Morgunblaðið - 26.10.1933, Blaðsíða 5

Fimtudaginn 26. október 1933.
Síldarútvegurinn í sumar.
Eítir Svein Benediktsson.
Horfurnar batna vegna af-
náms Síldareinkasölunnar.
Horfur síldarútvegsins voru
miklu betri nú í vor, en þær höfðu
verið um sama leyti í fyrra. Þá
blasti ekki annað við en auðnin
eftir Síldareinkasöluna. Undir
hennar handleiðslu höfðu árið
1931 verið saltaðar og sjerverkað-
ar 212 þúsund tunnur, en af þeirri
síld seldi Einkasalan ekki nema
tæplega 100 þúsund tunnur. Meira
en helmingur framleiðslunnar var
öseldur, þegar ríkisstjómin tók i
taumana og afnam Einkasöluna
me$ bráðabirgðalögum. Viðskiln-
aður Einkasölunnar var svo aum-
legur að varla verður með orðum
lyst. Alt var í botnlausu sukki.
Utgerðarmenn höfðu allir stór-
tapað og sjómenn gengu snauðir
frá borði, en gæðingar Einkasöl-
unnar mökuðu krókinn-
Nú í vor var útlitið alt annað.
í fyrrasumar voru saltaðar og
sjerverkaðar 247 þúsund tunnur,
sem allar seldust fyrir sæmilegt
Amrð, að nokkrum þúsund tunn-
um af saltsíld undanteknum.
Síldarútvegsmönnum hafði þann
ig tekist, þegar þeir voru óheftir,
að selja 140—150 þúsund tunnum
meira, en Einkasölunni tókst ár-
inu áður. Árið 1932 fengust, að
frádregnum kostnaði, um tvær og
hálfri miljón króna meira fyrir
salt og sjerverkaða síld en árið
1931, þegar Einkasalan fór með
söluna.
Fleiri skip fara á síldveiðar.
en áður.
Viðreisn síldarútvegsins árið
1932 varð til þess, að í sumar
voru mun fleiri bátar gerðir út á
síldveiðar en í fyrrasumar.
Mjer telst svo til, að nú í sum-
ar liafi verið gerðir út á síldveiðar
13 togarar, 27 gufubátar og 53
mótorbátar. Samkvæmt þessu liafa
93 íslensk skip stundað síldveiði
fyrir Norðurlandi í sumar. Et það
um 20 skipum fleira en í fyrra.
Fjölgun veiðiskipanna er aðallega.
hjá mótorbátunum, en togarar
sem síldveiði stunduðu voru einum
færri nii en í fyrra.
011 síldveiðiskipin stunduðu
veiðarnar með herpinót.
Síldveíðin.
Fyrir miðjan júnímánuð sáust
síldartorfur vaða við Grímsey og
á Húnaflóa- í júnílok og fyrstu
dagana í júlí lögðu síldveiðiskip-
in yfirleitt út á síldveiðar. Um
mánaðamótin júní—júlí varð strax
talsverð veiði við Vatnsnes í Húna
flóa. En sú veiði notaðist illa,
vegna þess, að síldarverksmiðjurn-
ar voru ekki viðbúnar að taka á
móti síld, að undanskilinni A'erk-
smiðju Steindórs Hjaltalín á
Siglufirði. £ síldarverksmiðýum rík
isins á Siglufirði var kaupdeila
og verkfall, sem tafði svo undir-
búning í verksmiðjunum, að þær
tóku ekki á móti síld fyr en um
10. júlí, og komust ekki í gang
fyr en þann 12. júlí, en svo var1
veiðín mikil, að strax þann 15. jiilí
voru verksmiðjurnar bixnar að
taka á móti 28.675 málum.
Eveldúlfstogararnir fóru á stað
á s’Jdveiðar á tímabilinu frá 5.—
10 júlí- Stunduðu þeir eingöngu
veiði fyrir síldarbræðslurnar á
Sólbakka og Hesteyri. Veiði var
fj’emur treg hjá þeim í byrjun, en
fór vaxandi og Arar mest ,frá
20. júlí þangað til um 20. ágúst.
— Veiddu þeir síldina nær ein-
góngu á Húnaflóa fram til 23. ág-,
oti sumir þeirra fengu þó einn
farm á Haganesvík eða Grímseyj-
arsundi á þessi tímabili.
