Morgunblaðið - 09.03.1934, Qupperneq 5

MORGUNBLAÐIÐ
Sjávarútvegsmál
Eftir Þorgiís Ingvarsson bankafalítrúa.
Iverkaðnr sundmagi borgar ábygg'i
lega þá fyrirhöfn sem fyrir lion-
um er höfð.
Milliþinganefndin.
Það er nú svo komið að Alþingi
taldi ástæðu til að fá einhverja
vifneskju um hag sjávarútvegs-
manna og kaus því á næst s.l.
þingi nefnd manna — milliþinga-
nefnd í sjávarútv.egsmálum .— og'
er tilgangur nefndarinnar að rann
saka hag' og allar ástæður út-
gerðarmanna, stórra og smárra.
í nefnd þessa völdust menn,
se’ii jeg fyrir mitt leyti tel prýðis
vel liæfa til rannsókna í þessu
efni, því fullyrða má að þeir hafi
flest það til brunns að bera, sem
slíkir menn þurfa að hafa.
En livað sem nefndarmennirnir
kunna annars að vera góðir, þá
koma störf þeirra ekki að tilætl-
nðum notum, nema hver einstakur
útgerðarmaður gefi þeim upp
rjettar og nákvæmar upplýsingar,
ekki eingöngu efnahag uppgefinn
í tölum, heldur og allar þær upp-
lýsingar um gang rekstursins, sem
máli getur skift, og eru línur
þessar ritaðar í þeim tilgangi
að skora á úgerðarmenn alment
að styðja nefndina eftir föngum
í þessu mikilsverða máli, því að
eins getur árangur orðið. Auk
þess ætla jeg mjer að minnast á
onokkur atriði, sem jeg tel veru-
lega máli skifta fyrir útveginn og
þá sjerstakleg'a fyrir mótorbóta-
útveginn.
Afurðasalan.
Eins og öllum er kunnugt, sem
fisk höfðu undir höndum, þá var
saltfisksalan komin í það öng-
þveiti 1931, að ekki mátti við svo
búið standa og var því á árinu
1932 stofnað „Sölusamlag rsl. fisk-
framleiðanda“ og er mönnum al-
ment kunnugt um störf samlags-
ins og það mikla gagn, sem full-
yrða má að það hafi gert síðan,
að óþarfi er að fjölyrða um ]mð,
en jeg vonast til að útg'erðar-
menn sjái sinn hag í því, að
bregðast ekki þessum samtökum,
jafn nauðsynleg og fullyrða má að
þau sjeu. Það má að vísu, finna
æitthvað athug'avert við stofnun
samlagsins, en ]iað eru ekki aðrir
annmarkar en ]ieir, sem algerlega
«ru á valdi útgerðarmanna sjálfra
að lagfæra. En forstöðumenn sam-
lagsins eru svo þektir og viður-
Irendir hæfileika- og dugnaðar-
menn á þessu sviði, að ekki þarf að
efa að afurðasölu útgerðarmanna
er vel borg'ið hvað saltfisk snert-
ír, meðan þeirra nýtur við.
Það er alveg augljóst mál, að
það er á valdi ykkar útgerðar-
manna hvort Sölusamlagið getur
haldið áfram eða ekki. Ef þið er-
nð á reiki með sölu afurða ykkar
•cg ef þið hafið ekki samtök ykkar
á milli heima í verstöðvunum til
þess að fylkja ykkur um þann
fjelagí^kap, sem beint var stofn-
aður til þess að komast hjá glund-
roða í fisksölunni, þá verður
aldrei hægt fyrir þá menn sem
íi ð stofnun Sölusamlagsins stóðu
;«ð halda því áfram til lengdar
«g væri þá illa farið. Það kann vel
að vera að einstaka útgerðarmað-
ur geti haft stundarhagnað af því
menn verða að minnast þess,
hvernig sölufyrirkomulagið var áð-
ur en Saínlagið var stofnað og
hugsa sjer hvernig ástandið yrði
ef það hætti að st.arf.a
Hagnýting fiskafurða.
Þó saltfiskurinn sje aðalfram-
leiðslan, þá er svo langt frá því,
að það skifti ekki máli hvernig
sölu á öðrum afurðum iitvegs-
manna er háttað.
Það má nú orðið telja að liag-
nýting á þorskhausum og beinum
sje víðast livar í góðu lagi, og má
þakka það framtakssemi g'óðra
dugnaðarmanna að svo er, og á
Walther heit. Sigurðsson ekki
hvað minstan þátt í því. að svo
varð.
