Morgunblaðið - 14.01.1933, Blaðsíða 3

MORGUNBLAÐ.Ð
3
a
JfSlorgmiMaMÓ
Útsef.: H.f. Árvakur, Reykjavlk.
Rltstjörar: Jön KJartansson.
Valtýr Stef&nsson.
Rltstjörn og afgrelðsla:
Austurstræti 8. — Slmi 1(00.
▲uglýsingastjörl: E. Hafberg.
▲uKlýsingaskrlfstofa:
Austurstræti 17. — Slmi 3700
Helmaslmar:
Jön Kjartansson nr. 3742.
Valtýr Stefánsson nr. 4220.
E. Hafberg nr. 3770.
Áskrittagjald:
Innanlands kr. 2.00 á. m&nuBl.
Utanlands kr. 2.50 A mánuCl.
1 lausasölu 10 aura elntaklB.
20 aura meO Lesbök.
Sjáifhelda
sósíalistabroddanna.
Allir vita, segja sósíalistabrodd-
arnir, að Keykjavík lifir á út- /
gerðinni, er bygð upp af útgerð-
inni og fyrir útgerðina.
En nú liafa þessir sömu menu
komist að þeirri niðurstöðu, að
útgerð sje ekki liægt að reka hjer,
nema með styrk frá bænum.
Atvinnuvegurinn, sem haldið
hefir lífinu í bænum, í bæjarbú-
um, er orðinn styrkþurfi.
Og hvert á að leita til þess að
fá styrkinn.
Til bæjarins, til bæjarmanna,
<er eiga að lifa á útgerðinni. Hver
er sjálfum sjer næstur. Þó það nú
væri.
Þó fitgerðarkostnaður sje orðinn
svo mikill ,að útgerðin beri sig
ekki, þá er hægur vandinn,
nð bæta úr því, að áliti
sósíalista. — Þá er að styrkja
fitgerðina úr bæjarsjóði. Og eftir
því sem kröfurnar hækka, og út-
gerðin þarf meiri styrk, eftir því
á að hækka styrkinn úr bæjar-
sjóði. Einfalt ráð(!)
En hver borgar brúsann? Bæjar-
menn. Og hve lengi borga þeir?
Og hver stoð er þeim yfirleitt í
þeim atvinnuvegi, sem ekki er
•sjálfbjarga, sem þarf styrks við
úr þeirra eigin vasa?
Svo langt hugsa ekki sósíalista-
broddarnir. Eða a. m. k. þeir von-
ast, eftir því, að háttvirtir kjós-
•endur, sem fylgja þeim að málum,
liugsi ekki svo langt að þeir sjái,
hvernig mótsagnirnar og öfugmæl-
in eru ráðandi í öllu tali og at-
höfnum sósíalista «r þeir ræða um
bin merkustu atvinnumál þessa
'bæjar.
Tíl hvers?
1 Aiþýðublaðinu er smágrein í
-gær, þar sem það er nefnd
„heimskuleg lýgi“, að fulltrúar
Alþýðuflokksins hafi á síðasta
bæjarstjórnarfundi gert ráð fyrir,
að togaraútgerð bæjarins myndi
ekki borga sig.
Hvað eftir annað gerðu þeir
'St. éTóh. Stefánsson og Sig. Jón-
asson ráð fyrir rekstrartapi á bæj-
arútgerð þeirri. sem þeir töluðu
um, og þó einkum hinn fyrnefndi.
Ritstj. Alþýðubl. Ól. Friðriksson
Jiefir oft, á úndanförnu ári, ög
seinast. á þessum fundi talað um
það sem sjerstakan kost á bæj-
arútgerð, að henni mvndi verða
haldið áfram án nokkurs tillits
til þess, livort liagur væri eða
tjón af rekstrinum.Þareð allmarg-
ir áheyrendur voru á fundinum,
-sem allir hafa heyrt þessi ummæli
bæjarfulltrúanna, er það ákaflega
einkennilegt, að Alþýðublaðið
skuli gera tilraun til að In'eiða
yfir svo ótvíræð og alkunnug um-
inæli flokksbræðra sinna.
j Hitt má vera, að bæjarfulltrú-
afnir hafi iðrast þess eftir á, að
háfa gefið þessa játningu.
En hvað sagði ekki Sigurður
JónaSson í sinni „spaklegu“ grein
um daginn: „Framkvæmd auðveld
— en hugsun erfið.“
Hvenær skyldi manntetrinu og
flokksbræðrum hans lærast að
hugsa áður en þeir tala og fram-
kvæma ?