Mjög lítið af síld veiddist í sum-
ar vestan Geirólfsgnííps á Strönd-
um eii á sAræðinu þaðan að Hæla-
víkurbjargi fengu togararnir megn
ið af afla sínum í fyrra.
Frá því um þann 10- júlí þangað
til þann 13. ágxxst var uppgripa
síldA^eiði hjá sildAreiðiskipunum,
sem veiðar stunduðu frá Siglufirði
og Eyjafirði. Barst þá svo mikið
að af síld, að til vandræða liorfði
með afgreiðslu skipanna. Strax
um þann 20. jiilí voru þrær síld-
arverksmiðjanna orðnar yfirfullar.
I mánaðartíma xxpp frá því tafðist
löndun svo mikið hjá flestum skip
um, að ýkjulaxxst hefir hvert sk:p
af þessum sökum orðið fyrir veiði--
tapi, sem nam að jafnaði einu full-
fermi á xdku eða í 4 vikur fjórum
förmum á hvert skip, að togurun-
um undanakildum. Meðalfarm hjá
gufubát áætla jeg lágt, reiknað
600 mál og hjá mótorbát 350 smál.
Samkvæmt því xrerður xreiðitap-
ið: —
Hjá 27 gufubátum . . 64.800 mál
Hjá 53 mótorbátum . 74.200 mál
Samtals: 139.000 mál
Sxrona mikið hefir þá veiðitapið
orðið vegna þess, að síldarverk-
smiðjxx vantaði til' þess að taka
við síldinni.
Veiðin tregast.
Um mánaðamótin jxxlí og ágixst
hafði komið mikil smokkfiskganga
að Vestf jöi'ðum. Fór gangan aust-
ur-eftir og um þann 10. ágúst
ivarð hennar vart fyrir mestöllu
Norðurlandi. Hjelt gangan austur
fyrir land og vai’ð hennar vart á
Austfjörðum, að min.sta kosti á
Seyðisfirði. Sumir telja, að smokk-
fiskganga hafi kornið norðan xxr
hafi og að lxennar hafi orðið vart
jafnsnemma austur xrið Sljettu og
á Húnaflóa. Þann 9. ágúst xroru
milli þrjú og f jögur hundruð mai'-
svín rekin á íand í Ólafsfirði. Tal-
ið er að marsxrínin hafi elt smokk-
fiskgönguna.
Eftir þann 13. ágúst tók fyrir
síldveiði á sxræðinu frá Skaga,
austur að Rauðunúpum á Sljettu.
En eins og áður er sagt hjelst
veiði í Hiínaflóa fram til 23. ág.
Frá því um mið.jan ágxxstmánuð
þangað til um 23. ágúst sóttu því
flestöll síldveiðiskip, sem bækistöð
höfðu'á Siglufirði og við Eyja-
fjörð, afla sinn xrestur á Húnaflóa.
Eftir þann 23- ágúst vai’ð xrarla
síldarvart, á síldveiðisvæðinu, fyr
en kom austur að Raxxðunúpum.
Urðu því skipin að sækja síld-
ina á svæðið frá Axarfirði alt.
axxstur að Langanesi. Þegar þessi
timi xrar kominn fór veiðin að
verða stopul þanxa axxstur frá og
svo langt sótt að síldin var ekki
söltunarhæf, þegar að konxið var
með hana til SigJuf jarðar eða
Fyjafjarðar, en bræðslusíldai-Arerð-
ið xrar of lágt til þess, að það borg-
aði sig að fiska fyrir bræðslurnar
eingöngu, þegar sækja þurfti afl-
ann svona langt og hann var orð-
inn stopxxll. í ágústmánaðarlok
fóru síldveiðiskipin því að halda
lieim af veiðum og um þann 10.
september voru öll sltip liætt.
Aflahæstu skipin.
Af togurunum hafði Þórólfxxr
mestan afla, 20.086 mál í bræðslu.
