Morgunblaðið - 20.05.1933, Blaðsíða 3

MORGUNBLAÐIÐ
2
JRorgftusHaftift
H.f. Áryakur, KarkJkfWa
■ Kltatjörar: Jön Kjnrt&aaaoB.
Valtjr Stafknason.
■ JkltatJörn og afgralBal*:
t' Auaturatrntl 8. — SlnU 1*01.
Aualýalnraatjórl: JL Hafbarc.
| ÁaitfMngukrlfatota:
Auaturatrastl 17. — Slml 1709
■alataalaa&r:
Jön KJart&naaon nr. 8741.
Valtjr Stef&naaon nr. 4880.
BL Hafbers nr. 8770.
| Áakrlftaslald:
InnanUnda kr. 8.00 A alBltl.
Utanlanda kr. 8.10 A niautl,
f lauaaaölu 10 aura alntakiV.
80 aura ntt Uaabök.
Uiðskifta-
samningur
íslenöinga
og Breta
undirskrifaður í Lon-
don í gær.
London, 19. maí.
United Press. FB
Þeir Öir John Simon utanríkis-
ráðh. og Walther Runciman versl-
unarmálaráðh., fyrir hönd Breta
•og Sveinn Björnsson, sendih. fs-
lands í Danmörku, fyrir liönd fs-
lanrls skrifuðu í dag undir bresk-
íslenska viðskiftasamninginn. —
IJndirskriftin fór fram í utanríkis-
m á 1 aráðuney tinu.
Forsætisráðherra barst einnig
skeyti í gær frá sendiherra Sveini
Björnssyni, þar sem skýrt var frá
undirskrift samningsins. — En
Bretar hafa óskað þess, að samn-
ingurinn verði ekki birtur fyr en
næstkomandi þriðjndag.
Afvopnunarráðstefnan.
Genf 19. maí.
United Press. FB.
Henderson las hátíðlega upp
boðskap Roosevelts forseta á fundi
-aðainefndar afvopnunarráðstefn-
“unnar i dag. í ræðu sinni komst
Henderson m. a. syo að orði:
,,Á því, sem við gerum í dag,
veltur það hvort framtíðin færir
frið eða styrjöld.“
Hann vitnaði til ræðu Roosvelts
•og ræðu Hitlers og hvatti fulltrúa
nefndarinnar til þess að afturkalla
viðaukatillögur þær, sem leiddu
til þess, að starfsemi afvopnunar-
Táðstefnunnar komst í öngþveiti.
Madohiy, fulltrúi Þjóðverja,
fjelst á tillögur Breta, ekki aðeins
til grundvallar frekari umræðum,
heldur einnig til grundvallar fram
tíðarsáttmála ,um afvopnun þjóð-
arma.
Blóðbað í Kína.
Fyrir nokkru fór japönsk her-
«veit inn í kínverska bæinn Chien-
an. Þegar hersveitin nálgaðist
földu allir íbúarnir sig í húsum
inni og hugðu Japanar að borgiu
væri yfirgefin. En er hersveitin
ugði minst að sjer, hófu Kínverjar
■skothríð á hana og fellu þar 100
Japanar, en fjöldi mauna særðist.
Seinna umkringdu Japanar þæ-
inn og drápu hvern einasta Kín-
verja, sem þeir fundn vopnaðan.
-Alls drápu þeir þar 900 Kínverja.
Dansk-enski samningurinn.
Dansk-enski samningurinn er
fvrsti verslunarsamningurinn, sem
Englendingar hafa gert við aðrar
þjóðir utan heimsveldisins, síðan
tollverndarstefnan varð ofan á í
Englandi. Þessi samningur liefir
því vakið mikla eftirtekt bæði í
Evrópu og Ameríku.
Englendingar hafa að undan-
förnu keypt h. u. b. % af öllum
útflutningsvörum Dana, þ. á. m.
svo að segja alt útflutt danskt
,baeon‘, % af smjörinu og % af
eggjunum. En viðskiftahöftin í
Englandi bitna einmitt á þýðing-
armestu útflutningsvörum Dana og
eru Dönum því mjög tilfinnanleg.
Árið 1930 var 99.9% af vöruút-
flutningi Dana lil Englands toll-
frjáls í Englandi, en nú aðeins
51-7%. (Prósenturnar eru miðað-
ar við verðmæti útflutningsins).
