Morgunblaðið - 23.11.1933, Blaðsíða 6

6
MORGUNBLAÐIÐ
Mjélkurlogin
eru 111 iameiglnlegra liags-
bófa fyrir Iramleiðendur
og neylendur.
Gerílsneyðing m)ólktir
nauðsynleg.
• Út af grein eftir Kristján Jó-
hannsson í Morgunblaðinu í dag
og vegna nokkurs misskilnings úr
fleiri stöðum, sem jeg hefi orðið
var við, finn jeg ástæðu til að
gefa nokkrar upplýsingar um til-
gang ,,Laga um heilbrigðisráðstaf-
anir nm sölu mjólkur og rjóma“.
Þetta máJ á sjer langan aldur.
Árin 1916, 1917 og 1918 var mikið
rætt um að bæjarstjórn Reykja-
víkur kæmi upp gerilsneyðingar-
st-öð. Hinn ötuli og framsýni gerla
fræðingur, GísJi lieitinn Guðmunds
son, eggjaði bæjarbúa lögeggjan
að koma upp slíkri stöð; þar sem
liann áleit óforsvaranlegt að selja
mjóJlíina eins og hiin kom til bæj-
arins, ógerilsneydd.
Um þetta leyti var Mjólkurfje-
lag Reykjavíkur stofnað. Það varð
að samltomulagi milli þess og for-
ráðamanna bæjarins, að fjelagið'
kæmi sjer upp gerilsneyðingar-
stöð. Ætlaði bærinn svo að gefa út
reglugerð, sem bannaði sölu á
ógerilsneyddri mjólk í bænum- —
Ur samþykt þessarar reglugerðar
varð þó aldrei- — Raddirnar um
þessa kröfu innan bæjarins dóu
út þegar gerilsneyðingarstöð
Mjólkurfjelags Reykjavíkur tók
til starfa, sökum þess, að þá gátu
menn fengið gerilsneydda mjóllc
þar. Onnur ástæðan til þess, að
áhuginn dofnaði fyrir málinu var,
að nú hættu hin tíðu taugaveikis-
tilfelli að gera þann sama usla
í bænum, eins og áður, sem oftast
áttu, eftir að vatnsveitan kom,
upptök sín frá heimilum sem seldu
mjólk í bæinn- Nú var mestöll
m.jólk gerilsneydd, og þótt tauga-
veiki kæmi upp á heimilum, er
seldu mjólk til Mjólkurfjelags
Reykjavíkur, var engin hætta á
ferðum, því að taugaveikisgerlar
er kunnu a® vera í mjólkinni dráp
uat við gerilsneyðinguna. Tveir
taugaveikisfaraldrar hafa komið
upp hjer í bænum síðan út frá
mjólk, en í báðum tilfellum var
það frá mjólk, sem var framleidd
lijer í bænum og því ekki geril-
sneydd-
Þetta mál hefir verið vakandi
allan þennan tíma, en með lögum
frá síðasta Alþingi vár málið af-
greitt á nokkuð viðunandi liátt.
Lögin eru þó raunar ekki kömin
til framkvæmda, en koma það
sennilega næstu daga.
n Tilgangar Iaganna.
1 fyrsta lagi er tilgangurinn
eins og nafnið bendir til heilbrigð-
isráðstafanir um sölu mjólkur og
rjóma- Yonandi þarf það ekki að
verða nein hneykslxmarhella þó af
því opinbera sjeu sett lög eða
reglugerðir, sem ákveða hvaða heil-
brigðisráðstafana skuli gætt gagn-
vart þeim neysluvörum, sem hin
uppvaxandi kynslóð á að miklu
leyti framtíð sína undir hvað
hreysti snertir.
Jeg viðurkenni það galla á lög-
unum, að ekki skuli fyrirskipað
undantekningarlaust, að öll mjólk
skuli gerilsneydd- En þó er bót í
máli, að þó leyft sje að selja mjólk
pem er framleidd innan kaupstað-
arius ógerilsneydda. má ekki selja
hana í mjólkurbúðum, heldur að-
eins beint frá framleiðanda til
neytanda. Yið það verður áhættan
þó minni; mjólk frá fleiri heimil-
um blandast ekki saman, og því
fljótara, ef sýking kemur upp frá
mjólk, að finna upptökin og stöðva
áframhald.
Það má vera, að það taki beiskju
af þessum lögum, að einmitt slík-
ar heilbrigðisráðstafanir hafa ver-
ið gerðar víða erlendis, og það í
Jöndum, þar sem þrifnaður og
lieilbrigðiseftirlit er á hærra stigi
heldur en hjá oltkur hjer á í.slandi.