Af gufubátum höfðu þrír yfir
7.000 mál í bræðslu hver og 3.500
—4.100 tunnur í salt. Voru það
,,Alden“, slcipstjóri Barði Barða-
son, „Ólafur Bjarnason“, skip-
stjóri Bjarni Ólafsson og „Sigríð-
ur“, skipstjóri Björn Jónsson. ■—
Iljá hverjxx þessara skipa nam
verðmæti aflans rúmum 40 þús-
und krónum. „Örninn“ xxr Iiafn-
arfirði fekk hæstan afla í salt,
5.500 tunnur, og felck mest fyrir
aflann eða kr. 46-000.00. Slcipstjóri
xrar Bjöm Hansson-
Ms. Erna hafði mestan afla
mótorskipa, enda er hún þeirra
langstærst og hafði góða aðstöðu
með löndun. — Afli hennar var
10.297 mál í bræðslu og 1676 tunn-
ur í salt. Skipstjóri á „Ernu“ var
Egi!l Jóhannsson. Hjá hinum
gamla aflakóng Eggert Kristjáns-
syni á ,,Birninum“ var hæstur
hlutur á mótorbiát.
Síldarverðið.
Verð á bræðslusíldarafurðum,
mjöli og lýsi, var talsvert liærra
en í fyrra, einkum á rnjöli.
Verð á ’síldarmjöli var í byrjxxn
veiðitimans £ 9 :10 :0 tonnið c. i- f.
Um tíma ladckaði svo verðið niðxxr
í £ 9 :0:0, en hæklcaði aftur og er
nú lcringum £ 11:0:0 eða tveimur
og- hálfu sterlingspundi hærra
hx'rert tonn en í fyrra. Innanlands
var verðið 17—18 lcrónur 100 lcílóa
sekkur frítt um borð á Siglufirði.
Verð á síldarlýsi xrar í sumar
6 9:0 :0 til £ 10:0 :0 tonnið c. i. f.
og er meðalverðið í ár talsvert
hærra en s.I. ár. Afkoman lijá
síldarverksmiðjunum ætti þess
vegna að verða miklu betri nú í ár
en í fyrra, þar sem afurðirnar hafa
hækkað í verði, en liráefnisx’erðið
staðið í stað og verið aðeins kr-
2.70 til 3.00 fyrir málið.
Verð á saltsíld var mjög mis-
jafnt á veiðitímanum. í byrjun
er talið, að það hafi verið um kr.
16.00 fyrir tunnuna fob, sem síðan
lækkaði og komst laust fyrir miðj-
an ágúst niður í kr. 14.00. En
þegar veiðin tregðaðist fór verðið
hækkandi og komst upp í kr- 28.00
fjrrirtunnuna af xirvals saltsíld.
Á matjesxærkaðri síld urðu Arerð
sveiflurnar ekki eins milclar og á
grófsöltxxðu síldinni. Töluverður
Idxxti af matjessíldinni er ennþá
óseldur, en söluhorfur eru taldar
góðar.
Verðið á nýsíldinni xrar í byrj-
un söltunartímans kr. 4.50 til 5.50
fyrir tunnuna og seldu flest skip
megnið af söltunarafla sínum fyr-
ii-fram fyrir það xre:rð. Seinna þeg-
ar xærðið hækkaði á verkuðu síld-
'ixi gætti verðhækkunarinnar lít-
ið . á nýsíldinni, sumpart vegna
þess, að menn voru bundnir við
fyrirfram samninga sína, og sum-
Höfum fynrSlggjandi:
Umbúðapappír 20, 40 og 57 cm.
Umbúðapoka, allar stærðir.
Gúmmíbönd.
Seglgarn.
Símí: í—2—3—4.
part vegna þess, að lítið aflaðist
og skipin hættu xreiðum.
Tunnubirgðir.
Síldarsaltendur brunnu inni með
niiklar tunnubirgðir, einlcum á
Siglufirði. Er talið að á öllu land-
inu nerni birgðimar alt að 100
þúsxxnd tunnum- Ástæðan til þess,
að svo illa tókst til, er fyrst og
fremst sú, þversu skyndilega tók
fyrir x’eiðina. Einnig dró það tals-
vert úr söltuninni, að yfirleitt xrar
ekki tekið á móti síld á sunnu-
dögum á Siglxxfirði, xægna hins
háa. sunnudagataxta, sem þar er.
Þannig liefir þessi sunnudagataxti,
sem er kr. 3.00 xxm klulckustund
enn á ný skaðað alia aðila. Verka-
menn hafa vegna taxtans fengið
rninni vinnu og sjómenn minna af
síld A’erkað.
Yfirlit um síldarafiarm.
Fer hjer á eftir yfirlit um síld-
araflann eins og hann xrar í liverri
viku veiðitínxans:
Síðustu árin hefir aflinn verið
þessi:
Arið 1932
Árið 1931
Árið 1930
Árið 1929
Árið 1928
Árið 1927
Verkaðar
tunnur.