Englendingar hafa lagt 10% tolla
á 5.9% útflutningsvörur Dana og
11—20% tolla á 42.3%. Tollarnir
hitna m. a. á tveimur næst þýð-
in garmestu útflutningsvörunuih,
smjöri og eggjum, ennfremur á
fiski og ýmsum iðnaðarvörum. Þar
við bætist að Englendingar hafa
ákveðið að setja ,,kvóta“-ákvæði
um innflutning íá svínakjöti. Á
síðastliðnu hausti var svínakjöts-
innflutningurinn til Englands
minæaður um 15%.Enn er óákveð-
ið, hve mikil takmörkunin verður
seinna. f þessu sambandi her að
gæta þess, að svínakjöt, er lang-
þýðingarmesta útflutningsvara
Daua- í fyrra var svínakjöts-út-
flutningurinn 48% af ölluin vöru-
útflutningi Dana.
Það var fyrir fram ljóst, að
Danir gátu ekki búist við miklum
ívilnunum af Englendinga hálfu.
Margir þýðingarmiklir tollar, þ.
á. m. á smjöri, eggjum og fiski,
eru ákveðnir í Ottawasamningun-
um. Englendingar geta því ekki
lækkað þessá tolla á meðan Ott-
awasamningarnir eru í gildi. Þar
við bætist að Englendingar bvggja.
viðskiftasamninga sína - áfram á
bestu-kjara-reglunni. Englendingar
geta því hvorki veitt Dönum nje
nokkurri annari einstakri þjóð
sjerstakar tollaívilnanir. Loks hafa,
Danir átt erfitt, aðstöðu af þeirri
ástæðu að þejr selja meira í Eng-
landi en þeir kaupa þar í landi.
Á undanförnum árum hefir hlut-
fallið verið h. u. b. 5:1, en var í
fyrra 3:1. Á síðastliðnu ári juku
Danir vörukaúp sín í Englandi um
17% þótt allur vöruinnflutningur
Dana minkaði um 22%. Englend-
ingar ætla sjer að nota tolla-
vopniu til þess að lagfæra verslun-
arjöfnuð sinn. Síminkandi tekj-
ur hafa neitt þá til þess. Það er
því eðlilegt að Englendingar reyni
að afla sjer nýi’ra markaða í lönd-
nm, sem selja meira í Englandi
en þau kaupa þar.
Af framangreindum ástæðum
gátu Danir ekki skapað sjer greið-
ari aðgang en nú að markaðnum
í Englandi. Við því var ekki held-
ur búist. En þeim hefir tekist að
takmarka þá hættu sem vofði yfir
vöruútflutningi þeirra til Eng-
lands. Þeim hefir tekist að fá ’á
ýmsum sviðum tryggingu fyrir
því, að markaður þeirra í Eng-
landi minki ekki stórkostlega frá
því sem nú er. í þess stað verða
Danir að auka vörukaup sín í
Englandi.
Englendingar skuldbinda sig til
að leggja ekki toll á svínakjöt
(,bacon“ og ,,skinke“), og hæklca
ekki núgildandi tolla á smjöri,
eggjum, fiski, niðursoðnum i'jóma
og nokkrum þýðingarminni vör-
um. Enska stjórnin virðist yfir-
leitt ekki ætla sjer að hækka toll-
ana frá því sem nú er. Elliot land-
búnaðarráðh. sagði nýlega, að tolla
hækkun sje ófullnægjandi ráðstöf-
un til að takmarka innflutninginn-
Englendingar virðast því ætla að
nota „kvóta“-aðferðina framvegis,
þegar um nýjar innflutningstak-
markanir er að ræða.
Enska stjórnin hefir, eins og
kunnugt er, sett kvótaákvæði um
innflutning á svínakjöti. Þar aé
auki gerir hún ráð fyrir að setja
kvótaákvæði um innflutning á
eggjum, smjöri og fiski.
Danir.hafa fengið loforð um á-
kveðna liludteild í innflutningi af
svínakjöti til Englands. Hlutdeild
þeirra verður 62% af innflutningn-
um frá löndum utan hreska heims-
veldisins. Þetta samsvarar hlut-
deild þeirra á árunum 1929—1931,
en dálítið minna en hlutdeild
þeirra nú. Aftur á móti hafa Danir
engin loforð fengið um það. hve
mikill svínakjötsinnflutningur
þeirra til Englands megi vera að
magni. Þetta verður nefniíega und
ir því komið, hve mikið Englend-
ingar sjálfir. og Kanadabúar geta
aukið svínarækt sína.