Of margar míóíktírbáðír
gera söíukostnað
óþarflega míkínn.
Þá kemur önnur hlið þessa
máls, sem verið er að gera að
grýlu framan í háttvirta borgara
þessa bæjar.
Lögin skapa aðstöðu til að skipu
leggja sölufyrirkomulagið til hag-
ræðis fyrir framleiðendur og kaup
endur. Iljer í Reykjavík verða það
aðeins fjórir aðiljar sem geta selt
mjólk í búðum, efrir að farið verð-
ur að framfylgja Jögunum. Það er
Mjólkurbú Flóamajma, Mjólkurbú
Olfusinga, Tlior Jensen og Mjólk-
urfjelag Reykjavíkur.
Það er rjett, að skýra háttvirt-
um bæjarbúum frá því, hvað það
er sem við ætlumst fyrir í þessu
efni, og læt jeg þá svo um að
dæma, hversu voðaleg afleiðingin
verður fvrir þá-
H.jer í bænum eru nú bráðum
komnar 100 mjólkurbúðir; eru þær
víða í hnapp hver við liliðina á
annari. Rekstur á hverri mjólkur-
búð kostar ekki undir 300 krón-
um á mánuði. Það hefir verið
rannsakað, að ea. 20—25 mjólkur-
búðir, settar á rjetta staði í bæn-
um, gerðu kaupendum jafn-ljett
fyrir að sækja. mjólk sína og allur
sá búðafjöldi sem mi er í skipu-
lagslausum hópum-
Við ætlum að reyna að fækka
þessum búðum og á þann hátt að
minka þann geysimikla mun, sem
er á útsöluverði mjólkurinnar og'
því verði sem bóndinn fær fyrir
hana-
M/óIkarverðíð heíst af
sjáífti sjer ínnan eðíí-
Iegra takmarka.
Hvaða þýðingu hefir þetta fyrir
kaupandann?
Það er alveg óhrekjanleg stað-
reynd, að útsöluverð einnar vöru-
tegundar er framleiðslukostnaður
að viðbættum sölukostnaði.
Út af þessu getur ekki brugðið
nema smávægilega, af eðlilegum
ástæðum. Verði útsöluverðið lægra,
verður tap á framleiðslunni. Get-
ur það ekki gengið lengi sökum
þess að framleiðandinn þolir ekki
lengi að framleiða undir verði, og Kristjáns Jóhannssonar, að svo ’
’takmarkast því framleiðslan og miklu Jeyti sem lienni er eklvi
skapast vöntun vörutegundarinnar svarað með sögu málsins hjer að |
á markaðnum, þangað til jafnvægi framan.
er aftur komið á verðlagið. Ef j Það er ekki rjett lijá Kristjáni j
útsöluverð vörutegundarinnar aft-' Jóhannssyni, að mjólkurbúin liafi I
ur á.móti er sett það hátt, að af- neitað að gerilsnevða og hreinaa '
gangur verði þegar búið er að mjólk fyrir bændur. Mjólkurfje-1
greiða framleiðslukostnað og sölu- lag Reykjavtkur og Mjólkurbú
kostnað, kemur frarn gróði. Sje! Thor Jensen hafa tekið við allri!
hjer um vörutegund að ræða sem'mjólk, sem þau liafa verið beðin j
hægt er að framleiða án nokkurra fyrir sunnan Hellisheiðar, og austj
verulegra takmarkana, þó hlýtur J anbúin á sama liátt allri mjólkj
að koma fram ofvöxtur í fram- fyrir austan Hellisheiði. Engin |
leiðslunni, því meiri sem gróðinn' skuldbinding liefir verið heimtuð j
# # * ^ j ^
er meirt. Astæðan er sú, að hvar, af þessum mönnum að ganga í ■
sem um arðvænlega atvinugrein ’ mjólknrbúin, eða skuldbinda sigj
er að ræða, er strax kominn hóp- á annan hátt sem meðlimir þes.s-
ur manna er vill nota sjer og hagn'ara fjelaga, en gjaldið það sama j
ast á þessu- Mjólkurframleiðslan og hjá meðlimum búanna og sölu-
er sjerlega vel til þess fallin, að. fyrirkomulagið þa-ð sama.
