Morgunblaðið - 30.05.1934, Qupperneq 3

t
MORGUNBLAÐIÐ
3
E-LISTI er listf
Sfálfstæðis
I I
anna.
Sjálfsábúð eða leiguliðaábúð.
I "g^Eftir Magnús Guðmundsso”^
Það/ er kunnugt, að á síðustu
áfatugum 9. aldarinnar yfirgáfu
margir ágætir menn óðul sín í
Noregi og fluttu búferlum hing-
að. Þetta ráð tóku þeir upp,
af því að þeir vildu ekki una
harðræði Haraldar hárfagra,
se*m þá hafði lagt undir sig Nor-
eg, og heimti skatt af óðulum
bænda og gerði þá með því í
raun rjettri að leiguliðum. Sjálf-
stæðisþrá þessara forfeðra vorra
var svo sterk, að þeir vildu eiga
óðul sín og lendur kvaðalaust.
Hún var svo sterk þessi þrá, að
þeir kusu heldur að flýja föður-
land sitt en sitja að jörðum sín-
um, bundnum kvöðum. Þeir
vildu heldur leita ókunnugs
lands, þar sem þeir gætu eignast
kvaðalaust ábýli sín.
Án efa hefir hún gengið í arf
þessi sjálfstæðisþrá hinna fyrstu
íslensku bænda og vonandi er
hún ekki dauð enn, þó að meira
en 1000 ár sjeu liðin. Um eign-
arhald jarða hjer á landi hefir
oltið á ýmsu. Stundum hafa harð
æri og drepsóttir valdið því, að
margar jarðir hafa komist í eigu
sama mahns og kunnugt er, að
biskupstólarnir eignuðust f jölda
jarða meðan biskupavaldið var
í blóma. En þrátt fyrir þessar
öldur hefir jafnan meðal ís-
lenskra bænda vakað sú löngun
að eiga sem flestir ábýli sín. Til
þess að seðja þessa löngun voru
þegar í stað, eftir að landsstjórn
in var flutt inn í landið, sett lög
um sölu þjóðjarða og kirkju-
jarða. Enginn efi er á, að leigu-
liðar yfirleitt fögnuðu þessum
lögum. Það sjest best á hinum
mikla fjölda þjóðjarða og
kirkjujarða, sem seldur var
fyrstu árin eftir að lög þeösí
komu í gildi. Lög þessi uppfyltu
þrá, sem bjó í brjóstum íslenskra1
bænda.
Síðan sósíalistum tók að vaxa
fiskur um hrygg hjer á landi hef
ir sú stefna skotið upp höfði, áð
best væri bændum landsins, að
ríkið eignaðist allar jarðir og að
bændur yrðu allir leiguhðar, og
nú er svo komið, að það eru ekki
einungis sósíalistar, sem halda
þessu fram heldur einnig sáhluti
hins gamla Framsóknarflokks,
sem nefna má Tímamenn. í því
sem öðru beygja þeir sig undir
©k sósíalistanna. .
jeg hygg að það hafi fyrst
verið árið 1928 eða 1929, sem
því var fyrst alvarlega hreyft á
pólitískum fundum í sveitum, að
stefna skyldi að því að gera alla
bændur að leiguliðum. Það var
< Haraldur Guðmundsson alþm. á
Seyðisfirði, sem þá reifaði þetta
mál í ferð, er hann fór um Norð-
urland með Jónasi frá Hriflu.
Jeg var með þeim á mörgum
þes»ara funda og man vel eftir
því, að þessi kenning var ein að-
aluppistaðan í ræðum Haraldar.
Jónas frá Hriflu sagði þá ekki,
eftir því sem jeg best man, eitt
orð um þessa kenningu, en jeg
hafði á tilfinningunni, að eins-
konar sálufjelag væri milli
þeirra um þetta. Mun jeg hafa
dregið það af því, að mjer var
kunnugt um, að J. J. var gamall
sósíalisti og hversu þeir fjelagar
væru í öllu samrýmdir, enda var
Ilaraldur algerlega á vegum J.
J. í ríkissjóðsbíl.
Nú er það komið á daginn, að
þessi grunur minn var rjettur.
