Morgunblaðið - 09.02.1934, Qupperneq 5

MORGUNBLAÐIÐ
:Míh skoðun er sú, að ekki sje
.annað fyrir hendi en að berjast
\Tið keppinautana um markaðina
— berjast eftir mætti um verð,
vörugæði og magn — og þungíært
■ samlags-skipulag myndi tæp-
lega ljetta það, sbr. Síldareinka-"
sölnna sáluðu. Mætti ef til vill
fara svo lirapallega að það gæfi
Norðmönnum og Finnum fullnað-
.arsigur yfir olckur eins og einka-
salan ,stabiliseraði‘ atvinnu þeirra
;á hafinu. Auk þess hættir sam-
lögum og einkasölum altaf til að
hefja meira eða minna „einkasölu-
brask“ í neyslulöndumun, og' það
verður aldrei vel þokkað af þeim
neytendum eða kaupendum, sem
•fyrir því verða. — Einnið útilok-
ar það stærri og minni framleiðslu
krafta í landinu sjálfu.
Það slral játað, að við stöndum
mjög höllum fæti í samkeppninni
við Norðmenn og sjei-stakiega við
Pinna, með okkar gífurlegu inn-
«og útflutningstollum á framleiðsl-
unni, hafnargjöldum, farmgjökhim,
stöðvaleigum og vinnulaunum, en
við þessu er ekkert að gera. —
Hvorki stjórnin eða aðrir aðilar
þykjast víst geta mist þessi gjöld,
því síður þurfum við þess að
vænta að í neyslulöndunum verði
gerðar neinar ráðstafanir til að
verja okkur fyrir keppinautunum,
því að altaf verður markaðurinn
þægð þess, sem fær að selja, og
engum er okkar framleiðsla nauð-
synlegri en annara þjóða fram-
leiðsla sömu tegundar.
Nú er það svo, að það er afar-
nauðsynlegt fyrir okkur, og' þó
sjerstaklega Norðlendinga, að síld-
;arútflut.ningurinn sje mikill og
veiti mikla atvinnu.
—. En það getur því aðeins
orðið, að um verð og annað sje
'kep't, reynt að selja alt sem hægt,
•er jafnvel þótt verð sje lágt. Mitt
álit, er, að við megum undir eng-
um kringumstæðum láta þennan at
vinnuveg leggjast í rústir, og því
■síður stnðla að því, að svo verði.
Hækkun nýsíldarverðsins.
•Jeg hefi heyrt að í ráði væri að
'hækka nýsíldina næsta sumar. Eklri
er það að efa, að sjómönnum og'
útgerðarmönnum veitti síst af
hærra verði en verið hefir. En
flestir, sem til þekkja, eru sann-
færðir um, að árangurinn af verð-
hækkunartogstreitu yrði meira
tap. Hinsvegar yrði þetta ski'a.ut-
f jöður í hatt Norðmanna og' Finna,
þannig að þeir losnuðu við okkur
aí mörkuðunum samkeppnis- og
tapalaust. Nei. Getum við haldið
sama nýsíldarverði og í fyrra,
megum við kallast góðir.
Um bræðslusíldarhækkun er
víst líku máli að gegna. Ekki er
airarkaðsverð bræðslusildarafurða
svo hátt, að það þoli hráefnis-
hækkun, og ekkert útlit, er fyrir
verðhækkun. Ekki myndi heldur
Ríkisbræðslan fær um að gefa
■slíkt verð, eftir því stofnfje, kvöð-
um og starfsmannahaldi, sem á
henni hvíla. Mundi láta nærri, að
hún ætti að”geta unnið \ir 6000
málum á sólarhring, ef koma ætti
.á móti stofnfje og reksturskostn-
aði, miðað við reksturskostnað
þeirra nýtísku verksmiðja, sem
fremst standa í þessum iðnaði.
Verður þetta eðlilega að koma
niður á hráefninu aðeins, því að
ekki getur það verið meiningin,
'að þetta fyrirtæki eig'i að reka
með árlegum reksturshalla, sem
komi niður á ríkið.
