Morgunblaðið - 16.02.1935, Blaðsíða 5

láttgardaginn 16. febr. 1935,
MORGUNBLAÐIÐ
Detblef Thomsen.
fjcverandi kon§úll.
Hann andaðist í Kaup-
mannahöfn 12. þ. m., á 68. ald-
aursári. Er þar fallinn frá þjóð-
lcunnur maður, er mikla trygð
bar til lands vors alla æfi, enda
,af íslensku bergi brotinn og um
langt skeið einn athafnamesti
borgari þessa bæjarfjelags, er
á margari hátt setti sinn svip á
höfuðstað vorn um og eftir
.aldamótin síðustu.
Dethlef Thomsen bar nafn
afa síns, er varð verslunarstjóri
í Keflavík 1827, en fluttist til
Reykjavíkur 1837, og fór þá að
.versla sjálfur, fyrst í Austur-
stræti, en síðan í Hafnarstræti
<og bygði húsið við Lækjartorg,
sem enn stendur, þótt síðar væri
bygt við það og ofan á það.
Hann var ættaður frá Suður-
Jótlandi og höfðu forfeður hans
,frá 1760 verið riðnir við versl-
un á Islandi. Hann kvæntist
Gythe Lever, er var dönsk í
föðurætt, en átti íslenska móð-
< ur.Sonur þeirra var Hans Theo-
dor August Thomsen. Hann var
fæddur 1 Keflavík árið 1834 og
■'ólst upp hjer heima, nema þann
tíma, sem hann gekk í skóla 1
Kaupmannahöfn. Ungur, aðeins
23 ára að aldri, tók hann við
versluninni í Reykjavík eftir
föður sinn, er druknaði á póst-
skipinu undir Svörtuloftum
1857. Stækkaði verslunin ár frá
ári undir stjóm H. Th. A.
Thomsens, enda fjekk mikið orð
á sig fyrir vönduð og áreið-
anleg viðskifti. Var Thomsen
með rjettu talinn prýði stjettar
sinnar vegna mikilla mann-
kosta, en svo var hugur hans
tengdur Islandi, að bein sín
vildi hann láta liggja í íslenskri
mold og er leiði hans í Reykja-
víkur kirkjugarði. Hann andað-
ist í Kaupmannahöfn 8. febrú-
. ar 1899. Kona hans, Christine
‘ .Thomsen, var einnig af suður-
jóskum ættum, göfug kona og
mikilhæf, manni sínum sam-
hent í öllu góðu. Hún lifði til
1917. Heimili þeirra var ann-
. álað fyrir gestrisni; nutu marg-
ir íslendingar þar mikils góðs,
- ekki síst íslenskir stúdéntar í
Kaupmannahöfn. Mun sá, er
; þetta ritar, aldrei gleyma því
. ágæta heimili, gestrisni þess og
. göfugmensku og þeim glaðværa
-og heilbrigða anda, er þar var
rríkjandi.
Á þessu ágæta heimili ólst
Dethlef Thomsen upp. — Var
hann fæddur í Reykjavík 24.
júlí 1867, en fluttist með for-
eldrum sínum til Kaupmanna-
hafnar fjögra ára gamall. Gekk
hann þar í mentaskóla og tók
fjórðabekkjarpróf 1883, en var
stundum hjer heima á sumrum,
sjer til mikillar ánægju. Hjer
heima var hann fermdur 1882,
en árin 1883—1885 var hann
á Eyrarbakka hjá Guðmundi
Thorgrímsen verslunarstjóra,
til þess að kynnast sem best ís-
lenskum verslunarháttum. Síð-
an vann hann við verslun föð-
ur síns, nema árin 1888—1889,
er hann dvaldi í Þýskalandi og
Englandi, til þess að læra mál
og kynnast verslunarháttum
| þessara landa. Síðar, á árunum
Dethlef Thomsen.
1893—94, ferðaðist hann til
Spánar og Portúgals, Frakk-
lands og Italíu og víðar. Kynti
hann sjer margt á ferðum þess-
um, þó sjerstaklega alt, er
varðaði sölu á íslenskum af-
urðum. Ritaði hann síðan í
,,Andvara“ ítarlega skýrslu um
þessa ferð sína og um mark-
aðshorfur fyrir íslenskar af-
urðir. Varð hann ári síðar, árið
1895, meðeigandi föður síns að
verslun hans, 1896—97 kjörinn
forstjóri ,,Hinnar íslensku
eimskipaútgerðar“, en við and-
lát föður síns, 1899, tók hann
til fulls við verslun feðra sinna.
