Morgunblaðið - 30.09.1933, Blaðsíða 2

ANDBANNINGUR
Afnám bannlaganna
Eftir Kristján Albertson.
Reynslan.
Þeir hinna upphaflegu bannmanna,
sem ekki berja höfðinu við steininn,
heldur horfast í augu við staðreyndim-
ar og kæra sig um það eitt, að skilja
rétt hvað gerst hefir og hvað gera þarf,
viðurkenna, að eins og nú sé komið, sé
það aðallega þrennt, sem hafst hafi
upp úr bannlögunum:
1. Að þjóðin hafi vanist á að smygla
áfengi og lært að brugga það, og er hið
síðara miklu hættulegra og erfiðara að
vdnna bug á.
2. Að þjóðin sé nú drykkfeldari en
áður en bannlögin voru sett, meira
drukkið og miklu almennar í Reykja-
vík, meira drukkið og miklu tíðar í sveit-
unum, þar sem drykkjuskapur var víð-
ast hvar að hverfa úr sögunni fyrir
bann, nema við örfá tækifæri á á|ri
hverju, aðallega í kaupstaðarferðum
og í réttum.
3. Að bindindisstarfsemin sé nú
þróttvana og áhrifalaus, í samanburði
við þann mikla kraft, sem í henni var
fyrir bann.
Engum getur dulist, að áfengis-
málunum er margfalt ver komið nú en
fyrir bann, að bannið er'nú nálega ger-
samlega gagnslaust, en á hinsvegar
beina sök á því hve illa er komið, og
a<5 allt stefnir í þessu efni til vaxandi
vandræða.
Það ætti að vera hverjum skynbær-
um manni auðskilið mál, að bannið er
óframkvæmanlegt — hlýtur að vera
l>að. Ástæðan til þess er ofur einföld,
og hverjum manni kunn: íslenzka
þjóðin er vínhneigð — og einstaklingur-
inn fær ekki skilið, að þjóðfélaginu né
öðrum einstökum mönnum varði neitt
um það, hverjar tegundir víns hann
árekkur.
Eg á ekki við það, að þjóðin sé yfir-
leitt ofurseld drykkjuskap og svalli.
Því fer mjög fjarri. En það er ekki of-
mælt að annarhver fullorðinn maður í
landiínu neyti víns, vilji mega neyta
þess, telji sig ekki of sælan af lífinu hér
norður í fásinninu, þó að hafnn geti
öðru hverju gert sér glaðan dag yfir
glasi. Og hver sá einstaklingur, sem á
annað borð bragðar vín, getur ekki
sannfærst um það af neinni löggjöf, að
honum beri að drekka portvín og sherry,
en ekki koníak né whisky. Hann veit að
liann brýtur lög lands síns, ef hann afl-
ar sér eða þiggur hina sterkari drykki,
-— en bað er nú einu sinni svo í reynd-
inni, að lögin njóta virðingar borgar-
anna eftir því hvort þeim finnast þau
néttlát og viturleg eða ekki. Og sami
maður, sem aldrei myndi stela, þó að
I>að væri leyft í landslögum, hann
drekkur whisky, hvenær sem honum
sýnist, þó að það sé bannað í lögum. Eg
Ref aldrei heyrt getið um svo „heiðar-
legan“ mann í þessu landi, að hann
hafi vílað fyrir sér að drekka whisky —
af þeim ástæðum, að það væri ólöglega
innflutt. Og eg hef þráfaldlega vitað
■ólögleg vín drukkin, þar sem bann-
menn voru viðstaddir, en aldrei vitað
líl þess að neinn þeirra léti í ljós að hon-
um þætti slíkt hneykslanlegt. Og til
þess liggur sú einfalda ástæða, að bann-
menn skilja það auðvitað með sjálfum
sér, hver og einn, að úr því að lög lands-
ins leyfa vínnautn og ríkið selur vín, þá
er fyllilegn eðlilegt að einstaklingarn-
ir vilji fá að ráð t þvi s jálfir hvaða vín
þeir drekka.
