Morgunblaðið - 12.07.1933, Side 2

2
M 0 R O Tt N B L \ Ð I Ð
Um huað á að kjósa?
Eftir Magnús Jónsson.
Það er svo sem auðvitað, að
kjósandinn verður að liafa ýmis-
]e"t í liupra, þegar hann gengur
að kjörborðinu.
Siimir hugsa mest um kjör-
dæmið sitt, og það er ekki nema
eðlilegt, að mehn vilji gjarnan fá
þann mann á þing, sem verður
öruggur og ötitll talsmaður sinúa
sjéi'Stiiku umh jóðendá.
Aðvir lmgsa mest um mennina,
«em í kjöri eru, og þetta er líka
rjett, eíns langt og það nær. Það
a aldrei að kjósa á þing þá menn,
y.em eru óknyttamenn, lítilmenni
eða þý flokka eða einstakra
nianna. Enn aðrir kjósa eftir ein-
stöku mali, sem á dflgskrá er. Það
ev t. d. mjög eðlilegt'^að margur
liafi nii í huga stjórnarskrármál-
ið, sem valdið hefir þessum kosn-
ingum, og ráða á til lykta á næsta
þingi. Og þetta er að því leyti
rjett, að engan mann ætti nú að
kjósa á þing nema hann gefi ský-
lausar yfirlýsingar um fylgi sjtt
við stjÓrnarskrármálið.
Þá er enn hópur manna, sem
hvattir ern til þess að kjósa um
einhver mál, sem þegar eru af-
greidd. Sumir vilja láta kjósa upp
á endurminningamar, kjósa í
þakklætisskyni eða til hefnda.
Þetta mun reynast hágborinn
grundvöllur á að byggja, og þýð-
ir í raun rjettri ekki annað en
það, að lafa sem fastast aftan í
þeim flokki, sem menn hafa fyigt-
Og um sum máliti, eins og t. d.
kreppuráðstafanirnar, er það að
segja, að ef kjósa á í þakklætis-
skvni fvrir þær, eins og Framsókn
virðist helst vilja, þá lenda kjós-
endurnir í vandræðum með at-
kvæði sítt, því að um þær var
svo að segja enginn ágreiningur
miili flokka. Að minsta kosti stóðu
■Sjálfstæðismenn og Framsóknar-
menn óskiftir að þeim.
Loks hefiy svo borið k_ enn einu
kosninganúmeri, og það er það,
að kjósa þann mann einn, sem vill
sverja og sárt við leggja, að vera
hlýðinn og auðsveipur miðstjórn
og skipulagi ÍFramsóknarflokks-
íns, þ. e. ganga með húð og hári,
sál og sannfæringu .Jónasi á vald.
Reynslan verður að skera úr, hvert
fylgi þessi nýja stefna fær.
En ekkert af þessu er í raun
g veru fullgild rök til kjörfylg-
i. Báðir eða allir frambjóðendur
eta átt sammerkt í því að vera
óðir og röskir menn, líklegir til
ylgis við málefni kjördæmisins.
•eir geta líka átt sammrekt í því
ð vilja fylgja samþykt síðasta
ings í stjórnarskrármálinu. Onn-
r og smáerri mál geta skifst milli
eirra þannig, að kjósandinn eigi
rfitt að gera upp á milli. Og auk
iess er metnaður margra kjós-
nda meiri en svo, að þeir vilji
iósa sjer þingmaftn eftir ein-
verju einstöku máli eða einhverri
fgreiðslu. Hið liðna láta menn
iga sig, ekki af því að það sje
tilfjörlegt eða ómerkilegt. lield-
r af því, að það unnið og búið
larf. Og hollustueiðinn við mið-
tjórn og skipulag Framsóknar-
iokksins munu fáir taka alvar-
:'ga. Enda er spurning, hvort
kki ætti að vísa þeim mönnum
af þingi, sem slíka eiga vinna
þvert ofan í stjórnarskrána, sem
tekur það fram, að þingmenn sjeu
ekki bundnir við neitt annað en
sannfæringu sína, en engar fyrir-
skipanir annara.
Hvað á þá að ráða mestu í
líosningunum ?
