Morgunblaðið - 14.08.1937, Qupperneq 5

Laugardagur 14. ágúst 1937,
MORGUNBLAÐIÐ
5
== IHorjgtmMaStd ~
tiuctl.t H.f. JLmtu, K«ykí»Tlk
jltatjðrMi Jðn KJ&rtwMon o* Valtj’r «t«t4*ii*van <í,b»TK'Ssur«uk«mr).
tultilacui Árnl ól».
Sitatjtn, ■■ctywiaaiiur atimlMci A«at.iTstmtl t. — fUai HM,
ÁskrutarcJn341 kr » 00 « MJmatti
í i«um«ii II anrn alntakll — SC amra mi LmMK,
NJÓSNiR OG OFBELDISVERK.
að komst upp um fleiri en
þá, sem leiðbeint höfðu
'veiðiþjófunum í landhelgina,
Iþegar togaranjósnirnar voru á
ferðinni í ársbyrjun 1936. Það
komst líka upp um málgagn
dómsmálaráðherrans. Tíma-
dagblaðið hafði staðhæft að
ýmsir þeirra, sem við njósnirn-
ar voru riðnir, væru kjósendur
Sjálfstæðisflokksins. Það gekk
þessvegna út frá því, sem sjálf-
sögðum hlut, að blöð Sjálfstæð-
ismanna gerðust verjendur
njósnaranna. Nú vítti Morgun-
blaðið allra blaða fyrst þetta
athæfi. Við þetta urðu Tíma-
mennirnir alveg undrandi.Þeim
fanst það svo mikil fjarstæða,
að nokkurt blað skyldi verða
til þess, að víta athæfi, sem
pólitískir skoðanabræður hefðu
gerst sekir um!
Á þennan hátt kom Tíma-
dagblaðið upp um sig. Undrun
þess var ekkert annað en yfir-
lýsing um það, að flokksblöð
-ættu æfinlega að þegja og
hilma yfir, ef pólitískir skoð-
anabræður ættu í hlut.
Hvernig færi um meðferð
sakamála, ef þessi hugsunar-
háttur væri ríkjandi hjá á-
kæruvaldinu? Jú, andstæðing-
ar yrðu dregnir fyrir lög og
dóm, en flokksmenn varðir og
sakir látnar niður falla. Sam-
kvæmt þessari kenningu, hefði
.átt að haga rannsókn togara-
njósnanna á þá lund, að grand
skoða alla pappíra þeirra fje-
laga, sem stjórnað var af pólit-
ískum andstæðingum, en láta
óhreyft, alt sem snerti fjelög
samherjanna. Samkvæmt þess-
ari kenningu gæti það t. d. ekki
komið til mála að núverandi
stjórn færi, að hnýsast verulega
í skeytasendingar Bæjarútgerð-
arinnar í Hafnarfirði, af því,
að samherjar eiga þar hlut að
máli. Tímadagblaðið hefir ver-
ið harðnáægt með framkvæmd
rannsóknarinnar í njósnara-
málinu, og má vel vera að því
finnist að kenningar þess hafi
ækki verið fyrir borð bornar.
*
Morgunblaðið hefir aldrei
“varið togaranjósnir og mun
aldrei gera það, hvort sem í
hlut eiga andstæðin-gar eða
Jlokksmenn. Hinsvegar munu
veiðiþjófarnis* líta hýru auga
til Tímadagblaðsins fyrir auð-
sýnda samúð um þessar mund-
ir.
Hið endurtekna mannrán
hefir vakið meiri beiskju meðal
almennings en flestir aðrir at-
burðir, sem gerst hafa nýlega.
Enga átti að taka það sárar,
en þá sem ábyrgð bera á strand
vörslunni. En ræksnisháttur
þeirra manna, sem að Tíma-
dagblaðinu standa, er svo
megn, að þeim finst ekkert til
um það, þótt veiðiþjófarnir
steli ekki aðeins fiskinum, held-
ur líka mönnunum, sem eiga að
gæta fiskimiðanna!
