördæmi haldast, en
taka upp hlutfallskosningar í tví-
menningskjördæmum og nota upp-
bótarsæti til að jafna milli flokk-
anna.
Þessa leið mætti vitanlega fara
og væri hún mikil bót frá þeirri
afkáralegu kosningatilhögun, sem
nú er viðliöfð í tvímenningskjör-
dæmum. En því verður hins vegar
ekki neitað, að hlutfallskosningar
í tvímenningskjördæmum myndi
ekki hafa Örfandi áhrif á kjós-
endur. f mörgum tilfellum yrðu
úrslitin fyrir fram gefin. Eina
örfun kjósendanna væri þá fólgin
í því, að þeir hefðu jafnan flokk-
inn í huga, því að öll atkvæðin
eru talin með, þegar reikna á
uppbótarsætin.
En verði þessi leið farin, er at-
hugandi, hvort ekki væri rjettara
að stíga sporið dálítið lengra
þannig, að lögsagnarumdæmin
yrðu öll sj'erstök kjördæmi og hlut-
fallskosningar alls staðar þar, sem
kjósa á fleiri en einn þingmann.
Mætti að skaðlausu gera meiri
jöfnuð, en nú er á milli lögsagnar-
umdæmanna, að því er snertir tölu
þingmanna. Þetta hvort tveggja,
að hafa lögsagnarumdæmin sjer-
stök kjördæmi og gera jöfnuð inn-
byrðis milli þeirra, yrði til þess,
að færri uppbótarsæti þyrfti til
að ná flokkslegu rjettlæti.
Þá er enn hugsanleg sú leið, að
skifta tvímenningskjördæmunum,
hafa alls staðar einmonningskj ör-
dæmi, utan Reykjavíkur og nota
uppbótarsæti til jöfnunar milli
flokka. Þetta >er svipuð leið og full-
trúar Sjálfstæðisflokksins í kjör-
dæmanefndinni hafa farið, nema
hvað allir fengju að halda sínu. En
það hefði í för með sjer fjölgun
einmenningskjördæma, og afleið-
ingin yrði sú, að fleiri uppbótar-
sæti þyrfti til þess að ná flokks-
legu rjettlæti. Það mundi aftur
leiða af sjer einhverja fjölgun
þingmanna. Þó yrði sú fjölgun
ekki teljandi, ef ekki yrði fjölgað
þingmönnum í Reykjavík, en at-
kvæðin þar notuð til uppbótar
fyrir flokkana.
Annars er rjett að taka það fram
í eitt skifti fyrir öll, að hvað snert;
ir kostnaðinn við Alþingi, þá mun-
ar það ekki miklu hvort þing-
menn eru t. d. 42, 45 eða 50. Þing-
menn fá litla þóknun fyrir störf
sín og aðalkostnaðurinn við Al-
þingi er í alt öðru fólginn. Þann
kostnað er auðvelt að fá lækkaðan
með bættum vinnubrögðum á Al-
þingi. Það verður að setja takmörk
við þeirri gegndarlausu frumvarpa
mergð, sem nú rignir yfir Alþingi,
og sjerstaklega verður að finna
hagkvæmari leið við afgreiðslu
fjárlaga. Fengist 1 bót á þessu,
mundi sparast stórfje og það
margföld sú upphæð, sem leiddi
af smávægilegri fjölgun þing-
manna.
Samst'eypustjórnin hefir nú tek-
ið að sjer það vandaverk, að
leggja grundvöllinn að úrlausn
kjdrdæmamálsins. Grein þessi er
■ekki skrifuð með það fyrir aug-
um, að mæla sjerstaklega með'
neinni ákveðinni leið-, fteldur er
ætlunin sú, að benda á, að ýmsar
leiðir rnegi fara. En best færi á,
að málið yrði þannig leyst, að
samskonar kosningartilhögun yrði
í flestum eða öllum kjördæmum.
Hitt er óviðfeldið og skapar
glundroða. En verið getur, að það
sje erfiðleikum bundið, að fá mál-
ið leyst á þann hátt.
Flug. v. Gronau.
St. Johns (Newfoundl.) 26. júlí.
United Press. FB.
von Gronau lenti skamt frá
iCartwrigkt, Labrador, kl. 11.08
(Austur-Bandar. tími) Cartwright
er lítið fiskimannaþorp. — von
Gronau býst við að halda áfram
ferð sinni. í dag og kemst, ef alt
gengur að óskum, alla leið til
jVlontreal í kvöld.
Frá Brœnlanði.
„Polarbjörn“ kominn til
Myggbukta.
Oslo, 26. júlí. NRP. — FB.
Fregnritari Osloblaðsins Aften-
posten símar blaði sínu frá Mygg-
bukta: Flugvjelin, sem Polarbjörn
flutti hingað , er nú komin á land.
Flugvjelin var reynd tvisvar í gær.
Flugvöllurinn, sem notaður var
reyndist ágætlega.
Selveiðaskipið Furenak frá Ála-
sundi hefir sent skeyti frá sjer
þess efnis, að innan skamms megi
vænta heim allra skipa, sem verið
hafa að selveiðum í Grænlands-
höfum. Samkvæmt fregninni hafa
skipin aflað ágætlega. Yeðurskil-
yrði liafa verið hagstæð og ísrek
ekki valdið erfiðleikum.