Er ekkert inál eða enginn mála-
flðkkur til, sem er svo stór, svo
víðtækur, svo gagnger til áhrifa,
svo endingargóður eða varanlegur,
að kjósendur geti haft, hann að
leiðarsteini, altaf og allsstaðar þeg
ar ganga skal að kjörborði? Er
enginn málafloklcur til, sem svo að
segja stendur bak við öll önnur
mál og ræður úrslitum þeirra og
framgangi, þannig, að hagur og
vellíðan þjóðarinnar í raun og
veru standi og falli með honum?
JÚ, slíkt mál, slíkur.málaflokkur
er til. Hann hefir verið til og er
til og verður til, bæði lijá okkur
og öðrum þjóðum. Og þessi mála-
flokkur er fjármálin, ]j. e. hvern-
ig afla eigi fjár í opinberar þarf-
ir, hve mikið eigi að taka til
þeirra þarfa, og hvemig því eigi
að verja. Og í þessu sambandi
verður líka að liafa gætur á ])ví,
hvaða áhrif þetta og aðrar að-
gerðir þess opinbera, liafa á alla
afkomu og efnahagsstarfsemi þjóð-
arinnar, atvinnuvegi og vifskifta-
líf hennar.
Þessi mál eiga að ráða afstöðu
manna og ráða henni. Beint og
óbeint hafa þau ráðið. Hvernig
á fjármálunum hefir verið haldið
hefir vaklið velgengni þjóða og
hruni þeirra. Á viturlegri fjár-
málameðferð hafa heimsveldi risið
upp og á ógætilegri meðferð fjár-
mála, skattakúgun og eyðslusemi
hafa voldugustu ríki logað upp í
byltingum og .hrunið til grunna.
Og alveg þetta sama sjáum við
speglast í okkar stuttu og litlu
stjórnmálasögu síðan við fengum
meðferð okkar eigin fjármála í
hendur. Hin mikla gætni, sem
beitt var fyrstu áratugina éftir
1874 varð undirstaða þeirra fram
fara, sem hafist gátu upp úr alda-
mótunum, þegar þjóðin var orðin
hæf til skattálagninga. Þetta
getur oj'ðið nokkuð of eða van. —
Þar er engin gullvog til, sem segir
upp á e^TÍ, hve langt megi ganga.
Það getur t. d. vel verið, að á
landshöfðingjatímabilinu hafi ver-
ið farið óþarflega hægt í sakirnar.
En varfærni er góð, og engu var
spilt. Það f je.. sem ekki var tekið
með sköttum, safnaðist hjá ein-
staklingunum,. og atvinniivegir
blómguðust. Þjóðin komst ótrú-
lega óskemd lit af einhverju því
stærsta rothöggi, sem aðalatvinnu-
vegurinn varð fýrir, þegar bannað
var að flytja lifandi sauðfje til
Englands 1896, og með því tekið
fyrir aða] peningastrauminn til
landsins. Hefði Framsóknarandinn
frá 1927-31 þá veriðbúinn aðbrvnja
bændur .landsins upp á sína vísu,
er' enginn vafi á, að sú krepna
hefði orðið enn voðalegri en sú,
sem nú gengtir yfir. í st,að þess
gát)i bændur brevtt búskaparlíátt-
nfn sínum lijálparlaust og bvgt
upp sjálfir á nýjum grundvelli. —
Þetta var afleiðing- þess, að hin
gætiléga fjármálastjórn hafði Idíft
Kjósið C-listann!
mönnum við byrðunum. Það var
ekki hrópað þá, hvar sem skild-
ingur sást: Tökum hann! tökum
:,ann í ríkissjóð! Fjeð sem inn kom
stóð í eignum bændanna og sjó-
mannanna. Það var ekki alt í
skuld. og þoldi því áfallið.
Það er lærdómsríkt þó að það
sje sorglegt fyrir okkur, sem nú
lifum’, að bera okkar eigin kreppu
síiman við þetta. En á undan
héúní er líka farin önnur fjármála-
stj'órn, brynjusmíðin fræga hjá
Framsókn. Til leiðbeiningar nm
hað. hvernig haldið hefir verið á
fjármálúnum síðasta áratuginn,
þann tíma sem Sjálfstæðisstefnan
og Framsóknarstefnan hafa átt í
höggi, vil jeg tilgreina hjer nokk-
urar talandi tölur, og jeg tek þær
ekki nema eftir óyggjandi. opin-
berum heimildum, sjálfum lands-
reikningunum.
, (Meira).
Stefán Síslason
hjeraðslæknir.