Auðvitað átti að afnema bannið með
öllu um leið og Spánarvínin voru leyfð.
Það er ekki snefill af viti í því banni á
sterkum drykkjum, sem við nú eigum
við að búa. Spánarvínin eru ekki holl-
ari en annað áfengi, nema síður sé.
Fjöldi sligaðra drykkjurnanna og
drykkjukvenna um heim allan drekk-
ur aldrei annað en t. d. portvín og ann-
að viðlíka áfengi. Og miljónir hófs-
manna aldrei annað en whisky og aðra
sterka drykki.
Hver ávinningur er að afnámi
bannsins?
Ef bannið stendur til langframa, þá
má telja alveg víst að heimabrugg —
sem fyrir fáum árum var óþekkt hér
á landi, sem fer hraðvaxandi, sem mun
verða auðveldara með ári hverju, eft-
ir því sem ódýrari og einfaldari tæki
koma til sögunnar og þjóðin lærir bet-
ur allt, sem að þessum iðnaði lýtur —
það má telja alveg víst, að bruggið
aukist og leggi undir sig hverja sveit-
ina og hvert kauptúnið af öðru. Þessari
fullyrðing er ekki slegið fram út í blá-
inn — hún styðst við reynsluna, sem
,með ári hverju verður ljósari. Og það
er einmitt þessi hætta, á sívaxandi
heimabruggi, sem að dómi margra er
höfuðástæðan til þess, að bannið ber
að afnema, — áður en innlent kák við
framleiðslu áfengis hefir náð þeirri út-
breiðslu, sem mest má verða, og vanið
þorra þjóðarinnar á að drekka þefvont
og bragðvont rammáfengt sull, sem
hverjum manni er skemd og spilling að
láta inn fyrir varir sínar.
Eg skal ekki fullyrða að bruggið
muni hverfa úr sögunni við afnám
bannsins, — en það myndi öllu öðru
fremur, þefi og njósnum og uppljóstr-
unum, hefta frekari útbreiðslu þess.
Hitt má telja alveg víst, að smyglið
leggist að mestu leyti niður, mjög fljót-
lega eftir að bannið verður afnumið.
Þúsundum manna, sem nú smygla inn
sterkum drykkjum til eigin þarfa eða
kaupa það af smyglurum, myndi aldrei
til hugar koma að afla sér þeirra
drykkja með ólöglegu móti, eftir að
bannið væri afnumið. Og þessi fullyrð-
ing er heldur ekki gripin úr lausu lofti.
Allir vita, að mest kveður að smygli
í hinum stærri höfnum, en einmitt þar
eru áfengissölur ríkisins. Hvers vegna
skyldu menn nú smygla inn sterkum
drykkjum í þessum bæjum, eftir að
hverjum er frjálst orðið að kaupa þá
hjá ríkinu? I hagnaðarskyni, munu
einhverjir svara, tollurinn yrði hár, á-
lagningin mikil, smyglaða vínið ó-
dýrara. En þá er mér spurn: Hvernig
stendur á því, að smygl Spánarvína er
nálega óþekkt hér á landi — þrátt fyr-
ir gegndarlaust okur ríkisins á þessum
vínum? Hvernig stendur á því að aldrei
heyrist talað um, að leynivínsalar í bæj-
unum hafi smyglað Spánarvín á boð-
stólum — en margir þeirra selja löglega
innflutt Spánarvín, eftir lokunartíma
áfengisverzlananna? Það er af því, að
bæði fyrir bann og eftir að Spánar-und-
anþágan kom til sögunnar hefir allur
þorri manna sýnt það, að hann hefir
enga tilhneigingu til þess að komast
hjá tollum og álagningu ríkisins, dett-
ur ekki í hug að afla sér lögleyfðra
vína nema á löglegan hátt, meðan budd
an leyfir það. Hér verður engin hætta á
smygli, svo neinu nemi, eftir afnám
bannlaganna, nema því aðeins að þing-
ið láti heimska sig til hóflausrar á-
lagningar á sterka drykki, og geri sér
þannig leik að því að freista til lög-
brota.
