Morgunblaðið - 25.07.1933, Page 3

MORGUNBLAÐIÐ
s
Krafan um aukaþing.
JftorgunblaHft
•t*«f.: H.Í. Arnknr, KuUnrik
í.: KUtatjðrar: Jön KJartancBoa.
Vkltjr Stcfánccoc.
I. %Jt«tJörn oí afKrclBaia:
▲ucturctraetl 8. — Slxt 1109
4url?sina:utjöii: B. Hafbcrf.
▲«*lýalnifRakrlf«tof»:
▲usturstrntl )7. — Slx) 9700
Salaurslxar:
Jön Kjartansson nr. (701,
Valtýr Stefánason nr. illS.
B Hafber? nr. 1770.
takrirtaslald
Innanlanda kr. 1.00 á asáasKt.
Utanlanöa kr. 1.10 á xánaBl.
: ’ laosasðln 10 aura alntaklá.
«0 anra xaV UoMh.
Post
kominn til New York.
Hann setur tvö ný
heímsmet.
New York, 23. júlí.
United Press. FB.
Wiley Post lenti á miðnætti o"
'var hyltur af fjörutíu þúsundum
manna. Post setti tvö ný met með
flugi sínu. Hann flaug hraðara
kringum hnöttinn, en áður hefir
/erið gert, cða á sjö dögum, átján
•dukkustundum og fjörutíu og
níu mínútum, og hann flaug fyrst
ur manna einn síns liðs kringum
Imöttinn.
Lindberghflugið.
Godthaab, 23. júlí.
United Press. FB.
Lindberghjónin lentu lijer heilu
*og höldnu kl. 7 e. li. á laugardag.
Mollísonsh j ónunum
híekkíst á.
Bridgeport, 24. júlí.
United Press. PB.
Mollison og kona hans eru kom
In vestur um haf, en lending
l>eirra gekk eltki að óskum, enda
skilyrðin óhagstæð. Þau voru að
svipast um eftir lendingarstað, og
-er talið, að bensínbirgðir þeirra
hafi verið að þrotum komnar er
þan í nánd við Bridgeport, Con-
nectieut, gerðu tilraun til þess að
Jenda á litlum akri, þar sem eng-
inn viðbtinaður er til þess að
lenda að næturlagi. Mótvindur
var og dimt, og varð það til þess,
að lendingin mishepnaðist, og
hentist fltígvjelin vfir í mvri rjett
'hjá akrinum. Var þetta kl. 10.05
(Austurríkjatímij. — Þau hjónin
nrðu bæði fyrir meiðslum og voru
flutt á sjúkrahús. Meiðsli þeirra
•eru þó ekki talin hættuleg.
nfnúm bannsins
í u. s. A.
New York, 24. júlí.
United Press. FB.
Til þessa hafa nítján ríki veitt
•afnámi bannsins fullnaðarsam-
þykki sitt, seinast Alabama, Ark-
ansas og Tennessee, en allar líkur
benda til, að ríkið Oregon hafi
•einnig horfið úr flokki ‘,,þurru“
TÍkjanna.
Hjer í blaðinu hefir því verið
haldið fram, sem alveg sjálfsagðri
afleiðing kosningaúrslitanna, að
aukaþing verði kvatt saman á
þessu sumri (og það hið fyrsta),
til þess að samþykkja endanlega
stjórnarskrána og svo einnig ný
kosningalög. Afleiðing þessa yrði
vitanlega sú, að nýjar kosningar
vrðu fram að fara á komanda
hausti, og mættu þær ekki seinna
vera en fyrsta vetrardag.
Krafan um aukaþing.
Þá skal í fám orðum skýrt frá
því, hversvegna vjer höfum sett
fram kröfuna um aukaþing nú
í sumar.
Ber þá fyrst að líta á sjálft
stjómarskrármálið. Þetta mál er
ávöxtur þeirrar baráttu, sem háð
hefir verið undanfarið um lýð-
ræðið.
Sjálfstæðisflokkurinn hefir bar-
ist fyrir þessu máli. Og þó að
stjórnarskráin uppfylli ekki kröf
ur Sjálfstæðisflokksins til fulls,
er hún þó stórt spor í lýðræðis-
áttina.
