Morgunblaðið - 15.03.1933, Síða 3

MORGUNBLAVI*
s
3ftorgtntH*M&
] H.f. Arvakur, RtTkltTlk,
Rltatjðrar: Jðn KJartanaaon.
ValtjT Btefánaaoe.
j Rltatjðrn og afgreiOala:
Auaturatrœtl 8. — Sfaal 1(00.
( Aurlýainaaatjðrl: B. Hafbarg.
5 Auclýalngraakrlfatofa:
Auaturatrœtl 17. — Slaal (700
' Haiaaaafaaar:
j Jðn KJartanaaon nr. (7<I.
Valtýr Stef&naaon nr. 41(0.
B. Hafberr nr. (770.
XakrtftarJald:
Innanlanda kr. (.00 á aeánnVi.
Ctanlanda kr. (.50 A atánuBli
1 lauaaaölu 10 anrn alntakl*.
(0 anra maS Leabák.
* Síðan Austurbæjarskólinn tók
■iil starfa, hefir skólinn að mestu
verið látinn afskiftalaus í blöð-
nm bæjarins, blaðamenn o. a. lát-
ið sögusagnir og orðróm, um hann,
sem vind um eyrun þjóta.
Þegar þess er gætt, hve geysi-
þýðingarmikið starf barnaskól-
,anna er fyrir hina uppvaxandi
kynslóð, og alla framtíð bæjar-
f jelagsins, verður eigi annað sagt,
«en tómlæti blaðanna, bæjarmanna
>og þó einkum foreldrar sem börn
■sín eiga í skólanum, sje mjög
varhugavert.
Bn afsökun er fyrir hendi. Hún
•er sú, að menn hafa í lengstu lög
vifjað vona, að þeir tiltölulega fáu
■starfsmenn skólans, er lakast hafa
reynst starfi sínu vaxnir, sæju
að sjer, breyttu um stefnu í starf-
inu af sjálfsdáðum, tækju sjer til
«eftirbreytni þá menn innan vje-
’banda skólans, sem best standa
í stöðu sinni, og mætti þetta verða
án þess til opinberra umvandana,
kæmi, og rekistefnu, sem truflað
•gæti starfsemi skólans í bili.
Síðan dregið hefir úr áhrifum
•skólastjóra, Sigurðar Thorlacius-
=ar, og hann hefir lítið sem ekk-
■«rt skift sjer persónulega af stjórn
skólans, er það almannarómur, að
kensluástand, agi og stjórn hafi
‘breyst þar til batnaðar.
En nú hafa hinir innilegustu
fylgismenn Hrifluriga, er við
•skólann starfa, tekið upp á því,
að flytja með offorsi og frekju
háfleygt lof um Sigurð Thorlacius
í þeim augljósa tilgangi, að slá
ryki i augu bæjarmanna.
Ofstopamennirnir meðal starfs-
-manna skólans, mennirnir, sem
með framkomu sinni sýna og
sanna, að þeir eru lakast til þess
‘fallnir að vera kennarar og leið-
‘beinendur æskulýðsins, ætla sem
-sje ekki að bæta ráð sitt. ekki að
sleppa þeim tökum, sem þeir hafa
’fengið á uppeldismálum Reykja-
víkur, fyr en í fulla hnefana.
Svar við slíkum skrifum eins
«og grein er birtist í Vísi á
sunnudaginn var, eftir Aðalstein
'Sigmundsson, verður' það eitt, að
'foreldrar, sem börn sín eiga í
skólanum sameinast, um þá kröfu,
að starfsemi skólans í heild, og
kenslustarf ein.stakra kennara
verði rannsakað ítarlega og gaum
gæfilega.
Mun sii krafa verða borin fram
til sigurs, hvort sem pólitískum
-gorkúlum, á sorphaug hins ís-
lenska kommúnisma, eins og Aðal-
■steini Sigmundssyni, líkar betur
<sða ver.
molar.
Fíflið.
í vantrausts-skrípaleik sósíalista
í sambandi við Reykjahlíðarmálið,
benti dómsmálaráðlierra á, að Jón-
as frá Hriflu ljeki fíflið í þessum
sjónleik. Og það var vissulega
ástæða til, að benda á þetta.
í júlímánuði s.l. ár lætur Jónas
frá Hriflu Vigfúsi Einarssyni
skrifstofustjóra í tje skriflega um
sögn um jarðeignina Reykjahlíð
í Mosfellssveít. Þar var ekki verið
að draga úr ágæti þessarar eignar,
en J. J. kveðst hafa samið um-
sögnina með tilliti til þess, að
eignin yrði seld annað hvort rík-
inu eða bæjarsjóði Reykjavíkur.