F. 13. nóv, 1859. D. 1. mars 1933.
Svo var, sem biði nú byrjar
og brosandi — landið
langferðamaðurinn liti,
laugað sólbaugum.
Höfði svo rólega hneigði
höfðinginn göfgi,
er gæfuvegur var genginn
til góðs, öllum stundum.
Fremstur gekk jafnan í flokki.
Fósturbygð tryggur.
Bjó hverjum þressing og beina,
sem bar flð lians garði.
Læknir, er bætti með lægni
Hðaþraut stríða —
brá hvorki skapi nje skyldu
]>ó skygði í bvgðum.
Svipurinn hreini best sýndi
sannreyndan anda:
Lífsglaða, listum unnandi,
ljúfmennið prúða.
Hann geigaði hvergi í geði,
er geir snart við hjarta.
Kærleikans hlýtt vakin krafti
hvern kælir æfin — — —
Vantar Drottinn síst. vegi
nje vandastarf anda,
þeim bata og heill hefir borið
bræðrunum mæddu;
staðið hjer örugt í stöðu
og starftíða hríðuyi,
brotið sjer vegi sem beinast,
að bjarga svo mörgum. —
Ei þekkjum v.jer ódáins eðli
nje alsælar aldir! —
En, hljótt, mætti skilja, þú hlakkir:
að komi heim konan,
er æ var þinn styrkur í starfi
í stríðinu gekk þjer við síðu.
Að síðustu signdi þig Guði
og .saknandi vakir.
Autt þó að okkur nú finnist,
er undurbjört myndin,
mætur er öldungur átti
í átthaga sögu;
sem heim er nú vikin úr heimi,
hrifin af Kristi.
Konungi sannleíkans krýpur,
kominn til vina.
Frá vini.
C-listinn er
stæðisnianna!
listi Sjálf-
(The spoils System).
Það var lengi siður í Ameríkn,
að skifta um flesta staifs- og em-
bættismenn ríkisins við hver
stjórnarskifti. Slíkar stöður voru
taldai- rjettmætt herfang þess
fiokks, sém unnið hafði við for-
setakosningar, og þeim bar að
skifta milli, sem mest höfðu látið
til sín taka í kosningabaráttunni
eða lagt mikið í flokkssjóð. TTm
hitt vflr minna spurt, hvort menn-
irnir voru færir til þess að taka
störfin á hendur. — Flokkarnir
höfðu lagt mikið fje til kosning-
anna, hver um sig hátt úpp í 10
milj. dollara. Forsetakosnipgarnar
voru skoðaðar einskonar meiri-
háttar happdrætti, og því skyldi
ekki meiri hlutinn fá verðlaunin ?
Það var eitt af liinum „talandi
verkum“ Framsóknai’st.jórnarinn-
ar, að taka þetta skipulag upp og
veita ekki störf og stöður eftir
verðleikum heldur pólitísku flokks
fylgi. Allskonar málalið og stöðu-
snapar flyktust að stjórninni eins
og flugur utan um glænýja
hrossataðshrúgu.
En hvernig hefir svo þetta
skipulag gefist í Amerík\i? Því
er fljótsvarað. Það hefir gefist svo
illa, að Ameríkumönnum hefir
lengi verið það áhugamál að losna
við það. í raun og veru eru Banda
rikin að miklu leyti horfin frá því.
Langt er síðan að mönnum þar
varð það ljóst, að það kunni ekki
góðri lukku að stýra, að láta
flolcksfylgi ráða skipun vísinda-
manna, verkfræðinga og annara
kunnáttumanna. Sama var að
segja um ótal störf og stöður.
Þeir einir gátu gegnt þeim, sem
höfðu nægilega þekkingu og
reynslu. Þetta leiddi til þess, að
sett voru lög um skipun embætta
árið 1883 (The Civil Serviee Act).
Þau kröfðust ákveðinnar þekking-
ar af umsækjendum um fjölda
embætta, . sem Alríkisstjómin
veitti. Slíkar stöður eru nú ekki
færri en 450.000.
Það er skamt síðan að Roosevelt
forseti tók við völdum eftir fræg-
an kosningasigur. Hvernig var svo
h.erfanginu skift við stjórnarskift-
in?
Sjerstakri embættanefnd var
falið að telja saman stöður þær,
sem ekki væru bundnar við em-
bættalögin og hafa mætti að her-
fangi handa flokksmönnum. —-
Henni taldist svo til, að þær værú
110.000. Þetta þótti álitlegt, þó
ekki væri það nema ‘Yn af öllum
stöðum, sem Alríkið sjer um.