Eg hefi heyrt margan mann segja,
að hann myndi hvenær sem færi gæf-
ist smygla inn whiskyflösku, en telja
sig mann að minni ef hann smyglaði
portvíni til. þess að fá það ódýrara.
Þessir menn viðurkenna rétt ríkisins til
þess að hafa miklar tekjur af neyslu
munaðarvöru, en þeir viðurkenna ekki
rétt þess til að ákveða hver vín menn
skuli drekka í landi sem ekki er bann-
land.
í ræðu þeirri gegn afnámi bannsins,
sem Vilmundur Jónsson landlæknir
flutti á síðasta þingi, og bannmenn haf a
nú látið prenta og dreift út, leggur
hann höfuðáherslu á það, að í Kanada
hafi vínnautn farið vaxandi eftir að
bannið var afnumið þar. Þessa stað-
hæfing reisir hann á eftirfarandi
skýrslu um áfengisnautn þar í landi á
árunum eftir afnám bannsins
„(Tölurnar sýna gallónafjölda af
hverskonar áfengi: öli, vínum og
brenndum drykkjum) :
1923 ........... 38283727
1924 ........... 44029694
1925 ........... 48629625
1926 ........... 52478025
1927 ........... 53067289
1928 ........... 61432900
1929 ........... 70449110
1930 ........... 72478421
Drykkjuskapurinn hefir þannig, í
slað þess að minka, aukist á þessum
átta árum um 89,3%“.
Eg er ekki í neinum vafa um það, að
landlæknir dregur ranga ályktun af
skýrslu sinni, að hún sýnir allt annað
en hann vill vera láta. Á öðrum stað í
ræðu sinni segir hann um bannið í
Kanada: „Að vísu var bannað að selja
áfengi og drekka áfengi, en hins veg-
ar hvorki bannað að brugga áfengi né
flytja það inn eða út“. Meðan bannið
stóð í Kanada hefir auðvitað allt flotið
þar í heimabrugguðu og smygluðu á-
fengi, enda var það ástæðan til afnáms-
ins. Og skýrslan sýnir þá ekkert ann-
að en það, að leynibrugg og smygl, sem
engar skýrslur ná yfir, hefir minnkað
með ári hverju eftir afnám bannsins,
en í stað þess afla menn sér drykkjar-
fanga á löglegan hátt, og ríkið fær þær
tekjur af áfenginu, sem atvinnu-lög-
brjótar áður höfðu.
Afnám bannsins í Kanada virðist því,
eftir skýrslu landlæknis, hafa borið til-
ætlaðan árangur, og eins mun fara hér
á landi.
Hundruð þúsunda króna, sem nú
renna árlega í vasa erlendra skipstjóra,
sjómanna og bryta, og íslenzkra at-
vinnu-smyglara, munu eftir afnám
bannsins falla ríkissjóði. Og mig grun-
ar, að landlæknir hafi eitthvert hug-
boð um að svo muni fara, því í ræðu
sinni segir hann m. a.: „Eg dreg það
ekki í efa, að ríkissjóði sé þörf tekna
og tel víst að þetta (þ. e. afnám banns-
ins) gæti orðið stórkostleg tekjulind,
enda er það hið eina, sem stenst af rök-
semdaleiðslum hv. flm.“.
Baráttan gegn áfengisbölinu'.
Enn er ótalin sú ástæða gegn bann-
inu, sem að margra dómi vegur þyngst:
Það er staðreynd, sem ekki verður á
móti.mælt, að bannið hefir gert Templ-
araregluna óvinsæla og þar með lamað
alla bindindisstarfsemi í landinu, svo
að hún hefir aldrei borið sitt barr síð-
an bannlögin voru sett. Hér á landi er
mikil þörf á öflugum bindindis-félags-
skap, sem njóti virðingar, háfi hreinan
skjöld, sé á allan hátt sem hæfastur til
þess að laða að sér þá mörgu menn, sem
svo er farið, að þeim er hollast algert
bindindi. En baráttan fyrir hófsemi og
bindindi hefir í alþjóðarvitund orðið
samsek baráttunni fyrir óhæfum, skað-
legum og ranglátum lögum, sem enn
er haldið fast við af blindum þráa, af
ýmsum Templurum, þvert ofan í skyn-
semd og reynslu.