Danir fá rjett til að flytja inn
að minsta kosti 5% miljón stór-
hundraða af eggjum. Það sam-
svarar útflutningi þeirra til Eng-
lands árið 1929 og er dálítið minna
en nú. Englendingar áskilja sjer
þó rjett tií að minka eggjainnflutn
inginn ennþá meira. Danir fá þó
rjett til að flytja inn 38% af
eggjum sem flytjast inn til Eng-
lands frá löndum utan heimsveld-
isins. Ekkert er sagt um það, hve
mikið eggjainnflutningur Dana
verði minkaður að magni, ef frek-
ari innflutningstakmörkun, sem
gert er ráð fvi’ir, verður fram-
kvæmd.
Smjörútfliitnmgur Dana til Eng-
lands má ekki fara niður úr 2.3
milj. vætta. Það samsvarar útflutn-
ingi þeirra til Englands árið 1930
og er h. n. b. 12% minna en nú.
Ákvæðin um smjörið eru mikils-
varðandi fyrir Dani Með þessu fá
þeir tryggingu fyrir að smjörút-
flutningurinn minkar að eins lítið
eitt frá því sem nú er. Þeir þurfa
því ekki lengur að óttast að hættu-
legustu keppinautarnir. Ástralíu
og Nýja Sjáland. boli Dönum
burtu af enska smjörmarkaðnum,
Loks fá Danir rjett til þess að
flytja til Englands að minsta kosti
412.000 vættir af fiski, h. u. h. 10%
minna en nú. Þar að auki liafa
Englendingar lækkað tollana á
nokkrum iðnaðarvöruni (rjómabús
vjelum o. fl.) úr 20% niður í 15%.
t staðinn fvrir þetta hafa Danir
skuldbundið sig til að lækka toll-
ana á ýmsum iðnaðarvörum, eink-
iim vefnaðarvöriim. Ennfremur
hafa þeir lofað að láta kol o. fl.
vörur vera áfram tollfrjálsar og
hækka ekki ýmsa núgildandi tolla
t. d. á whisky. Loks lofa Danir
að auka vörukaup sín í Englandi,
kaup á kolum járni og stáli o. fl-
Fyrir nokkrum árum keyptu Dan-
ir kol næstum eingöngu í Eng-
landi (97% af kolainnfltningi). —
Eftir enska kolanámuverkfallið
minkaði kolainnflutningur Dana
frá Englandi niður í 58%. En nú
liafa Englendingar áskilið sjer
rjett til að segja verslunarsamn-
ingnum upp ef Danir kaupi ekki
í Englandi að minsta kosti 80% a.f
kolum, sem þeir flytja inn. Yegna
bestukjarasamninganna er loforð-
unum um aukin vörukaup í Eng-
landi þannig fyrir komið, að þau
byggjast á samningum milli
danskra og enskra útflutnings-
kaupmannafjelaga. Afleiðingin af
þessum loforðum verður sú að
Danir geta ekki keypt vöruriiai’
þar sem þeir vilja og þar sem þær
eru ódýrastar. En þeir hafa í stað-
inn fengið tryggingu fyrir því að
liafa áfram mikinn markað fyrir
vörur sínar í Englndi
Khöfn í maí 1933.
P.
Eldur í hergögnum.
Lissabon, 19. maí.
United Press. FB.
Margar og ógnrlegar sprenging-
ar urðu, hver á fætur annari, síð-
degis í gær, er kviknað hafði í
skotfærabirgðum flota-skólans í
Valdezebro, sem er nálægt Lissa-
hon. Urðu íbúarnir hjer mjög
skelkaðir, er sprengingarnar urðu,
og sums staðar komst alt í upp
nám í horginni.
Verðhækkun.
London, 19. maí.
United Press. FB.
Stjórnmálamenn búast við að á
viðskiftamálaráðstefnunni verði
fyrsta viðfangsefnið að gera íláð-
stafanir, sem miða að því, að verð-
lagið í heiminum hækki, og að
slíkar ráðstafanir muni verða rædd
ar jafnvel áður en gjaldeyrismálin
verða tekin til meðferðar.
New York að verða gjald
hrota.
New York er eins og aðrar stór-
borgir Bandaríkjanna, t. d. Chica-
go, Filadelfia o. fl., í hinum mestu
fjárkröggnm og hefir seinustu
mánuðina átt. mjög örðugt með að
greiða starfsmönnum sínum laun.
