Morgunblaðið - 23.08.1933, Síða 2

2
MORGUNBLAÐIÐ
Beriberi á íslandi.
Eftir P. V. G. Kolka
sjúkrahússlækni í Vest-
mannaeyjum.
Jónas Kristjánsson hjeraðslækn-
ir hefir nýlega látið það álit í ljós
í Morgunblaðinu, að B-fjörvi
niyndi bresta í fæðu allmargra is-
lendinga, einkum þar sem notað
' væri liveiti, er ekki væri nýmalað.
Þessi tilgáta er rjett, eins og síð-
ar mun sýnt fram á. Skortur á
þessu fjörvi, — B — orsakar, sem
kunnugt er, beriberi, og er sjúk-
tlómur »á. alltíður í Austur-Asíu,
þar sem lifað er méstmegnis á
hýðislausum lirísgrjónum, en hef
ir verið talinn óþektur ineðal
þeirra, sem ala aldur sinn í Ev-
rópu, þótt hans hafi einstöku sinn-
um orðið vart meðal hvítra sjó-
mann eftir langa og harða útivist
í hafi-
Beriberi legst einkum á tauga-
kerfið og æðakerfið og lýsir sjer
fvrst og fremst með lömunum í
fótum og með útvíkkun á hægra
helmingi hjartans, ásamt breyting-
um á blóðþrýstingnum. Þessi ein-
kenni eru svo ótvíræð. þegar nokk-
ur brögð eru að sjúkdómnum, að
um hann er ekki að villast.
Þessi aldagamli þjóðarkvilli lágt
siandandi Asíulýða er nú orðinn
íslenskur sjúkdómur. Hjer í Vest-
mannaeyjum sá jeg á síðustu ver-
tíð 16 beriberisjnklinga, er leituðu
mín eða .Karls Jónassonar læknis.
Sumir þeirra Iiöfðu veikina á það
háu stigi, að þeir gátu varla dreg-
ist áfram og einn liafði alveg’
gífurlega útvíkkun á hjartanu, á-
samt algerðum lömunum í fótum.
íslík breýting á hjartanu getur
(lregið til dauða á örstuttum tíma.
enda devja árlega i Japan skv.
opinberum dánarskýrslum alt að
öOOOO manns.-úr-beriberi. Sýnir’
]iað. að hjer er um all-alvarlegn
v eiki að ræða.
Það er liafið upp yfir allan efa.
að hjer í Vestmannaeyjum var um
hreinan og beinan Asíu-beriberi að
ræða. Auk venjulegra taugarann-
- sókna og blóðþrýstingsmælínga
röntgenskoðuðum við hjörtu þess-
ara 16 sjúklinga, og annara, sem
grunsamlegir voru, og fæst með
því miklu ákveðnari vissa um
hyrjandi li jartaberiberi en með
hhistum. Fyrir nokkru sýndi lioll-
•enskur læknir, Alsmeer að nafni,
fram ó, að hjartaeinkennin má
auka til muna í bili með adrenalin
— inndælingu og var það einnig
notað við ýms hinna vægari til-
fella til þess að taka af allan efa.
Þessi beriberitilfelli eru ekki hin
fyrstu hjer á landi, því síðastliðið
haust skýrði dr. Helgi Tómasson
frá því í Læknablaðinu, að hann
hefði fengið sjúklinga með beri-
heri einkennum úr einni verstöð-
ínni við Faxaflóa. Undanfarin ár
hafa slík tilfelli einnig komið fyrir
hjer í Eyjum þótt ekki hafi verið
gei-ð gangskör að því að rannsaka
þau ítarlega fyr en siðasta vetur.
Verður árangur þeirrar rannsókn-
ai hirtur síðar, enda varði jeg
nokkurum tíma til að kynna mjer
þetta efni betur í London nú í
ssumar-
Þessi beriberi tilfelli sýna það
og sanna, að fæða margra íslenskra
kaupstaðabúa er mjög fjörefna-
snauð, því þessir sjúklingar okk-
ar höfðu yfirleitt ekki búið við
lakara víðurværi en fjöldi' fólks.