Kartöflusýkin
í Vestmannaeyjum.
Síldaruppboð.
Jeg' er annars undrandi yfir
jví, úr því að menn vilja að hið
opinbera skifti sjer af sölu síldar-
innar, að enginn skuli beita sjer
fyrir því að komið verði á uppboð-
um á verkaðri síld og nýsíld. Því
ekki að taka upp þetta marg-
reynda fyrirkomulag, í stað þess
ao taka upp solukerfi, sem er á
tilraunastigi, ekki betra en eldri
reynsla okkar er af þessháttar
braski? Finst ekki fleirmn en mjer
við hafa gert nóg að því að Ijá
aðalatvinnuvegi okkar fyrir „til-
raunalranínur“ handa æfintýra-
kendum „patent-teóríum“ ýmsra
óreyndra spákaupmanna ?
Síldaruppboðin, þar sem öllum
væri frjálst að kaupa síld og' hag-
nýta, á hvaða stigi sem er, myndu
stefna hingað mörgum kaupend-
um, sem alls ekki líta hingað nú.
Þetta leiðir óhjákvæmilega af sjer
samkeppni, sem tryggir, að það
verð næst, sem markaðurinn þol-
ir í það og það skiftið, og
hærra verðmæti hefir síldin ekki,
frekar en önnur vara. Fyrirkomu-
lag þetta er mjög ódýrt og óbi*ot-
io. Útgerðin þarf ekki frekar en
hún vill að sjá síldarversluninni
fyrir fjármagni og losnar við töp-
in. Þá njótum vjer þess að hafa
samfeldari og fjörugri markað en
þeir, sem salta á hafinu, og myndi
það verða þeim hættulegra en all-
ii varðbátar og þess háttar, sem
menn setja traust sitt á. Aunars
er hjer ekki rúm til að telja kosti
nje fýrirkomulag, og læt jeg því
staðar numið að sinni.
Gísli Vilhiálmsson.
Kelly
bílagúmmí. x
AHar stærðír.
Semjíð við
Sigurþór,
Veltusundi 1, sími 3341.
Stanölampar
með kringlóttri Borðplötu seljast
nú fyrir aðeins
kr. 39,00.
Notið þetta einstaka tækifæri.
Skermabúðín, Laugaveg 15.
Þeg’ar jeg kom til Vestmanna-
eyja, haustið 1917, heyrði jeg gert
ndkið orð á tjóni því er sýkin
hafði valdið í eyjunum þá um
sumarið. Lækning hafði verið
reynd, og borið einhvern árangur,
en þó þótti mönnum sem lítil von
væri um garðana næsta ár, nema
nýtt útsæði væri fengið, og það
var gert. Sumarið eftir bar minna
á sýkinni en þó varð hennar tals-
vert vart, og hefir svo verið flest
eða öll sumur síðan, og stundum
hefir hún gert mikið tjón. Ekki
er mjer kunnugt hversu langt er
síðan að sýkinnar varð fyrst vart,
en það er víst nokkuð langt síðan,
eftir því sem eldra fólk liefir sagt
mjer. Það liefir komið fyrir sum
síðari árin að uppskeran úr flest-
um görðum hefir gereyðilagst.
Síðastliðið sumar voru mjög
slæmar hoi'fur með' sýkina, og
reyndist það svo, er leið á sumar-
ið, að sýkin var mjög útbreidd og
olli miklu tjóni. í byrjun júlímún.
var útvegað nokkuð af dufti því
er Hákon Bjarnason skógfræðing-
ur hafði bent á. Menn voru ó-
kunnugir meðalinu og áhrifum
þess, og því varð eftirspurnin
minni en vænta mátti. Þó var
duftinu dreift á 32 garða og sást
sýkin þá greinilega í sumum
þeirra. ArangUrinn varð sá, að í
3 görðum virtist meðalið ekkert
gagn gera, en í öllum hinum sá
stóran mun á, J>ó varð vart við
sýki í mörgum görðumun, er upp
var tekið, en miklu minna en sum-
arið áður. Sumir fengu nú alt
óskemt, sem urðu að bera alt í sjó-
inn sumarið áður. Það munaði þó
mestu að í haust geymdust kartöfl
ur úr hinum læknuðu görðmn miklu
betur en undanfarin ár; skemdust
yfirleitt ekki við geymsluna. Það
vantaði þó ekki að sýkin herjaði
í haust; eftir framtalinu að dæma
hefir hún verið í frekasta lagi og
/valdið miklu tjóni.
