Morgunblaðið - 05.01.1933, Blaðsíða 2

2
MORGUNBLAÐIÐ
Fiskeinkasalan.
Saltfiskurinn (blautsaltaður)
hefði ekki átt að vera með.
Jeg sje ekki, að það sje nein
landráð, þó að gefnar sjeu og
gerðar nokkrar athugasemdir við
framkvæmd laganna um fiskeinka-
sölu.
En jeg þykist þess fullviss, að
þegar til framkvæmda kemur,
þá bölvi margur yfir því, að salt-
fiskurinn (blautsaltaði) skyldi
vera tekinn með í einkasöluna.
Jeg ímynda mjer, að það hefði
rnargur látíð sjer lynda að einka-
salan hefði eingöngu tekið yfir
þurfiskinn.
í vor, þegar fisksölusambandið
var stofnað, gekk allur fjöldinn
i það. Og jeg er þess fullviss, að
sambandið gerði landsmönnum
gagn í sumar. Það hækkaði fisk-
verðið sti’ax, og virðist sala og
afskipun fiskjarins hafa fai'ið vel
úr hendi það sem af er.
Að vísu má geta þess. að á þeim
tíma í vor, þegar samlagið var
stofnað, voru fiskbirgðir 80—100
þús. skippund minni en árið áður
og reiknuðu menn ekki með sama
oymdai'fiskverði í ár og árið áður.
Það er nú ljóst, að þau fá,u
prósent af fiski, sem voi'u fyrir
ulan fisksambandið í sumar, gerðu
frekar gagn en ógagn og lyftu
verðinu upp, því að ef lausi fisk-
Tirinn er hæfilega mikill og í hönd-
Tim manna, sem kunna að selja
fisk, er það frekar til bóta en
liitt, og gildir þetta um hvaða
vöru sem er.
*
Nú kunna menn að spyrja: —
Var ekki eins hægt að hafa sama
fvrh'komulagið áfram, án lög-
þvingaðrar einkasölu? En jeg sje
á brjefi sambandsins til ríkis-
stjórnarinnar, að það sje nvi þegar
farið að bjóða næsta árs fram-
leiðslu fyrir óeðlilega lágt verð, og
má þetta vel rjett vera. En liitt
veit jeg, að farið hefir meira í
taugarnar á sambandinu, að það
hefir fundið lyktina af því, að of
nxargir vildu smjxíga út úr því
frjálsa sambandinu og að því hafi
þetta verið eina leiðin, að fá sam-
bandinu í hendur lögþvingaða
oinkasölu. Vil jeg gefa ríkisstjórn-
ínni rjett í þessu, að því leyti sem
tekur til þurfiskjarins, en ekki
hvað saltfiskinn snertir.
Jeg skal geta þess, að jeg er
enginn spekingur í fisksölu, og jeg
veit, að það eru ekki nema sárfáir
rnenn (5—7) hjer á landi. sem
kunna að selja þxxrfisk. En það
«r önnur hlið á þessu máli, sem
jeg er kunnugur, og það eru erfið-
leikar hinnar smærri útgerðar og
•salan á blautfiski. Eins og rjett
gat verið að hafa einkasölu á þur-
fiski, var eins v’arhugavert að
hafa hana á blautfiski, því að hún
limlestir og drepxxr mikið af
smærri útgerð og að endingu
eíhkasöluna sjálfa. Það var ástæðix
laust að hafa blautsaltaða fiskinn
þar með og gerir ekkert nema
stórtjón, því að það á ekki að
þrengja of mikið að frjálsum við-
skiftxim, ekki meira en nauðsyn
Erefxxx-. Annað er ]xað, að einka-
salan selur aldrei líkt eins mikið
af saltfiski og frjáls verslun gerir,
og spillir hún þannig fyrir sjer
þurfiskverðinu, fvr eða síðar á
árinu, ]>vx að það var hættulaust
að hafa saltfiskinn lausan, því að
menn eiga að geta kipt að sjer
hendinni með sölu á saltfiskinum,
þegar þeir álíta sjálfir, að verðið
sje farið að verða óeðlilega lágt,
og tekið hina leiðina að þixrka
fiskinn og taka lán út á hann.
