Morgunblaðið - 18.01.1933, Blaðsíða 2

2
MORGUNBLAÐIÐ
Útuarpið.
Útvarpsstjórnin var 20. þ. m.
að ávarpa útvarpsnotendur, þar
„söng hver með sínu nefi‘ ‘, eins
og vænta mátti. Ræða Jóns Ey-
þórssonar var allgóð að undan-
teknu því, sem hann sagði um
fjármál útvarpsins í sambandi við
útvarpsstjóra, það var ekki nema
hájfsögð saga og því betur ósögð
látin, en jeg ætla ekki að fara
frekar út í það, en aðeins að beina
þeirri spurningu til útvarpsstjóra:
Hvers vegna þurfti að sækja
starfsstúlku við útvarpið í aðra
heimsálfu og baka þar með út-
varpinu, eða notendum þess,
kostnað? Var engan hæfan, karl
eða konu, hægt að fá til starfans
hjer, eða var það gert fyrir vin-
fengi eða af einhverju öðru? ■
Útvarpsstjóri gat þess, að not-
endur væru full 5000 og árstillag
þeirra því 150 þús. kr. Jeg fæ á
engan hátt skilið að þessar tekjur
megi ekki nægja fullkomlega fyrir
ársútgjöldum ef launum, starfs-
mannafjölda og öðrum litgjöldum
er í hóf stilt.
Útvarpsnotendur, og jafnvel öll
þjóðin á heimting á að fá að sjá
nákvæmlega sundurliðaðan árs-
reikning útvarpsins, tekjur og
gjöld.
Það er oft svo, að þeir sem
hátt gala um að bæta eigi lífskjör
hinna fátæku, hæði andlega og
líkamlega, gera lítið i því efni,
minsta kosti vilja ógjarna láta
það kom við sína pyngju. Það
mun á, rökum bygður sá sterki
grunur, að lítt sje gætt hófs við
rekstur útvarpsins, bæði með
starfsmannafjölda og launaupp-
hæð, og kemur það vitanlega hart
niður á útvarpsnotendum, sem
margir eru fátækir, einkum til
sveita, af því leiðir hin óliæfilega
háu árgjöld, sem menn eru krafð-
ír um að viðlögðu lögtaki. Líka
eru viðtækin sjálf mjög dýr. —
Menn fögnuðu því mjög, er frjett-
in barst um það, að fundið væri
upp áhald er flutt gæti nýjustu
viðburði úr fjarlægð, jafnskjótt
og þeir gerðust, inn í hvert af-
dalakot, og jafnframt gefin von
um, að þetta yrði svo ódýrt, að
fáum myndi um megn að veita
sjer það. En hjer hafa orðið mikil
vonbrigði. Stofnkostnaður og ár-
legur kostnaður er svo mikill, að
]iað er með öllu útilokað, að fá-
tækir menn geti veitt sjer út-
varpstæki, og alt útlit fyrir, að
margir þeirra, er hafa ráðist í að
kaupa þau, verði að sleppa þeim
vegna fjeleysis, einkum bændur,
sem einmitt hafa þeirra meiri
þörf heldur en þeir, sem búa í
þorpnm bæði vegna veðurfrjetta
og til uppörfunar og fróðleiks
1 tilbreytingarleysinu, einkum á
veturna. Útvarpið getur verið hið
allra áhrifamesta tæki nútímans,
til góðs eða ills, alt eftir því,
hvernig því er stjórnað. Að
því marki verður að stefna, að
útvarpið komist inn á hvert heim-
ili, einkum til sveita, og að frá
því berist yfir þjóðina menningar-
og framfarastraumar. Dagskrá út-
varpsins er að mjög miklu leyti
leiðinlega ómerkileg. Útvarpið get-
ur verið og á að vera áhrifamikil
Ivftistöng tii fjelagsskapar, at-
orku og sannrar menningar, and-
lega og líkamlega. En til þess að
svo megi verða, verður stjórn þess
að vera í höndum manna, sem hafa
bæði vit og vilja þar til.
Til þess að vinna að því að út-
varpið nái sem mestri útbreiðslu,
verður að lækka kostnaðinn.
Þegar ekki er fært að auka tekj-
urnar við eitthvert fyrirtæki til
þess að það beri sig, er eina leiðin
að draga úr útgjöldunum.
