Morgunblaðið - 22.03.1939, Blaðsíða 5

Mlðvikudagur 22. mars 1939,
S
tgef.: H.f. Árvakur, Reykjavlk.
Ritatjörar: J6n Kjartanaaon ov Valtjr StafAnaaon (á.byFffBarmaQur).
Auglýsingar: Árnl óla.
Ritstjórn, auglýainffar og afrralQala: Auaturatratl 8. — Slzn! 1800.
Áakriftargjald: k£. t,00 A aaAnuOi.
t*iausasölu: 15 aura alntaklt! — II aura na«B l^aabók.
VILJINN TIL SAMSTARFS
Er hægt að kenna
börnum sparsemi?
PESSA dagana hittast ekki
svo tveir menn á förnum
"vegi, í gildaskála eða hvar sem
er, að þeir ekki óðara sjeu
komnir í viðræður um stjórn-
málaástandið. Þetta er efst í
huga allra og er það að vonum,
því að sjaldan hefir ástandið
verið eins alvarlegt og nú.
Verður mynduð þjóðstjórn?
Þetta er spurningin, sem allir
*eru að velta fyrir sjer þessa
■dagana.
★
Margir eru þeirrar skoðunar,
-að eina leiðin til þess að bjarga
þjóðinni úr því öngþveiti, sem
Ihún er nú komin í, sje, að sam-
vinna takist milli aðalflokka
þingsins.
Það má vel vera, að í þessu
felist mikill sannleikur. En til
þess að nokkurra bóta sje að
vænta á ástandinu með slíkri
samvinnu, þarf vitanlega að
vera fyrir hendi einlægur vilji
flokkanna til samstarfs og um-
bóta.
Um slíka samvinnu getur að
sjálfsögðu ekki verið að ræða
.iin þess að stjórnarflokkarnir
beiti sjer fyrir henni, og þá
•einkum sá flokkurinn, sem
mestu ræður í stjórninni, Fram-
sóknarflokkurinn.
En því miður hefir það komið
í ljös — og skýrar eftir því,
sem viðræður flokkanna hafa
staðið lengur — að ekki virðist
fyrir hendi einlægur vilji hjá
Framsóknarflokknum til sam-J
; starf s.
Eftirtektarve'rt er það að
minsta kosti, að sámtímis því,
sem viðræður flokkanna fara
fram, er Tíminn, blað Fram-
. sóknarflokksins að ala á sundr-
ung og óánægju meðal Sjálf-
;stæðismanna, einkum og sjer í
lagi í sambandi við vandræði
rútvegsins. Þessi framkoma
stjórnarblaðsins er vitanlega
gersamlega ósæmileg og sýnir
.betur en nokkuð annað óheil-
indin, sem eru á bak við hin
fögru orð um nauðsyn samvinnu
og samstarfs.
Alþýðublaðið, málgagn hins
stjórnarflokksins hagar sjer
nákvæmlega á sama hátt og
Tíminn. Það má vel vera að
broddar Alþýðuflokksins líti nú
orðið svo á, að sá ílokkur sje
nú orðinn svo fámennur, að
hann þurfi ekki lengur að taka
tillit til fyrri kjósenda flokks-
ins, sem aðallega voru verka-
menn.
★
Það er algerlega á valdi
Framsóknarflokksins, hvort úr
samvinnu verður að þessu sinni
eða ekki. Vilji Framsóknar-
flokkurinn samvinnu og hafi
hann trú á að hún muni bjarga,
hlýtur hann að koma til móts
við Sjálfstæðisflokkinn í þeim
málum, sem ágreiningur er um.
Vitað er, að innan Fram-
sóknarflokksins eru margir, sem
vilja að þetta verði gert tafar-
laust. En hinir munu þó vera.
til sem að vísu vilja fá
Sjálfstæðisflokkinn með í
stjórnina, en ekki til þess að
vinna að allsherjar viðreisn og
umbótum á sviði atvinnu- og
fjármálanna, heldur til hins,
^að koma af stað sundrung í
Sj álf stæðisf lokknum.