Breytingar þær, sem mataræði al-
þýðu hefir tekið á síðustu áratug-
um, stefna mjiig í öfuga átt. ■—
Mjólk, rúgur, bankabygg og baun
ir innihalda allmikið af B-fjörefni
og voru þetta algengar fæðuteg-
undir fyr á tímum, en fátíðari nú.
í þeirra stað hafa kornið grautar
úr hýðislausum hrísgrjónum og
liaframjöli. sætar sagosúpur, kaffi
og allskonar hveitibrauð. Besti B-
fjiirefnagjafinn áður fvr var á-
saint mjólkinni flatbrauðið, sem
var bakað í nokkrar mínútur að-
eins, búið til úr nýmöluðum rúgi
og hratið látið fylgja. I flestum
korntegundum er B-fjörefnið að-
éins í insta lagi hýðisins. í stað
[æssa holla flatbrauðs er nú notað
rúgbrauð, sejdt í alt að 15 klukku-
stundir, en við svo langa upphitun
eyðist fjörvið. Fjöldi fólks borðar
alls ekki rúgbrauð, heldur allskon-
ar brauð úr hýðislausu hveiti, eins
og fransbrauði, kex, smíða, vínar-
brauð og alls konar kökur. Þetta
hveitibrauðsát er orðið landplága.
Reynslan hjer í Vestmannaeyj-
um sýnir það svart á hvítu, að
einhliða hveitibrauðsát án mjólk-
ur, eggja eða grænmetis Jeiðir til
beriberi. Sama jæj'nsla hefir feng-
ist á Xewfoundlandi. Þar fór beri-
ber að gera vart við sig eftir að
hveitibrauðsátið var tekið upp, en
var óþektur áður. Annars mun
tæði þar yfirleitt ljelegra í sjó-
þorpunum en hjer. Þetta er einnig
í samræmi við rannsóknir þær, er
gerðar voru á hinum svokallaða
seglskipaberiberi, sem gerði vart
við sig um síðustu aldamót á segl-
skipum í langferðum, er tekið var
að liafa hveitibrauð í skipsforðan-
um í stað rugbrauðs. Þó er segl-
skipaberiberi ven.julega sambland,
af beriberi og skvrbjúgi, stafandi
af’ l.jelegum og gömlum mat. Hjer
í Vestmannaeyjum var því ekki
altaf til að dreifa. Kjúklingarnir
höfðu haft nýjan fisk, saltkjöt,
kartöflur og stöku sinnum nýtt
kjöt. Þetta fæði. sem er betra en
á norsku seglskipunum og hjá fá-
tækasta fólkinu á Newfoundlandi,
sýnir sig því að vera ekki fullgilt,
þegar eingöngu er neytt með því
liveitibraus, hafram.jöls og hýðis-
lausra hrísgrjóna.
Langódýrasta fæðan til varnar
beriberi er kornhýði. An þess er
brauðið ekki frambærilegt sem
„daglegt brauð“. Maður lifir ekki
á einu saman brauði — síst af
öllu hratlausu hveitibrauði.
Hallgrímshátíðin.
