Morgunblaðið - 27.08.1939, Blaðsíða 5

:Simiradagur 27. ágúst 1939.

----------- |HoröttttM»í>ið------------------------
Útgef.: H.f. Árvakur, Roykjavfk.
Rltstjörar: Jön Kjart&naaon oe VmltjT BtafAnaaon (kbyrsOariaaOur).
Auglýsingar: Árnl 6la
Ritstjórn, auKÍýamaar og afsralOala: AusturatnBtl 8. — 31ml 1*00.
Áskriftargjald: kr. 1,00 á mknuOl.
t lausaaölu: 15 aura alntaklO — 15 aura aaeO Laabök.
— Keykjavíkurbrjef —
26. ágúst
í GÆR
Tímtrnir breytast, en mis-
munandi ört. Sjaldan
«ins og nú upp á síðkastið.
Fyrir viku voru Þjóðverjar
«g Rússar svarnir óvinir, erki-
íjendur. Frá Rússum áttu Þjóð-
verjar von á öllu því versta. Frá
Þjóðverjum var hins sama að
vænta hjá Rússum.
Það var á mánudaginn var.
Þá frjettist um væntanlega
samvinnu erkióvinanna. Á
iþriðjudag var fregnin staðfest.
Á miðvikudag flaug Ribben-
trop til Moskva til að undir-
skrifa samninginn, staðfesta
Vináttuna. Aðfaranótt fimtudags
var samningúrinn undirskrifað-
ur, í viðurvist Stalins. Á fimtu-
úag var öll álfan í uppnámi.
Hervæðing um alt. Á föstudag-
inn kviknaði vonarneisti um, að
heimsógæfunni yrði slegið á
frest. Á laugardag var talið víst,
að henni yrði að minsta kosti
frestað fram yfir helgi.
Öll álfan skelfur milli vonar
©g ótta.
★
Napoleon sagði á efri árum,
að alla æfi hefði hann mætt
«inhverju afli sem sterkara var
en hann sjálfur. Þegar hann
vildi ekki, hefja stríð, þá voru
það óviðráðanlegar orsakir, er
Jcnúðu hann til þess.
Nú er uppi áhrifamaður í álf-
nnni, sem einn ræður mestu um
örlög hennar. Hann hefir ekki
Æiflað sjer vegs og valda á her-
völlum sem Napoleon. Styrkur
Jians hefir verið á vígvöllum
stjórnmálanna. Vill hann ófrið?
Menn efast um það. Margt
bendir til þess að svo sé ekki.
En getur ekki farið fyrir
ihonum oins og Napoleon mikla,
a,ð hann ráði ekki við það hvað
verða vill, þegar til úrslita
dregur.
Hvað eftir annað hefir hann
leikið leiki á skákborði stjórn-
análanna, sem mjög nálguðust
;að hleypa heiminum í bál. Hve
<oft tekst að endurtaka slíkt, án
þess að logi upp úr?
★
Þó við sjeum afskekt þjóð,
aiær ófriðarhættan til okkar.
JEn ekki eins og til þeirra þjóða,
sem á meginlandinu eru. Eða
sú er trú vor. Hættan, sem við
■eygjum, stafar af flutninga-
teppu. Hjer eru ekki loftvarn-
ir. Hjer búast menn ekki gas-
:grímum, þö ófriður skelli á.
Mjer útbúa menn sjer ekki jarð-
íylgsni til að skríða niður í, til
að verjast loftárásum. Hjer
þurfa æskumenn þjóðarinnar
.ekki að klæðast herklæðum,
’kveðja ástvini í skyndi til þess
að búast til orustu á vígvöllum,
«eins er og verið hefir meðal hem
aðarþjóða. Og þó er sá viðskiln-’
,aður nú ef til vill ennþá erfið
ari en nokkru sinni áður. Því nú
tveit enginn hveraig styrjöld
verður háð. Engir nema þeir seni
eftir hjara verða til frásagnar
um það. Verða það hermenn-
irnir í fremstu víglínu sem
verða í mestum lífsháska, elleg-
ar verða það konurnar með ung-
börnin sem heima sitja er fyrst
veiða morðtólunum að bráð.
Viðfangsefni okkar eru þau,
að ná til landsins sem mestu af
nauðsynjavörum. I vor var lögð
megináhersla á að ná nauð^
synjavörum, til síldveiðanna.
