Morgunblaðið - 03.09.1938, Blaðsíða 5

Morgunblaðið - 03.09.1938, Blaðsíða 5
ILaugardagTir 3. sept. 1938. MORGUNBLAÐIÐ 5 ----------- JRlcrrgtmMa&íd------------------------------ Ötgef.: H.f. Árvakur, Reykjavfk. Ritstjörar: J6n KJartansson og Valtýr Stefánsson (ábyrsOarssaOur). Auglýsingar: Árni Óla. Ritstjörn, auglýsingar og afgrelBsla: Austurstrsetl 8. — Sfml 1600. Áskriftargjald: kr. 3,00 á mánutil. í lausasöiu: 15 aura eintakitJ — 25 aura metS Lesbök. GAGNRÝNIN OG LÝÐRÆÐIÐ Sjálístæði kirkjunnar Síra Pjetur T. Oddsson segir frá aðalfundi Prestafjelags íslands að Þrastalundi Ekkert markar skýrar þann reginmun, sem er á stjórn- ■arfari einræðisþjóðanna og jstjórnarfari lýðræðisþjóðanna, «n afstaða valdhafanna til gagnrýni borgaranna. í einræð- islöndunum — bæði hægri og vinstri — er gagnrýnin talin jmeð glæpum. Hver maður, sem •ekki segir já og amen við öllu 'því, sem valdhafarnir láta gott iieita, er þarmeð vargur í vje- oim, sekur maður, óvinur þjóð- fjelagsins. Einræðisherrarnir eru óskeikulir eins og páfinn. vita betur, vilja betur, gera betur enn nokkur annar! Sjer- hver efasemd um óskeikulleik |)eirra, í smáu eða stóru, er jglæpsamlegt atferli. Þeir krefj- ;ast skilyrðislausrar hlýðni — eins og Guðmundur Ó. í gas- stöðvarverkfallinu í fyrra — skilyrðislausrar undirgefni, skil- yrðislausrar aðdáunar á öllu því, sem þeim „náðarsamleg- ;ast“ dettur í hug að gera, eða láta ógert. I lýðræðislöndunum horfir þetta alt öðru vísi við. Þar er gagnrýnin á athöfnum valdhaf- ;anna ekki einungis talin rjett- mæt, heldur sjálfsögð skylda. í voldugasta lýðræðislandi heimsins, Bretlandi, er gagn- rýni stjórnarandstæðinga meira ,að segja gert svo hátt undir höfði, að forusta stjórnarand- stöðunnar er orðið ríkislaunað vembætti. Foringi stjórnarand- stæðinga í breska þinginu, hefir laun á borð við ráðherrana. Það er rjett að menn geri sjer grein fyrir því, hvort af- staða valdhafanna hjer á ís- landi til stjórnarandstöðunnar hafi freinur á sjer einkenni lýð- ræðis en einræðis. Þessu er fljótsvarað. Islensku stjórnarflokkarnir hafa altaf þolað andstæðingum sínum illa . alla gagnrýni. Þeir hafa tileink- .að sjer það kennimark ein- ræðisins að reyna að gera sig •óskeikula í augum fólksins. — Það kemur aldrei fyrir að þeir svari nema illu einu þeim að- finslum, sem fram koma um at- hafnir þeirra, hversu rjettmæt- :ar, sem þær aðfinslur eru, og hversu hóflega sem þær eru . settar fram. Þetta óþol valdhafanna verð- ur æ berara, eftir því sem erfið- ara er að leyna í hvert óefni er komið, eftir því sem fleiri svik þeirra koma í ljós, eftir því, sem hneykslismálin verða tíðari og andstyggilegri. Sömu flokkarnir hafa farið hjer með völd í 11 ár. Hvað vel sem valið hefði tekist á þeim jnonnum, sem með völdin hafa farið á þessu langa tímabili, er óhugsandi, að þeim hefði aldrei skeikað. En hafa þeir nokkurn tíma fengist til að við- urkenna, að þeim gæti svo mik- ið sem yfirsjest í einu eða