Aftur er sala á hrognum í mol-
um og hefir enginn verulega lagt
sig eftir þeirri verslun, enda hef-
ir hirðing þeirra og meðferð frá
útgerðarmanna hendi verið frekar
slæm, sem mun aðallega stafa af
því, að þeir hafa ekki haft
stæðu til að reikna með þeim sem
verulegu verðmæti. En þetta þarf
ekki að vera .svo, því bæði fersk
hrogn og vel hirt og verkuð sölt-
uð hrogn er markaðsvara, sem að
Ivísu er ekki venjulega í háu verði,
en þó í því verði, að tvímælalaust
borgar sig að verða aðnjótandi að,
jafnvel þó meira verk þurfi að
leggja í vöruvöndun.
Framfarir í meðferð lýsis.
Stórstígar framfarir liafa orðið á
lýsisframleiðslunni undanfarið ár,
þar sem reist hefir verið verk-
smiðja til þess að kaldhreinsa
lýsið, þ. e. a. s. hreinsa lýsið og
gera það að 1. fl. vöru án þess að
það tapi neinu af þeim manneldis-
efnum sem í lifrinni eru frá' nátt-
úrunnar liendi. Mjer er sagt að
verksmiðja þessi standi samskon-
ar erlendum verksmiðjum fullkom
lega á sporði. Og það sem mjer
finst gleðilegast við verksmiðju
þessa er, að aðferðin sem notuð I brjótast í að koma ísvörðum fiski
innflutningsheildina að % hluta
með verðlausu dóti. í þessu sam-
bandi er rjett að geta þess, að
Xorðmenn hafa nýverið sett lög,
þar sem bannað er að flytja út
óslægðan og óhausaðan fisk í um-
búðum.
Hjer er aðeins bent á grófgerð-
ustu verkunina, að hausa fiskinn,
en auðvitað væri enn æskilegra að
bein, uggar og jafnvel roð væri
alt skilið eftir lieima, hinir raun-
verulegu neytendur kæra sig ekk-
ert um nema mat.
Hin áhættusama ísfisksala
Jeg vil geta þess að jeg álasa
ekki þeim mönnum sem eru að
er við vinsluna, er ekki að öllu
leyti sótt til annara landa, eins
og venja er með ný iðnaðar- og
framleiðsufyrirtæki, heldur er ár-
angur af athugunum og tilraunum
hr. verkfræðings Ásgeirs Þorsteins
sonar, sem einnig hefir fundið
upp vjelar til starfrækslunnar. —
Slíkir menn eru mikils virði fyrir
okkar litla þjóðfjelag, Eigendur
íslenskra botnvörpunga eru eig-
endur að fyrirtæki þessu og er
hjer ein sönnun fyrir því, hvað
íl" fjelagsskapur útgerðarmanna get-
ur verið mikils virði.
Jeg minnist á þetta fyrirtæki
vegna þess að jeg tel það ekki
einungis mikils virði fyrir togara-
flotann, heldur alla íslenska sjáv-
arútgerð.
Salan á nýjum fiski þarf
að breytast.
á þennan umrædda markað, þeir
eiga lieiður skilið. Og jeg veit vel
að það er ýmsum örðugleikum liáð
að komast hjá markaðsbæjunum
í Englandi, en á þessum mai’kaði
eru svo margir annmarkar, að bráð
naúðsynlegt má teljast að gera til-
raunir til þess að komast lijá lion-
um.
T. d. má á það benda, að með
núverandi fyrirkomulag'i getur
aldrei orðið nema um þá gróf-
gerðustu áhættusölu (spekulations
sölu) að ræða, menn kunna að
græða sæmilega á einni sendingu
og stórtapa á annari.
Þetta veldur því, að miklu
minna er flutt út af fiski en ella ! þá væri ekki einungis ástæðulaust
nr ár, en mjög er liljótt um hver
árangur hefir orðið af tilraunum
þess, en ekki er hægt að segja að
það liafi verið stórtækt, fram að
þessum tíma, í viðskiftunum. —
Menn g'erðu sjer amlent miklar
vonir um aukna sölumöguleika
þegar fyrirtækið var stofnað, en
sem því miður hafa ekki uppfylst
nema að litlu leyti. Æskilegt væri
að fá að lieyra hvaða örðugleikar
hafi orðið á vegi þessara tilrauna.