Þá hófst hið framkvæmdaríka
tímabil í æfi hans.
Eins og sjá má af því, er
þegar hefir verið sagt, var
Dethlef Thomsen vel undir það
búinn, er hann rúmlega þrí-
tugur að aldri tók við forstöðu
hinnar stóru verslunar föður
síns. Beið hans þar mikið starf
og víðtækt. En hann var stór-
huga og ljet sjer ekki nægja,
að halda öllu í sama horfinu,
heldur skifti versluninni í deild
ir eftir erlendri fyrirmynd og
gerði hana að „Thomsens
magasíni“. Skal hjer ekki farið
út í það að lýsa fyrirkomulag-
inu á þessari stóru verslun. Það
eitt skal tekið fram, að árið
1907, þegar verslunin átti 70
ára afmæli, voru deildirnar
orðnar 20, en 126 menn höfðu
þar þá fasta atvinnu. Þeim, sem
nánar vilja kynna sjer þetta,
má vísa tli greinar í 1. blaði
„Óðins“ 1907, með mörgum
myndum.
öllum má vera ljóst, hvílíkt
feikna starf það hafi verið, að
stjórna þessari umfangsmiklu
verslun. En eigandi hennar gaf
sig þó að mörgu öðru, enda var
hann starfsmaður mikill. Árið
1896 varð hann þýskur konsúll
og gegndi þeim störfum eftir
það, meðan hann dvaldi hjer
á landi. Einnig tók hann mik-
inn þátt í fjelagslífi þessa bæj-
ar og stuðlaði að margvíslegum
framkvæmdum. Hlóðust þannig
á hann ár frá ári fleiri og fleiri
störf, uns hann á stríðsárunum
seldi verslun sína og fluttist
1915 til Kaupmannahafnar, þar
sem hann var búsettur og hafði
starfsemi sína það sem eftir
var æfinnar. .
Dethlef Thomsen kvæntist
1898 Ágústu Hallgrímsdóttur,
biskups Sveinssonar, er lifir
mann sinn. Synir þeirra eru
Hallgrímur Thomsen, lögfræð-
ingur í Kaupmannahöfn, og
Knud Thomsen, kaupmaður í
Reykjavík.
Það sem mest einkendi
Thomsen konsúl var annars
vegar framsækni hans, en hins
vegar fjelagslyndi.
Framsækni kom þegar fram
hjá honum ungum, og gátu vin-
ir hans snemma orðið þess var-
ir, að hann hugði á endurbætur
og framfarir í sem flestum
greinum. Áræði átti hann í rík-
um mæli og var ávalt fús á að
reyna nýjar leiðir. Þetta kom
best í ljós, er hann fór að
breyta öllu fyrirkomulagi versl-
unar sinnar. Skorti þar hvorki
hugkvæmni, dugnað nje áræði.
Um hitt skal ekki dæmt, hvort
allar breytingar hans hafi verið
tímabærar, eins og þá var á-
statt hjer á landi. En framsæk-
inn hugur hans fekst við fleira
en verslun og mentun íslenskr-
ar verslunarstjettar, sem hann
hafði mikinn áhuga á. Hann
beindist að margvíslegum fje-
lagsmálum og sýndi Thómsen
oft rausn mikla, er hann vildi
koma einhverju í framkvæmd.
Má þar t. d. nefna strand-
mannaskýlið á Skeiðarársandi,
sem hann kostaði að öllu leyti
úr sínum vasa. Eitt árið varð
það til þess að bjarga þrettán
mannslífum.
Fjelagslyndi Thomsens birt-
ist í mörgum myndum, í þátt-
töku hans í fjelagslífi alment
og allri umbótalöngun hans, en
þó ef til vill fegurst í gestrisni
hans og greiðvikni. Þau hjón
voru gestrisin með afbrigðum;
kom það bæði fram gagnvart
vinum þeirra, er þau ávalt
sýndu hið mesta trygglyndi, en
einnig gagnvart fjölda manns
annara. Mun margur landi vor,
er dvalið hefir í Danmörku,
minnast gestrisni þeirra, ekki
síst íslenskir stúdentar. Þá
munu þeir ekki heldur vera fá-
ir, sem minnast greiðvikni hans
og hjálpsemi á margvíslegan
hátt.