Nú hafa kosningarnar síðustu
skorið úr því, alveg ótvírætt. að
þjóðin er því fylgjandi, að stigið
verði það spor í lýðræðisáttina,
sem stjórnarskráin nýja felur í
sjer. Það er því skvlda Sjálfstæðis
flokksins sem fjölmennasta flokks
þingsins, að gera alt sem í hans
valdi stendur til þess, að .rjett-
arhætur st.jórnarskrárinnar kom-
ist þegar í stað í framkvæmd.
En svo her einnig að líta á
annað í þessu samhandi.
Eins og flokkaskifting er hátt-
ao eftir síðustu kosningar, hefir
enginn flokkur hreinan meiri
hluta í þinginu.Fjiárlagaþing yrði
því ákaflega erfitt viðureignar,
eins og nú er ástatt. Fn það er
alveg víst, að það verða fjármálin
sem baráttan stendur um í fram-
tíðinni.
Einmitt vegna þess hvernig
flokkaskiftingunni er háttað nú,
er nauðsynlegt að kosningatilliög-
unin samkvæmt nýju stjórnar-
skránni komist í framkvæmd áð-
ur en fjárlagaþing kemur saman.
Línurnar myndu þá hafa skýrst
betur en nú og nokkur festa kom-
in á.
Framsóknarflokkurinn er að
missa traust hjá þjóðinni, og þar
munu fjármálin mestu ráða. —
Þessi flokkur getur því ekki, þótt
hann hafi völdin í sínum höndum
núna, þrjóskast gegn þeirri sjálf-
sögðu kröfu, að kalla aukaþing
saman hið allra fyrsta.
Kostnaðargrýla
Tryggva Þórhallssonar.
Tryggvi Þórhallsson skrifar í
síðasta tölublað „Framsóknar",
smágrein um þessa kröfu um
aukaþing, og legst fast á móti
því, að sú leið verði farin. Ástséð-
an, sem hann tilfærir gegn auka
þingi er aðeins ein, að þetta hafi
of mikinn kostnað í för með sjer.
Telur hann að kostnaðurinn af
aukaþingi myndi ekki verða
minni en 200 þúsund krónur. —
Minnir hann í því samhandi á,
að aukaþingið 1931, sem li'ánn
s.iálfur stofnaði til með stjórnár-
I skrárbrotinu fræga, hafi kostað
töluvert á annað hundrað þúsund
króna.
Tr. Þ. viðurkennir, að á auka-
binginu í sumar þyrfti ekki önn-
ur mál að takast fyrir en stjórn-
arskráin og kosningalögin.
Ekki þarf stjórnarskráin að
taka langan tíma, Við hana er
ekki annað að gera en annað
hvort samþykkja óbreytta eða
fellá. — Engar breytingar má á
henni gera, ef menn vilja að hún
öðlist fullnaðargildi. Og kosning-
arnar skáru úr því alveg ótví-
rætt, að þjóðarviljinn stendur að
baki st.jómarskrárbreytingunni.
Stjórnarskráin getur því ekki orð
ið til þess að tefja fyrir á auka-
þinginu.
En þá eru það kosningalögin
Tr. Þ. heldur því fram, að ný
kosningalög geti ekki orðið af-
greidd á Alþingi á skemri tíma en
„allmörgum vikum“, því að hann
segir, að fjölmörg atriði muni þar
valda ágreiningi.
En þetta er hinn mesti mis-
skilningur.
Stjórnarskráin nýja hefir þeg-
ar lagt þann ramma, sem kosn-
ingalögin verða að sníðast eftir.
Og það er engan veginn svo, að
nú þurfi að semja ný kosningalög
frá rótum. Það eru aðeins fá at-
riði kosningalaganna, sem þarf að
breyta. Og þessi fáu atriði eru
þegar ákveðin í st.jórnarskránni,
aðeins vantar að samræma þau
við kosningalögin.
Aukaþing í sumar þarf ekki að
sitja nema fáa daga — í hæsta
lagi 10—15 daga. Kostnaðurinn af
þeirri þingsetu yrði svo hverf-
andi, að um hann þarf ekki að
••æða.