Á meðan svona hugsun er til
hjá ráðamönnum stjórnarflokk-
anna, er vitaskuld ekki fyrir
hendi grundvöllur til samstarfs.
samstarfs.
Samstarfið verður að vera
reist á þeirri hugsun, að flokk-
arnir vilji í einlægni bæta á-
standið. Alt sem gert er, verður
að miðast við alþjóðarheill, en
íekki sjerhagsmuni flokka eða
stjetta.
Páskaræða
sr. Páls Sig-
urðssonar
Jeg lia.fði í æsku lítil kynni af
húslestrum síra Páls Sigurðs-
sonar, því að sú bók var ekki til
þar sem jeg ólst upp. En jeg
hlýddi afbæjar á eina prjedikun
hans, og þótti mjer þá sem jeg
hefði ' aldrei þvílíkan húslestur
lieyrt. Því þóttist jeg góða bók
í hendi hafa, þegar mjer barst
páskaræða síra Páls í hinni nýju
útgáfu Snæbjarnar Jónssonar.
Ræða þessi er, svo sem kunn-
ugt er, um útskúfunarkenning-
una. Hún er rituð af frábærri rök-
firni og mælsku, djúpri alvöru og
djörfung þess manns, sem ekki
getur annað en borið sannleikan-
um einum vitni.
Mjög þykir mjer vænt um að
IPáskaræða síra Páls er komi'n út
að nýju, því að jeg hefi sjálfur
liatað útskúfunarkenninguna frá
barndómi og verið sannfærður um
að l>að væri grimd mannanna
sjálfra, sem lagt hefir ástvini
mannkynsins hin ljótu orð í munn.
I útskúfunarkenningunni birtist
rjettarfar mannvonskunnar, sem
ekki þykir nóg að livelja lífið úr
hinum sakbornu með þeim grimd-
artækjum, sem til líkamans ná,
heldur gerir þá kröfu á hendur
forsjóninni, að liún haldi áfram
að kvelja sálina þrotlaust í ó-
slökkvandi eldi.
Síra Páll Sigurðsson og Matt-
hías Joehumsson stóðu hlið við
hlið undir merkjum kærleikans og
sannleikans og ráku ófögnuðinn
út úr íslensku kirkjunni, svo að
hann hefir aldrei horið þar sitt
barr síðan og mun aldrei gera.
Formáli útgefandans er skýr
og skemtilega ritaður. Hann er
stnddur tilvitnunum úr brjefum
síra Páls og Matthíasar og lýsir
mikilli aðdáun á hinum merka
manni. Jón Magnússon.
P rakkar og Þjóðver.iar
*■ eru sparsamir að eðlis-
fari. Sagt er að bæði Danir
og’ Hollendingar hafi hæfi-
leika í sömu átt. Alveg g:agn-
stætt hefir verið sagt um
Svía, og jeg; mundi heldur
ekki vilja haida því fram,
að þeim sje sparsemi í blóð
borin.
Þegar maður samt sem áður les
í blöðunum, að sænsk skólabörn
hafi á 30 árum sparað um það bil
40 miljónir króna saman í bönk-
um landsins, spyrja menn ósjálf-
rátt, ef þeir vita það ekki áður,
hvernig á því standi, og hvaða að-
ferð hafi verið viðhöfð.
Hugmyndin um sparisjóði skóla
barna kom, eins og margar aðrar
góðar og heillavæiilegar hugmynd-
ir, fyrst fram hjá kennurum og
kenslukonum, sem gátu ekki róleg
liorft á, að liver smáskildingur, er
börnin eignuðust, lentu í sælgæt-
isbúðunum. — Yæri ekki hægt að
gera neitt til þess að vernda fyrst
og fremst tennur og meltingar-
f’æri barnanna, og í öðru lagi til
þess að bjarga öllum þessum eins-,
tveggja- og fimmevringum, og um
leið venja börnin á að spara smá-
skildingana,? Væri ekki hægt með
lijálp barnanua að kenna þjóðinni
að spara saman enn stærri upp-
hæðir ?
