Morgunblaðið - 23.04.1933, Blaðsíða 5

SunnucLaginn 23. apríl 1933.
0
Senöibrjef og söguritun.
1 útvarpinu var fyrir skömmu
flutt lítið erindi um sendibrjef.
Það gerði maður að nafni Pjetur
G. Guðmundsson. Mátti skifta
efni þess í tvent; annars vegar
yar það um gildi sendibrjefa og
hvatning til almennings um að
halda saman brjefum sínum, hins
vegar ádeila á söguritarana, að
því cr virtist fyrir rangsleitni í
meðferð verkefnis síns.
Nokkuð var rjett í því, sem
nr ðurinn sagði (um ágæti sumra
brjefa), en að öðru leytifór hann
illa með efnið, sem sumpart virt-
ist stafa af þröngsýni og sumpart
af flokksofstæki, er ekki sómdi
sjer vel í þessu sambandi.
1 erindi sínu átti P. G. aðeins
við einkabrjef, svo að eigi þarf
um hin svo nefndu ,,opinberu
brjef“ að ræða (enda er heimild-
ar-gildi þeirra vafalaust).
Það er vitaskuld, að ýmislegt
má á sendibrjefum græða, af
upplýsingum um hin og þessi
efni, er einstaklingar ræða um
eða hafa viðskifti um. Eða rjett-
ara sagt: Það var svo. Þó er það
mjög orðum aukið, hversu mikið
dýrmæti þetta sje. Eins og gefur
að skilja, er margt af því, sem í
brjefum finst, hjegóminn einber
og alls ekki þess vert að gera það
hey.rin kunnugt, enda oftast ekki
til þess ætlast. Það er og víst, að
það er einatt mjög óáreiðanlegt
(sögulega), stílað og skrifað af
geðþótta brjefritarans, án nokk-
urs aðhalds eða gagnrýni um
rjettmæti eða jafnvel sannindi,
og er í því tilliti alt öðru máli að
gegna um það eða hitt, sem
menn láta opinberlega frá sjer
fara og allir sjá og heyra. Að því
leyti geta sendibrjef því veri
óáreiðanlegasta ,,heimildin“,
sem til er (nema sem brot úr
mannlýsingu). Einnig er svo, að
mikið af efni slíkra einkabrjefa
varaðar aðeins þær (tvær) per
sónur, sem skrifast á, og hefir
ekkert gildi fyrir aðra, eða jafn-
vel ósæmandi að aðrir flíki því.
-— Hinu skal ekki neitað, að for-
vitnir menn og hnýsnir, sem
vilja vera með nefið ofan í öllu,
geti haft nokkra „ánægju“ af
að komast í sendibrjef, og hefir
svo verið á öllum tímum, ekki
síst hneykslanleg sendibrjef,'
sem sum þeirra ávalt hafa verið
og eru, öllum öðrum en send-
anda og viðtakanda (í besta
falli).
Þó mátti vissulega segja áður
á tímum, að öðru máli hafi verið
ð gegna heldur en nú. Þá va
einatt lítið um andleg viðskifti
með öðrum hætti en brjefaskrift-
um. Ekkert eða lítið prentað,
engar nýstárlegar bækur, engin
blöð, engar eða mjög ljelegar
samgöngur o. s. frv. Þá var og
siður (af nauðsyn) að skrifa
rækileg frjettabrjef, og á sum-
um tímum að segja mikið í brjef-
um, rökræða, útlista, opinbera
hugsanir sínar og fyrirætlanir.
Brjefin urðu bæði annálar og rit-
gerðir, þau helst, sem skrifuð
voru af færum mönnum og alveg
í þeim ákveðna tilgangi að hafa
eitthvað nýtilegt að færa (sbr.
brjef Jóns Sig., ef innlent er^
nefnt). Aftur önnur voru bull,
sem var og er þýðingarlaust að
halda til haga, alveg eins og
enn á sjer stað um margt af því,
sern menn segja hver við annan.
Já, en nú? Er ekki nú orðin
öldin önnur, þegar um sendibrjeí
er talað? Eru ekki tímarnir nú
orðnir svo breyttir frá því, sem
var á „brjefaöldunum“, að ekki
taki tali að álíta það lífsnauð-
synjamál að varðveita þau ger-
semi? Hvernig getur nokkur mað
ur (sem þó jafnvel hefir fengist
talsvert við bókarament) verið svo
utan við sig, að gefa þessu ekki
gaum — eða virðast, eins og P. G.