Hundruð manna eru á ári hverju
handteknir og sektaðir um 200—500
krónur fyrir að vera með flösku af
,,landa“ eða öðrum sterkum drykkjum
í vasanum. Yfirgnæfandi meiri luuti
þessara manna eru félitlir alþýðu-
menn, eða umkomulitlir aðkomumenn
í bæjunum, sem á rölti sínu um göturn-
ar vekja á sér athygli lög*reglunnar
fyrir að vera ölvaðir, — og þeir vita að
verið er að rýja þá inn að skinninu fyr-
ir brot, sem hundruð betur stæðra sam-
borgara, yfirvöld og löggjafar, eru að
fremja samtímis, inni í stofum sínum,
víðsvegar um land, óáreittir og í fullu
öryggi.
Þetta ér ekki til þess fallið, að afla
vinsælda þeim félagsskap, sem komið
hefir bannlögunum á. Þetta er ekki leið-
in til þess að efla bindindissemi. Þessi
lög koma ómannúðlega niður, og hverj-
um góðum borgara er smán að því, að
láta undir höfuð leggjast, að gera sitt
til þess að þau verði afnumin.
Landlæknir segir í ræðu sinni: Að
vísu mátti alltaf búast við, að bann-
leiðin yrði skrykkjótt leið. En það er þó
sú leiðin, sem fara verður og lengst
dregur. Á öðrum leiðum fer allt í kaf“.
Reynslan hef ir fyrir löngu dæmt þessi
ummæli og önnur slík dauð og ómerk.
„Á öðrum leiðum“ fer ekki allt í kaf. Á
árunum 1881—1885 fluttum við inn
164.300 lítra af vínanda og brennivíni,
og 94.300 lítra af öðrum vínum að með-
altali á ári. En á árunum 1906—1910
fluttum við inn 107.800 1. af vínanda og
brennivíni, og 48.200 1. af öðrum vín-
föngum að meðaltali á ári — og þó var
þjóðin bæði mun fjölmennari og stói'-
um efnaðri orðin á þeim árum, en á ár-
unum 1880—1885, enda hafði innflutn-
ingur farið vaxandi á öllum munaðar-
vörum — nema sterkum og léttum vín-
um.
Á árunum 1881 til 1910 var aðflutn-
ingur og sala víns frjáls, og hvort-
tveggja -minkaði, bindindishreyfingin
var öflug og virt, og þjóðin að verða
ein hófsamasta þjóð um neyslu áfengis.
En svo kom bannið----------.
Andbanningafélagið „Vörn“, sem
gefur þetta blað út, hefir hátt á annað
þúsund félaga, af öllum flokkum, hér
í Reykjavík. Stjórn félagsins gerir ekki^
ráð fyrir að gefa út fleiri tbl. af blaði
þessu, með því að hún telur það nægi
til þess að skýra til nokkurrar hlýtar
málstað vorn, en hins vegar megi gera
ráð fyrir að vér fáum rúm í öðrum blöð-
um landsins til þess að rökræða hann
frekar.
Stjórn félagsins hefir áður sent f jölda
áhrifamanna um land allt bréf, þar
sem heitið er á liðsinni þeirra í barátt-
unni gegn banninu, en þó miklu færri
mönnum en hún hefði kosið að skrifa, ef
tök hefðu verið á. Væntir hún þess að
blað vort verði nægileg hvöt þeim þús-
undum andbanninga um land allt, sem
ekki var hægt að snúa sér til persónu-
lega.
Bannið í Noregi var afnumið með
þjóðaratkvæði 1926, eftir sjö ára dýra
reynzlu. 1919 höfðu 489 þús. greitt
því atkvæði, en 304 þús. verið því and-
vígir. 1926 greiddu 410 þús. atkvæði
með banninu, en 525 þús. á móti.