Þaxx lá.n verða líka að ganga fljótt
fyrir sig, því að ]>að má ekki ske,
að menn komi með víxil að vor-
inu, en fái ekki svar fyr en xxm
veturnætur.
Jeg vil skora tx ríkisstjórnina
að leysa xxpp einkasöluna með salt-
fiskinn og láta þxxrfiskinn vera
þar einan. Það er hörmulegt til
þess að vita, hvað saltfiskeinka-
salan þrengir að fátækum xitvegs-
mönnum og kemur til með að tæra
þá upp, marga hverja, smátt og
smátt, þv’í að útgerðin er svo illa
stæð, að hún þolir ekki höft sem
þessi. *
Við þekkjum þetta vel, sem vor-
xxm viðskiftamenn síldareinkasöl-
unnar sálugu og sáum, hveynig
alt gekk þar til, ]>vú að sannleik-
urinn var sá, að skuldaslóðin ligg-
ur eftir raaxin alls staðar enn]>á,
og eins er með mikið af þorskút-
gerðinni frá 1930 og 1931. Hvaða
meining er þá að koma nú og ætla
að befta þau frjálsu viðskifti, sem
ekki þurfa að vera bundin? Hvrað
eiga t. d. línubátar að grera í vet,-
ur, sem ætluðu að selja sinn fisk
í frjálsum viðskiftum, saltaðan
upp úr skipi og hafa engar áhyggj
ur nje kostnað af honurn á landi?
Eiga þeir nxx að brjótast um og
reyna að leggja sinn fisk á land
með öllum þeim kostnaði. sem því
fylgir, auk áhyggja og áhættu, og
bíða eftir því að einkasalan taki
af þeinx salt fiskinn? Jeg sje ekki,
að einkasalan geti trvgt mönnum
neitt með sölu og afhendingu á
saltfiskinum. nema þá að ein-
hverju lithi leyti, og svo tekur
það svo langan tíma, að nxenn geta
ekki beðið vegna fjárvöntxxnar.
Mjer er það ljóst, að einkasal-
an útvegar kannsko betra crg jafn-
ara verð og stöðugra til að byrja
með, en húri sehif aldrei nema
smámuni af saltfiski á móts v’ið
það, sem vera mxxndi í frjálsri
verslun.
Má jeg þá spyrja: Verður ekki
hjer sama xxtkoman og varð á
síldareinkasölunni, að við eigum
okkar fisk óseldan og viðkomandi
þjóðir kaupi fiskinn af öðrum?
Jeg spyr svona af því, að það er
vitað, að ef síldareinkasalan hefði
starfað nxx í snmar. mundi húix
ekki liafa selt síldina, frekar en
árið 1931, en í stað þess seldist öll
síld í ár í frjálsri samkeppni, að-
allega vregna þess, að nú fengxx
menn að snúa snældnnni eins og
þeim best þótti, og sama vil jeg
að menn fái að gera með salt,-
fiskixxn.
Fái ekki saltfiskurixm að vera
a frjálsum markaði, dregxxr hann
úr og minkar uppunna fiskmark-
aði Islendinga, en það má ekki ske.
Óskar Halldórsson.
Stutt athugasemd.
Morgunblaðið hefir boðið nxjer
að gera átliugasemdir við fraxnan-
ritaða gj'ein,- Þykir nxjer ekki
þó taka þetta fram:
Greinarhöfundur viðurkennir, að
Fisksölusambandið hafi reynst til
mikillar blessunnar, og er það
alveg rjett álitið hjá hoixum. En
af því leiðir þá líka, að það er
ekki aðeins rjettmætt, heldur og
skylt, að gera nauðsynlegar og vdð
eigandi ráðstafanir því til verndar
gegn aðsteðjandi hættum. Það
verðxxr þá og eigi annað sjeð, en
að greinarhöf. sje að þessu leyti
sammála því áliti ríkisstjórnarinn-
ar, sem lýsti sjer í bráðabirgða-
lögunum um hömlur á sölu og
útflutningi á nýjum fiski frá 5.
desenxber síðastl. Agreiningurinn
virðist því vera um það eitt, hvort
ixaxxðsynlegt Jiafi verið að ganga
svo langt sem gert er í nefndum
lögxxm, eða hvort óhætt hefði verið
og jafnframt hyggilegra að láta
lögin aðeins ná til þui'ra fiskj-
arins.