Hinn ,,farsæli“ Pálmi Lofts-
son, sem þektastur er af Þórs-
kaupunum, tekur upp varnir
fyrir flokksmenn sína í gær. —
Það hefði nú mátt vænta þess,
að sjálfur útgerðarstjóri varð-
skipanna væri ofurlítið betur
að sjer en grein hans ber vitni
um. Pálmi segir, að ,,Óðinn“
hafi verið svo „auðþekkjanleg-
ur“, að togarar hafi átt hægt
með að varast hann. Þessvegna
hefði verið sjálfsagt að selja
„Óðinn“ og fá mótorbáta í
staðinn. Óðinn var nú ekki
„auðþekkjanlegri“ en það, að á
einu einasta ári tók hann 36
skip að veiðum, og var and-
virði sekta, upptæks afla og
veiðarfæra, samtals upp undir
hálf miljón króna.
Pálmi segir með mesta helgi-
svip um þá, sem stóðu að sölu
Óðins, og útvegun mótorbát-
anna, að þeir hafi meira metið
„þörf fátækra fiskimanna á
bættri landhelgisgæslu, en
glæsileik í höfnum inni“. —
Glæsileik í höfnum inni! Fjöru
Þór er líklega látinn liggja hjer
inni viku eftir viku, til þess að
„punta upp á“ höfnina!
Ofbeldisverk veiðiþjófa hafa
þekst fyr en nú. Menn muna
þegar enski togarinn hvolfdi
bátnum undir Hannesi Haf-
stein og varð manntjón af. —
Guðmundi Björnssyni sýslu-
manni og Snæbirni í Hergilsey
var eitt sinn rænt og farið með
þá til Englands. Eiríki Kristó-
ferssyni var rænt af mótorbát
fyrir vestan. Sá bátur átti eitt
sinn í vök að verjast fyrir tog-
ara, sem ætlaði að sigla hann í
kaf. En það er eftirtektarvert
að með tilkomu Óðins og Ægis
tekur með öllu fyrir slík of-
beldisverk. En um leið og
strandvarslan er að mestu falin
smábátum, hefjast ofbeidis-
verkin að nýju. Menn ættu að
geta látið sjer segjast af svona
reynslu.
Tímadagblaðið skýrir frá
því í gær, að enski togarinn
„Visenda“ muni vera hjer við
land með íslenska hásetann inn
anborðs. Er það ekki glæsileg
tilhugsun, að ofbeldismaðurinn
kunni að vera við veiðar í land-
helgi með íslenska löggæslu-
manninn um borð!
Líklega findist dauðýflum
Tímadagblaðsins að landhelg-
isgæslan væri þá. fyrst í góðu
lagi, er veiðiþjófarnir hefðu
stolið allri skipshöfn varðbáts-
ins, og völsuðu svo um land-
helgina með mótorkoppinn í
eftirdragi!
Síra Rögnvaldur Pjetursson
P að orkar naumast tví-
mælis, að um langan
tíma hafi engjnn maður, er
býr o£ starfar í fjelag'slífi
íslendinga. í Vesturheimi,
haft slíka foringja-aðstöðu
eins ok dr. Rögnvaldur Pjet-
ursson, sem nú á sextugsaf-
mæli í da^.
Stephan G. Stephansson
er mesti andans maður,
sem meðal þeirra hefir
dvalið, en hann bjó í tiltölu-
lega afskektri bytfð og hafði
eigi nema óbein áhrif á al-
menn mál íslendinga; Vil-
hjáhnur Stefánsson er best
þektur allra manna af ís-
lensku kyni fyrir afrek sín,
en hann hefir ekki látið ís-
lensk fjelagsmál verulega til
sín taka; en starf Rög’n-
valds Pjeturssonar hefir ver
ið með þeim hætti, að um
engan annan hefir eins mik-
ið munað við hverskonar
tilraunir til þess að auka
ve,? íslenskra manna í
Vesturheimi og- efla fjelags-
líf þeirra.