ekki hafa hugmynd um þann
reginmun, sem orðinn er á öllum
aðistæðum. Vita menn ekki, að
nú er í svokölluðum menningar-
löndum alt skrásett að segja má,
það sem eftirtímann yfirleitt
varðar um, alt prentað, geymt á
skjalasöfnum, alt orðið opinbert
með tímaritum, blöðum, síma, út-
varpi (einnig jafnvel ástamálin,
sem brjefin þó hafa lifað fegurst
á). Nú eru menn svo sem hættir
að skrifa sendibrjef, einkabrjef,
nema hin nauðsynlegustu skila-
boð á afskektum stöðum, eða
einkamál milli náinna, eða þá
laumuspil, sem má alveg að skað-
Iausu lifa og deyja með þeim, sem
að því standa. Alveg að skað-
lausu mætti nú á tímum ráða
mönnum til þess — ekki að varð-
veita sneplana, heldur — blátt
áfram að eyðileggja, brenna öll
sín brjef, er þeir hafa haft þeirra
not, svo sem og langflestir munu
nú gera. Enda mun það næsta oft
heitust ósk þeirra, er hlut eiga
að máli, að sendibrjef þeirra, sem
eru þeim dýrmæt eign og hjart-
fólgin, þótt einskisvirði sjeu öll-
um öðrum, tortímist að m. k. eft-
ir þeirra dag og fr’Ii ekki „í hend
ur ræningja“. Nú á iímum hrúg-
ast svo mikið pappírsdót upp hjá
fólki, að engin leið er að halda
hús yfir það. Hlutverki þess er
alla jafna náð, er það hefir ver-
ið lesið einu sinni. Nóg er að
geyma það, sem skylt er að
geyma, hin opinberu plögg —
og er þó ekki sýnilegt, að svo
verði um aldur og æfi. Það mun
verða að bera það alt saman út
„á haug“ á sínum tíma, ekkert
rúm verður fyrir það og engin
þörf að halda því við, er búið er
að vinna eitthvað úr því.
Eða hver vill í alvöru fara að
prjedika það fyrir nútímamönn-
um að taka upp brjefaskriftir að
hætti fyrri tíðar manna — því að
þess þyrfti með, ef nokkur slæg-
ur ætti að vera í þessu?
Þá er hitt atriðið, sem P. G.
blandaði inn í mál sitt. Hann
kvað vera sósíalisti (eða komm-
únisti, eða hver veit hvað, því að
framkoma þeirra er tíðast næsta
lík), enda leyndi það sjer ekki,
því að hann var trúr hinni venju-
legu aðferð þessara flokka, að
koma alstaðar að níði um hina
svokölluðu „borgarastjett“, eða
þá, sem áður hefir mest borið á í
þjóðf jelaginu. Hann taldi eigi áð-
ur hafa verið minst með þjóðinni
annara en heldri mannanna, en
alþýðunni gleymt (úr þessu virt-
ist hann ætla sendibrjefunum að
bæta!), og einkum hefðu sagna-
ritararnir stutt að þessu, því að
þeir hefðu ekki enn skrifað sögu
íslands öðru vísi en sem „höfð-
ingjasögu“. Flestum mun nú
ijóst, að ummæli þessi eru annað
tveggja — ef ekki hvorttveggja
— sprottin af dæmalausri fá-
visku eða helsti magnaðri ósvífni.
Það er sem sje ekki satt, að ís-
ienskir söguskrásetjarar, fyr eða
síðar, virðist hafa nokkra hvöt til
þess að halla á alþýðu manna
(ýmsir af þeim eru sjálfir alþýðu
menn), þótt störf þeirra sjeu
eðlilega mótuð af ríkjandi tíðar-
anda, — því að eigi tel jeg það
sagnaritun, þótt orð hafi verið á
því gert, að prestar hafi öldum
saman í „Iíkræðum“ borið oflof
(jafnvel níðlof) á ýmsa látna
menn, einkum „lærða“ menn,
sem ekkert hefir oft legið eftir til
„uppbyggingar“ landi og lýð og
þeir sumir staðið misjafnlega í
stöðu sinni, meðan gegnir al-
múgamenn hafa legið ,,óbættir“
hjá garði. — En hvernig hefir
verið kleift og hvernig verður
nokkum tíma kleift að búa til
þjóðarsögu með því að segja
,,sögu“ hvers einstaklings í land-
inu? Eins og lands- og þjóðar-
saga, sem rituð er og rita verður
í dráttum, verði ekki ávalt að
vera heildaryfirlit, viðburðasaga
og athafna? Og hvað yrði úr því,
ef þar ætti að flétta inn í „æfi-
sögu“ hvers manns — og hvemig
æfisögur yrðu það? Er ekki al-
kunnugt, að þótt fjölmargir ein-
staklingar sjeu góðir og dugandi
menn, og eigi sína „einkasögu"
(sem reyndar yrði sama sagan
fyrir þúsundimar af landslýðn-
um), þá hafa þeir ekki komið
neitt sjerstaklega við heildarsög-
una, hvorki verið til þess settir
nje getað gripið inn í „rás við-
burðanna“, svo að sögur geti af
farið, eða út á við. Þeir eru alveg
eins nýtir fyrir því, í sinni stöðu.