Um þetta má vitanlega deila,
eins og flest annað. En hitt getur
enginn ámælt ríkisstjórninni fyrir
þótt hán að öðru jöfnu, og ef
orlca skyldi tvínxælis, hvað rjettast
vTæri, tæki alveg sjerstakt tillit
til þeirra óska sem fram eru born-
ar af stjórn Fisksölusambandsins,
svo mikið traust sem franxleið-
endur hafa sýixt henni, með því,
af fi'jálsum vilja, að fá henni í
liendur sölu nær alls fiskjar í
landinu, en það er kxxnnugt, að
bráðabirgðalögin eru að efni til
samin nákvænxlega eftii’ brjefleg-
um einróma tilmælum Fisksölu-
sámbandsstjórnarinnar.
Auk þess skal það tekið fram,
að ríkisstjórnin vrar alveg sammála
stjórn Fisksölusambandsins í þessu
nxáli. Enginn, sem til þekkir getur
neitað því að verðlag á saltfiski
er grundvöllur undir þurfiskverð-
inu. Yerðfall á saltfiski orsakar
því verðfall á þurrum. fiski. Og
af því að ríkisstjói-nin gat og
getur tekið undir þaxx ox-ð grein-
arhöfundar, að Fisksölusambandið
„útvegar kannske betra og jafn-
ara verð og stöðugra“ fyrir nýju
framleiðsluna, en ella mundi feng-
ist liafa, þá taldi lxún rjett að
láta lögin einnig ná til saltfiskj-
arins.
Hitt er svo annað mál, að gæta
verður varúðar í framkvTæmd lag-
anna, svo að eigi skapist tregða
um sölxx og útflutning á nýja
fiskinum. En í þeim efnxun stend-
ur eng-inn betur að. vígi eri ein-
raitt trxxnaðarmenn framleiðenda,
stjórn Fisksölusambandsins.
Ólafur Thors.
Ensk nútíðarljóð.
Allmargir hjer munu kamxast
við enska blaðamanninn Geoffrey
Grigson, sem stundum hefir skrif-
að um ísleixsk efni og axxk þess
greitt götu ýmissa íslendinga í
Lundúnum. Hann hefir numið ís-
lensku, og vorið 1930 dvadli hann
um tima á Gi'und í Skorradal á-
samt konu sinni. Fanst þeim mik-
ið til koma um slíkt bóndaheimili.
Sjeð hefi jeg þess getið í enskum
blöðxxm, að mynd, er Kristján
Magnússon málaði af Mr. Grigson,
var sýnd í Lundúnum, en ekki er
mjer kxxnnugt um, hvort hún hefir
nokkui'n tíma hingað komið.
Mr. Grigson er mikijsmetinn
maður og ágætavel mentaðxxr. —
Hann hefir verið í ritstjórn blaðs-
ins „Yorkshire Post“, Lxxndxina-
ástæða til að fjölyrða, en vil
Raksápa
Handsápa
Blautsápa
Þvottaefm
Þvottasódi
Ræstiduft
Síml: Einn - tveir - þrfr - fjórlr.
fastelgaamat Revkjavikur
er nauðsynleg bók fyrir alla, sem þurfa að telja fram fast-
eignir sínar um áramótin. Fæst í Bókaverslun Sigfúsar
Eymunclssonar, Bókaverslun Guðm. Gamalíelssonar, á
Lækjartorgi, í Búnaðarfjelagshúsinu, og á götum bæj-
arins næstu claga.

deildinni, en það er hið stæi'sta
og mest metna af þeim íhalds-
blöðum enskum, sem gefin eru út
xxtan Lundúna (kenxur xxt í Leeds).