Enn hefir verið að því unnið í
síðastliðinn mánuð, að ná sem
mestum kolum til landsins, og
olíu. En síðan einkaframtak er
lamað, svo sem raun er á, fjár-
magn lítið og lánstraust víða
beiglað af viðskiftahöftum,
ganga aðdrættir seint.
Matvara er ekki mikil í land-
Síldin.
|ú yrir viku síðan voru því nær
allir síldarútvegsmenn á
landinu sannfærðir um, að öll síld
veiði væri að fjara út á .þessu
sumri, engin aflahrota kæmi úr
þessu. Þetta var álit hinna reynd-
ustu manna.
En síldin er sem fyrri undra-
skepna. Henni verður ekki mark-
aður bás. Alt í einu kom ný ganga
að landinu, svo skipin fengu
nokkra viðbót við ljelegan afla
sinn, það mikinu, að nú er það
ekki talið útilokað, að saltsíldar-
aflinn 'verði í meðallagi.
Að vísu kom norðan-íhlaup á
fimtudag og föstudag, það fyrsta
kuldakast í alllangan tíma. En
norðanhret eru altaf hættuleg þeg
ar líður á sumarið, fyrir síldveið-
ina, þó ssMnileg veiði hafi verið,
gefur gangan verið horfin þegar
hretinu ljettir.
Bræðslusíldaraflinn kemst vitan
lega aldrei í námunda við meðal-
lag, að þessu sinni, þrátt fyrir
mikinn skipafjölda. Og að því
gætir almenningur ekki, sem von-
legt er, að þegar heildartölur síld
inni." Þar er votheyið talin fullkom- jafnast sem best milli manna, ei'
in nauðsyn. |til kemur.
araflans í ár eru bornar saman við
inu, til dæmis. En seint þurfum aflatölur fyrri ára; þá verður líka
við að svelta hjer á landi, ef við
höfum það sem þarf til útgerð-
ar.
í samanburði við viðfangsefni.
stórþjóða, eru okkar smávægi-
leg, hjer úti í hafinu.
★
íslendingur, sem búsettur er
að taka tillit til þess, hve veiði-
skipin eru að þessu sinni óvenju-
lega mörg. Ef hvert skip hefði
fengið meðalafla í ár, þá hefði afl-
inn orðið samanlagt gríðarmikill.
Síldarleitin.
llumi ber sazrfan um það, sem
til þekkja, að aldrei verður
í Höfn sagði í símtali hingað á|lagt út í síldarvertíð hjer við land
föstudagskvöld: Hjer eru sum-(í framtíðinni, án þess veiðin styðj-
ir menn alveg gengnir af göfl-|ist við síldai’leit úr lofti. Svo mik-
unum. Aðrir eru aftur á móti, ill ljettir er það síldveiðimönnum
alveg rólegir. En enginn veit að fá ábendingar flugmanns -um
ö
neitt.
Á laugardag voru menn yfir-
leitt vonbetri en tvo undanfarna
daga. Sumir tengdu vonir sínar
við það, að Hitler skyldi hafa
kallað á sinn fund sendiherra
Englendinga og Frakka. Þó ekk-
ert hafi verið látið uppskátt um
hvað þeim fór á milli, þá eru
menn að giska á, að þetta sje
vottur þess, að einræðisherr,-
ann sje hikandi. Að hann vilji
það, hvar síldin sjest í yfirborði
sjávar. Með því að eiga von á slík
um vísbendingum spara mörg skip
sjer óþarfa siglingar um veiðisvæð
ið, sem altaf kosta mikið fje.
Góðar uppskeruhorfur.
Olafur Jónsson framkvæmda-
stjóri Ræktunarfjelagsins á
Akureyri skrifar þ. 23. ágúst:
„Jeg er byrjaður að skera korn,
ágætlega, þroskað, en gisið vegna
þurkanna. Þurkarnir hafa líka
afstýra styrjöld á síðustu bagað belgjurtágrænfóðrinu. Þó
stundu. En getur þá ekki farið hefir sumt vaxið prýðilega. Sló í
eins fyrir honum eins og Napo- dag 500 fermetra blett með belg-
leon sagði um sína reynslu. Önn jurtagrænfóðri, sem gaf 23 þús.
ur öfl verði yfirsterkari. Eða
geta menn getið sjer þess til, að
hjer sje um tylliboð ein að
ræða, sem boðin sjeu fram til
þess að geta síðar sagt. Það er
ekki mjer að kenna, að styrjöld-
in braust út. Ykkur var nær að
taka boði mínu.