247.049
211.963
185.809
128.579
174.333
240.097
í bræðslu
hcktol.
530.710
569.801
534.775
515.934
507.661
597.204
Afli útlendinga.
Norðmenn gerðu færri skip út
á síldveiðar lijer við land í ár en
í fyrra. Var það vegna þess, að f
fyrra töpuðu þeir yfirleitt á út-
gerðinni. Samkvænxt síðustu skýrsl
unx er heimfluttur afli þeirra nú
134.608 tunnur, þar af 121.647
tunnur saltaðar og 12.961 tunnxxr
krj’ddaðar og sjerverkaðar.
Síldarafli Norðmanna hjer við
land hefir undanfarin ár numið
(bræðslusíld elcki meðtalin):
Vikan
Til 1. jxilí
2,— 8. —
9.—15. —
16—22. —
23.-29. —
30.— 5. ágxxst
6—12. —
13,—19. —
26,—26. —
27 — 2.
3,— 9.
10,—16.
Verlcaðar
tunnur.
sept. ■
22.650
52.311
45.093
54.585
28.002
11.165
4.607
633
í bræðslu
hektol.
780
9.095
72.827
122,066
110.238
104.271
99.527
73.501
78.275
60.503
20.142
953
! Arið 1932
I — 1931
i — 1930
— 1929
— 1928
i — 1927
190.267 tunnur
237.709 —
137.678 —
100.927 —
145.100 —
181.800 —
Samtals 219.046 752.178
Eftir verkunaraðferðum skift-
ist síldin þannig:
Tunnur.
Saltsíkl...... 71,820
Matjessíld . . .. 109-728
Kryddsíld .. .. 21.166
Sykursöltuð síld 3.234
Sjerverkuð síld 13.098
Samtals 219.046
Síldin skiftist þannig eftir verk
unarstöðvum:
Tunnur.
Siglufjörður . . 159.801
Eyjafjörður og
Raufarhöfn . . 50.868
Vestfirðir . . . . 8.377
Samtals 219.046
— Bræðslusíldaraflinn skiftist
þaunig á síldarverksmið jxxrnar:
Helctol.
Sólbakkaverksmiðjan 95.331
Hesteyrarxrerksmiðjan 87 448
Rílcisverksm. & Dv. Paul 310.392
Steindór Hjaltalín 64-018
Krossanesverksmiðjan 160.007
Raufárhafnarverksmiðjan 34.982
Samtals 752.178
Talið er að afli Finna, Svía,
Eistlendinga, Letta og Dana hafi
numið samtals um 100 þúsund
, tunnum hjer við land í sumar.
Finnar höfðu mestan afla af þess-
um þjóðum, um 60 þúsunr tunnur.
Afli útlendinga hjer við land hefir
því verið um 235 þúsund tunnui*
og er það um 35 þúsund tunnuin.
minna en í fyrra.
Heildarframleiðsla Íslendinga og
útlendinga af verkaðri síld var í
; ár samtals um 454 þúsund tunnur
og er það um 63 þúsund txxnnum
minna en í fyrra- Gætti þessa,
munar mest á grófsaltaðri síld.
Aflinn hjá útlendingunum hjer
, við land er sennilega noklcrxi
meiri, en hjer er talið, og er þá
inunurinn á framleiðslumagninit
nú og í fyrra ekki ýkjámikill.
Norsku samningarnir
| Norðmenn seldu aðeins 1425»
tunnur af síld til x’erkunar og 301
! mál af síld til bræðslu á Siglxx-
í firði, en eins og undanfarin ár
i seldu þeir mikið af síld til síldar-
j verksmiðjanna í Krossanesi og á
| Raufarhöfn,
í Norsku samningarnir frá árinxx
1923 höfðu verið túlkaðir þannig,
^ að Norðmönnum væri heimilt, að-
selja í land síld af skipum sínum,.
en mættu ekki gera fastan sölu-
sanxning. Samkxræmt þessum skiln-
ingi voi'u vítalaust seld lijer í land
yfir 500 nxál af skipi sbr. Hæsta-
rjettardóm 22. nxars 1029.
í nýju norslcu samningunum var
heimild Norðmanna til sölxx á síld’
hjer álcveðin 500 tunnur hjá