En það varð þó minna úr her-
fanginu' þegár til kom. Yfir 50.000
stöður hafði Alríkisstjórnin bund-
ið við ákveðin próf og þékkingar-
kröfur, sem stjórnmálamenn gátu
ekki uppfylt og urðu að lokum
aðeins 25000 stöður, sem nota
mátti til verðlauna, og af þeim
voru 15000 póstmeistarastöður.
Herfangið varð þá í þetta sinn
svo rýrt, að flokksmönnunum þyk
ii' skömm til koma og óttast að
þetta, rýri fylgi flokksins til muna.
Þannig gengur þá þetta í Ame-
ríku. Þar er verið að reyna til
þess, að koma upp lærðri og heið-
virðri embættismannastjett og losa
hana við öll pólitísk rassaköst, og
ánauð, þó ekki sje þessu umbóta
f
Lárus Lörusson
gjaldkeri hjá Rafmagnsveitu
Reykjavíkur, andaðist í fyrra-
kvöld. — Hann var staddur á
Akureyri, í sumarleyfi, en kendi
lasleika þá um daginn, er ágerðist
og andaðist hann klukkan um 9
um kvöldið.
starfi og landhreinsun lokið til
fuíls.
En hvernig gengur hjá oss?
Hjer var're.\mt til þess að leggja
heiðvirða. embættismannastjétt í
pólitísk álög, að meta meira póli-
tískt málæði en staðgóða þekk-
ing, sem fengin er á tugum ára.
Einhverjum kvnni að detta í
hug, að forsetinn eigi ekki sjö
dagana sæla, meðan hann er að
útbýta öllum stöðunum. Skyldu
allar þær þiisundir, sem vilja ná í
þær, þyrpast upp í gtjórnarráðið,
eins og hjer, til þess að tala sínu
máli við forsetann?
Roosevelt forseti hefir sloppið
vel við átroðninginn. Hann fól
einum af trúnaðarmönnum sínum,
James Farlev, að sjá um alt þetta
og hann hefir sjálfsagt nóg að
hugsa um. Hann er þjóðkunnur
maður, en sumir segja að, því
miður, sje hann alt of ráðvandur.
(H. Cartes í North. Am. Rev.).
Þegnskylduvinna í
Danmörku.
Það má einkennilegt heita, að
víðs vegar um lönd’er nú stofnað
til þegnskylduvinnu, en þó þessi
hugmynd sprytti hjer upp, þá höf
um vjer ekkert aðhafst í þá átt.
Danir hafa nú tekið þegnskyldu-
vinnu upp sem kreppuráðstöfun
fyrir ungt fólk á aldrinum 18—22
ára. Er vinnumönnunum sjeð fyrir
fæði og húsnæði og auk þess fá
þeir nokkra þóknun, til þess að
geta veitt sjer aðrar nauðsynjar.
Nokkur hluti tímans gengur til
kenslu og líkamsæfinga.
Vinna þessi er frjáls ®g enginn
neyddur til að taka þátt í henni.
Ætlast er til þess að einkum sje
unnið að framkvæmdum, sem ekki
væri ’ kleift að koma í verk ef
borga skyldi venjulegt verkakau])
til þess að taka ekki vinnu frá
verkafólki. Nokkrir erfiðleikar
hafa þótt á því í Danmörku að
finna slíka vinnu, en hjer á landi
væri ekkert auðveldara. Vjer eig-
um svo margt ógert að verkefni
væru óþrjótandi.
Það er auðsjeð að danska skipu-
lagið er tekið eftir Þjóðverjum,
en sennilegast myndi það affara-
sælast fyrir livert land að haga
öllu eftir þess háttum og högum.
G. H.
Drengjaflokkur Ármanns kom
i fyrrinótt úr norðitrförinni. —
Höfðu þeir alls 6 sýningar á þess-
um stöðum: Borgarnesi, Blöndu-
ósi, 2 sýningar á Akureyri, Krist-
nesi og Víðivöllum i' Skagafirði.
Hvarvetna var flokknum vel tek-
ið og mjög róma Ármenningar
móttökur Leikfimisfjelags Akur-
eyrar sem tók á móti flokknum
þar. Alls staðar þar, sem flokk-
urinn sýndi, dáðust fmenn að
fimi og samtökum hinna ungu
kappa.