Ekki má það minna vera en að
opinberlega sje gerð grein fyrir
fjárhagslegum árangri af Hall-
grímshátíðinni, sem haldin var í
Kaurbæ 30. f. m. Svo almennur
var áhuginn fyrir hátíðahöldum
þessum og svo mikil og prýðileg
[látttaka fólksins í þeim, að það
á rjett á vitneskju um árangur-
inn. Dráttur sá, sem á því hefir
orðið að þetta væri gert, stafart
af [>vj, að alt til þessa hafa sum
útgjöldin verið ógreidd og ekki
fullkunnugt um þau.. Má vera að
enn s.jeu einhverjir reikningar ó-
framkomnir, en ekki getur þar
verið um annað en hreina smá-
muni að ræða. sem lítið brevta
niðurstöðuuni. Eftir því, sem nú
er frekast kunnugt, hefir árang-
urinn orðið sem hjer segii-:
Tekjur:
Seldir farseðlar .... kr. 2286,50
Seld hátiðarmerki ... — 1960,15
Ágóði af veitingum . . — 394,22
Gjöf frá þeim sem veittu
kaffi á hátiðinni .... — 62.00
Innkomið fyrir hestagirð-
íngar. . . . . ... . — 83,75
Úr samskotabauk ... — 93,70
Samtals kr. 4880,32
Gjöld:
Skipaleiga s/s »SuðurIand«
m/b »Baldur« og >trillubátar« 520,00
Hátiðarmerki, uppdráttur
og prentmót...........— 57,50
Bílkeyrsla............— 73,00
Matur og kaffi handa . .
starfsfólki...........— 212,00
Auglýsingar .....— 96,25
Timbur og smíðavinna . — 72,60
Önnur vinna...........— 29,00
Flutningur á efni til veit-.
inga ofl . ...................— 45,55
Veitingaskattur til ríkisins — 39,42
Símtöl................— 39,10
Lagt inn í bók Hall- .
grímskirkju nr 1251 við
Sparisjóð Borgarfjarðarsýslu — 3695,90
Saintals kr. 4880,32
Bílstjórar á Akranesi liafa lofað
að gefa kirkjunni nokkrar krónur
at kejTslu sinni þennan dag. Hve
mikið það verður er ekki fullvíst
enn. Mun því síðar vei-ða gerð
grein fyrir þvi. ' — n
Hreinar tekjur kirkjuiniar af
hátíðahöldunum hafa þannig orð-
ið kr. 3695.90, auk þess, sem hún
hefir eígnast nókkra þá hluti, sem
nauðsynlegir voru til notkunar
vegifa samkomunnar og koma að
liði við samskonar tækifæri fram-
vegis.
Þetta er sá árangur, sem með
beinum tölum verður sýndur, en
ekki er það efamál að í raun og
veru hefir miklu meira áunnist.
Fyrir utan það. að þjóðin hefir
laknað til nýs og Ijósara skilnings
;i því. hve óendanlega dýrmætt
verk Hallgríms Pjeturssonar hef-
ir verið henni og verður meðan
liún ej- til, hefir hún nú öðlast
sterkari trú og dýpri sLilning á
[>essu minnisvarðamáli. Það mun
varla ofmælt. að nú hafi augu
hennar mjög alment opnast fvrir
[>ví, að hugmyndin um veglega
Iíallgrímskirkju í Saurbæ er inn-
an skamms orðin að veruleika og
að jafnframt hafi þjóðin strengt
þess heit, að svo skuli vera. —
Hvarvetna verðum við nú varir
bins starfandi áhuga, sem segir1
jeg vil og jeg skal. Ánægjulegt og
eftirtektarvert er það, live ört
gjafir og áheit kirkjunni berast
nú, og er það trú okkar, að
af áheitunum eigi hún í framtíð-
inni mikils styrks að vænta. Það
er einnig von okkar og traust, að
þeim sem af einlægum hug heita1
á minningu Hallgríms Pjetursson-
ar góðu máli til sigurs. megi sem
( ftast verða að ósk sinni.
Þeim hinum mörgu, sem óskað
hafa þess, að ræður fluttar á
Kallgrímshátíðinni gætu komist,
fyrir almenningssjónir, viljum við
,segja það, að fyrir góðra manna,
atbeina er nú fylsta von um að
svo verði.
Ljúft er okkur og skylt að geta
þess, að þeir, sem unnu að undir-
búningi hátíðahaldanna, áttu að
heita mátti alls staðar hinni al-
úðlegustu góðfýsi að mæta. Hvar
vetna voru hjálpfusar hendur a
Hínar albektu Colmann’s vfirur:
Karry 1 og 2 oz.