Fyrir nokkrum árum ráðlagði
garðyrkjuráðunautur Búnaðarfje-
lags íslands að nota svonefndar
Eyvindarkartöflur til útsæðis, og
gerðu það flestir sem til þeirra
náðu. Þær liafa reynst að þola
sýkina betur en flest eða öll önnur
afbrigði, sem hjer hafa verið
reynd, en þó eru þær alls ekki
öruggar, sýkjast talsvert í sumum
árum. Mjög er það misjafnt livað
afbrigðin eru næm fyrir sýkinni.
Það er að sjá og heyra af ýms-
um fregnum að sýkin sje orðin
mjög útbreidd um Suðurland og
reyndar víðar, og þykir nú loks-
ins kominn tími til opinberra
afskifta. Alvarleg áskorun á lands-
stjórnina hefir verið gerð. um að
bæta eitthvað úr þessu böli, en
ekkert liefir enn lieyrst hvað hún
hyggur lielst. til ráða. Tíminn líður
óðum, og mun ekki seinna vænna
ef einlxver rannsókn á sýkta svæð-
inu á að fara fram áður en ráð-
stafanir eru gerðar. Þa$ er sagt að
mikill skortur sje á útsæðiskart-
öflum Víða um Suðui'land, og svo
er það hjer í Vestmannaeyjum,
og' engin trygging fyrir að valið
heppnist vel ef hver og einn á
að útvega sjer iitsæði án allra
leiðbeininga.
Rófnasýki er orðin útbreidd
f
Osigur uerfcamanna
í norska þinginu.
Mowinckel.
Við þingkosningarnar í Noregi
í október unnu norskir verkamenn
þingsæti frá öllum hinum flokkun-
um. Verkamannaflokkurinn bætti
þannig við sig 22 sætum. Þeir
fengu þó ekki meiri hluta, hvorki
í þinginu nje meðal kjósenda. Þeir
fengu 69 af 150 þingsætum og h.
u. b. y2 milj. af iyt milj. greidd-
um atkvæðum. En þrátt fyrir
þetta heimtuðu verkamenn strax
eftir kosningarnar að fá stjórnar-
völdin í sínar hendur.
Þessi krafa mætti öflugri mót-
spyrnu af hálfu hinna flokkanila.
í fyrsta lagi vegna þess, að verka-
menn hafa ekki meiri hluta í þing-
inu. En þar við bættist, að borg-
aralegu flokkunum þótti eðlilega
varhugavert að leggja st.jórnar-
taumana í hendur verkamanna-
flokksins, sem er róttækur bylt-
ingarfloklcur og andvígur þing-
ræðinu. Sum af blöðum verka-
manna hafa hvað eftir annað lýst
því yfir, að norsk verkamanna-
stjórn ætli ekki að víkja fyrir
vantraustsyfirlýsingu. Sumir af
leiðtogum verkamanna segjast þó
ætla sjer að starfa á grundvelli
þingræðisins. En fyrirfram verð-
ur þó ekkert sagt með vissu um
það, hvað verður ofan á í þessum
efnum, ef verkamenn mynda
stjórn.
Af fleiri ástæðum telja borgara-
legu flokkarnir áhættumikið að
sleppa stjórnartaumunum í hendur
verkamanna í Noregí. Það má
lijer 1 Vestmannaeyjum síðustu
árin, og reynist svo að þar sem
luin kemst í garð, þar magnast hún
svo á tveimur til þremur árum að
gagnslaust er að sá til rófna í
þann garð. Engin ráð hafa dugað
til að hefta sýki þessa. Ekki hefir
hún enn ráðist mikið á kálteg-
undir; þó hefir þess orðið vart.