Dr. Rögnvaldur fór barn að
aldri að heiman úr Skagafirði
og ólst upp í þygðum íslend-
inga í Norður-Dakota í Banda-
ríkjunum. Hann braut sjer leið
til náms og nam guðfræði í
skóla Unitara kirkjudeildarinn-
ar í Meadville og við Harvard-
háskólann. 4Ánnar meginþáttur
æfistarfs hans hefir því mjög
verið tengdur kirkjumálum.
Það mætti virðast einkenni-
legt, hve margir fslendingar í
Vesturheimi hafa fengið áhuga
fyrir skoðunum Unitara, eink-
um er þess er gætt, að kirkju-
deildin er tiltölulega mjög lítil.
Kirkjudeildin telur eigi fleiri
fjelaga en samsvari mannfjöld-
anum á fslandi. Og það er ekki
stór hópur í mergðinni , er
byggir Norður-Ameríku. En
Unitörum er varnað þess að
verða margir, því að það er
eðli þeirra að vera ávalt braut-
ryðjendur. Þeir eru ávalt yst
og fremst í vinstri fylkingar-
armi kirkjunnar, og þeir bera
svo litla virðingu fyrir erfikennj
ingum, að þeir telja þær hik-
laust eiga að víkja, er þekking
og glögg athugun bendir í aðr-
ar áttir. Furðulega mikill
fjöldi af mestu andans mönn-
um Bandaríkjanna hafa unn-
ið upp ,í þessari kirkjudeild
og aðalsmerki hennar (í bestu
merkingu þess orðs), eru svo
ótvíræð, að hún hlýtur ávalt að
verða fámenn. Það er því engu
síður ótvírætt merki um and-
legt fjör og táp í íslendingum,
að þeir skuli hafa orðið svo til-
tölulega margir heillaðir af
þessari stefnu. Dr. Rögnvaldur
hefir í þessum efnum haft for-
ystuna í hálfan fjórða áratug.
En þótt hugur dr. Rögnvalds
hafi að sjálfsögðu mjög að því
beinst að fylgjast með og boða
þann humanistiska kristindóm,
sem er svo samgróinn lundar-
fari hans öllu, og þótt fullyrða
megi, að þessar skoðanir hefðu
naumast lengi getað haldið fje-
dr. phil.
sextugur.
Dr. Rögnvaldur Pjetursson.
lagslegum búningi, ef hans
hefði ekki notið við, þá hefir
þó mjög verulegur hluti af
starfi hans orðið á öðrum svið-
um. Frá barnæsku hefir sem
sje hinn íslenski þáttur verið
svo sterkur í honum, að Rögn-
valdur hefir lagt á sig ótrúlegt
erfiði og stórkostlegar fjár-
hagslegar byrðar til þess að
hrinda hverju því máli áleiðis,
er honum virtist miða að því
að auka veg þess, er íslenskt
nafn hefir borið. Hann stofn-
aði Þjóðræknisfjelag Islend-
inga í Yesturheimi, og var
fyrsti forseti þess, og ávalt hef-
ir hann haft ritstjórn hins
merka tímarits fjelagsins með
höndum. Hann hefir því nær
altaf verið í stjórn fjelagsins
og er nú forseti þess að nýju.
Svo að segja hvert mál, er fje-
lagið hefir haft með höndum,
hefir að langmestu leyti hvílt
á honum. Hann var langsam-
lega atorkusamasti hvatamaður
þess, að mörg hundruð Vestur-
íslendingar skipulögðu för til
Islands 1930, og þótt svo tæk-
ist til, að hópurinn klofnaði og
aðilar gætu ekki átt samleið,
þá má fullyrða, að engin för
hefði verið skipulögð ef dr.
Rögnvalds hefði eigi notið við.