Hefir meðfei’ð vorunnar mistek-
ist? Eða vilja neytendur ekki freð
inn fisk? Eða geymist liann ekki
nægilega lengi freðinn? Þessar
og fleiri spurningar eru á vörum ■
þeirra manna, sem um þessi mál
liugsa.
fsland miðstöð fiskverkunar.
Árið 1931 var mikið rætt meðal
Englendinga um úgerðarmál og
var þá fyrst ymprað á takmörkun-
um á innflutningi til . Englands
a fiski frá erlendum þjóðum, eins
og síðar varð.
Eitt af því, sem þá ltom fram
var merkilegt erindi, sem þektur
framkvæmda- og stórútgerðarmað-
ur Sir Jolin Mardsten flutti á
fundi útgerðarmanna. Hann sagði
þar, að þegar hraðfrystiaðferðin
(sem hann kendi við Boston í U.
S.A.) væri orðin fullkomin, sem
hann taldi að hún væri að verða,
Er hægt að flytja út
reyktan fisk?
Nýmæli má það teljast, að hjer
eru komin upp reykhús fyrir fisk
og önnur matvæli. Mjer er sagt
að sala á reyktum fiski sje ekki
eins góð innanlands, eins og búast
mætti við um jafn góðan mat og'
reyktur þorskur og' ýsa er, en jeg
býst við að fólk sje ekki alment
farið að átta sig á því að þessi
vara sje á boðstólum, eða þá að
fóllt haldi að einhverjar „kúnstir“
þurfi við matreiðsluna, en svo er
ekki. Reynið reyktan fisk í eina
máltíð!
En ekki er mjer kunnugt um
að tilrauninr hafi verið gerðar
með úflutning á þessari vöru. Þó
bendir ýmislegt til þess að það
gæti gengið, því ýmsar þjóðir, t.
d. Englendingar, Danir og Þjóð-
verjar eru ekki með öllu óvanir
reyktum fiski.
Vel verkaður og reyktur fiskur
í góðum umbúðum þolir það
langa g'eymslu að óhætt er að
senda hann hvert á land sem er.
Verkun sundmaga.
Sala á verkuðum sundmaga er
venjul. góð. En útflutningur hans
hefir farið minkandi úndanfarin
ár, sem mun stafa af því að út-
gerðarmenn eiga örðugt með að
hirða hann yfir mesta annatímann
(vertíðina), því þá er alt þeirra lið
önnum kafið við önnur útgerðar-
störf. En alveg má telja víst, að
það borgar sig, og þá sjerstakleg'a
fyrir unglinga eða roskið fólk,
að hirða og verka sundmaga á
vetrarvertíð í verstöðunum, enda
veit jeg til þess að menn hafa
mundi. Útgerðarm. sjálfir treysta
að sáralitlu leyti á sölumöguleika
til þeirra manna sem fiskinn
flytja út, vegna þess hvað það er
sjaldan og óábyggilegt hvort fisk-
Þá kem jeg að því atriðinu, sem urinn verður keyptur eða ekki.
telja má langþýðingarmest í sölu Því er það að oft eru bátarnir
sjávarútvegsafurða annað en salt- alls ekki tilbúnir til róðra þegar
að standa fvrir utan samtökin, en gert það með góðum árangri. Vel
fiskinn, en það er ferskfisksalan.
Hún er að vísu á byrjunarstigi,
en henni er líka svo mjög ábóta-
vant, að furðu gegnir. Jeg vil taka
það fram, að hjer á jeg eingöngu
við bátafisk sem lagður er á land
og fluttur út í umbúðum.
Eins og' mönnum er kunnugt
eru 2 aðalmarkaðsbæir fyrir fersk
an fisk í Englandi, Grimsby og
Hull, þessir bæir taka á móti um
60% af öllum þeim fisld sem til
Englands er fluttur. Markaður
þessara bæja er bygður á fiski
sem kemur upp úr fiskiskipunum
sjálfum mjög' lítið verkuðum, að-
eins slægðum.
Þeir sem kaupa fiskinn á mark-
áði þessum, eru ekki umboðsmenn
smásala heldur fiskkaupendur, er
taka fiskinn, verka hann á ýrnsan
hátt og senda hann svo í góðum
umbúðum til þeirra sem deila hon-
um til neytenda.
Sá bátafiskur sem sendur hefir
verið hjeðan t.il útlanda, hefir því
nær eingöngu verið sendur til fyr-
nefndra bæja í Englandi, tekin
þar upp úr kössum og seldur þar
sem annar fiskur, enda hefir hann
ekkert verið frábruðinn að neinu
leyti. sama verkun o. s. frv.