Að öllum líkindum hafa um
þetta verið samtök milli þeirra
fjelaga. J. J. hefir ekki talið
hyggilegt að hreyfa þessu máli
sjálfur, enda var lítið tekið und-
ir mál Haraldar um þetta á þeim
fundum, sem jeg sat. En nú er
feimnin farin af þeim Tímamönn
um. Nú þora þeir að kveða upp
úr um þetta. Nú er það orðið eitt
af stefnuskráratriðum þeirra að
ná jörðunum af bændum. Nú
gengur ekki hnífurinn milli
þeirra í þessu frekar en öðru.
Nú telja þeir tímann hentugan.
Þeir vita, ,að bændur eru nú
bugaðir af undanfarandi versl-
unaróáran. Þeir ætla að reyna
að svíkjast að bændastjettinni
meðan hún er í sárum.
Mikil má breytingin vera orð-
in á hugarfari íslenskra bænda
frá landnámstíð og til þessá
dags, ef þeir gína við þessari
nýju flugu, enda þótt þeir sjeu
aðþrengdir sem stendur. Mikihli
mun gera.þeir þeirra Harald-
anna, hins , hárfagra og þing-
mannsins á Seyðisfirði, ef þeir
afhenda nú jarðir sínar, þótt
gegn einhverju gjaldi væri í
orði, en vildu áður flýja óðul
frekar en þola ábýlis skatt. En
jeg er þess fullviss, að slík hug-
arfarsbreyting hefir ekki yfir-
leitt átt sjer stað meðal íslenskra
bænda. Jeg, er þess fullviss, að
hvötin til þes að eiga sjálfur
ábýli sit er jafnrík og áður var,
í kaupstöðum og kauptúnum
keppast menn um að eignast hús
handa sjer. Þar kemur fram
sama hvötin og hjá bóndanum,
sem vill eiga jörðina, sem hann
býr á. Á þessu er enginn eðlis-
munur. En hví halda þeir því
ekki fram Tímamenn og sósíal-
istar, að ríkið skuli eiga öU hús?f
Af' hverj.u mega .. bændur ekki
eiga jarðir sínar eins og Tíma-
menn og sósíalistar mega eiga
hús? Áf hverju reisir Hjeðinn
Valdimarsson sjer veglegt íbúð-
arhús? Af hverju gerir Jón Árna
son í Sambandinu hið sama? Og-
hví keypti- Jón Baldvinsson af
mjer hús? Alt þetta er af þeirri
einföldu ástæðu, að í þeim býr í
raun og. veru sama hvötin og í
bónda, sem kaupir ábúðarjörð-
ina sína. En þá er ósvarað þeirrk
spurningu, hvers vegna bóndinn
má ekki eins fullnægja þessari
hvöt eins og þessir herrar. Þeir
svara án efa því, að það sje best
fyrir bændurna að eiga ekki
jarðirnar og þess vegna haldi
þeir fram þessari ríkiseignar-
stefnu. En ætli það sje ekki rjett
ast að láta bændur sjálfa um,
þetta.
Jeg hygg, að flestum, sem
þekkja til í sveitum sje það kunn
ugt, að aðalreglan er sú, að
sjálfseignarbændur bæta jarðir
sínar meira en leiguliðar. Og það
er alveg eðlilegt. í sumum sveit-
um má þekkja úr jarðir, sem
lengi hafa verið í sjálfsábúð,
með því einu að sjá hversu þær
eru hýstar og. hversu þær eru
bættar. Að nema burtu eða
minka verulega þessa hvöt til að
bæta jarðirnar eru fjörráð við
íslenskan landbúnað. Það er ör-
uggasta ráðið til þess að draga
niður þenna göfugasta atvinnu-
veg vorn. Ekkert eitt mundi vera
hægt að gera jafn áhrifaríkt til'
bölvunar og niðurdreps landbún
aðinum eins og bann við eignar-
rjetti bænda að jörðum. Erfða-
ábúð mundi ekki koma að not-
um til varnar þessu. Hún væri
skottulækning og ekkert annað.
Það er auðvelt að sýna fram á.
Þetta mál ætti að verða eitt
af aðalkosningamálunum um
sveitir landsins í sumar. Bændur
ættu að sýna spyrðubandi sósíal-
ista og Tímamanna greinilega
hug sinn í þessu mikla velferð-
armáli þeirra.