neinu? Aldrei. Nú hafa stjórnarflokkarnir fundið upp á því snjallræði, að stimpla Sjálfstæðismenn, sem ,,nazista“, fyrir að fylgja þeirri viðurkendu þjóðarskyldu í hverju lýðfrjálsu landi, að halda uppi gagnrýni á gerðum valdhafanna. Ef Sjálfstæðismenn sýna fram á, að stjórnarflokkarnir hafi svikið yfirlýsta stefnu sína í fjármálum, skattamálum, at- vinnumálum — þegar að því er fundið að hneykslanlegir menn sitji í menningarstofnun- um ríkisins, þegar bent er á rangsleitnina, rætnina og illvilj- ann í athöfnum og málfærslu hinna ráðandi flokka, er svarið einungis: ,,Þið eruð nazistar!“ Menn geta, hver og einn, dæmt um það, hvort einræðið muni ríkara í hugum þeirra, sem annast þá skyldu, sem lýð- ræðið leggur stjórnarandstöð- lunni á herðar, ellegar hinum, sem bregðast við gagnrýipnni á nákvæmlega sama hátt og einræðispostularnir. Sjeu Sjálf- stæðismenn „nazistar“, þá á það sama við um andstöðuflokka valdhafanna í hvaða lýðræðis- landi sem er, og þá einnig um núverandi stjórnarflokka með- an þeir voru í stjórnarandstöðu. Sjálfstæðisflokkurinn mun hjer eftir, sem hingað til halda uppi rökstuddri gagnrýni á at- höfnum valdhafanna, og láta sig engu skifta hvort sem þeir bera fyrir sig hótanir, illyrði eða vesældarlegustu kveinstafi. Gagnrýnin er aðalsmerki lýð- Tæðisins, og því merki munu Sjálfstæðismenn halda uppi meðan hugsanafrelsi og mál- frelsi er ekki barið niður með tofbeldi hjer á landi. Umræðuefnið i dag: Garðyrkjusýningin. StríðsTÍðbúnaðnv Rooievelts London í gær. FÚ. IKLA athygli hefir vakið að Bandaríkjastjórn hef- ir látið senda eina flotadeild til austurstrandarinnar, og er þetta alveg óvenjuleg ráðstöfun. Eina skýringin, sem flota- stjómin hefir gefið á þessu, er sú, að þessi nýja flotadeild hafi verið mynduð sem þáttur í flota æfingum næsta árs, en þær eiga einkum að vera tilraun um það, hvemig takast megi að verja Panamaskurðinn. Allur ameríski flotinn hefir annars verið hafður í Kyrra- hafinu síðan 1931. í Atlantshafsdeildinni eru 10 skip. Pað er mánudagurinn 29. ágúst. Um 41/? leytið safnast hópur manna niður að Bifreiðastöð íslands. — Skömmu síðar ekur bifreið með 14 presta austur að Þrastalundi. Þar á að halda 20. aðalfund PrestafjelaKs Islands næstu tvo daga. „Hvað er svo glatt, sem góðra vina fundur“. Afleitt er að Iiafa ekki útvarp frá bifreiðimii, til þess að þjóðin geti sannfærst uxn, að hún á enga stjett mentamanna, sem er jafn raddmikil og raddfögur og presta stjett hennar. Þetta hugsa jeg með sjálfum mjer. „Ó. fögur er vor fósturjörð“.' Sólin hellir gulli sínu yfir sveit- irnar og gerir Frónið að litríkum ljósa- og blómaheimi. „Hærra minn Guð til þín“, er enn sungið og nú — lesendurnir verða að trúa því — erum við komnir austur að Þrastalundi. En hrifmagn það, sem jafn fag- ur sálmur vekur, sem þessi, var ekki með öllu dvínað, þegar síðar meir var gengið til fundar. Miklu fremur fanst mjer að þessi fund- ur væri á sinn liátt samskonar tjáning í verkum, sem sú, er felst í tónum sálmsins. Eftir örskamma bið í Þrasta- lnndi köm önnur bifreið ■— einn- ig með fundarmenn. Alls sóttu fundinn 27 andlegrar stjettar iiienn. 