Ensk-írska
tollstríðið
Tollastríð milli íra og Englend-
inga er skollið á einmitt um sama
leyti sem fulltrúar ríkjanna í
breska heimsveldinu koma saman
í Ottawa til þess að reyna að
greiða fyrir viðskiftum innan
enska ríkisins. Orsök tollastríðsins
er sú, að de Valera hefir gert al-
vöru úr því, að halda ekki áfram
afborgunum jarðakaupaskuldanna
við Englendinga. Fyrsta missiris-
gjaldið eftir að de Valera tók við
völdum, hálf önnur miljón punda,
átti að greiðast í síðasta lagi 30.
júní. En de Valera neitaði að
greiða þessa upphæð. Enska þingið
heimtaði því af stjórninni, að
leggja alt að 100% tolla á írskar
vörur, sem flytjast til Englands.
Tekjunum af þessum tollum verð-
ur varið til þess að bæta Englendr
ingum upp það tap, sem þeir ann-
ars hefðu orðið fyrir vegna
greiðsluneitunar írsku stjórnar-
innar.
Enska stjórnin hefir fyrst um
sínn notað þessa heimild til þess
að leggja 20% tolla á aðalútflutn-
ingsvörur íra, nefnilega lifandi
dýr, smjör, egg og kjöt. Þessir
tollar gengu í gildi 15. júlí. írar
hafa að undanförnu notið góðs af
þeim tollaívilnunum, sem Eng-
lendingar veittn þjóðunum í
breska ríkinu í vetur. Nú hafa
frar verið sviftir þessum fvitn-
unurn. í stað þess verða lagðir
hærri tollar á írskar vörur en á
vörur frá löndum utan breska
ríkisins.
Ensku tolla.rnir hafa vakið mik-
inn felmt í írlandi, því írar harfa
aðalmarkaðinn fyrir vörur sínar,
aðallega lándbúnaðarvörur, í Eng-
landi. Margir líta svo á, að ensfiu
tollarnir mnni blátt áfram setja
írska bændur á höfuðið. í Írlaiídi
eru skifter skoðanir um það, hvað
nú eigi að gera. Sumir vilja slaka
til við Englendinga. Aðrir, þar á
meðal de Valera vilja setja hart
á móti hörðu. De Valera lagði því
fyrir þingið frumvarp þess efnis
að stjórnin fái ótakmarkað vald
ti] þess að leggja hefndartolla á
enskar vörur.
Stjórnarandstæðingar hafa bar-
ist ákáft á móti þessu frumvarpi.
Blað þeirra „Irish Times“, segir
m. a. að de Valera verði að skifta
um skoðun í skuldamálinu, ef
hann vilji komast, hjá efnahags-
legu lirnni í írlandi. Og Hogan,
fyrverandi ráðherra sagði í þing-
ræðu m. a., að efhahagslegt stríð
við England muni leiða til nýrrar
borgarastyrjaldar í írlandi. En
þrátt fyrir viðvaranir stjórnarand-
stæðinga samþykti neðri málstofan
írska frumvarpið með 68 atkv.
á móti 57. í efri málstofunni er
de Valera í minni hluta. En efri
málstofan getur ekki felt frum-
varpið, aðeins borið fram breyt-
ingartillögur, sem neðri málstofan
þarf ekki að taka neitt tillit til.
Það má því búast við að frum-
varpið öðlist lagagildi innan
skamms og háir hefndartollar
verði því næst lagðir á enskar
vörur í írlandi.
Enginn vafi >er á því, að toll-
stríðið mun valda langt um meira
tjóni í Irlandi en á Englandi. í
fyrra fluttu írar út vörur til Eng-
lands fyrir 31 miljón punda. Var
það 86% af vöruútflutningi íra.
Englendingar seldu írum vörur
fyrir hjer um bil sömu upphæð,
30 milj. punda, en það var aðeins
7.8% af vöruútflutningi Englend-
inga.
Khöfn í júlí 1932.
P.
Kirkjufunöur.
Tillaga.
Kosningin í kirkjuráð er um
garð gengin og tel jeg val hjer-
aðsfunda hafa tekist- vel. En þetta
nær skamt, því að kirkjuráðið er
of fátæklega í stakkinn búið ,eins
og áður hefir verið minst á opin-
berlega.
Sú hreyfing, sem nú er að
nokkru vakin um kirkjumálin, og
til verndar kristnilífi landsmanna,
má ekki kulna út, heldur á hún
að þróast, þar t-il hún nær öfl-
ugu gengi. Er því áríðandi, að
hugsandi menn falli eigi í mókið
aftur, heldúr hefjist nú handa í
fullri alvöru og með ótvíræðum
áhuga, svo að úr skeri á næstu
árum. Hið mesta. liggur við.
Tel jeg einsætt,, hvað nú beri
að gera til þessa. Stofna ber til
alsherjar kirkjufundar í landinu.
fyrir hina íslensku kirkju — frí
kirkju jafnt og þjóðkirkju, — þar
sem tekin verði til umræðu og
i