Mustarður 1 og 2 oz. !4 og y2 lb.
do. Savora í glösum.
Línsterkja 63—125—250 og 500 gr.
eru ávalt fyrirliggjandi. Sími 1234.
lofti. Iiíkisstjórnin veitti allan
þann stuðning. sem hún gat, og
sama gerði hiim snauðasti dag-
launamaður, sem bauð fram 'starfs
krafta sína og Ijet sjer þó ekki
íietta í hug svo mikil laun sem
l'armiða eða hátíðarmerki. Efni og
munir, sem á þurfti að lialda, var
ýmist gefið epa þá selt íitlu verð.i,
Prentsmiðja sú. er mest prentaði
fyrir nefndina. gaf allan þann
kostnað, en hafði áður gefið kirkj-
unni mjög rausnarlega gjöf.. Það
voru meira að segja fleiri en ís-
lendingar, sem þarna virtust hafa
gleði af af leggja fram sinn skeiT.
Ollum þeim, sem þetta tekur til,
jjáir hátíðarnefndin alúðarþakkir
sínar, og við vitum að til þeirra
beinast líka þakkir allra annara,
■þeirra er málefninu unna- Við
þökknm hátíðargestunum, starfs-
NýKomið:
Hvítt damask í sængurver,
í verið 5.25. Corselett fleiri
gerðir, frá 2.95 og lífstykki
frá 3,75.
* •. .
Nsg. 6. Bunnlaugsson
& Gu.
Austurstræti 1.
I Hveití X.
Haframjöl.
I Hrísgrjón.
Fást í
fólki öllu við hátíðarhöldin, vfir-
mönnum og skipshöfnum á ski]>-
unum, sem fólkið fJuttu, gefendum
öllura; blöðunnm, sem veitt liafa
hinn hesta stuðriing. ríbisútvarp-
inu og loks ríkisstjðrninni fvrir
])á ómetanlegu aðstoð, sem liún
einliuga Ijet í tje. Hjer er hvorki
unt nje nauðsynlegt að þylja nöfn
en á meðal þeirra er þó eitt. sem
naumast má ligg.ja í þagnargildi
.— nafn Guðmundar Sveinbjörns-
sonar skrifstofustjóra. Ollu þvi
mikla starfi, sem hann var svo
óþreytandi á sig að leggja, og
öllum þeim góðu ráðum og bend-
ingum, sem liann gaf, á ekki að
gleyma.
Reykjavík, 14. ágúst 1933.
Fyrir hönd hátíðarnefndarinnar.
Ól. B. Björnsson.
Snæbjörn Jónsson.
Atvinnuleysi í Þýskalandi
minkar.
Berlín 22. ágúst.
United Press. FB.
Samkvæmt nýbirtum skýrslum
ríkisstjórnarinnar, hefir atvinnu-
leysingjnm í landinu fækkað um
130.000 fyrri helming yfirstand-
andi mánaðar og voru alls 15. ág-
4.334.158. Frá því í febrúar hefir
afvinnuleysingjnm fækkað um
1.677.000, að því er hermt er í
skýrslum þessum.

Hungursneyðín
Tvær miljónir manna
hungurmorða. - Barna-
morð og mannakjötsát.
N ínarborg, 19. ágúst.
United Press. FJ3.
Imiitzer kardínáli og erkibiskup
í Austurríki hefir birt ávarp til
niHnua at öllum trúarbrögðum, að
'imia að því. að hafist verði handa
uin alþjóðahjálp, vegna hungurs-
neyða rinnar í Rússlandi. Telnr
Innitzer nauðsynlegt, að stofnuð
verði alþjóðanefnd, til þess að
skipuleggja hjálparstarfsemina. —,
2.000.000 manna liafa, að sögn,
orðið hungurmorða í landinu á
uudanförnum mánuðum, aðallega
i Kákasus og Ukraine, og fer á-
standið nú dagversnandi. Barna-
morð og mannakjötsát eru díig-
legir viðburðir, að sögu kardínál-
ans.