3 prestskonur sátu fundinn. Ólafur Ólafsson, kristni- boði frá Kína, var heiðursgestur fundarins. Tóku nú menn að koma sjer fyrir á herbergjum og að því loknu var sest að snæðiugi. Um kvöldið áttu fundarmenn sameiginlega bænarstund, sem sjera, Magnús Gnðmundsson frá Ólafsvík stjórnaði. ★ Á þriðjudag hófst fundur með því, að próf. Ásmundur Guð mundsson stjórna'ði morgunbæn- um. Daginn áður hafði verið kosin dagskrárnefnd og hafði hún nú lokjð verkum. Fundarstjórar voru þennan dag þeir sjera Gísli Skúlason og Ás- geir Ásgeirsson prófastur. Formaður fjelagsins, próf. Ás- mundur Guðmuudsson, mintist í upphafi Sigurðar P. Sivertsen vígslubiskups. „Jeg hygg, 'að jeg hafi ekki þekt mann, sem liafi verið ein- lægari lærisveinn Krists en hann“, sagði formaður m. a.. Þá mintist formaður á hin mörgu og ágætu störf Sivertsens heitins í þágu Prestafjelags ís- lands. Fundarmenn heiðruðu minningu þessa látna leiðtoga síns með því að rísa úr sætum sínum. Einnig mintist formaður Guð- rúnar Lárusdóttur, hinnar „miklu, merku og ágætu konu“. Fundar- menn vottuðu minningu hennar virðingu með því að rísa úr sæt um sínum. Að því loknu bauð formaður Olaf Olafsson kristniboða velkom- inn á fundinn. Þá gaf formaður skýrslu um störf stjórnarinnar á s.I. ári og rakti m. a. afskifti hennar af launamálum stjettarinnar og öðr- um hagsmunamálum. Hefir stjórn in þar nnnið mikið og gott starf. Að því loknu skýrði gjaldkeri fjelagsins frá fjárhag fjelagsins. Allmiklar umræður urðu um væntanlega biskupskosningu, en að þeim loknum tók fundurinn til meðferðar aðalmál fundarins: „Sjálfstæði kirkjunnar“. Þegar lijer var komið var orðið áliðið dags. ★ Prófessor Magnús Jóusson reif- aði málið með ítarlegu erindi. Rakti hann í fyrstu hversu hverj- um málstað væri nauðsynleg vtri form fyrir starf það, er unnið væri málstaðnum til verndunar og útbreiðslu. íslendingar þektu af eigin reynd þrennskonar form kirkjustarfsemi — hinnar róm- versku katólsku kirkju — þ.jóð- kirkjunnar (sem rjettnefndari væri þó ríkiskirkja, þar sem hið veraldlega vald setti henni öll bindandi lög), og loks fríkirkju. Tvennskonar skilning mætti leggja í hugtakið sjálfstæði kirkj unnar. Sumir teldu það felast í alræði hennar yfir öllum hennar málum (skilnaður ríkis og kirkju). Aðrir teldu sjálfstæði kirkjunnar felast í því, að kirkj- an hafi fult sjálfræði til þess að beita öllu áhrifavaldi sínu á þann hátt, sem hún teldi sínum mál stað best henta. Taldi prófessorinn, að hin síð- ari skoðun mvndi reynast og hefði sánnari reyust, Að vísu fylgdí því ætíð viss h'ætta, að hin veraldlega, stjórn hefði æðstn ráð kirkjunnar sjer í höndnm. Sú stjórn kynni að vera skilnings- lítil á málstað kirkjunnar og þar af leiðandi áhugalítil eða áhuga laus fyrir lienni, eða ætti önnur sterkari