Morgunblaðið - 14.07.1933, Qupperneq 2

2
MORGUNBLAÐIÐ
Um huað á oð hjósa?
Éftif Magnús Jónssoit.
(Frli. ÍTafíi iif útvarffttítiéfiti).
Fyrra Framsóknartímabilið.
ÁriS 1923 er fy-rsta árið, sem
lijer feemur til greina, því að þá
'vérouf sú flófclcaskiffing tií, sém
síðan hefir verið í þessu landi. Að
vísu voru þá tveir flokkar til, Al-
þýðtfflokknrinn og Ffamsófknar-
ftökkurifm. En aifnr fjíildi þiflg-
máóira var þá ufaóflokka. báð
voru leifar gömlu flokkanna,
Héiináátjðrffár', Sjáífsfæðis*, Þ’éérs-
nm o‘T I;en<v«uTn og hvað þeir nú
; • u. ;r'yrfrfrá?'tf4'é'-'A?
I.” í u þ» sef’ð uiií mörg ár. leiflff
frá ðvfíSártíifTiTnf?fflí. Éti í’raut-
■Sóknarflokkurinh hafði haft á
hendi_ fjármáíastjórnina í tí$
tvéggjá ráfiherrá, hvors frain af
þðrtifíi, 6g sft fjárrflálaStjórh er
frség óffiiti afi éndérrfnm. Gjölditi
volni lan*ff nmfram tékjur, og i
fiyðurnar var fftt méfi ölltl, seiti
Ifönd festi á. Innborganir frá
íándsverslun fóru í hifina, eti
skufd rífcisins vegna hennar stóð
fiftir. Andvirði seíds skips fór í
kömu hítina. ög átík þess fór hálf
önntir miljón,- sem tékin var afi
1áni, í þetta sama sjávardjúp. —
'Ötjórriin íifíi á „slífefti^, og suirit
■éar gripið úr lögvérndufium sjófii
(lancíftelgÍÉssjóði, 240 þús.) TÍallinn
á rekstrarreikningi var nærri 2há
. ihiljón. í sjóði um áramót var að-
eins rúm hálf önnur miíjón. —
Sktildif törti (reiknafi 5 ýftisntn
gjaldeyri) 18.062.611, en miklu
'hæi’fi, e6a tiin 22 ftiiíj.. fef reiltn-
aðar eru í fötlnúm ísí. krónum.
Tifeð öðrum orðvtftl; Öápándi
skuldafen o<? taumlátts óréifia. —
T-etta er fyrsta spegiltítyhd af
fjármálastjórn Framsðkftár, sögð
n köldu máli landsreikftitifefáfina.
Kjörtímabil
S j áíístæSísm anna.
TTfiþ flf k’hshirlgnftiini þfettá ár
myiidast svo nýr flokkur. Hann
var kallá^ur fhálásflofekur, af þkí
né hann var fyrst og fremst myná-
aður í þeihi tilgangi, að taká
hjer fasí í tatlftiáfta. Og það gér'Si
liann sýft ntyftdáriégá, nhdií’ rftft-
ustu sTðfts T*fti’1ákssoftár og Magtí-
iísár Guðmundssonar að lengi mun
’f minntim haft. Vil jeg nú með fá-
einum tölum lýsa fjármeðfei’ðinni
þail ár, sélft þessi flokkur fékb að
njóta sín.
Árið 1924 varð tékjuafgangiit á
1’éksti’arheiknirigi i% ihiljón kr.
ÍÁvftjað var aé bcfí’gá herigiftgár-
víxlana frá Framsóknarárunum,
um 758 þús. Sjóður hækkaði í 2%
Yriiljðft. Skftldih békkuðu í liðlfega
16i/2 milj. — En vaxtabyrðin, arf-
urinn skemtilegi frá Framsðknar-
árunum, var yfir TVi ftiilj. krónur.
Næsta ár. Í925, urðn tékjilr rík-
iSsjóðs afar miklar, eða fullar 16
iftiljónir. Ef Framsóknarstjórn
i '• Setið að völdum, hefði
hún víst brngðið á leik, stofnað
embætti. reist ríkisstofnanir, keypt
bíla, brent kolum í varðskipum,
Sjóður jókst tiþp í 3.731 þtis.
Skuldir hröpuðu niður í 11.832
þús. Vaxtabyrðin var enn yfir
miljón, en nú Var von á veralegri
lækkun á þessari leiðu og dauðu
fcýrði.