gerast „sjfekulations“-framleiðsIa ; j Mjólkurfjelag Iíeykjavíkur hef-j
það er tiltölulega ódýrt að koma jr þegílr samið við allflesta fram- j
upp kúabúi hjer í bænum, það er |leiðendur utan bæ.jar og innan, þó
reynsla lyrir því að menn hala 'ekki neinn austan Hellisheiðar, og |
liýst kýrnar í skúrum og pakk- j(.„. man elíki til að neinn af þess- j
húsum, keypt að hey og fóðurbæti nm framleiðendum liafi farið óá-:
og framleitt þannig mjólk án þess . nægður út frá mjer að þeim samn-
að vera eiginlegir bændur. Ef ingum loknum. Á sama hátt munu
i>essi framleiðsla getur borið sig,; austanbúin liafa samið við fram-
er mjólkurverðið of hátt, og myndi j leiðendnr austan Hellisheiðar.
þá fljótt koma óeðlilegur ofvöxtur
í framleiðsluna. ,
Sannleikurinn er því sá, að í
reýndinni verða það aðallega neyt-
endurnir, sem njóta sparnaðarins
á þessu sviði. Aftur verður hag-
ræði framleiðandans aðallega fólg-
ið í því, að salan eykst á fram-
leiðshivörunni og liann getnr feng- A*vín„an vjg mjólkar-
* ',etri <*«**»« ff"*". söltt œJ8? ||eleg.
fyrir smar vorur. Jeg- skal strax
koma með dæmi, máli mínu til Mjer finst Kristján Jóhannsson
sönnunar. gera mikið úr því, hve hart þetta j
! komi niður á alla, sem verða að |
Með lækktrn sölttkostn- missa atvinnu þá er þeir hafa haft;
aðar komast bændur af við þessar búðir, og húseigendur
með sama Útsölisverð.— eí' leigt 1,afa búðirnar. Því er tii
Fyrstí árangttr mjóík- iað að það er nokkuð tii í
urlaganna.
Það er rjett að 1 við höfum neitað ^
að selja mjólk í nokkrar mjólk- \
UJ’búðir, og þær bxxðii- verða bráð-1
um fleiri, sem vi ð neitxxm að selja
mjólk í, ef sú sparnaðarráðstöf-:
mi á að komast í ki’ing sem fyr- \
irhugJið i ?r.
i
j þessu, en ]>ó Ijett á metunum er
! krufið er til mergjar- Það er
Seinni part síðastliðins sumars varla hægt að segja að það sje ;
og á þe.ssu liausti hafa borist stöð- ( atvinna að vera búðarstúlka í
ugar og háværar raddir frá bænd- injólkurbúð, launin eru svo skamm
um um það, að mjólk vrði að ^ arlega lág, sökum ]>ess að búð-j
hækka, þar sent þeir ættu ómögu- ú'nar þola ekki að greiða forsvar- j
legt með að framleiða mjólk fyrir anlegt kaup. Stúlka í mjólkurbúð j
það verð, sem ]jeir fengju fyrir f*®r í kaup G0 75 krónur á mán-,
liana, aðallega af þeim ástæðum. j uði, en vinnur hálfan daginn eða j
að kýmar mjólkuðu svo illa Hinn helmingur dagsins
hinum hröktu heyjum frá sumrinu, fer venjulega til lítils hjá stúlk-
og þó þeb' vildu bæta þau upp lumm, því það er erfitt að skapa
með fóðurbætisgjöf, væri það ekkijsjer atvinnu hinn tíma dagsins,
hægt sökum þess, að andvirði ]>ar sem ]>að ei- ýmist fyrri eða
mjólkurinnar greiddi ekki fóður-' seinni liluti dags. Þegar þess er
bætinn. - I g*tt, að mikil efrirspurn er eftir
Þó að við, sém settir erum til
stúlkum í vistir, þar sem þær fá
þess að ráða þessum málum, við- 4°—50 krónur og ef til vill meira
urkendmn þessai- kröfum, ákváð- a manuðj og frítt iæði og Iiúsnæði,
um við að reyna að sporna á móti j l,a Pr varlfi li®gt annað en að
þeim og láta útsöluverð mjólkur- jsprJa kjer sje um betri atvinnu
innar ekki hækka. Við bárum fram jJ’æða. heldur en að standa í
þær ástæður, að nú færu mjólkur- \ mjólkurbúð. svo stúlkum þessum
lögin að koma til framkvæmda. \ æHi ekki að vera sjerleg vorknnn
og þá mvndi útborgað mjólkui'-; !,ek;i r þes.s er gsett, að þær myndi
verð hækka, þó útsöluverðið hjeld- £efa lengið atvinnu sama
ist. Þetta bygðum við eins og'áður ófiginn og búðunum y rði lokað.