En leitt er til ]iess að vita,
að kaupa dýrar umbúðir (trje-
kassa) og borg'a flutningsgjöld
undir þorsk- og ýsuhausa, sem
einskis virði er fyrir neytendur
í Englandi og þá ekki síst þegar
takmarkaður þunga innflutningur
er til landsins af þessari vöru
Það mun láta nærri að áætla að
þorskhausinn sje ura 1/5 hluti
af þyngd fiskjarins. Það er dá
laglegur verslunarmáti að fylla
fiskkaupendum þykir tiltækilegt,
að kaupa vegna góðra sölumögú-
leika á erlendum markaði o. s.
frv.
Iljer liggur fyrir geysimikið ó-
leyst verkefni fyrir hina ísl. versl-
unarstjett. Og ættu hinir leið-
andi menn þjóðarinnar að styrkja
hana til þess af öllu afli, því ekk-
ert er þjóðinni jafnnauðsynlegt
og aukinn útflutningur á sjáv-
arafurðum og það eru til mögu-
leikar til þess að auka útflut.ning
þessum vörum. Og ef það lán-
aðist, þá er fyrst hægt að auka
framleiðslutækin frá því sem nú
er og' um það þarf ekki að
deila að nauðsynlegt er, ef allir
eiga að hafa atvinnu og ef eðlileg
þróun á að eiga sjer stað í þessu
andi.
Það er ekki eingöngu nauðsyn-
legt fyrir þá sem við sjávarsíð-
una búa, heldur og fyrir bænda-
stjett þessa lands, því það er aug-
ljóst að framtíðarafkoma bænd-
anna hlýtur að byggjast að lang-
mestu leyti á því, að afurðir
þeirra seljist. á innlendum mark-
aði.
Þess vegna get jeg ekki annað
skilið, en það mætti verða. sam-
eiginlegt áhugamál allra stjórn-
mála- og stjettaflokka að greiða
götu þessa nauðsynjamáls, þar
sem allir virðist. hafa sameigin-
legra hagsmuna að gæt.a.
Sænska frystihúsið.
Hjer er stórt og fullkomið (ný-
t.ísku?) frystihús — sænska
frystihúsið — þar sem hægt er að
hraðfrysta fisk og önnur matvæli,
það er búið að starfa hjer í nökk-
að takmarka framleiðsluflotann,
eins og komið hefði til orða, held-
ur mætti hann aukast að miklum
mun og færði hann skýr og að
því er virðist, ómótmælanleg rök
fyrir sínu máli.
Og ennfremur liefir sami maður
sagt, að vísu ekki í áminstu er-
indi. að ekkert land væri eins vel
til þess fallið að verða miðstöð
fyrir framleiðslu og verkun (fa-
brication) á þessari vöru og ís-
land. Og' því til sönnunar, að lion-
um væri alvara með þessar full-
yrðingar sínar, þá vi] jeg geta
þess að hann sótti um (í gegn um
fjelag hjer, sem til þess var stofn-
að) að fá undanþágu frá gildandi
fiskiveiða- og hlutaf jelagslögum
um byggingu og starfrækslu á 4
t—5 nýtísku frysti- og niðursuðu-
verksmiðjum hjer á landi, en al-
þingi sá sjer ekki fært að sinna
þessai'i beiðni.
Bók um meðferð á ísfiski.
Fyrst jeg fór að minnast á Eng-
lendinga. þá vil jeg benda ísl.
framleiðendum á nýútkomna bók
um meðferð ísfiskjar, sem er ár-
angur af rannsóknum nefndar,
sem matvælaráðuneytið breska
skipaði fyrir nokkrum árnm. Yms-
um er sjálfsagt kunnugt um liana,
því Fiskifjel.forsetinn Kr. Bergs-
son, flutti mjög fróðlegt erindi,
sem aðallega var útdráttur úr
bókinni, í útvarpinu í desember s.l.
og gat þar bókarinnar. Hún fæst
j flestum bókabúðum í Englandi
og kostar mjög' lítið að mig minn-
ir 2/6. Nafn hennar er: „The
Handling and stowage of white
fisli at sea“. Eftir Adrian Lum-
by o. fl. Útg. Department of
Scientific and Research food In-
vestigation.
Til Hallgrímskirkju í Saurbæ:
Afhent af frú Þorvaldínu Ólafs-
dótur. Áður kvittað af henni
sjálfri 75,00. Kærar þakkir. ól.
B. Björnsson.