1 umsögn sinni segir J. J., að
eignin Reykjahlíð sje hin „prýði-
legasta“ í alla staði „jarðhitinn
mikill og góður og byggingar, sem
eru miklar, vel og traustlega
gerðar.“ Að lokum segir J. J.
,,að jörðin muni vel fallin til ein-
hverra opinberra nota, svo sem
fyrir gamalmennahæli eða • eitt-
hvað slíkt hæli, ef til kæmi.“
ITmsögn J. J. verður ekki mis-
skilin.
Þegar svo það vitnast, að M.
Guðmundsson hafði gert kaup-
samning um eign þessa til notkun-
ar fyrir gamalmennahæli, verður
T. J. æfur; hann skrifar skrif-
stofustjóranum brjef, þar sem
hann krefst þess að fá umsögn
sína til baka og hótar skrifstofu-
stjóra missi embættis og æru, ef
liann ekki hlýðnast þessu boði.
Sem betur fer, mun það algert
einsdæmi, að maður í opinberri
trúnaðarstöðu hagi sjer eins og
Jónas frá Hriflu hefir hjer gert.
Jarðabrask Hriflu-Jónasar.
Jónas frá Hriflu hafði þá einu
afsökun fram að bera fyrir fífla-
látum sínum, að eignina Reykja-
hlíð hefði átt að kaupa of háu
verði. Og hann miðaði við fast-
eignamat jarðarinnar, sem er
rúmlega 30 þús. kr., taldi ófor-
svaranlegt að kaupa hana hærra
verði en sem svaraði fasteignamats
verði.
Nú er við þetta það að athuga,
að fasteignamat á Reykjahlíð fór
fram áður en farið var að gera
jörðinni nokkuð verulegt til góða.
Stórfeldar umbætur fóru fram
eftir fasteignamatið. Því til sönn-
unar má benda, á, að virðingamenn
Ræktunarsjóðs hafa nýlega virt
eignina og nam virðing þeirra um
105 þúsundum króna.
En sje mi gengið út frá því, að
J. J. hafi í raun og veru meint
það, að fasteignamat ætti að ráða
kaupverði eignarinnar. þá er rjett
að líta á, hvernig hann sjálfur
liegðaði sjer í þessu efni, þegar
hann var að kaupa jarðir fyrir hið
opinberá.
Hann keypti Reykjatorfuna í
Ölfusi fyrir 100 þúsund krónur.
Það er meira en þrefalt fasteigna-
mat. Hann keypti hálfa jörðina
Laugarvatn, einnig fyrir meira en
þrefalt fasteignamat. Jarðhitann
í hálfu Laugarvatni mat, liann á
yfir 300 þúsund krónur(!) Jarð-
liitinn í Reykjahlíð er ein^Jris virði
að láliti þessa sama J. J. •■— Þá
ljet J. J. kirkjujarðasjóð kaupa
ca. 5 hektara skika úr Reykjarhóli
í Skagafirði. Öll jörðin er í fast-
eignamati metin á 4200 krónur.
Skiki sá er J. J. keypti er um 50.
partur af jörðinni og þvi um 80
krónur að fasteignamati. En hvað
gaf J. J. fyrir skikann? Hann
gaf fyrir hann 12 — tólf þúsund
— krónur! Hjer hefir J. J. því
einnig verið að leika fíflið.
Lærisveinninn og meistarinn
Einn af lærisveinum Jónasar frá
Hriflu, síra Sveinbjörn Högnason
á Breiðabólstað, liafði löngun til
að þjóna meistara sínum í sam-
bandi við Reykjahlíðarmálið, en
varð sjer til athlægis á tvennan
hátt.
Síra Sveinbjörn vildi víta dóms
málaráðherra. fyrir það, að hann
með samningstilboðinu um Reykja
hlíð gaf Alþingi kost á að koma
upp fávitahæli, án þess þingið
þyrfti að leggja fram fje í stofn-
kostnað. Nú hafði Efri deild í
fyrra falið stjórninni, að sjá um
undirbúning að stofnun fávita-
hælis, og á þetta var síra Svein-
birni bent. Samt sem áður hjelt
hann fast við, að víta dómsmála-
ráðherrann fyrir þetta. Yar ómögu
legt að skilja framkomu síra
Sveinbjarnar á annan hiátt en
þann, að það væri vítavert hjá
ráðherra að fara að vilja Alþingis.
Þessi skoðun er og í samræmi við
pólitískt uppeldi klerksins, því að
hann hafði vanist því í stjórnartíð
Hriflunga, að meistarinn færi í
engu að vilja þingsins.