Thomsen kaupmaður var ör
í lund, eins og fleiri ættmenn
haris, en einnig höfðingi í lund,
eins og þeir. Enda hafði hann
af miklu að miðla um langt
skeið æfi sinnar. En síðustu ár-
in varð hann fyrir miklum ó-
höppum og fór þá að þrengjast
um fjárhag hans. — En ekki
heyrðist neinn kveifaralegur
barlómur út af því. Þvert á
móti. Hann tók þeirri breyt-
ingu með karlmenskulund og
gladdist yfir því, sem lífið hafði
veitf honum.
I „Dansk-islandsk Samfunds
Aarbog 1934“ birtist all-löng
grein eftir hann, er hann nefn-
ir: „En gammel islandsk Köb-
mands Erindringer“. Þar tekur
hann sjer í niðurlagi greinar-
innar orð skáldsins Drach-
manns í munn: „Og selv om
jeg satte min Skude paa Land,
saa var det dog herligt at
fare“.
14. febrúar 1935.
S. P. Sívertsen.
Kirk)umál
Reykvíkinga.
Síðustu áratugina hefir verið
gjörð ný skipun á flestum málum
Reykjavíkurbæjar, enda hefir í-
búatalan margfaldast og bærinn
vaxið upp úr öllum barnsfötunum,
Kirkjumálin hafa þó að þessu
mestmegnis orðið útundan og seg-
ir sig sjálft að fyrirkomulag
þeirra lilýtur að verða orðið úrelt
og jafnvel óhæft.
1 nágrannalöndum vorum, eink-
um Danmörku, þar sem bæirnir
uxu fyr en hjer, hafa þessi mál
verið mikið upp á téningnum síð-
an fyrir aldamótin síðustu, og má
segja að það sje einróma álit
þeirra, er dómbærir eru í þess-
um efnum, að ekki megi minna
vera en að bæjunum sje skift í
sóknir, er telji ekki meira en
10.000 manns hver og sjeu tveir
þjónandi prestar í hverri slíkri
sókn, Yerði sóknirnar fólksfleiri
og prestarnir færri, geti prestarnir
eigi rækt köllun sína á viðunandi
hátt fyrir sig sjálfa og söfnuðinn.
Og felst jeg fyrir mitt leyti al-
gjörlega á þá skoðun.
Árið 1909 var skipaður annar
prestur“ við dómkirkjuna samkv.
lögum frá 1907. Eru þá taldir
3470 manns á kjörskrá þjóðkirkju-
safnaðarins og um 8000 manns
alls í söfnuðinum, (samkv. Nýju
kirkjublaði) og var því mjög hæfi-
legt að ætla tveim prestum þjón-
ustu þessa safnaðar þá. Má líjca
minnast þess að fríkirkjan hafði
þá starfað síðan fyrir aldamót, og
ljetti eflaust fremur þá sem nú
undir meS dómkirkjuprestunum,
þar sem raunar aldrei hefir verið
um neinn kenningarmismun að
ræða, að því er snertir þessa söfn-
uði, heldur eingöngu um formsat-
riði.
Síðan 1909 hefir bærinn vaxið
miklu meira en allar hinar fyrri
aldir. Árið 1930 er íbíiatalan
28.052 manns. Nú þegar víst um
30.000. Mættu því ekki vera færri
en þrjár sóknir og 6 prestar nú í
Reykjavík, enda er það vitanlegt,
að þrátt fyrir landskunnugt ágæti
og dugnað þeirra þriggja presta,
sem þar eru nú, þá eru þeir langt
um ofhlaðnir störfum.
Ymsir hafa þegar hreyft þessu
máli, og einkum lagt til að reist
sje stór og fögur kirkja (Hall-
grímskirja), sem þegar er víst
búið að safna einhverju fje til.
Ekki er jeg á móti þeirri hugmynd
út af fyrir sig. En jeg vil fyrst og
fremst að við tökum hjer hið víð-
fræga „kirkjumál Kaupmanna-
hafnar“ (Köbenhavn kirkesag) oss
til fyrirmyndar, eins og frændur
vorir Norðmenn og Svíar hafa
gjört fyrir löngu. Yið erum ekki
óvanir því að sækja ýmislegt til
Dana þann dag í dag, og því ekki
úr vegi að grípa þá til mestu fyrir
myndanna.