Framtfö útvarpsfns _
“ og vlðtækjaeinokunin.
Það vakti almenna ánægju með-
al landsmanna þegar sú ákvörðun
var tekin, að byggja lijer aflmikla
útvarpsstöð. Landshættir eru hjer
þannig, að fullkomið útvarp átti
alveg sjerstakt erindi hingað. Jafn
vel þeir, er töldu of mikið í fang
færst fjáhagslega, gátu ekki á
móti mælt þeim miklu vonum, er
menn gerðu sjer um gagn það og
ánægju, sem þetta undraverk
rnannsandans myndi geta fært hin-
urn dreifðu íbúum landsins.
Menn voru frá uppliafi sammála
um eitt: Til þess að rjettlæta hinn
gífurlega kostnað sem samfara
var byggingu útvarpsstöðvar, og
til þess að hægt væri að afla út-
varpinu þeirra tekna, sem nauð-
synlegar voru starfsrækslunni,
varð útvarpið að vera alment —
eign alþjóðav.
Markmið útvarpsins var, eða
átti að vera: Yiðtæki inn á hvert
einasta heimili á landinu. Maður
skyldi því ætla, að þess hefði verið
vandlega gætt að fremja ekkert
það, sem heft gæti eðlilegan fram-
gang og vöxt útvarpsins. En, því
miður, fór þetta á annan veg.
Fvrsta óheillasporið var stigið,
er sii ákvörðun var tekin, að ein-
oka Viðtækin. Einokun þessari
fylgdu, að vanda. fagrar forsend-
ur úm gagnsemi þessa fyrirkomu-
lags. En auðvitað varð reyndin
sú, að þessari einokun fylgdu
sömu ókostir og agmiar, sem jafn-
an hafa verið samfara einokun,
hverjn nafni sem nefnist.
Saga einokunar á íslandi er
gömul raunasaga og örin eftir þá
plágu eru auðfundin á þjóðarlík-
amanum En það er e. t. v. vegna
þess hve gömul þessi plága er og
landlæg, að menn taka því furð-
anlega möglunarlítið, þótt okrað
sje á viðtækjunum eins og Yið-
tækjaverslunin gerir. Kunnugir
fullyrða og telja varlega áætlað,
að álagning þessarar einokunar á
tækin nemi a. m. k. 60—70% af
innkaupsverði þeirra og viðbætt-
um kostnaði. Alagningin á allá
varahluti til tækjanna er síst
lægri.
Nú var það lífsskilyrði fyrir út-
breiðslu útvarpsins, að verð við-
tækjanna yrði hóflegt. Sjá því all-
ir hvílíkt' glapræði er framið með
jiessari álagningu einokunarinnar.
Ætla mætti að viðtækjaeinok-
unin sýndi mikinn hagnað með
þeirri hóflausu álagningu á tækin,
sem þar hefir verið. En það er nú
eitthvað annað. Hagnaðurinn er
hverfandi, miðað við umsetningu,
og mætti þetta vera lærdómsríkt
þeim, er trúað liafa fagurgala ein-
okunarpostulanna.
En það er ofur auðskilið, að
árangurinn af einokun viðtækj-
anna er ekki glæsilegri en raun er
á orðin. Gamla einokunarsagan
hefir endurtekið sig. Einokunin
var sett á stofn, ekki vegna mál-
efnisins, heldur vegna mannanna,
sem þurftu þar að fá bita. Við
val þeirra var ekki litið á hag's-
muni útvarpsins eða titvarpsnot-
enda, heldur eingöngu á liið póli-
tíska flokksmark. Þessum póli-
tísku gæðingum líður vel við ein-
okunarjötuna. Súmir þeirra hafa
þar ráðherralaun, enda. verður
stofnunin að greiða um 30 þús. kr.
á ári í laun til fastra starfsmanna.
Ekki er minsti vafi á því, að ef
breytt yrði um fyrirkomulag á
sölu viðtækja, þannig að frjáls
samkeppni yrði um verð og gæði,
mundi afleiðingin verða sú, að
tækin og allir varahlutir yrðu
mikið ódýrari en nú. Og þá yrði
auðveldara fyrir ýmsa, sem nú
verða að vera án tækjanna vegna
óhóflegs verðs, að afla sjer þeirra.