Með þessum tveim góðærum og
þó einkum því síðara náði stjórn-
iii þtí marki, sém hfún baffii vctil-
ast é’ftir að ná á 3—4 árum. Eftda
veitti ekki af, því áfi ftú sfeáll
vfir verðlækkunarkreppan. —
Réyhsíán sýnift, að við verfiuni 8®
nota góðu árin til undirbúnings
hinum é’éfíðft álVég éins ög
Þón.dinn fiof»V súiiiánð tií undir-
húnifígs Vfetriéúm.- Sagan sem
Landnáma segir okkur af Hrafna-
fióka og mönnuiri bftns er ágætur
sk-óii fyrir stjórftmálnmenri okkftr.
Þeir „gáðu eigi“, segir Landnáma,
„að fá hevjanna og dó kvik-
fjeftaður þeii-ra nm Véttir-
inn“. Islénsknfe búskapul1, befeði
búskaptir eitistakliftga og þjóðar-
búskapurinn befir altaf þurft fyr-
irhýggju, eft aldrei þoíftð Ijettúð
Hrafnaflóka.
Árin 1926 og 1927 gekk yfir
ftöéð fjárkreppa. ííri nú nutu
landsmenn þess, að stjórnin hafði
elcki haft húskaparlag Hrafna-
flóka. Það hafði verið aflað heyj-
anna í góðærunum. Árið 1926 voru
skattar lækkaðir en framkvæmdir
voru auknar, einkum árið 1927.
Halli varð á ríkisbúskapnum af
þessum sökum, nokkuð vfir hálfa
aðra miljón króna samtals bæði
árin. en þessi halli var greiddur
af samanspöruðum eignum og
crevmdu lánstrausti. 1 sjóði í árs-
lok síðara árið eru enn rjett að
segja 3.300 þús. Skuldir fara enn
niður á við.’ Og vaxtabyrðin er
komin niður í liðlega 700.ÖÓ0 kr.
Hjer er þá myndin af fjárstjórn
innj þau 4 ár, sem Sjálfstæðis-
menn fara með þessi mál, tvö góð-
ærði og tvö kreppuár. Það er
tiiynd af góðri ráðsmensku undif
erfiðum kringuril stæðum. Flokk-
urinn tekur við öllu í megnustu
óreiðu, en skilur við alt í góðu
horfi.
Síð&ýa FramsóknartíttitibiIÍ^
En nú vildu sumir prófá Fram-
sókft aftur og þeir rjeðu. Myndin
ai’ fjársukkinu 1923 nægði ekki.
Enda sýndist nú ékki vera vandi
að stjórna, þegar húið var að
koma öllu í lag og marka stefn-
una. Það hafði altaf kiingt, að
það væri ekki vandi að borga
skuldir í góðæri og annað slíkt.
En hVfernig fór? Þá ráúnasögft
verður við nú að rifja upp.
Til þfess að bafa nðgu úr að
moða byrjuðu þessir herrar á því,
að hækka tolla í hámark, alger-
lega að óþörfu. Við það biðu at-
vinnuvegirnir, sem kottiu lamaðir
undan kreppunni, óbætanlegt tjón.
Ofan á þessa skattahækknn bætt-
ist gott árferði, svo að tekjur árs-
ins 1928 urðu 14y2 miljón, eða
langhæstn tekjur. serh nokkru
sinui höfðu komið í ríkissjóð, að
■og síðan gefið út myndabók um
•sjálfa sig. En 1925 var þetta ekki
gert. Gjöldunum var haldið i föstu
og óbifanlégu horfi. En lausa-
skuldir vorn borgaðar, hvorki
mfeira nje minna en 3.876.280 kr.
Tekjuafgangurinn varð 5.123 þús.
1925 einu undanskildu. En samt
varð afgangni- ekki nema liðlega
1 miljón, þrátt fyrir það, að
vfixtabvrðin, arfurinn frá fyr-
rennurunuftl, varð ekki nema
696 þús., eða næstum því belm-í
ingi lægri en sú vaxtabyrði, sem
Frarrrsókn hafði skilað af sjer
1923.
í3Vo keriiúr annað góðærið 1929.
Rikissjóðsfékjurn»r verða þá 16.-
232 þ’ús. feða frtííri fcVftrfffiil jóft
hærri en Í925, eða hæstu tekjur,
sem nokkrn !sinni liöfðu komið í
ríkissjóð. En í þessu dæmalausa
góðæri nær rekstrarafgangurinn
ekki einni miíjón króna, svo
miklu var eytt. 1 þessu góðæri
var engra heyja aflað til vondu
árftntiá. Hrafnaflókab’úskapnritin
eft býrjftðnr, og það er dálifið
nftpuft, ftð þftð skýldi Vera bændá-
stjórn svokölluo, sem gekk inn á
þéssft 1000 StH göriilti og löúgú
fordæmdu óheillabraut í íslensk-
um búskap.