En svo skeði það einkennilega,
að læiisveinninn afneitaði meistar-
anum þcgar að gamalmennahælinu
kom. Síra Sveinbjörn hjelt því sem
sje fram, að ekkert væri upplýst
um það, að jörðin Reykjahlíð væri
hentug til að hafa þar gamal-
mennahæli. Var klerki þá bent á
umsögn meistarans frá Hriflu, sem
taldi jörðina einkar hentuga. ein-
mitt til slíkrar notkunar. Klerkur
vissi ekki hverju hann átti að
svara, en þingmaður einn skaut
fram í: „Lærisveinninn afneitar
meistaranum11, og varð þá hlátur
um allan þingsalinn.
Yfirgangur Pólverja.
Berlin, 14. mars.
Pólverjar hafa fyrir skömmu
safnað liði á svokallaðri Wester-
platte við höfnina í Danzig. —
Hefir stjórnin í Hanzig haldið því
fram, að þessi liðsöfnun Pólverja
sje algerlega ólögleg samkvæmt
alþjóðasamningum, og var málið
kært fyrir Þjóðabandalaginu. — T
morgun lijelt Þjóðabandalagsráðið
fund um þetta mál. og virtust all-
ir á eitt sáttir um það. að frarn-
ferði Pólverja væri ólöglegt, en
áður en til atkvæðagreiðslu kom
um nrálið, lýsti pólski utanríkis-
ráðherrann því yfir, að Pólverjar
myndu kalla herlið þetta heim. —
(FÚ,). ______
Bankarnir í U, S. A.
Neiv York City, 14. mars.
ITnited Press. P. B.
Eimtíu og tveir Eederal Reserve
bankar hafa byrjað starfsemi sína,
á ný og tuttugu og fjórir bankar
aðrir. Fimtíu og níu sparisjóðir í
New York borg liafa verið opnað-
ir á ný. —- Harrimans National
Bank & Trust Company, sem 1032
taldi 32 miljónir dollara fram til
eigna, var ekki opnaður til við-
slrifta, og var þá anglýst af um-
sjónarmanni ríkissjóðs, að bank-
annm væri lokað að lians boði.
Uppistanö
kommúnista
á Rkureyri.
Þeir hindra uppskip-
un úr e.s. Novu.
í fyrrakvöld barst bæjarstjórn
Akureyrar hótunarbrjef frá stjórn
Verkamannafjelags Akureyrar,
þar sem fjelagsstjórnin tilkynti,
að hún legði affermingarbann á e.
s. Novu á Akureyri, ef bæjar-
stjórnin hjeldi fast við samþvkt
sína viðvíkjandi ákvæðisvinnu í
atvinnubótavinnunni við tunnu-
smíðina. Krafðist fjelagsstjórnin
þess af bæjarst.jórn, að greiddur
vrði kauptaxti fjelagsins í vinn-
unni, og að stjórh Yerkamanna-
fjelagsins rjeði hverjir fengjn
mnnu við tunnusmíðina.
Er bæjarstjórn samþykti að
virða kröfur þessar frá kommún-
istum vettugi, auglýstu kommún-
istar að þeir settu verkbann á
Novu.
Rjett fyrir kl. 10 f.h. í gær kom
Nova til Akureyrar og lagðíst upp
að Torfunefsbryggjunni.
Jafnskjótt og skipið var komið
fjölmentu kommúnistar á bryggj-
una. —-
Skömmu síðar kom þangað Stein
grímur .Tónsson bæjarfógeti. -—
Ilöfðu kommúnistapiltar þábyrjað
ræðuhöld þarna á bryggjunni. —
Hafði formaður Verkamennafje-
lagsins, Steingrímur Aðalsteinsson,
lokið máli ^ínu er bæjarfógeti
kom. En síðar töluðu þeir Jón
Rafnsson iir Ey.jum og Þóroddur
Guðmundsson frá Siglufirði.
Bæjarfógeti vjek sjer nú að
þeim og bað -þá að hverfa af
bryggjunni. En þeir neituðu. —
Spurði hann þá hvort, þeim væri
alvara að hindra affermingu skips
ins. Sögðu þeir svo vera.
Gekk bæjarfógeti síðan á tal
við skipstjóra og óskaði eftir því,
að eigi vrði hreyft, við affermingu
fvrri en kl. 1.
Klukkan eitt kom bæjarfógeti
að nýju á bryggjuna, og voru lög-
regluþjónar bæjarins í fylgd með
honum.
Þá mun þar hafa verið á annað
hundrað í flokki kommúnistapilta,
karlar og konur.