Liggiiv við að borgarsjóður verði
gjaldþrota, og um daginn skorti
hann um 300 miljónir króna til
þess að geta staðið í skihim. Fjár-
mála-borgarst.jórinn, Berrv stakk
þá upp 'á því að nokkurir
skattar væri lagðir á, svo sem 25
aura skattur á hvern farmiða með
neðanjarðarjárnbrautum, 50 aura.
skattur á hvem vagn, sem fer yfir
brýmar milli Manhattan og Brook
lyn og 25 aura skattur á farmíða
með bæjarferjunum yfir HKidson-
fljótið.
Þessum uppástungum hefir ver-
ið tekið þunglega, sjerstaklega af
verkafólki, sem verður daglega að
fara fram og aftur yfir Hudson-
fljótið til þess að komast til vinnu
sinnar.
Siðliboðauinnan
í Þýskalandi.
r
Tímaritið Mereure de Praueó
segir þannig fná upptökum hennar:
í Þýskalandi liefir lengi verið
æskulýðshreyfing, sem meðal ann-
ars hefir komið fram i því að
hópar af ungu fólki ferðast við»
vegar, aðallega fótgangandi
(Wandervögel).Árið 1924 fóru uia
250 karlar og ltonur til Búlgaríu
til þess að sjá land og þjóð. Eitú
af því, sem vakti hvað mesta at-
hygli var þegnskvlduvinnan í Riíl-
garíu, sem jeg héfi eitt sinn lýst.
Hún var upphaflega bráðabírgða-
ráðstöfun, meðfram til þess að
hjálpa hændum við ýmisleg akur-
yrkju- og jarðræktarstörf. en hefir
haldið áfram og hefir gefist furðtj
vel. Mikið hefir verið unnið og aife
hefir borið sig vel svo ríkið græðiú
á vinnunni.
Þjóðverjarnir þóttust nú sjá t á<V
til þess að fá ungum mönnum
nokkttð að starfa þar heima fyrir.
Yæri þeim hollara að fara að
dæmi Búlgara og vinna einhver
þarfleg verk, þó aldrei væri nemai
fyrir fötum og fæði, heldnr en að
ganga í þúsundatali atvinnulausir.
Þessi hugmynd festi fljótt rætur
og leiddi til þess að sjálfboðaliðar
tóku til starfa í Schlesíu 192í>.
Hreyfing þessi breiddist svo víðs
vegar út um Þýskaland. Þ.etta.
leiddi síðan til þess, að bæði var
reynt að koma föstu skipulagi á
vinnuna og svo töldu margir rjett-
ast að gera úr þessu fullkomna
þegnskylduvinnu, sem kæmi í stað
gömltt herskyldunnar, en henni
var að miklu leyti ljett af. Ekki
hefir þetta komist í kring enn'þffi,
en síðastliðið liaust var tala starf-
andi sjálfboðaliða um 270.000. Það
má geta nærri að slíkur mann-
fjöldi leysir ærið verk af hendi
á hverju ári.
Að mestu levti hafa þessir vinnu
mannaflokkar nnnið að störfum,
sem ekki hefðu verið framkvæmd
með daglattnamönnum, ræktun á
ófrjón landi eða framræslu á mýr-
um, sem ekki borgaði sig fyr en
seint og síðar, vegagerð, sem ann-
ars liefði verið ógerð o. «. frv.
Öll stefnir hún að því marki að
bæta landið og auka framleiðslu
þess. Verður ekki annað sagt en
að takmarkið sje gott og göfngt o£
ininið að því af mikilli ósjerplægni
Amtað frakkneskt tímarit Revno
d’Allemagne (15. febr. 1933) segir
frá ýmsum mótbárum sem koinið
hafa í ljós gegn sjálfboðavinn-
unni. Þær eru þessar:
11 Yinnan er ekki ætíð af frjtálfl-
um vilja.. Lítil rök eru þó færð
fyrir þessu.
2) Verkamenn vilja auðvitað
ekki láta vinna neitt nema eftir
gjaldskrá sinni.
3) Kauplausa vinnan eykur ekbi
kaupgetu hjá almenningi og verður
þannig óbeinlínis til þess að auka
atvinnuleysi.
41 Mikið af vinnunni borgar sig
ekki fjármunalega (götur. vegir
o þvíl.).
5) Þó menn úr ýmsum stjettum
lifi saman í bróðerni við vinn-
tina, þá hefir þetta engin varan-
leg á.hrif.
6) Stúdentar. sem taka þátt i
vinminni, hafa lítið gagn af henni
síðar en tefjast um ei-tt ár.