Þá var það og verk þessa
manns, fyrst og fremst, sem því
olli, að Kanadastjórn stofnaði
námssjóð þann, að upphæð yf-
ir 100.000 krónur, sem þegar
hefir borið mjög glæsilegan ár-
angur. Sæmd sú, sem fólst í
gjöf Bandaríkjaþingsins í til-
efni af Alþingishátíðinni, hefði
einnig farist fyrir, ef kapp dr.
Rögnvalds hefði ekki hleypt
þ.ví fjöri í framkvæmdir allar
í sambandi við heimfararmál-
ið að segja má, að ekkert reynd
ist ókleift.
Tiltölulega fáum mun um
það kunnugt, hversu miklu fje
dr. Rögnvaldur hefir valdið að
hingað yrði flutt heim. Fyrir
hans atbeina hefir fje, er nem-
ur nokkrum tugum þúsunda,
verið ráðstafað til Háskóla ís-
lands með erfðabrjefum, og
hefir hann stundum orðið að
fara alla leið til fylkisþinga til
þess að bjarga fjenu úr hönd-
um yfirvalda, er eitthvað hefir
skort á um formshlið erfða-
skránna. Um umstang það og
erfiði, er þetta hefir haft í för
með sjer, geta þeir einir gert
sjer nokkra grein fyrir, er
nokkuð hafa með því fylgst. Þá
má og á það minna, að Heim-
fararnefndin — undir forystu
dr. Rögnvalds — gaf jHáskóla
Islands allan tekjuafgang sinn,
um 15.000 kr. að mig minnir,
og gaf landinu auk þess alls-
konar húsbúnað, er nam miklu
fje.
Óvíst er, hvort Islendingar
.þektu enn nema mjög lítið af
Ijóðum Stephans G. Stephans-
■sonar, ef dr. Rögnvalds hefði
ekki notið við. Hann hefir per-
sónulega lagt stórfje til útgáf-
unnar og búið svo að segja alt
undir prentun í samráði við
skáldið, meðan það sjálft var
enn á lífi, og nú er hann ein-
mitt að ganga frá handriti síð-
ustu kvæðabókarinnar, og auk
þess að annast útgáfu brjefa
Stephans.
Þetta merka skáld er ekki
eini rithöfundurinn, sem lítt
mundi þektur ef dr. Rögnvald-
ur hefði hvergi nærri komið.
Dr. Rögnvaldur er tvímælalaust
ráðsnjallasti maður, sem jeg
hefi þekt, og leitar naumast
nokkur maður svo til hans með
vandamál sín, að ekki ■ finni
Rögnvaldur einhverja úrlausn.
Enda grípur hann ekki ósjald-
an til þess ráðs, sem óalgengast
er, og það er að leggja byrð-
arnar á sitt eigið trausta bak.
Dr. Rögnvaldur er óvenju-
lega vel að sjer í íslenskum
fræðum og íslenskt bókasafn
hans mun vera með þeim full-
komnari, sem til eru í einstakra
manna eign. En jafnframt hin-
um fornu fræðum hverfur
sjaldan úr hug hans margskon-
ar viðfangsefni, sem fyrir hon-
um vaka um menningarleg og
efnaleg viðskifti íslands við
Vesturálfu heims. Hann er
þeirrar trúar, að slík viðskifti
gætu orðið til mikilla hagsbóta
fyrir ísland og kæmi mjer eigi
á óvart, þótt hann verði næsta
áratug æfi sinnar til þess að
hrinda þessum hugmyndum
sínum í framkvæmd, ef hann
fyndi þann skilning og þá vel-
vild hjer á landi til þessara
mála, sem þau eiga skilið. Dr.
Rögnvaldur er í fremstu röð
þeirra sona Island, sem lang-
vistum hafa dvalið fjarri ætt-
landi sínu, en með innilega og
heita ástríðu til þess að verða
því að gagni.
Ragnar E. Kvaran.
Ríkisskip. Esja fór frá Glasgow
í gær áleiðis hingað. Súðin var á
Patreksfirði í gærkvöldi kl. 8.