Hringíið með landsreikn-
ingana.
Og tin byrjftr atitiað fýrirbrigði.
sem alls staðar og ávalt hefir
fylgt í kjölfar fjármálaóreiðunn-
ar eins og dauðinn fylgir synd-
inni: Það var farið að hringla
með landsreikninginn, til þéss ftð
erfiðara yrði um allfln sftmatibúrfi.
Og meira að segja var landsfeikn-
ingurinn þetta ár falsaður að því
léýti, að í sjóði yorii íatin húúdr-
uð þúsunda. sem raunverulega var
evtt fje, þannig að í sjófií var
talið svo og svo rnikið af vegúm,
búsum og brúm og þess háttar,
sem vitanlega átti að telja á
reikningi. En mennimir, sem ekki
þykjast þurfa afi punta úpp á
verk sín. eins og Trýggvi Þór-
ballsson sagfii í blaði sínu
nýlega, böfðú leyft sjér að
punta svona upp á þau! Af
hverj.ii? Af því að þessi reikn-
ingur kom út rjett fýrir síðustu
kosniúgar.
Svona var þá komið í áfSlo’k
1929. Eftif ttö bift ftiéstu upp-
gripaár hftfði éftgra heyja verið
aflað. Stjórnin var eins og hóndi,
sem hefir ekki meiri hey um göng-
ur en hanti hafSj baft um Jóns-
messu. Og þð rjéði þessí góði
bóndi sjer ekki fýrir monti.
Samt hefðj nú, þrátt fyrir alt
þetta, ríkisbúskapurinn baslast
nokkurn veginn af. ef nú b.effii
verið tekið í tanmana. Fyrning-
arnar frá fyrjrrennaranum befðu
enn getað bjargað kvikfjenaði
bessa uýja Hrafnaflóka undan
hordauða, ef hann hefði nú sjeð
að sjer um sukkið. Því afi enn var
eftir ágtett tékjftár, árið 1930. Þafi
vaf eifts cig forsjóftift væri áfi
reyna til þess ýtrasta, hvort ó-
mögnlegt vteri afi fitina ávéxti á
þessu ófrjósama fíkjutrje. En um
árangur þess segja tölurnar Ijóta
sögu, og hana verðum við nú að
athuga.
Tekjuhæsta árið.
Þetta ár verða tekjurnar hvorki
meiri nje minni en 16.716.552. Það
eru hæstu tekjur, sem ríkissjóður
hefir fengið á einu ári. Það eru
undanfarandi aflaár, sem með óg-
urlegum skattapíningum eru að
sbila svo að segja hjartablófii at-
vinnuveganna í ríkissjóðinn. Það
var þung skylda, sem nú hvíldi á
stjórnirini, að verja þessu fje vel.
Alþingishátíðina var að vísu ekki
hægt að liætta við, enda. varð hún
ekki sjerlega fjárfrek. En svo
gálauslega fór stjórnin að, að hún
varði á þessu ári yfir 21 miljón
króna. Hún fekk því í þessu ein-
Hin mafgeítirsprUí'ðu
Blrðingarnet n m.
eru nú komin aftur, en aðeins lítið óseit.
Ennfremur fyrirliggjandi:
Gaddavír ca, 350 mtr. í rl. og gljettur yír.
§imi 144*4.
lörðin Mjóanes i MngvaUasveit
fæst tíl kaiips. (Besta veíðijörð við f>ingvallavatn). Upp*
lýsingar í Mjóanesi (símstöð).
Jén Dnngal.
dæma tekjuári og á barmi krepp-
unnar um það bil 5 miljóna
greiðsluhalla á árinu. Það er ekki
hægt áð hafa um þessa ráðs-
menskii nfein vægari orð en þau,
að það er feins o’g vitskertir menn
hafi stjórnað lijer fjárliagnum
þetta áíi Ög það er hftft, að lög
skuli ekki ná yfir slíkan þjóð-
hflgslégan glæþ sem þfetta. Það er
þeftfl ár, sfem að langmestu leyti
befir steypt þjóðinni í fjárhags-
voðaiin. Og reikningur þessa árs
var ekki lcominn, þegar kosning-
arftar fóru fram, svo að fýrstá
tadciftefið til þess að gjaldá stjórú
irni og Framsóknarflokknum fyr-
ir þrssa ráðsmeUsku er úú á
sunimdagiftft kemur.