Hjer í Vestmannaeyjum em
góð skilyrði fyrir kartöflu- og
rófnarækt ef ekki væri við þessa
kvilla að stríða. Líkur benda til
að kvillarnir sjeu að breiðast út
um Suðurland, og mun mörgrtm
koma illa ef leggja þarf niður
ræktun rófna og jarðepla, því að
þær jurtir hafa reynst. mörgum
drjúgar til lífsbjargar síðustu ára-
tugi.
Vestmannaeyjum, 5. febrúar. 1934.
Páll Bjarnason.
nefnilega telja víst. að verk.i,-
mannastjórn þar í landi mni
strax valda stórkostlegum efna-
hagslegum vandræðum. Pening-
arnir streymdu burt frá NÖregi,
begar verkamenn mynduðu stjór i
fyrir nokkrum árum. Og síðr >
fylgi verkamanna jókst við kósn-
ingarnar á síðastliðhu liausti hef •
allmikill fjárflótti frá Noregi át
sjer stað.
Strax eftir kosningarnar í óktó-
ber neitaði norska stjórnin, vinstri
manhastjórn Mowinckels, að segja
af sjer, eins og verkamenn heiml
uðu. ilowinckel benti verkamönn
um á það. að í Noregi sje þa>
lilutverk þingsins, • en ekki hlut
verk einstaks flokks, að ákveða
hvenær ríkjandi stjðrn skuli far;
frá. Mowinckel kvaðst því ekk
ætla að segja af sjer fyr en Stör-
bingið ltæmi saman í janúar og'
þá því aðeins að þingið lýsti van-
trausti á stjórninni.
Á síðastliðnum mánuðum hafa
norskir verkamenn búið sig undir
tað að mynda stjórn, þegar Stór-
bihgið kæmi saman. En þeir
mrftu þó að fella stjórn Mowincb-
els fyrst. Eftir þingsethingu í
janúar lögðu verkamenn því mik-
ið kapp á að fella stjórnina og
báru fram vantraustsyfirlýsingu í
jinginu. Framtíð Mowineelstjórn-
arinnar var nú undir því kotáin,
að borgaralegu flokkarnir stæðil
sameinaðir gegn verlcamönnum. —
Hægrimenn voru fúsir til að
styðja Mowinckel, en bændaflokk-
urinn bar fram í þinginu tillögn
æss efnis, að stjórnin skvldi segja
af sjer og mynda skyldi í staðinao
samsteypustjórn með þátttöku
allra borgaralegu flokkanna. Mo
winekel svaraði, að hann væri
andvígur samsteypustjórn og gæti
því ekki orðið við kröfu bænda.
Hann lýsti því yfir, að stjórninni
væri það ekki nægilegt, að tillaga
bændaflokksins og vantraustsyfir-
lýsing verkamanna yrði feld. —
Stjórnin mundi segja af sjer, ef
bændtrr og verkamenn, hver fyrir
sig, greiddu tillögum sínum at-
kvæði, því þá væri í reyndinni
meiri hluti þings, 92 af 150 þing-
mönnum á móti stjórninni. Eftír
þetta tóku bændur tillögú sína
aftur, fyrir tilmæli hægrimanna-
V antraust syf irlýsing verkamanna
fekk að eins 69 atkv. 80 voru A
móti. Áhlaupi verkamanna á stjóm
ina var þannig hrundið, og stjóm
Mowinekels situr áfram við völd.
En hann er þó langt frá fastur í
sessi, og rauða hættan vofir yfir
Noregi, ef Mowinckel fellur.
Khöfn í janúar 1934.
P.
—.—<m»------------
Kreppan og hvíta þrælasalan.
Það er sagt, að hinir slæmu
tímar hafi ýtt undir hvítu þræla-
söluna í Englandi. Ungar stúlkur
fara til Londan, gintar af^fögnm
loforðum og auglýsingum um góð-
ar stöður. en hverfa síðan eitt.hvað
út í buskann, þannig, að enginn,
veit, livað af þeim verður. (