Boð Hitlers var rætt í breska
ráðuneytinu á laugardag. Al-
menningur hefir enga vissa vit-
neskju fengið um það, hvernig
skilaboðin eru. „Times“ giskar á
að Hitler heimti Danzig og
„pólska hliðið“.
En hvort sem um þetta er
rætt lengur eða skemur, þá er
eitt víst, að enginn veit neitt
hvað næstu dagar bera í skauti að fjörefnin í heyinu aukast við
sínu. Verður ‘vonarglætan sem geymslu þá, að sögn.
kg. gras pr. hektara. Smárinn hef-
ir vaxið afbragðs vel. Hefi rauð-
smárasljettu frá í fyrra, sem gef-
ur um eða yfir 100 hesta af heyi
á hektara. Hún er alþakin rauð-
smára.
Kartöfluuppskera verður hjer
með afbrigðum góð“.
Eins og kunnugt er, hefir Ólaf-
ur undanfarin ár lagt stund á
ræktunartilraunir belgjurta. Eru
niðurstöður hans merkilegar. Er
óskandi að bændur tækju sem
fyrst upp belgjurtaræktun eftir
leiðbeiningum hans og fyrirsögn.
Hann hefir árlega mikla vot-
heysgerð, og notar finsku verkun-
araðferðina. En hún er svo góð,
Ófriðarblikan.
Síldaraflinn, síldarleysið hefir
verið eitt aðal umræðuefni
manna undanfarnar vikur. En síð-
ustu dagana hafa það verið lieims-
viðburðirnir, er gagntaka hugi
manna. Sem þruma úr lieiðskíru
lofti kom fregnin um hið nýstofn-
aða bandalag Þjóðverja og Rússa,
því fullkomið bandalag er það,
sem komið er á þeirra í milli, með
hinum víðtæka sáttmála, er von
Ribbentrop og Molotof undirskrif
uðu í Moskva aðfaranótt fimtu-
dags, með eftirfarandi ummælum
Þjóðverjanna um það, að sagan
bæri þess vitni, að Þjóðverjum og
Rússum hefði altaf vegnað illa,
þau tímabil sem þeir hafa verið
óvinir, en vel, er vel fór á með
þeim.
Ummæli þessi eru óneitanlega í
dálitlu ósamræmi við afstöðu
þýskra ráðamanua síðustu árin.
Því þeir hafa talið að þjóð sinni
vegnaði vel. Og ein aðal undir-
staðan undir velferðinni hefir ver-
ið sú, frá þeirra sjónarmiði, að
hata Rússa, kommúnistana í
Moskva, erkióvin þeirra — og
margra annara.
En síðan samningurinn var und
irskrifaður í Moskva, um 10 ára
óbrigðult bandalag og vináttu
milli þessara þjóða, hefir um
Þýskáland ómað „Heill Moskva“, a
hvort sem það hróp hefir komið
frá hjartanu. Hver veit það, í
einveldisríki verða hjörtun að
hlíta valdboði stjórnendanna.
Línan.
Þegar hugleidd eru heimsmál-
in þessa daga, þá verður ó-
neitanlega svo lítið úr því, sem
hjer er að gerast með okkar litlu
þjóð, að það er rjett eins og það
gleymist. Menn veita því enga eft-
irtekt þó kommúnistarnir okkar
verði að „skifta um línu“. Þeir
hafa gert það svo oft. Að þeir
verða nú að prísa hlutleysissamn-
ing við Þjóðverja, þó þeir undan-
farnar vikur hafi óskapast yfir.
því, að Danir hafa samið við Þjóð
verja. Samtímis kyngja þeir öllum
stóryrðum fyrri ára um Þjóð-
verja. Og alt þeirra amstur, sem
þeir liafa kallað „gegn stríði og
fasisma“, er um leið gleymt og
grafið. Punktum.
Þegar Reykvíkingur einn heyrði
að Hitler og Stalin hefðu ekki að-
eins bundist bráðabirgða — held-
ur 10 ára vináttusamningi, vai'ð
honum að orði: „Og svo eru menn
að býsnast yfir því, þó fyrri and-
stæðingar vinni saman hjer úti á
Islandi.
vaknaði við heimsókn sendiherr-
anna ti.1 Hitlers ekki annað en
svik — eða er hún fyrirboði
þess, að rofi til yfir Evrópu ?