Það var undireins einn af
stærri bönkum landsins, sem tólc
undir þetta og hjálpaði málinu
áfram. Bankinn Ijet í t.je mjög
einfalt bókfærslukerfi til notkun-
ar fvrir þá, sem tóku við spari-
skildingum barnanna, og nú leið
ekki á löngu, áður en peningarnir
fóru að koma.
Kennarar og kenslukonur á-
mintu og hvötta börnin til að
koma með skildinga, sem þeim á-
áskotnaðist, í skólanum. Bankinn
tók við upphæðinni, úr því hún
var orðiii 25 aurar, og vonum fvrr
var spariskildingasöfnunin komin
inn í svo að segja alla barnaskóla
landsins.
Þegar í fyrsta mánuði fyrsta
skólaársins vekur kennarinn at-
hygli barnanna á því, að hann
vilji gjarnan taka við aurunum
þeirra og geyma þá fyrir þau, svo
að hægt sje að setja þá í bank-
ann einu sinni í mánuði. Hann
segir þeim, að bankinn vilji gjarn-
an fá peningana þeirra til láns,
og það sje ekki fýrir ekkert, nei,
bankinn borgi fyrir það. Aðeins
þetta, að bankinn vilji fá pen-
inga til láns hjá þeim — og borgi
fyrir það, gerir flest börn á þeim
aldri alveg steinhissa. Og þeim
finst óneitanlega ekki lítið í það
varið, að þau þégar 7 ára gömul
geti lánað bankanum peninga, sem
hann svo aftur lánar út í verk-
smiðjur og vinnustofur, til þess
að hægt sje að byggja hús o. s.
frv. alt það, sein veitir verka-
maiminum atvinnu og brauð —
þau fá m. ö. o. sinn fyrsta barns-
lega skilning á hinu mikla sam-
hengi, sem þau, þó lítil sjeu, eru
starfandi í.
Flest böm skilja þetta. Þau
hafa áður sparað saman skildinga
í sparibauk. Það sem þar er spar-
að saman, er til, en hið nýja og
undarlega er þetta, að í bankan-
um fer spariskildingunum fjölg-
andi alveg af sjálfu sjer. Auk
þess er það oft þannig, að það er
svo auðvelt að tæma sparibauk-
inn, og þá er ekkert eftir. Jafnvel
foreldrarnir geta, þegar svo ber
spariskildingana sína út úr bank-
anum, heldur skifta aðeins á
barnasparisjóðsbókinni sinni og fá
venjulega bankabók í staðinn. Þau
hafa fengið vanann og um leið
löngunina til að spara og halda
nú áfram með ]>að.
Foreldrar barnanna geta mjög
auðveldlega haft eftirlit með, að
bæði börnin og kenuarinn leggi
peningana inn samviskusamlega.
ooooooooooooo Eftir >ooooooooooo<x
Estrid FalbergrBrekkan
oooooooooooooooooooooooooooooooo<
undir, gripið tii auranna í spari-
bauk barnanna. — Þau skilja bví
fljótt, að það er alt annað með
það, sem kemst í bankann.
Að því er foreldrapa snertir
verður það mörgum þeirra metn-
aðarmál, að börn þeirra á hverj-
um laugardagsmorgni — daginn
eftir laúnagreiðsiudaginn — geti
afhent nokkra aura til sparisjóðs-
ins. Þetta verður að vana — góð-
um og lieilbrigðum vana. Jafnvel
þó þetta verði ekki nema 25 aurar
á viku, þá er ]>að samt sem áður
mjög þýðingarmikið. 25 aurar á
viku verða þó 9 krónur á 36 vik-
um skólaársins. Fátækt barn spai'-
ar saman hjer um bil 100 kr. á
7 skólaárum sínum, þegar alt er
til tínt.
Ef einliver fyrir 20—25 árum
síðan hefði spurt börnin í bekkn-
Um, tit hvers þau væru að spara,
mundi hann hjá flestum hafa
fengið sama svar; Til fermiugar-
fata. Fyrir hin fátæku verka-
mannaheimili hefir tilhugsunin
um ferminguna ekki verið neitt
gleðiefni.