Jeg ætla hjer að gera nokkrar
tillögur í þessu efni. Til þess að
fá útbreiðslu útvarpstækja veru-
iega aukna, verða þau að stór-
lækka í verði, og árgjaldið eklti
að vera yfir 15 krónur. Vjðtækin
ætti alls ekki að selja yfir kostn-
aðarverði, en vera greidd við mót-
töku. Strandferðaskipin ætti að
vera skyld til að flytja tækin end-
urgjaldslaust á viðkomustaði sína
og símstjórar að hafa söluna á
hendi á ákveðnu svæði án launa,
en innheimtu árgjaldsins hefðu
sýslumenn á hendi, líka án end-
urgjalds.
Útvarpsstjórnin skyldi skipuð 3
mönnum, biisettum í Reykjavík,
og skyldi einn kosinn af öllum
útvarpsnotendum, einn af öllum
þjónandi prestum í landinu, og
einn af atvinnumálaráðlierra. —
Útvarpsstjórnin veldi sjer for-
mann úr sínum flokki. Kjörtíma-
bil stjórnarinnar væri þrjú ár,
og færi einn frá á þverju ári
(í fyrsta og öðru sinni), eftir
hlutkesti. Útvarpsstjóri er með
öllu óþarfur, og auk þess er sjálf-
sagt að fækka öðrum starfsmönn-
um að miklum mun. Útvarpsstjórn
in annist allan frjettaflutning dag-
lega. Öll laun verða að vera við
hóf. —
Með þeim breytingum, er jeg
hefi vikið að hjer, spai-ast mikið
fje, en við því vrði ekki gert,
þótt nokkrir menn mistu við þetta
spón úr aski sínum, en svo verður
að vera, ef liagsmunir einstak-
linga eiga ekki að standa ofar
hagsmunum fjöldans.
Mjer þykir líklegt að við þær
breytingar, að færa niður allan
rekstrarkostnað og árgjald um
helming, innist, að fljótlega myndi
árgjaldið verða jafnmikið, ef ekki
meira í heild en það er mi, með
auknum notendáfjölda.
Árlegúr rekstrarreikningur út-
varpsins, og reikningur yfir við-
tækjaverslun ríkisins ef hún er
ekki gefin frjáls, er jeg hygg
rjettast) ætti, að sjálfsögðu, að
birtast í dagblöðunum vel sundur-
liðaða. auk þess, sem þeir væru
endurskoðaðir.
Dagskráin er oftast að mjög
miklu leyti ómerkileg, að undan-
tcknum upplestrum, og ræðum
mætra manna, og frjettum inn-
lenclum og útlendum. Þó finst
mjer að útlendar frjettir utan úr
heimi, er okkur skiftir litlu eða
engu, mættu vera minni. Hin sí-
fclda „uppfylling reyður verðleik-
anna“ grammófónspilið, þykir
mörgum vera næsta þreytandi,
enda loka margir fyrir það. —
Skoðun mín er. — og jeg veit að
jeg tala þar fyrir fjölda manna
— að útvarpið eigi einkum að
flytja fróðlega fyrirlestra, um alt
það er lítur að atvinnuvegum
ijóðarinnar; upplýsingar og hvatn
ingar viðkomandi nýjum atvinnu-
greinum, er ætla mætt.i, að gæti |
átt við hjer. Ágrip af æfistarfi j
merkra manna, innlendra og út-
ltndra. Vel valda kafla úr forn-
sögum okkar, vel valin ættjarð-
arljóð, sem við eigum mikið af
eftir góðskáld okkar, sem nú eru
fallin í valinn. Líka finst mjer
alls ekkert á móti, að stjórnmál
sjeu rædd í útvarþinu af aðal-
flokkunum þreihur (líklega rjett
að telja þá aðeins tvo, jafnaðar-
menn Sjálfstæðismenn). Síðast en
ekki síst, verður að krefjast al-
gerðs hlutleysis af útvarpinu. Sje
það brotið af starfsmönnum þess,
varði það sektum eða fyrirvara-
lausum brottrekstri ef miklar sak-
ir eru, eða slíkt brot ítrekað. Líka
verður að banna aðgang að út-
varpinu til að trilka nokkuð það,
sem líldegt er til að vinna að því
ac veikja sjálfstæði þjóðarinnar,
eða fer í bág við lög eða heil-
brigða siðfræði.