------------------
Bifreiðar
á íslandi.
Við síðustu áramót voru taldar
1865 bifreiðir á landinu, þar af
637 fólksflutningabifreiðir, 922
vöruflutningabifreiðir og 106 bif-
hjól. Hefir þeim fækkað samtals
um 8 á árinu (þar af bifhjólum
um 6. Fólksflutningabifreiðum
hefir fjölgað um 18, en vöruflutn-
iugaliifreiðum fækkað um 20.
Af vörubifreiðum eru nú hjer
25 tegundir, langmest af Ford,
394, og þar næst af Chevrolet
356.
Af fólksbifreiðum eru til 43
tegundir (hefir fjölgað um 3 á
árinu). Mest er af Chevrolet (95)
14,9%, og Buick (80) 12,6%. Næst
koma Essex (57), Ford gamli og
nýi (56) og SÍUdebaker (50). Þá
er Pontiac (40), Nash (36) og
Chrysler (35), Erskine (29),
Austin (18), Citroen (14) og
Dodge Brothers (14).
Af bifhjólum eru til 19 teg.,
en voru 26 árið áður.Eru flest
Triumphe 29, Harley Davidson
24 og B. S. A. 16.
Rúmur helmingur allra bifreiða
á heima í Reykjavík, eða 875.
Næst er Gullbrjngu- og Kjósar-
sýsla 125, Akureygi 109, Árnes-
sýsla 70, Vestmannaeyjar 51,
Eyjafjarðarsýsla og S-Þingeyjar-
sýsla 34 livor, Mýrasýsla 33þ
Borgarfjarðarsýsla 30, Húnavatns-
sýsla 29, Skagaf jarðarsýsla og
'ísafjarðarkaupstaður 27, Siglu-.
fjörður 26, Rangárvallasýsla 22,
og svo færri í hinum sýslunum-
f Barðastrandarsýslu og- Norður-
Múlasýslu er aðeins sín bifreiðin
í hverri. En nú munu vera bif-
reiðar í öllunj sýslum landsins.
Fnndlrnlr
í Norðnr-ísafSarðarsýsln.
Samtaí víð Magnús Jónsson.
Með Goðafossi kom að vestan
prófessor Magniis Jónssön. Ilefir
hánn Iialdið fundi á ísafirði og
í kauptúnum þar í kring, Hnífsdal,
Bolungavík og Súðavík. Morgun-
blaðið bitti hann að máli.
Jeg var fjórar dagstundir
vestra, seg'ir próf. Magnús, og
helt fjóra fundi. Goðafoss kom til
fsafjarðar kl. um 5 á fimtudaginn
og klukkan átta hófst fundur í
Hnífsdal, og þrem tímum eftir
lok fundarins á ísafirði var jeg
ltominn af stað suður.
Vonr fundirnir vel sóttir. \
Þeir voru alir prýðilega sót.tir
— eins og húsin rúmuðu. Var
þó sjóveður gott. T. d. í Hnífsdal
biðu margir með beittar lóðir og
fóru ekki á sjó fyr en fundi var
lokið Ábugi var mikill að kynna
sjer málin og' ATar hlustað vand-
lega, á ræðumenn. .Teg setti fund-
ina alla fyrir hönd Miðst.jórnar
Sjálfstæðisflokksins, tilnefndi tvo
fundarstjóra, sinn af hvorum
fiokki og flutti frumræðu. Gaf
jeg með ]n-í andstöðuflokknum
síðasta orð. Ekki var það til muná
misbrúkað af þeim nema á ísafirði,
þar sem Hannibal Valdimarsson
steinþagði allan fundinn út í gegn
þar til jeg hafði lokið mínu máíi,
en hreytti þá úr sjer brigslyrðum
til mín og rangfærslum um riiál-
efni.
Um fylgið á fundunum?