Annars er það reynsla á Korp-
úlfsstöðum, að ekkert kjarnfóður
getur bætt mjólkurkúm það upp,
ef þær missa af votheyi úr gjöf-
Birgðirnar.
En hvernig sem á alt þetta er
litið, verður það fyrst fjn’ir
hjá okkur að íhuga, hvernig við
fslendingar erum undir þá flutn-
ingateppu búnir, er af styrjöld’
leiðir. Allir vita, að hjer er lítið
um ýmsa nauðsynjavöru. En von-
andi er þegnskapur almennings
svo mikill, að menn fara ekki nú,
frekar en í fyrrahaust, er ófrið-
arhættan var sem mest, að draga
í búið óeðlilega mikið, svo að þær
litlu birgðir, sem fyrir eru, geti
Mest ríður vitaskuld á því, að
hjer sjeu í landinu nokkrar birgð-
ir af þeim vörum, sem framleiðsl
unni eru nauðsyulegar, og miki?
skiprúm taka, svo sem af kolum.
olíu og salti. Hefir ríkisstjórnii
unnið að því undanfarinn mánuð
að fá sem mest af vörum þessum
til landsins. En sú viðleitni hefir
mætt ýmsum erfiðleikum.
Af olíu munu vera til í landinu
nægar birgðir fram yfir áramót
Af kolum eru hjer í Reykjavík
14—16000 tonn, þegar meðtalin
eru þau kol, sem nú eru á leið
inni. f ýmsum kaupstöðum op
kauptúnum landsins eru fengiu
kol til vetrarins. En síðustu dags
hafa breskir kolakaupmenn ekk:
viljað selja kol,
Aftur á móti hafa breskir tog-
araeigendur farið fram á, að tog-
arar þeirra, sem stundá veiðar við
Bjarnarey, fengju kol hjer á
landi.
Yörukaup.
Mikil breyting er hjer orðin
á viðskiftalífi öllu hin síð-
ustu ár. Það finna menn best í
kringumstæðum eins og þeim, sem
nú eru. Hjer áður fyr myndu
margir kaupsýslumenn hafa lagt
kapp á, alveg aí sjálfs^áðum, að
ná sem mestum vörubirgðum til
landsins, þegar sýnileg hætta er
að flutningateppa skelli yfir.
En nú eru menn orðnir því vanir
að eiga undir högg að sækja með
leyfi til þess að fá vörur inn í
landið, og aðhafast því sem minst
í því efni, auk þess sem fjármagn
margra og lánstraust er stórlega
skert, frá því sem áður var.
Nú er ætlast til þess, að ríkis-
stjórnin geri alt sem gera þarf,
umfram hið venjulega, eða hafi
liönd í bagga með því. Og fyrir
þá sök verða öll viðskiftin stirð
og óeðlileg^
Handbært fje.
Því miður virðast ýmsir menn
ekki sltilja það enn, hvers
virði það er fyrir hverja þjóð að
eiga sjálfbjarga, framtakssama
verslunarstjett. Einn þeirra er t.
d. maður sá, sem skrifað hefir
forystugrein í Tímann fyrir nokkr
um dögum. Hann kemst að þeirri
niðurstöðu m. a., að skattar sjeu
góðir til þess að koma í veg fyrir
að menn hafi fje aflögu. Því hafi
menn á annað borð handbært fje,
þá geti svo illa farið, að þeir noti
það í „brask“. En hvernig hefði
það t. d. verið, ef hið handbæra
fje hefði notast til þess að kaupa
vörur til landsins á stríðshættn-
tímum ?
Framleiðsla og
skattar.
Ur því minst er á þessa Tíma-
grein er rjett að taka það
fram um leið, að höfundur hennr
ar, hver sem hann er, heldur því
fram, að hringrás fjármagnsins í
landinu eigi að vera sú, að hið
opinbera taki fje af almenningi
með tollum og sköttum til þess
að veita atvinnurekendum beina
fjárstyrki, svo atvinnufyrirtækin
geti haldið áfram að starfa.
FRAMH. 1 SJÖTTU SÍÐU