Það er ekki til neins fyrir Tr.
Þ., að vera að minna á auka-
þingið sumarið 1931. — Á því
þingi þurft.i að afgreiða fjárlög
og mörg önnur aðkallandi stór-
mál, vegna þess að Tr. Þ. rauf
vetrarþingið 1931. áður en þessi
mál vofu afgreidd. Nú liggur
ekkert slíkt fyrir.
Kosningalaganefnd.
Ef úr því verður — sem vjer
teljum alveg sjálfsagt — að auka
þing verði kvatt, saman í sumar,
þá her vitanlega stjórninni skylda
tii, að hafa frumvarp til nýrra
kosningalaga tilbúið þegar þing
kemur saman. Og til þess að
jafna þann ágreining, sem kvnni
að rísa upp milli flokkanna, um
smærri fyrirkomulagsatriði, er
sjálfsagt að fela þriggja manna
nefnd, þar sem sæti ætti einn
fnlltrúi frá hverjum þingflokki,
að sjá um undirbúning kosninga-
laganna. Með því móti mætti vera
búið að jafna að mestu ágrein-
inginn áður en þing kæmi saman.
Veðrahamur og kjörfylffi.
Tíminn, málgagn -Tónasar frá
Ilriflu, snýst einnig mjög ákveðið
á móti aukaþingi í sumar. Ástæða
bans er sú, að kosningar að hausti
geti gert bændum í sveitum ó-
mögulegt að sækja kjörfund, því
að þá sje allra veðra von. Þetta
j komi harðast niður á Framsókn-
^arflokknum, segir Tíminn, því
liann hafi sitt aðalfylgi í sveit-
imum.
Morgunblaðið hefir verið og er
enn því fylgjandi, að hafa liinn
almenna ltjördag að vori. En þar
fyrir geta koinið fyrir þau atvik,
að ómögulegt sje að komast hjá
því að hafa kosningar að haust-
inu. Slík nauðsyn liggur einmitt
fyrir nú. Minna má og á það, að
um alllangt skeið hafa kosningar
hjer farið fram fyrsta vetrardag,
og þann dag hefir einmitt mest
þátttakan orðið.
Hvað það snertir, að vond kjör-
sókn að haustinu gangi út yfir
Framsóknarflokkinn, þá er það
vitleýsa. Meira að segja skýrir'
Tíminn sjálfur frá því nú, að
Framsóknarflokkurinn hafi feng-
ið afleita kjörsókn 16. júlí s.l.
Ekki hamlaði veðráttan þá. Hvað
olli þessu? Ekkert annað en það,
að þjóðin treystir ekki lengur
Framsóknarflokknum. Þetta verð-
ur Tíminn að taka með í reikn-
inginn.
Skattræningjar.
Það er víðar pottur brotinu en
hjer á íslandi. — Eftir því sem
stendur í norska hlaðinu „Aften-
posten“ eru skattrán þar ekki síð-
ur en hjer. Þykir vel við eiga
að hirta hjer í þýðingu grein úr
því blaði hinn 10. júlí. Hún er á
þessa leið:
— Það er svartur blettur í sögu
stjórnar vorrar hvernig Simen
Sjölie skógareigandi hefir verið
skattrændur. Eftir því sem mað-
ur hugsar meira um mál hans,
eftir því verður manni það aug-
ljósara, að eitthvað er hogið við
ríkisstjórn og ráðsmensku yfir-
valda. Sjölie hefir sem sje verið
skattrændur þangað til hann varð
öreiga.
Samkvæmt skýrslum frá niður-
jöfnunamefndinni í Ytri Hrein-
dal hefir hann á 12 árum, frá
1920—32, orðið að greiða 938.366,-
00 krónur í skatt, þar af 280.289
kr. í útsvar og hitt til ríkisins.
1920 voru eignir hans metnar á
1.755.000 kr. og 1924—25 voru
þær metnar 5.766.000 kr. Nú er
hann 68 ára að aldri og algerlega
“ignalaus.
Engin minstu rök ern færð að
því að hann hafi lifað í óhófi nje
sólundað eigum sínum í braski.