Um það er erfitt að seg'ja. Til-
töluleg'a lítill hluti fundár-
manna ljet í Ijós skoðanir sínár
með lófataki eða á annan hátt. I
Hnífsdal A-ar mjer sagt, að and-
stæðingarnir hefðu átt meiri liluta,
en ekki get jeg orðið þess var í
undirtektum. I Rolungavík Arar
,,stemmingin“ mjög áberandi með
okkur. fsafjarðarfundurinn þótti
mjer þó engu síður góður. , Þar
hafa verið um 500 manns, og þar
var hlustað svo, að hvert orð
hlaut að heyrast, og var þó fund-
ariiúsið all-erfitt (yörugeymslu-
hiis). En það tel jeg bestan árang'-
ur af 'fundi, að hafa fengið rökum,
Sjálrstæðisflokksins komið til
eyrna allra. Hinir mega svo skara
fram úr í stóryrðum og þesshátt-
ar mælskulist.
Hverjir töluðu á fundunum?
Á fundinum í N.-ís.-kjördæmi
skiftum A'ið Jón A. Jónsson okk-
aí fundartíma. En af hinna hálfu
töluðu þeir síra Sigurður Einars-
son, sem Vilmundur .fónsson fekk
fyrir sig, og Hannibal Valdimars-
son framan af. Þó tóku örfáir
aðrir til m'áls. Vil jeg sjerstak-
lega róma' ræðu Bjárna bónda Sig
urðssonar í Vigur á Súðavíkur-
fundinum. Á ísafirði áttumst við
síra Sigurður einir við nema að
því leyti, sem áður er getið, að
Hannibal fekk að tala eftir að
trygt var með fundarsköpum að
ekki yrði svarað.
Hvað er um frásögu Alþbl. um
að Hnífsdælingar hafi ekki viljað
hlusta á Jón A. Jónsson og hvern
ig vaf Han'nibal hrópaður niður í
Bolungavík?
Jeg hefi ekki énn sjeð frásögn
Aþýðubl., en get mjög vel hugsað
mjer hvernig hún muni veia. En
ekki veit. jeg- hvað blaðið á við
með því að segja svo frá Hnífs-
dalsfundinum. Frámkoma fundar-
manna virtist mjer hin ágætasta.
Þeg'ar klukkan var orðin langt
gengin tólf tók nokkuð að fækka
á fundinum, því að ýmsir fóru
þá að hugsa til sjóferðar, enda var
þá komið að fundárlokum. — En
um Hannibal er það að segja, að
Bolvíkingum virtist ekki getast
sjerstaklega vel að gaspri hans,
og þegar hann vaf búinn að tal.a í
fullar 30 mínútur, en hafði eftir
fundarsköpum 20 mínútna ræðú-
tíma, Ijetu nokkrir fundarmenn í
ljósi með harki, að þeir teldu nóg
komið. Var það þó stöðvað, svo.
’að Hannibal fekk lokið máli sínu.
En einhA^er missmíð héfir þeim Al-
j þýðuflokksmörinum þótt á fram-
komu bans, því að' á, Súðavíkur-
fundinum næsta dag fekk hann
ekki að segjá éitt ofð og á Isa-
f jarðarfundinum " ekki fyr en í
fundarlok.
Hvernig erti börfurnar?
Um þær vil'jég étígu spá. Jeg
býst við, áð í'fbáðum þessum
kjördæmum verði harðsótt kosn-
ingahríð. Mjer þykir iriín för bet-
ur farin en ófariri.'því að eng'inn
efi er á því, að frindif þessir komu
mikilli lireýfingtí'áf! stað. Var það
og eftirtektarvert að á engum
i fundinum tréystu • aridstæðingarn-
! ir sjér að ræða fjáirinál og atvinnu
j mál landsins, en 'gérðu mest að
j iipplestri úr göitílúm’blöðum og
jþingtíðindum auk' ý'éh'jufegs murin
renslis uin kúgun:'álþýð'u' og fleira
af svipuðu tæ'gi, ’sem þeir
hafa lært. af Jónaái! 'Hvérnig' sem
verður um atþvæðat'öTurnar, þá er
jeg viss um, 'að: þeir, sem um mál-
in hugsa og kryfja þau til mergj-
ar, þeir fylgja okkar fn'álstað.
Islensk
á

egg 12 aura.
K X E I N
Baldursgötu' ,14. Símt 3073.
Nýkonllðs
> v
Agætt ísl. smjör.
Hangikjöt.
Saltkjöt.
ísl. egg á 12 aura.
Jóhannes Jóhannsson
Gnmdarstíg; 2. Sími 4131.