Jeg hefi nú hjer að framan,
lýst skoðun minni í sem fæstum
drá.ttum, og ætla að mönnum
skiljist það, hvað fyrir rnjer vakir
í þessu efni, það er: Að með
sparsemi og hagsýni megi gera fá-
tækum mönnum mögulegt að
eignast þessi undratæki nútímans,
og að það megi verða leiðarstjarna
þjóðarinnar á framfarabraut.
Jeg ætla þá að víkja örlítið
að öðru efni. Við tölum oft um
kreppuna eða fjárhagsörðugleik-
ana, er nú þrengir alls staðar
að, og þá einni£ hjá okkur, en —
við höfum aðra kreppu, sem þjáir
okkur mest. Það er heimagerð
kreppa (mætti kannske nefna
irnlendan iðnað). Hún mun verða.
okkur erfiðust.' öegn henni dugir
engin „brynja“ önnur en síi, sem
gerð úr einingu, sparsemi og hag-
sýni í sameiginlegn starfi. Það er
sú „lífsvenjubreyting* ‘ er við
þurfum í sameiningu að taka upp.
Líka þarf að vinna með kost-
gæfni að því, að auka manndóms-
þroska þjóðarinnar, enda hefir
næsta lítið verið gert að því að
efla hann nú um skeið, heldur
jafnvel hið gagnstæða. Sje að
þessu Jinnið með kostgæfni af leið-
andi mönnum, sje jeg enga hættu
á, ef landstjórnin er vel á verði,
að fámennum hóp ódrengja meðal
þjóðarinnar takist að svifta hana
athafnafrelsi og lýðstjórn og
lmeppa hana í fjötra harðstjóniar
og kúgunar eftir rússneskri fyrir-
mynd.
En það eru útlendir skulda-
fjötrar síðustu ára, sem eru liættu-
legir. Það er stórhættulegt fátækri
þjóð, sem hefir aðeins tvo at-
vinnuvegi, fiskveiðar og landbún-
að, sem rekinn er að miklu leyti
með miðalda sniði, og því ekki
samkepnisfær, að hleypa sjer í
útienda skuldafjötra, nema til efl-
irgar arðberandi fyrirtækjum, og
þá einnig með mikilli varúð.
Jeg árna svo gleðilegs nýárs,
öllum löndum mínum, sem styðja
að því eftir megni, að þjóðinni
miði áfram til sannra framfara,
andlegra og líkamlegra, á grund-
velli frjálsrar lýðstjórnar.
Á gamlársdag 1932.
ólafur Jóhannsson.
frá ólafsey.
Frá Spáni.
f borginni Valeneia á Spáni hafa
funclist birgðir af sprengjum í
húsi einu og voru 5 menn teknir
fastir í sambancli við það. (FÚ.).
)) Hmm ^ Olseini (C
Eldspýturnar „Lelftnr"
ern komnar aftnr.
Sími: Einn - tveir - þrlr - fjórir.
Herferðin gegn
heimabrugginu.
Á síðasta þingi var borið upp
frumvarp, um afnám bannsins,
og annað um leyfi til þess að
brugga nokkru sterkara öl en nú
gerist. Ekki vildi þó þingið hall-
ast að þessu ráði. Það þóttist víst
sjá annað betra úrræði: að liefja
herfer.ð gegn heimabrugginu. Að
minsta kosti flutti útvarpið í haust
hátíðlegan stjórnarboðskap um
það, að nú skyldi vægðarlaust
tekið í lurginn á bruggurunum,
því ástandið væri orðið „svo ilt
að slíkt. mætti ekki þola stundu
lengur.“
Ekki skal jeg lá stjórninni það,
þó hún reyni til þess að halda
uppi lögum landsins, og nokkur
alvara fylgdi þessu máli, því síð-
an hafa allmargir verið dregnir
fyrir lög og clóm út af heima-
bruggun, líklega einir 20—30
menn, þó ekki hafi jeg halclið j
tölu á þeim.
Það getur verið, að stjórnin.
telji þetta frægan sigur og þeim
peningum vel varið, sem alt, þetta,
hefir kostað. Hitt er þó öllu lík-1
legra, að þeim hafi verið kastað
i sjóinn.
Það er fyrst og fremst augljóst.
ið það eru aðeins örfáir af brugg-
irunum, sem náðst hefir til. Þeim
iefir verið hegnt en hinir sleppa,
ig vita nú betur eftir en áður
ívað helst er að varast. Og hvaða
úygging er fyrir því að þeim,
icm hengt hefir verið, byrji ekki
i nýjan leik aftur? Rvo hefir þetta
rengið erlendis.
