Morgunblaðið - 19.06.1936, Qupperneq 5

í'östudagmn 19. júní 1936.
MORGUNBLAÐIÐ
5

KONUNGUR OG
ÍSLENDINGAR.
að var einn sinni sú tíðin, að
íslendingar kunnu að meta
jþjóðhöfðingja og góða leiðtoga.
Fornskáld vor voru flest hirð-
skáld og helstu kvæði þeirra
'drápur um konunga. Þau undu
ífifinni best í konungsgarði og borg
mðu vel fyrir sig, því ekki bfa
konungarnir á kvæðum þeirra.
Um konunga skrifaði Snorri.
Þeir skiftu mestu máli í hans aug-
nm og voru uppistaðan í sögu
þeirra tíma.
Þessi drottinhollusta hefir lifað
aneð íslendingum fram eftir öllum
<oldum.
*
Þjóðhátíðarárið 1874 stendur
mjcr fyrir barnsminni og hvað
mönmirn var þá tíðræddast um í
’minni sveit. Þó undarlegt sje var
það hvorki stjórnarskráin nje Jón
Sigurðsson heldur konungurinn
(Chr. IX), enda iiafði enginn kon-
ungur stigið hjer áður á land,
annar en Hræreltur blindi. Og
konungi var borin sagan vel.
*
Það sást glögt við komu Frið- j
;riks konungs áttunda, að enn átti |
konungurinn mikil ítök í hugum \
manna. Orð hans í ræðu á Kol-
viðarhóli um „ríkin hans tvö“
flugu eins og eldur í sinu um alt
land. Enn lifðu þá konungshug-
■sjónir og minnisstæð konungsorð!'
Konungur naut síðan mikilla vin-
eælda hjer á landi.
^?íðan Christian X. konungur
^ tök við völdum liefir verið
tnikil byltingaöld og umrót í hug-
Um manna, svo erfitt er að segja
hvað menn hugsa nú í þessum efn-
um. Vjer höfum haft nokkurt tæki
færi til að kynnast lionum, en þó
•sýnast hugmyndir flestra um kon-'
mng’ vorn vera þokukendar, og
sumir ifitla. að vjer höfnm lítið við
'hann að virða. Mjer líst þetta á
annan veg, þó lítil kynni liafi jeg
haft af konunginum. Mjer er nær
að halda að vjer hofum meira við
hann að virða en nokkurn annan
af konungum vorum.
Eitt er augljóst og ómótmælan-
legt, að það er á stjórnarárum
hans, sem vjer höfum fengið full-
veldi vort viðurkent. Að nokkru
leyti var það eflaust atvikvmum að
þakka, að nokkru frjálslyndi sam-
bandsþjóðar vorrar og forustu
Jóns keit. Magnússonar, en jeg
hygg og að konungur vor hafi átt
þýðingarmikinn þátt í því.
A rið 1915 gafst okkur Sveini
Björnssyni og Einari Arn-
órssyni tækifæri til þess að tala við
konung og helstu flokksforingja
Dana um sambandsmálið og ýmis-
legt, sem stóð í sambandi við það,
fánamábð og fleira.
Ráðherrarnir tóku vingjarnlega
móti oss og sýndu oss alla kurteisi,
en engu vildu þeir lofa um fánann
og engan ádrátt gáfu þeir um að
viðurkenna fullveldi landsins. Hinn
gamli foringi I. C. Christensen
kvað engar frekari ívilnanir koma
til mála, og vildum við skilja, yrð-
um við að sjálfsögðu að greiða
okkar hluta af ríkisskuldum Dan-
merkur!
Um konung höfðum vjer heyrt,
að liann væri „stórdani“ og myndi
líta á þetta mál frá dönsku sjónar-
miði eingöngu.
*
Svo vorum vjer kallaðir á kon-
ungsfund.
— Hann .stóð einn á miðju salar
gólfi, og var maðurinn eftirminni-
legur: Hann bar höfuð og herðar
yfir mig. Mjer sýndist hann alvar-
legur og líklegur til þess að taka
oss sem óþekkum krökkum, en það
stóð stutt, bví óðar en við vissum
af var hann farinn að taia alúð-
lega við okkur, glaðlega og blátt
áfram.
Talið barst nú fljótt að umræðu
efninu: sambandsmálinu, og hvort
sem það var af því, að við sögðum
fátt í fyrstu eða öðru, þá talaði
konungur all-langt erindi um málið
og álit sitt á því. Það var vel flutt,
skýrt og skipulegt og' virtist alt
í einlægni talað. Aðalefnið man jeg
enn, og að það var á þessa leið:
*
— Konungur sagði, að í raun og
veru sýndist sjer íslendingar búa
við svo frjálslegt skipulag, að það
myndi tæpast standa þeim fyrir
þrifum, að minsta kosti væri það
hvorki vilji sinn nje Dana að
þrengja kosti þeirra á nokkurn
hátt.