Alt hefir farið í skatta.
Hann reyndi að hjarga sjer
með því að selja fasteign sína,
og 1930 keypti hlutafjelag í öðr-
mn landshluta eignina fyrir 950
þús. Eftir að liafa greitt allar
skuldir hefði Sjölie þá átt að eiga
eftir um 400 þús. kr. í peningum.
En yfirvöldin vora nú ekki á
því að láta hann sleppa þannig.
Þau settu fótinn fvrir kaupin og
ríkisstjórnin krafðist þess af hon-
um að hann seldi eign sína ein-
hverjum innanhjeraðsmanni, enda
þótt allir kunnugir vissu, að eng-
inn í hinu illa stjórnaða hygðar-
lagi gæti keypt hana.
Svo líður og bíður — heilt ár
líður, og endar með því, að kaup-
endurnir ganga frá samningum
vegna ógilgimi ríkisstjórnarinn-
ar. —
En eins gættu yfirvöldin vel —
að innheimta skattana á rjettum
tíma. Svo rak að því að Sjölie
gafst upp við að borga. Og þá
lagði ríkið löghald á eignir hans
fyrir 522.000 -kr. ógreiddum
skatti. Alt var tekið af honum
— liann átti ekki einn eyri eftir.
Seinasti þáttur þessa sorgar-
lciks var leikinn í Stórþinginu um
daginn. Þá var eins og stjórnin
hefði fengið samvisknbit, því að
hún lagði til að þingið veitti Sjö-
lie 5000 kr. ölmusu á ári, ef hann
vildi afsala sjer óðalsrjettinum.
Vinstrimenn komu auðvitað með
sína útreikniriga og lögðu til að
bann fengi 3500 kr. styrk á ári í
10 ár, og það var samþykt. — Og
fjármálaráðherrann talaði um al-
varlegar afleiðingar. .„Hvenær
hefir það komið fyrir“, sagði
liann, ..að ríkið hafi veitt styrk
manni, sem ekkert liefir átt sam-
an við ríkið að sælda ?“
Jú, það var einmitt ógæfa Sjö-
lies að hann hafði of mikið sam-
an við ríkið að sælda.
Guðm. Guðmundsson
frá Skáholti, sjötugur.
Á morgun er Guðmundur Guð-
mundsson frá Skáholti við Bræðra
borgarstíg, sjötugur.
Margir Reykvíkingar kannast
tvið þenna stóra, herðabreiða og
sam a n rekna du gn aða r mann,
þenna alvörugefna sístarfandi
verkamann, sem aldrei hefir lát-
ið verk vir hendi falla frá morgni
til kvölds, hvort sem verið hef-
ir á heimili sínu eða utan þess.
Þó að Guðmundur sje nppalinn
og fæddur í Árnessýslu, þá hefir
hann mestan hluta æfi sinnar
dvalið hjer í þessum hæ, og hvgg
jeg að ekki sje ofmælt þótt hann
s.ie talinn í flokki hinna dugandi
borgara bæjarins.
Ekki verður hægt að segja það,
að Guðmuntlur hafi ætíð húið sól-
armegin í lífinu, því að hauu
hefir átt við ýmsa þunga evfið-
leika að etja. Hann liefir orðið
að sitja við dánarbeð harna sinna
og harnabarna, en alla slíka örð-
ngleika liefir hann yfirstigið og
sýnt hina mestu karlmensku. —
Ótrauður og áu þess að lá.ta hug-
fallast eða missa kjarkinn, hefir
hann sótt á brekkuna að þessu
tpiarki, en lians fagra mark var,
að gera hin mörgu höni sín að
dugandi mönnum þjóðfjelagsius,
og allir sem til þekkja munu játa
það, að það hlntverk liafi þeim
hjónum tekist gæfusamlega.
Jeg minnist þess, er jeg var 8
ára gamall drengur héima hjá
pabba mínum og mömriiu, þar sem
Guðmundur var vinnumaður um
i’okkum tíma, hversu hann var
mjer ætíð góður og hjálpsamur,
hvað jeg þóttist óhultur er hann
tók mig í fang sjer og hjelt mjer
í sínum sterku örmum. þá hvarf