Jeg hefi ekki tíma til þess að
lýsa ]>essu ári nánar, enda gerði
Jón Þorláksson það í erincli sínu
á ttláiiúdflginn var. Á þessu ári
eru miljónalánin tekin. Þá er
landsreikningur allúr bíenglaður
til þess að fela ógegndina, eins og
Framsóknarmaðurinn Pjetur Þórð
arson sannaði í athugasemd sinni
Við lanclsrélkniftginn. f ársíok eru
sktiídirftflr komhar úr 11 yi milj.
upp í 28 miljónir. Gísli Ouð-
mundsson vildi (náttúrlega rang-
tf'Era), reilcna þetta öðru vísi. —
Harin vildi reikna allar lántöktif,
sem ríkissjóður er við riðinn.
hvort sem þær annars koma hon-
um nokkuð við eða ekki. En ger-
um nú þetta fyrir Oísla. Það bætir
lítið fyrir Framsókn, því að þá
eru þæf komtiar úr 27.9 riiilj.
Íarigt upþ yfir 40 miljónir.
Jeg get ekki heldur varið mikl-
ftm tíma til þess, að rekja bina
fagnaðarlausu sögu áranna síðan.
Það er venjulega sagan af óreiðu-
manninum, sem er búinn að spila
úl eignum sínum, án þess þó að
liafa bug eða karimensku til þess
að rífa sig út tcr flækjunni. Árið
1931 er greiðsluhallinn rjett að
segja 3 miljónir, — og 1932,
samkvæmt skýr.slú fjármála-
ráðberra urft 2(4 miljón. Á þessft
ári verðúr eftn tekjuballi og fyrir
næsta er ráðgerður tekjuhalli. —
Vaxtabyrðin ei; aftftr komin upp
í það, sem hún var mest. Og enn
er reynt að pína meiri tekjur út
með sköttum. En aftur á móti
vantar hugrekkið til þess að gera
það, sem gera þarf. og það er að
færa alvarlega niður útgjöldin.
Hjer er þá myndin af fáðs-
mönnunum tveimur, sem þjóðin á
að velja um á sunnudaginn kemur
Valið getur ekki orkað tví-
ftiælis.
--------------
Flugið.
íiOndotí 13. júlí.
United Press. FB.
Lendifttfih í Caftfiíiíht.
Lending ítölsku fíugvjelauna
gekk ágætlega, að því er fregnif
frá Cartwright herma. Fíugvjeía-
flotinn flaug skipnlega, et bann
nálgaðist lendingarstaðinn. Tvær
flugvjelanna flugu fyrir, því næst
fjórir flökkflr, hvfef á eftir öðr-
úm, þrjár flugvjelar í liverjum,
þá tvtef og ttter sflftihlififl, Flug-
vjelarftaf lefttti hVéf á ftettif ann-
ari, með nokkuru millibili, og
lenti flugvjel Balbos fyrst, en
seinústu tvær flugvjelarnar lentu
báðar í einu. Á leiðinni milli ís-
lands og Grænlands flugu flng-
vjelarnar tvær ög tvær sflinhliða,
én með nolckuru millibili, því að
þoka var og hætt við árekstfum,
ef flogið væri of þjett.
Ráðgert að halda áfram
í ffær.
Sífiflfi ffégn: Satnkvæmt skeýti,
setn sefít Vflf ffá Lohdoti kl. 6.30
í mofgun; Áformafi ef, flð flng-
vjelaflotinn haldi áfram til Mont-
real í dag lcl. 10, ef veðtir leyfif.
Fvrir miðnætti í nótt Váf lokið
við að fylla bensíngeyma flugvjel-
anna og athuga mótorana. Flug-
meníiifnir fófu snemma að hátta.
f ví&táli Ijet Balbo þéfts getið,
að því ýfði Vart nieð orfium lýst.
hve mikftr áhyggjur það liefði
í för með sjer í síkum fugferðum
sem þésstim, að fjúga í gegnum
þoknbalcka og skýjaþykni, sem
nær alt tiifitif að sjávarfleti,
stundnm vrði að fljúga rjett vf-
ir freyðandi öldtif úthafsins, og
væri það mjög hættulegt.
Frð'Sigluflril.
Siglufirði, FB 13. júlí.
Ríkisöræðslan byrjaði að taka
á móti síld á sunntidagskvöld og
hafði í gærkvöldi tekið á móti
12.825 málttm, Paulsvefksmiðjari
700 og Hjaltalín 6600 málum.
Sfldveiðin ef fremur treg síð-
ustu dagana. Þorskveiðar ekkert,
stundaðar, encla fisklítið,
Vitrialeiðslur standa yfir þessa
dagana í málum Svíanna við Síld-
aféihkasöht ríkisins. — Verður
fjöldi vitna leiddur.