Það á þegar að hefjast handa.
Byrja má á því að fá áhuga-
menn til að starfa að kirkju og
kristnimálum í úthverfum bæjar-
ins, svo sem Sogamýri og Vestur-
bænum með Seltjarnanesi. Á að
reisa þar bráðabirgðarkirkju eða
samkomuhús, sem messað er í á
öllum helgum dögum, haldnir
sunnudagaskólar o. s. frv. og um
leið lagður grundvöllurinn undir
nýja sóknarskipun. Því það er
ekki endilega þörf á að nýju sókn-
5 '
irnar komisf undireips á fót. Hitt
getur vel verið kagkvæmara að
hinir 3, nýju prestar (færri mega
þeir ekki vera) verði í fyrstu
einskonar hjálparmenn dómkirkju-
prestanna, uns myndaður er áhuga
samur söfnuður í hinum fyrirhug-
uðu sóknarhverfum, er getur áð
mestu af eigin ramleik reist hinar
nýju kirkjur og sjeð um viðhald
þeirra. Mættu því dómkirkjuprest-
arnir ásamt viðkomandi safnaðar-
hlutum, eða áhugamönnum innan
þeirra, að mestu ráðið vali þessara
presta fyrst í stað.
Þetta getur þegar komist á.
Hjer þarf ekki að vera um önn-
ur útgjöld að ræða fyrir hið op-
inbera en laun prestanna. Ef við-
komandi safnaðarhlutar fást eigi
þegar til að reisa bráðabirgða-
kirkjurnar eða samkomuhúsin
með almennum samskotum, hlýtur
að mega leigja eða koma upp slík-
um fundarsölum fyrir fje, er feng-
ist með frjálsum gjöfum þar og
annarsstaðar, ef áhugamenn eru
hjer að verki. Upphæðirnar verða
svo lágar ef kröfunum er stilt í ■
hóf.
Ríkið hefir, svo sölsað undir sig
kirkjueignirnar, og þar að auki
fækkað svo prestunum á síðari
árum, að jeg vil' ekki þurfa að
ætla að það skeiti um þessa
„prestafjölgun“. En er til kæmi
stæðu samt tvær leiðir opnar. Önn-
ur þjóðráðið gamla að fækka
prestunum enn um þrjá út á lands
bygðinni (Ef þau þá veitast öll
„auðu“ prestaköllin). Hin að slík-
ur áhugi yrði vakinn, að þarna
mynduðust nýir „fríkirkjusöfn-
uðir“.
Jeg geri ráð fyrir að andstæð
ingar kirkju og kristindóms geri
hróp að þessum tillögum. Telji
kirkjurnar þegar of margar. En
raunar kemur þeim málið ekki við.
Hjer eins og annarsstaðar þar sem
sakir standa eins, er um að gera,
að þeir, er styðja kirkju og krisV
indóm og kjósa sigur hans, skilji
að þetta er lífsspursmál í sam-
bandi við kirkjumál Reykjavíkur.
Og ef þeir vilja geta þeir komið
því fram.
Jeg ætla ekki að fara að telja
upp allar þær ástæður, er mæla
með því, að hafist sje handa í þá
átt, sem hjer er bent til.
Jeg er aðeins að reyna að hefja
upp merki, sem jeg vona að verði
síðan haldið á lofti fram til sigurs.
G.
*
Vftldft §já
krókódllatár.
Fyrii' skömmu vildi það til í
dýragarðinum í Lundúnaborg, að
maður kastaði alt í einu táragas-
bombu þangað sem krókódílarnir
voru. Þetta vakti mikinn usla
meðal gestanna í garðinum, því að
það hafði þau áhrif, að fólkið sem
var þarna nálægt fór þegar að
gráta. En aftur á móti fekk tára-
gasið ekkert á krókódílana.
Lögreglan tók manninn með
táragasið þegar fastan. Hann sagði
frá því, að hann hefði í mörg ár
heimsótt krókódílana. Heitasta
ósk sín væri að sjá hin frægu
krókódílatár. En það hefði honum
aldrei lilotnast. Þess vegna hefði
hann gripið til þéssa bragðs me&
táragasið.