Það er fyrst og fremst hags-
munamál allra þeirra, sem nú hafa
viðtæki, að sölu tækjanna verði
komið í það horf, að sem flestir
geti eignast þau. Við það mundi
stórum aukast tala útvarpsnot-
enda. En með aukinni tölu útvarps
notenda ynnist tvent: Hið árlega;
árgjald lækkaði og. dagskrá út-
varpsins yrði fjölbreyttari og
betri.
Með lækkuðu árgjpldi og bættri
dagskrá myndi útwpið brátt ná
því marki, sem upphaflega var
sett: Að verða alþjóðareign og
meðal til menningar, og ánægju.
Viðtækjaverslunin mun ekki
greiða 'neinn verðtoll af innflutt-
um tækjum. Ef innflutningur á
tækjunum yrði frjáls, myndi verða
greiddur verðtollur, en tekjur af
honum myndi fyllilega vega upp
á móti þeim hagnaði, sem einok-
unin sýnir nú. En aðalhagnaður-
inn fjelli í skaut útvarpsnotenda.
Því að verð tækjanna í frjálsri
sölu mundi stórlækka.
Því miður eru litlar líkur til
þess, að Alþingi, eins og það er
skipað, beri gæfu til að afnema
viðtækjaeinokunina. En væri hitt
ekki reynandi, að iitvarpsnotend-
ur tækju þetta mái í sínar hend-
ur? Ef þeir eru samtaka og ein-
huga, þá er þeim í lófa lagið að
koma þessu máli í örugga höfn.
Erlendar frjettir.
• rJ-rr^T *• v r •'T
Osló 13. jan. FÚ.
Kirkjubruni.
Stærsta kaþólska kirltjan í Mon-
treal braun í gær ög er skaðinn
metinn á 450 þúsund dollara. —
Mjög mikið af dýrmætum málverk
nm og verndargripum eyðilagð-
ist og átta nærliggjandi hús skemd
ust að nokkru leyti af eldinum.
Skip í háska statt.
Riissneska skipið „Sagalin“, er
statt er í Okotsk-liafi fyrir norðan
Kamtsjaka, hefir sent frá sjer
neyðarmerki og er nú rússneskt
skip á leiðinni til hjálpar. Sam-
lcvæmt fregnum frá Tokio, mun
hafa komið upp eldur í „Sagalin“
en alt nánara ókunnugt enn, því
að skipið hætti að senda skeyti
innan skammrar stundar. — Það
hefir 200 fai’þega innanborðs.
New York, 13. jan. FÚ
Erfðaskrá Coolidge.
Erfðaskrá hins látna fyrverandi
forseta, Calvin Coolidge, var opn-
uð og viðurkend í gærdag. Hún.
ber það með sjer, að Coolidge
hefir ritað hana meðan liann var
í Hvíta húsinu, og er hún aðeins
24 orð, í einni setningu. Eftir-
lætur hann konu sinni allar eigur
sínar, sem taldar eru nema að
minsta kosti 250.000 döllurum. —
Calvin Coolidge á einn son á lífi,
og hafði hann áður ánafnað hon-
um 20,000 dollara sjereign.
London 13. jan. FÚ.
Engin frjett af Hinkler.
Ekkeft liefir spurst til Hinklers
enn þá, og er nú vika síðan
hann lagði af stað frá Englandi
áleiðis til Ástralíu. Vegna full-
kominnar óvissú um það, hvar
liann kynni að hafa verið neyddur
til að lenda, er búist við áð leit
að honum muni vérða sú erfiðasta.
Stjórnir falla á Balkan.
Ráðuiieýti TsaldariS, forsætis-
ráðherra í Grikklandi var felt í
morgun. Búist er við að tilraun
verði gerð til þess að myndal
samsteypust j órn.
Rúmeníustjórn hefir sagt af sjer
og hefir Carol konungur farið þess
á leit við foringja bændaflokks-
ins að hann myndaði stjórn.
Berlín 13. jan.
Ástandið í Kína.
Kínverjár hafa seút Bandaríkj-
unum ofðsendingu með umkvörtun
um yfirgang Japana í Norður-
Kína. Segjast Kínverjar ekki geta
borið ábyrgð á afleiðingum þess,
að þeir verði neyddir til þess að
biiast til varnar. Breski sendiherr-
ann i Tokio hefir enn átt tal við
utanríkisráðherra Japana um hætt
ur þær, sem breskum þegnum sjeu
búnar í Kína. Japanar lýsa yfir
því, að þeim líki þessi framkoma
sendilierrans miður, því hún lýsi
aðeins vanþekkingu bresku stjórn
arinnar á ástandinu í Aústur-
Asíu. Japanar sjeu ekki að gera
annað nú, en að vernda sína þegna
gegn ofbeldi því, sem KínVerjar
hafi í framiúi.