Aalatriðið er þetta: Bannið
lefir kent fólkinu að brugga á-
;tngi, og þessi þekldng verðnr
íkki burtu skafin. Hún verður
'iotuð, hversu sem að er farið,
neðan kaupendur eru nógir og
íráðavænlegt að brþgga. Yfirleitt
>ru lítil líkindi til þess. að heima-
irugginu verði útrýmt nokkru
sinni. Ekki einu sinni afnám
lannsins er einhlýtt til þess.
Sje þessi skoðun rjett. er her-
Perð stjórnarinna.r gagnslaust
:álm pg annað ekki.
Það þarf ekki annað en að líta
i útlensku reynsluna, til þess að
sjá hversu þetta mál horfir. —
Noregi þaut upp heimabruggun
neðan bannið stóð, og hún hefir
jaldist, þó bannið liafi verið af-
mmið. Er sagt að mest kveði að
lenni þegar illa árar, og fje
ikortir til ]iess, að kaupa löglegt
ifengi. Sama saga gerist í Finn-
andi og við afnám hannsins gerðu j
nenn sjer Ijóst, að fyrst um sinn |
crði ekki lengra komist en að,
Iraga úr brugguninni, og þó því
iðeins að áfengi v*ri selt með
lóflegu verði. — f Bandaríkj-
inum var þó erfiðast, að eiga
nð þetta. — Þar kunni fjöldi
manna að brugga og höfðu alt
heimafengið er til þurfti. Heima-
bruggun þaut og óðara upp. —
Byrjað var á húsrannsóknum á
grunuðum stöðum, en þeim var
svo illa tekið af almenningi, að
stjórnin sá þann kost vænstan að
hætta við þær. Má þar nú hver
brugga sem vill til heimilisþarfa.
Hvort heimabruggun heldur á-
fram er bannið verður afnumið
fer auðvitað eftir því, hve gróða-
vænleg hún verður þá.
Þeir sem þekkja gang þessa
ináls erlendis, þurfa ekki að vera
miklir spámenn, til þess að segja
fyrir hversu það gangi hjer. —
Meðan bannið stendur, blómgast.
heimabruggun. Sje það afnumið
minkar hún, og þó því aðeins,
að áfengi verði selt með hóflegu
verði. En útrýmt verður henni
ekki til fulls, því það eru forlög
heimabruggsins. að stancla sem
óbrotgjarn minnisvarði á leiði
bannsins.
G. H.
Rússar og Japanar.
Rússneska stjórnin hefir nú af-
ráðið að láta birta öll þau skrif
og skeyti, sem farið hafa milli
hennar og japönsku stjórnarinn-
ar út af tilboði Rússa til Japana
um að þeir kæmu á með sjer
samningi um að hvorugt ríkið
skyldi á annað ráðast, en því til-
boði hafa Japanar hafnað. í síð-
asta skeyti sínu stungu Japanar
upp á því að í stað þess, að slíkur
samningur væri gerður skyldi
skipa rússnesk-japanska nefnd,
sem skæri úr landamæradeilum, er
kynnu að verða þeirra á milli í
Asíu. Svar Rússa við þessu var
það, að þeir kvörtuðu undan þess-
um undirtektum Japana, og lýstu
yfir því, um leið, að þeir gætu
ekki hugsað sjer að neinn sá landa,
mærakritur yrði með ríkjunum.
sem ekki væri hægt að jafna
nefndarlaust, s.jerstaklega ef Jap-
anar hættu að hafa jafnmikið lier-
lið á landamærunum eins og nú
væri. (FÚ.).
Aukakosning: í Þýskalandi.
Landþingskosningar fóru fram í
gær í Detmold-Lippe. — Úrslitin
sýna það, að Nazistar og jafnað-
armenn hafa unnið allmikið á síð-
an um síðustu ríkisþingskosningar
í nóvember, en kommúnistar hafa
lapað allmiklu og þjóðernissinnar
tapað alt að helmingi atkvæða.
(FÚ.).
„Styðjið innlendan iðnað“.
Neðri málstofa Bandaríkjaþings
ins hefir samþykt lög um það, að
allar ámerískaf embættisskrifstof-
ur og ríkisstofnanir skyldu fram-
vegis aðeins mega kaupa, og nota
amerískar vörur í þarfir síiiar
(FÚ.).
r\