Ekki veit jeg anixað en liann starfi
áfram við það blað, en nú sje jeg
þess getið, að hanix verður rit-
stjóri nýs tímarits, er liefxxr göngu
sína nxeð íxýári og íxefnist „New
Yei'se“. Segir titillinn greinilega
til um innihald þess, og getið er
þess, að í fyrsta hefti verði hin
síðustu kvæði, er D. H. Lawrence
orkti. Það á að koma út sex sinn-
um á ári og verður ódýrt, líklega
undir 5 krónunx árgangurinn liing-
að kominn. Sem stendur kemur
ekkei't tímarit xxt, senx fjalli ein-
göngu um nútíðarskáldskap ensk-
an, og má ætla að ýmsir hjer vilji
gei'ast áskrifendxir að hinu nýja
riti. Bæði er það, að eins og er,
eigum við ákaflega erfitt með að
fylgjast með í ]-essari grein. og
svo hitt, að þar á góður vinur olck-
ar í lilut, sem ritstjórinn er. Það
er víst áreiðanlegt, að hver sxi
bókaverslun, senx annárs skiftir
við England (og lxjer í Reykjavík
eru fjórar eða fimm slíkar),
rxundi fxxslega taka á móti á-
skriftum að þessu nýja tímariti.
Sn. J.
Afengismólið
í Finnlanöi.
Þó skanxt sje liðið síðan bannið
var afnumið í Finnlandi (9. febr.
1932) og óvaidegt að draga miklar
ályktanir af nokkxxrra mánaða
reynslu, þá er það eftii’tektarvert
fyrir oss hvernig afnámið hefir
gefist það sem af er. Dr. nxed. Elís
Liivegren segir þannig frá:
Margir höfðu óttast að drykkju-
skaparalda gengi yfir landið er
bannið fjelli xir gildi. Reynslan
varð öll önnur. Yfirleitt bar ekk-
ert til tíðinda dagana eftir að
bannið fjell xxr gildi, enda voi’xx
bannlögin svo illa haldin að hjer
var um enga gagngerða breytingu
að ræða.
Á því er enginn vafi að nxikið
hefir dregið úr snxyglun áfengis.
Má ráða þet.ta af þvx t. d. að í
jxllí náði lögreglan í 7200 lítra
af smygluðu áfengi en á sama
tíma 1931 náði lixln í 48322 litra,
en síðan hefir á engan hátt verið
dregið xxr eftirlitinu.
En hefir þá drykkjuskapur
minkað við afnám bannsins? Um
það er erfitt að dæma eftir svo
stuttan tíma. I Helsin gfors var
tala ákærðra (átalade) manna fyr-
ir drykkjxxskap:
1931 1932
í apríl 1356 321
í nxaí 591 313
í júní 251 238
Samtals 2198 872
Nokkuð liefir kveðið að ólög-
legri verSlun með áfengi, að menn
kaupi það í áfengisbúðum og selji
það aftur nxeð hærra verði á þeini
tímunx þegar búðh’nar eru lokaðar,
en ]>ær eru ekki opnar nema rúm-
an lxelming ársins.
Heimabi’uggun helst enn í sveit-
um. Rmns staðar hefir hún mink-
að, á öðrum stöðxxnx er sagt að
lixin hafi jafnvel aukist. (Heima-
bruggxxn t.il heimilisþarfa er leyfð).
Af 20 lögreglustöðvunx segja 14
að drykkjuskaparafbrotum hafi
fækkað, 6 sögðu jafn tíð og áður.
Það þótti flestum einkennilegt i
nýju áfengislögunum finsku, að
áfengisbxxðir skyldu vera lokaðar
því sem næst helming ársins. —
Spáðu margir að þetta myndi gef-
ast illa, vei'ða til þess að greiða
fyrir 1 eyniverslun og jafnvel auka
drykkjuskap, því margir myndxx
kaupa meira áfexxgi í senn. Þessar
spár lxafa ræst og hefir nú stjórn-
in lagt frv. fvrir þingið sem stytt-
ix' lokunartímann og leyfir auk
þess áfengissölu og veitingu í
sveitum, en áðxxr var slíkt aðeins
leyft í borgunx og kauptxinum.
Sennilega er tilgangurinn sá að
draga xxr heimabi’Uggxxn í sveitum.
G. H.
Bankarán í Buenos Ayres.
Berlín 4. jan.
I gær var franxið mjög fífldjarft
bankarán í Bxxenos-Ayres. Rjeðxxst
ránsmerin inn x bankann um há-
bjartan daginn og veittust ag
bankastarfsmönnunum með vopn-
xxm, en þareð þeir voru einnig
vopnaðir hófst skæra, er lauk svo,
að einn liankamanna var drepinn,
en ránsmenn komust undan með
nokknrn feng. (FU).