Esperantistar
efna til alþjóðasýningar.
Nýlega barst esperantista hjer
brjef frá Póllandi, þar sem hann
er beðinn um að útvega nokkrar
litprentaðar myndir af málverk-
um gamalla og nýrra málara, sem
best sýni listmálningu landsins.
Brjefritarinn segir að tilefnið sje
þáð, að þar sem hann kenni esper-
anto við skóla nolskurn, liafi hann
hvatt nemendur til þess að fara
áð kynna sjer listmálningu ann-
ara landa, með hjálp esperanto,
en þá hafi kennarar annara kenslu
greina stundið upp á, að hann
skipulegði stórfelda sýningu á lit-
prentuðiun myndum af bestu list-
málverkum heimsins. Segir hann,
að margir esperantistar í heimin-
um sjeu þegar starfandi að und-
irbúningi sýningarinnar. Ennfrem
ui getur liann þess, að þegar haií
safnast 850 myndir frá 44 löndum,
En til þess að sýna fullkomlega,
með sýningu þessari, sögu list-
málningar heimsins, vanti enúþa
myndir frá ýmsum löndum. '
Viðtakandi brjefsins vildi gjarn-
aji verða við þessu og fór því áð
kynna sjer hvað til væri hjer af
litprentmynda tagi, en komst pð
þeirri niðurstöðu, að fæstar áf
þeim fáu myndum sem fyrir fun'd-
ust, höfðu tekist nógu vel í prent-
un. En það sem til mála gat koiníð
að senda, sendi hann.
Sýningu þessa á að halda víðs-
vegar um Pólland, en síðan á hún
að fara um allan heim. Ef til vill
verður hún haldin hjer í Reykja-
vík. —
Sýning þessi, sem verið er að
koma á fót með tilstuðlan esper-
anto, á einnig að sýna almenningi
hversu hagkvæmt hjálpafmál
esperanto er. Og að enginn þeirra,
scm yfirstígá vill örðugleika ’þá,
sem orsakast af hinum mörgu og
ólíku tungumálum og þár áf leið-
andi útilokar mjög viðkynningar-
möguleika á milli þjóða, á að
sneiða hjá hinu ómetanlega gagni
og ánægju sem felst í því áð
kunna esperanto.
Á. 6. J.
Fjölskyldan fljúgandi.
Hutchinson fór nýlega fram á
það að dætur sínar mætti sýna í
fjölleikaliúsi í New Yofk. Ætlaði
hánn með því móti að safna sjer
fje, 40.000 dóllurum til þess að
geta farið í nýja flugferð frá
London til Ástralíu. En þar sem
telpurnar eru of ungar til þess að
mega sýna í fjölleikahúsi, var
beiðni Hutchinson neitað. Hánn
sneri sjer þá til hins nýja borgar-
stjóra í New York og ætlaði áð
fá leyfi hans, en borgarstjóriun
veitti lionum ekki áheyrn. Yfir-
leitt er í Bandaríkjunum
mikil gremja gegn Hutchin-
son fyrir það að liafa stofnað lífi
barna sinna í liættu, og mönnum
gremst það mjög að hann skúK
östla að gera aðra tilraun til þfess.
Reglubundnar flugferðir
yfir Atlantshaf.
Breslr blöð segja frá því miHí
jóla og nýárs, að Zeppelin-loftför
Þjóðverja muni fá leyfi til þess áð
nota Cardington sem míllistöð á
flugi sínu milli lieimsálfanna. Br
ætlast til þess að hið nýja Zepþe-
íin-loftfar „L. Z. 129“ liefji reglu-
bundnar ferðir með vorinu milli
meginlands Evrópu og Suður-Ame-
ríltu. Verður þá Cardington fyrsti
viðkomustaðuf,1 Ög Sevilla á Sváni
annar, en þaðaú verður flögið
beint, vestur yfir liafið. Það er
líka í ráði að hefja samtímis
reglubundnar flugferðir til NörJð-
úr-Ámeríku (Bandaríkjánná) bg
verður þá flogið: í éinúm áfáúga
frá Cardington vestúr vfir hafið
til New York.
Cardington var flughöfn breska
loftfarsins ,,R. 101“ Þáðan lagði
það á stað í fyrstu og síðustu för
sína, því að það strandaði í Frákk-
landi, eins og kunnugt er, og fóljiist-
þar fjöldi manna.