álmgamál samhliða, sem kynnu að lama öl! störf hennar í kirkjunnar þágn. Bn hinu fylgdi einnig alvarlegar hættur. að kirkj- an hefði sjálf stjórn allra sinna mála. Sú væri ein, að áhngi vald liafa heindist aðeins að einstöku atriði, sem e. t. v. væri aukaat- riði, t. d. að lögð værí áhersla um of á rjetttrnnað á; kostnað al- menns kristilegs líf#. Nefndi ræðumaður skýr dæmi þessa úr kirkjusögnnni, bæði frá rómversk-katólsku kirkjuuni. rjett trúnaðartímanum og skiftum Vestur-íslendinga sí* á millum í trúmálum. Onnur hættan væri fjárhagsleg: að auðugustu mennirnir, sem legðu mest til fríkirkjustarfsemi, vildu gera kröfur til persónulegra á- hrifa á kenningar og starfsfyrir komulag, sem oft á tíðum gæti verið mjög örlagaríkt. Hin besta úrlausn fælist í víxlverkan milli þessara tveggja stefna. Enda mætti finna bliðstæða málefna- skipan í ýmsum starfsgreinum ut- an kirkjunnar. Isefndi ræðumað- ur mörg dæmi þess. Þrjú atriði væru það, sem eink- um trygðu sjálfstæði kirkjunn- ar: í fyrsta lagi yrði kirkjan að fá fullkominn tillögurjett í öllum málum sínum og aðgang að öll- um stjórnarvöldum. En jafnframt veitti ríkið henni aðgang að öll- um útbreiðslutækjum, þeim, er best A’æru á hverjum tíma. í öðru lagi fengi kirkjan al- gjöran yfirráðarjett í ýmsum mál- um, t. d. viðvíkjandi helgisiðum. kirkjunnar og öðrum, er þyrfti sjerþekking til úrlausnar á. Jafn- framt hefði kirkjan frjáls yfSP' ráð yfir vissri fjárbæð árlega. í þriðja lagi fengi kirkjan við- urkent og lögum bundið kirkju- þing. Ræddi prófessorinn nokkuð, hvernig slíku kirkjuþingi mvndi verða háttað og hvílík nytsemd gæti af því lilotist. ★ Allmiklar umræður urðu um málið. M. a. skýrði Þorst. Briem prófastur frá afskiftum þeim. sem Hallgrímsdeild í lians prófasts- dæmi hefði haft af máli þessu, en þar hefir nefnd starfað í máli þessu 3 s.l. ár. Að umræðum leknum var sam- þykt. svohljóðandi tillaga: „Fundurinn samþykkir að kjósa 5 manna nefud til þess að taka sjálfstæði kirkjunnar til gagn- gerðrar meðferðar og undirbúa tillögur um það efni í samráði við kirkjnráð og prestafjelagsstjórn", Þessir menn hlutu kosningu: Prófessor Magnús Jónsson, dr. theol. Próf. Ásmundur Guðmunds- son. Síra Þorsteinn Briem. Síra Sveinbjörn Högnason. Síra Gy-$- mundur Einarsson. Að þessu loknu fór fram stjórn- arkosning. Þessir hlutu kosningu: próf. Ásmundur Guðmundsson, próf. Magnús Jónsson dr. theol., síra Bjarni Jónsson vígslubiskup, síra Friðrik Hallgrímsson dóm- kirkjuprestur og síra Árni Sig- urðsson fríkirkjuprestur. Toru þeir allir endurkosnir. Að þessu loknu var fundi írest- að. Um k-völdið flutti síra Guð- mundur Einarsson frá Mosfelli frásögn af messuferð sinni nm Snæfellsnes. Um kvöldið fór fram sameigin- leg bænagerð undir st.jórn síra Þorsteins Briem prófasts. Næsta morgun stjórnaði síra Jón Guðnason morgunbænum. Sr. Gísli Skúlason flutti þá framsögu- FRAMH. Á SJÖTTU 8ÉÐU

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.