En allmargt var þar áhorfenda,
eins og gengur, þar sem menn
eiga von á að eitthvað sögulegt
sje í vændum.
Á bryggjunni við skipshliðina,
þar sem vænta mátti að vörur
yrðu rjettar út fyrir borðstokk-
inn, höfðu kommúnistar sett bíl,
og stóðu þar í hnapp.
Gekk bæjarfógeti þangað og fór
fram á að þeir flyttu bíl sinn. En
skipverja bað hann að taka til af-
fermingar.
Kommúnistar hreyfðu sig hvergi
og fóru að öllu sem dólgslegast.
Fór bæjarfógeti þá fram á það
við löglilýðna borgara er þarna
væru viðstaddir, að þeir vikju
flokki kommúnista frá skipinu og
af bryggjunni
Flokkur manna fór nú út á
bryggjusporðinn. Höfðu þeir með
sjer kaðal og hjeldu sjer saman í
fylking. Ruddu þeir nú hægt og
hægt brvggjuna, og hopuðu kom-
múnistar undan, og aðrir sem á
bryggjunni voru.
Farm skyldi taka úr forlest
Novu. Lá hún við bryggjúna með
stefni til suðurs, svo uppskipun út-
forlest skyldi fram fara allofar-
lega á bryggjunni.
En áður flokkur sá er liafði t.ek-
ið s.jer fyrir hendur að ryðja
bryggjuna var kominn á móts við
forlest skipsins tókst kommúnist-
um að skera sundur kaðalinn er
fylgismenn bæ.jarfógeta hiifðu til
að treysta fylking sína. Yið það
sundraðist fylking sú. og urðu
brátt almennar stympingar um
brvggjuna og barsmíðar nokkrar,
en eigi svo að nein veruleg meiðsl
hlytust af.
Um kl. 2 lauk viðureign þessari,
án þess að kommúnistum yrði í
það sinn komið af bryggjunni. En
, er afferming tókst ekki lagði Nova
frá bryggjunni og liggur úti á
Polli.
Löggœslumenn
helmscekja Höshulö.
Björn Blöndal ræðst
inn í Saurbæ til Hösk-
uldar Eyjólfssonar
|____meðan fólk er í svefni
Söffuleg viðureign.
Seint á laugardagskvöld lagði
Björn Blöndal af stað i eftir-
litsferð austur yfir fjall.
Segir ekki af ferðum hans fyr
en hann kom að Saurbæ, bústað
hins víðkunna Höskuldar Eyjólfs-
sonar. Hann kom þar við fjórða
mann. Þetta mun hafa verið
nokkru fyrir fótaferðatíma á
sunnudag, að því er heimildar-
maður blaðsins best vissi.
Gerði Björn löggæslumaður vart
við komu sína með því að lið
hans braust inn í íbúðarhúsið í
Saurbæ. Eigi er þeim, sem þetta
ritar, kunnugt um herbergjaskip-
un þar, svo hjer verður eigi lýst
hvaða hurðir voru brotnar upp:
En mælt er að þær hafi verið tvær.
Og er hjer var komið var hin
næsta eldhúshurð og var hún lok-
uð. —
Nii sem aðkomumenn rjeðust að
hurð þeirri, gaf húsráðandi Hösk-
uldur Eyjólfsson það til kynna,
en hann var þá, kominn á kreik, og
var í eldhúsinu, að aðkomumenn,
eða innbrotsmenn, en svo mun
hann hafa nefnt þá, mættu vita
það, áður en þeir brytu hfna
þriðju hurð, að hann hefði byssu
hlaðna í höndum, og myndi hann
eigi hlífast við að skjóta á hvern
þann, er hurðina bryt.i.
Er eigi kunnugt um frekari
orðaskifti um hinar hoknðu dyr.
En svo mikið er víst, að hik kom
á aðkomumenn. En síðar opnaði
húsráðandi fyrir þeim dyrnar.
Segir sagan, að enn hafi lög-
gæslumáðurinn ekki gefið til
kynna hver maðurinn var. En
þeir eigi kunnugir fyr i sjón,
Höskuldur og Björn.
Einum af samferðamönnum
Björns varð reikað inn í herbergi
þar sem kona Höskuldar var fyr-
ir. Er hinn ókunna óvin húsfreyju
bar þar að —• hafði hún eigi önn-
ur varnarvopn en næturgagn er
hún tók undan rúmi sínu. Henti
hún því af afli • og kom í öxl
komumanni. Segir eigi frekar af
viðskiftum þeirra.
Að vörmu spori ltom inn í her-
bergið Björn Blöndal. Fann hann