Og þeir geta vel verið, einn'og
einn, sem dæmi, er sögð er stjett-
arsaga eða hjeraðs, en aldrei all-
ir. Og við þjóðarsögu í heild geta
ekki komið aðrir nafngreindir
menn en þeir, sem eitthvað „ber
á“, sem eru þannig í frammi
hafðir, að atburðirnir leika um
þá eða þeir hafi haft einhver sjer
stök áhrif á athafnasögu lands-
ins o. s. frv. Sumir þessara manna
hafa skarað fram úr og þannig
komist inn í söguna, aðrir haft
þeim almennu störfum að gegna,
að þeir hlutu að standa framar-
lega; fyrir því er þeirra getið.
Ýmsir hinna ónefndu, ef til vill
margir, hefðu og getað komist í
fylkingarbrjóst, ef þeir hefðu
haft aðstöðu til; en svo hefir ekki
verið. Hvort þessir menn, sem
þannig mynda, óhjákvæmilega,
beinagrindina í þjóðarsöguna,
eru kallaðir ,,höfðingjar“ eða
annað, kemur alveg í sama stað
niður (sumir voru það í raun og
sannleika, þótt ekki hjetu þeir
,,embættismenn“, því að alþýðu-
menn, sem skara fram úr, geta
orðið höfðingjar, svo að ekki þarf
það að notast í skimpingi).
Og svona er það enn í dag. —
Hvernig ætti, til dæmis að taka,
í Alþingissögu, að telja alla
kjósendur, allan landslýðinn og
segja sögu hans — þótt hann
standi að baki þingfulltrúunum?
Nei, menn verða að láta sjer
lynda, að greindir sjeu þeir ein-
ir, sem hafa verið eða eru þing-
menn, eða hafa á annan hátt
komið við málefni þingsins. Og
framvegis, jafnvel þegar sósíal-
istaríkið er komið, getur það
er besta
TOBitsðsan.
Sími: Einn—tveir—þrír—fjórir.
TILBQÐ
óskast í cirka 200—250 tonn af þurkuðum þorskbeinum
á bryggju á Akranesi.
Tilboðin sjeu komin til undirritaðs fyrir 25. þ. m.
Siinrflnr Vigfflsson,
Akranesi.
H. B. S GO.
Kanpmenn! .
Munið eftir að kaupa „Gold-Medal“ og „R. R. R.“ hveitið
í 5 kg. pokunuir
H. Benediktsson & Co.
Sími 1228 (3 línur).
ekki heldur orðið öðru vísi; þá
verða þeir tilgreindir (í sögu só-
síalismans á landi hjer), sem for
ustuna hafa haft, „broddamir“
(t. d. Ól. Fr., Jónas frá Hriflu,
J. Bald., Hjeðinn, Haraldur og
máske Pjetur, o. fl.), en allúr
lýðurinn verður að mestu hulinn
reykjarmóðu — einstaklinga
hans verður ekki getið, nema þá
ef til vill að því einu, að þeir hafi
j einmitt staðið sem einn maður
‘bak við foringjana (,,höfðingja“
sína) og samþykt alt, sem þeir
vildu vera láta.
G. Sv.
Flóaáveilan.
Landbúnaðarnefnd Nd.
gerbreytir tillögu h'inn-
ar stjómskipuðu nefnd-
ar.
Nýlega var hjer í blaðinu skýrt
frá tillögum þeim, sem hin stjórn-
skipaða nefnd hafði gert viðvíltj-
andi endurgreiðslu á nokkru af
fje því, sem ríkissjóður hafði lagt
til Flóaáveitunnar. Yar aðaltillaga
nefndarinnar sú, að bændur ljetu
af hendi ákveðinn hluta lands upp
í skuldina við ríkissjóð, en þeir
sem ekki hefðu nægilegt larid,
áttu að greiða áveituskatt, er nam
80 aurum af hektara í 30 ár.
Nú hefir landbúnaðarnefnd Nd.
flutt margar og víðtækar brtt,. við
frv. hinnar stjórnskipuðu nefndar.
Aðaltillaga landbúnaðarnefndar
KVfustu tegundir af
Búsðliðlduni
fást í
er sú, að hver jarðeigandi á á-
veitusvæðinu greiði áveituskatt, er
nemi 1 kr. á hektara áveitulands
í 40 ár (sú breyting var þó gerð
á þessu í Nd- að í stað 40 ár komi
30 ár). Atvinnumálaráðh. getur þó
krafist þess, að landeigandi greiði
áveitukostnaðinn með landi að
einhverju eða öllu leyti, ef nauð-
syn lcrefur vegna stofnunar ný-
býlis.
Óski landeigandi, í stað þess að
greiða hið árlega gjald, að látai
land af hendi til greiðslu áveitu-
kostnaðariris í eitt skifti fyrir öll,
má gefa honum kost á því, ef
trúnaðarmaður ríkisstjórnarinnar
mælir með því og nægilega mikið
land fæst samfelt frá einni eða
fleiri jörðum til stofnunar nýbýlis
eða nýbýla. Sje land tekið, skal
það þannig gert, að af hverjum
8 hekturum áveitulands fær ríkis-
sjóður 2 hektara. en 3 hektara ef
beitiland er tekið.
Þetta eru þær aðalhreytingar
sem landbúnaðarnefnd leggur til,
að gerðar verði á frumvarpinu.