Nú væri það hinsvégar komið
ótvírætt í Ijós að vjer værum óá-
nægðir, teldum sambandið að meira
eða minna leyti óviðunandi. Hvort
sem þetta væri með rjettu eða
röngu ætti að taka tillit til þess,
og þá væri hispurslaus hrein-
skilni frá beggja hálfu eini veg-
urinn. Segið afdráttarlaust livers
þjer óskið og hvers vegna. Það
skal verða vandlega athugað og
tekið tiílit til þess. Með góðum
vilja frá beggja hálfu, þá ætti
það ekki að vera ókleyft að finna
eitthvert skipulag, sem báðir gætu
felt sig við.
Færi nú svo; þrátt fyrir alt, að
ómögulegt yrði að ná neinu sam-
komulagi, þá yrði að minsta kosti
að sjá um það að óvild og hatur
magnaðist ekki meðal þessara
frændþjóða. þá væri beti’a að fara
að dæmi Norðmanna og Svía og
skilja hreinlega. Skilnaðurinn liefði
stórum bætt samkomulag þeirra og
nú virti hver þjóðin aðra.
annig talaði hann þá — kon-
ungurinn! Mjer þótti þetta
bæði viturlega og konunglega mælt.
Þóttu mjer nú miklu meiri líkur
til þess en fyr, að samningar tækj-
ust um þetta mál og að fullveldi
landsins yrði viðurkent.
Sú varð og raunin á. 1918 var
fullveldi landsins viðurkent, og
hugsjón Friðriks konungs VIII.
framkvæmd. Síðan hefir verið besta
samkomulag milli þjóðanna.
Jeg skal ekkert fullyrða um
það hvern þátt konungur átti í
þessum giftusamlegu úrslitum, en
það sagði mjer Jón heit. Magnús-
son, er hann hafði tekið sambands
málið upp á ný, að enginn hefði
reynst sjer betur en konungurinn.
Þeir, sem snæddu
hádegisverO með
konungi.
H)á (orsætis-
ráðherra.
I/" onungur og drotning
og íylgdarlið þeirra
óku frá hafnarjbakkam-
um suour til bústaðar
forsætisráðherra. — 1
Tjarnargötu hafði safn-
ast múgur og marg-
menni.
Konungur staðnæmd-
ist stundarkorn á tröpp-
um forsætisráðherrabú-
staðarins og heilsaði
mannfjöldanum.
í hádegisveislu forsætisráð-
herra sátu auk konungs og
fylgdarliðs hans:
Fjármálaráðherra, forsetar
Alþingis, biskup, Háskólarekt-
or, forseti Hæstarjettar, póst-
og símamálastjóri, og móttöku-
nefndin (Har. Árnason, Geir G.
Zoéga og Ragnar E. Kvaran).
Ennfremur sendiherrar Norð-
urlanda, Fontenay og C. Bruun
(Danmörk), Bay (Noregur),
Jaenson (Svíþjóð) og Ludvig
Andersen (Finnland).
1 veislunni voru ennfremur
Ásgeir Ásgeirsson, Stefán Þor-
varðarson o. fl.
Síðari hluta dags í gær heim-
sóttu konungshjónin frú Þóru
Magnússon, ekkju Jóns heitins
Magnússonar, og Jón Helgason
biskup. Ríkisráðsfundur verður
haldinn síðar.
Geysir gýs fyrir konung i dag.
Sjátð stórfeng!egCgoi,!og
akið i Steindórs fögrn
bifreiðum.
5 krónur farið hvora leið.
Ný bófc.
Sálmasöngsbók
til kirkju- og heimasöngs. — Búið hafa til prentunar:
Sigfús Einarsson og Páll ísclfsson.
Verð ib. kr. 20.00. — Fæst hjá bóksölum.
Bókaverslun Sigfúsar Eymundssonar
og Bókabúð Austurbæjar, B. S. Laugaveg 34.
Fyrirliggf andi:
^ardínur. Súkkat. Cacao.
Jg^lTlie. Randís. Flársyknr.
Eqoetí Kristjánssan & Co
SVKVR.
Aunast kaup á sykri beint frá London.
‘ Bjóöiö viðskiftamönnum yðar
aðeins það bcsta,
5ig. i?. 5kialöberg.
(Heildsalan).
Eftir Guðmund
Haunesson.