er sagt á þvý að stórkostlegur jffva^ húseigendum \ iðkemur, þá
sparnaður yrði á rekstri mjólkur- iverfia l)eir leig.ia þsssar buðii
sölunnar strax og söínkerfi bæj-!sinar sem íbúðir, það er nóg eftir-
arins yrði skipulagt eins og til- i sPurn e 14ir Þeirm
gangurinn er. j Það er rjett bjá Kristjani Jo-
j hannssyni, að jeg hefi neitað hon-
M|Óíkarbtíin taka víð um um aS serilsneyða fyrir hann
mjólkallraframleíðenda ]njólk ei1 hann er líka 'sá ,einh
.,, Astæðan er fvrst og fremst su, að
t«l gerilsneyðtngar. ;hallii ]laf8i a8eills mj61k sem frara
Að endingu vil jeg með nokk- leidd er fyi-ir austan fjall, en
urum orðum svara grein herra Mjólkurfjelag Reykjavíkur tekur
enga mjólk þaðan nema þá. sem
það kaupir af mjólkurbúunum. —-
Jeg sagði Kristjáni Jóhannssyni,
að austanbúin stæði opin fyrir alla
mjólkurframleiðendur austan-
fjalls; en hvort búunum finst nauð
synlegt, að hafa Kristján Jóhanns
son sem millilið milli sín og bænd-
anna, ætla jeg ekki að svara.
Aííír flokfcar hjer og
armarsstaðar sammála
am mjólkarlög.
Kristján Jóhannsson, sem efrir
því sem jeg best veit, er hrein-
ræktaður sósíalisti, ætlar að fara
að slá á þá strengi, að Reykvík-
ingar vefði að rísa upp gegn þess-
um einokunarófagnaði, sem hann
líkir við svartasta afturhald mið-
aldanna. Hönum sjálfum, og öðr-
um sem kynnu að taka orð hans
al-varlega, vil jeg aðeins benda á,
að íög um mjólkursölu hafa þegar
verið samþykt í nágrannalöndum
okkar, og það mörgum sinnum
róttækari heldur en þau lög, sem
Alþingi fslendinga hefir samþykt,
og að þessum lögum hafa staðið
jafnt allir flokkar, hvort sem þeir
hafa talið sig konservariva, mið-.
flokka cða hr.eina sósíalista
Að þessum mjólkurlÖgum stóðu
allir flokkar í þinginu á síðast-
liðnu ári, og munu • 2 eða 3 a-t-
kvæði af 42 allra þingmanna hafa
gengið á móti ])eim. Svo sjálfsögð
þótrix lögin, og vonandi sjest það
í verkinxx við framkvæmd laganna
að þingmenn þurfa ekki að skamm
ast sín fyrir að hafa staðið svo
einhuga xun þetta mál-
Spamaðarkröfar.
Það koma alls staðar fram
kröfur xxrn sparnað til þeirra er
veita forstöðu ríkisbxxskapnum.
bæjarfjelögunxxnl og fjelögum ein-
staklinga.
Hvað er sparnaður?
Hann liggur aðallega í því, að
skera niður útgjöld, hvor sem því
verður við komið.
Þess vegna þýðir ekki að kipp-
ast við, þótt stungið sje hjer á
einu slíku kýli, og reynt að gera
róttækar sparnaðai’ráðstafanir á
þessu sviði, til hagsbóta fyrir
bóndann, sem framleiðir mjólk og
rjóma og kaupstaðarbúann sem
neytir þessarar vönx.
Reykjavík, 21. nóvember 1933.
Eyjólfur Jóhannsson
Lindbergb snýr við.
London, 22. nóv. F. U.
Lindbergh og kona hans hafn
gert ráðstafanir til þess að fljúgr
aftur til Evrópu á morgun, frá St.
Michael evju í Azoreyjum ef veð-
xxr verður hagstætt.
-----------------
Fíagsíys.
London, 22. nóv. F. U.
Alvarlegt flugslys varð í dag nu-
lægt Kliarkov í Rússlandi. Þrettáx
manns hiðxx bana, þar á meðal full-
trxxi frá yfirstjórn flxxgmálanna í
Rússlandi. Nefnd hefir þegar ven
skipuð til þess að rannsaka það,
hvernig á slysi þessu muni standa.
Carpentier fer að berjast aftjxr .