Tilhugsuuin urn fermingu barn-
anna mun hafa verið þús-
undum mæðra hið mesta áhyggju-
efni og haldið vöku fyrir þeim
márga nótt. Nii þarf enginn frek-
ar en hann sjálfur vill að láta
ferma börn sín, og svo liefir það
verið uni langt skeið. En samt
sem áður virðist allur þorri fólks
líta svo á, að fermingin sje óhjá-
kvæmileg athöfn. Reyndar hefir
venjan um kostnaðarsöm veislu-
höld í sambandi við ferminguna,
aldrei komist á í Svíþjóð, en börn-
in urðu þó að vera sæmilega til
fara, og þó kröfurnar væru ekki
rneiri, var áreiðanlega ekki altaf
auðvelt að uppfylla. þær. Þess
Nú á seinni árum, síðan tím-
vegna var það svo algengt, að
börnin sáu einmitt þarna fyrsta
takmarkið fyrir sparnaði sínum.
því er afkomu fólks snertir, kem-"
ur önnur ósk meira frani: Reið-
hjólið. Börnin spara til þess að
geta keypt sjer reiðhjól. Og það
er óneitanlega tilhlökkunarefní
fyrir barnið, að sjá fram á, að
draumurinn um eigið reiðhjól geti
rætst, spariskildingarnir geti á
sínum tíma gefio því þessa þráðu
fermingargjöf.
Annars er það mikill fjöldi
skólabarna, sem alls ekki taka
Hvert barn fær svolitla viðskipta-
bók, þar sem _ upphæðirnar, sem
það hefir afhent, eru nákvæmlega
reiknaðar saman, þessa bók taka
þau með sjer heim. Sjálfa spari-
sjóðsbókina geymir kennarinn, og
er ávalt hægt að bera þær sarnan.
Sparisjóðsbókina fá börnin ekki
að taka með sjer, nema alveg sjer-
staklega standi á, til þess að þau
freistist ekki til að taka upphæð-
ina út. Sparisjóðsbókina afhendir
kennarinn um leið og barnið fær
burtfararskýrteini sitt úr skólan-
um.
Með því að taka vel eftir, hvaða
upphæð hvert barn afhendir í
hvert sinn, getur athugull kenn-
ari fengið ýmsar verðmætar upp-
lýsingar um, bæði livert einstakt
barn og eins um foreldrana og
ástæður heimilisins, og getur það
oft verið mjög gagnlegt. Þannig
sýnir viðskiptabók, sem árum
saman reglubundið liefir 25 aura á
viku, að foreldrar barnsins eru
fátæk, en reglusöm, og að þau því
eigi skilið þau verðlaun, sem sam-
fjelagið getur látið í tje, þegar
svo stendur á, eins og t. d. ókeyp-
is sumardvöl fyrir barnið, föt
handa því fyrir jólin eða því um
líkt. Þegar barn alt í einu hættir
að koma með skildinga, eða þeir
skyndilega veroa færri, t. d. 25
aurar í staðinn fyrir eina krónu,
þá liugsar kennarinn strax um,
hvað muni valda. — Atvinnuleysi ?
Veikindi? Hirðuleysi? Drykkju-
skapur? Og svo gerir hann sínar
eftirgrenslanir viðvíkjandi orsök-
inni. Yið það fær hann svo oft
að vita annað, sem stendur í sam-
bandi við það, t. d. livers vegna
barnið kemur of seint í tíma,
vantar alveg, hefir ekki undirbú-
ið sig með lexíurnar o. s. frv. og
svo fær barnið þá, ef svo stendur
á, hughreystingu og hjálp í stað-
inn fyrir aðfinslur.
Það, sem þó karinske er skemti-
legast fyrir kennarann að
veita athygli, eru minstu upphæð-
irnar, sem börnin koma með, eins-,
tveggja- og fimmeyringarnir, þvi
þar er að ræða um sparifje, sem
lagt er fyrir algerlega af frjáls-
um vilja. Þegar kennarinn situr
við ;lok skólaársins og fer yfir
viðskiptabækurnar og sjer allar
þessar smáupphæðir, þá hlýtur
FRAMH. Á SJÖTTU SÍÐU.