Morgunblaðið - 05.12.1939, Qupperneq 5

I>riðjudagur 5. des. 1939.
Ctgef.: H.f. Árvakur, Heykjavlk.
Rltstjórar:
Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgtJarm.).
Auglýsingar: Árni Óla.
Rltstjórn, auglýsingar og afgreiTSsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald: kr. 3,00 á mánuttl.
í lausasölu: 15 aura eintakitS,
25 aura rnetS Lesbók.
Ávarp Pjeturs Ottesen 1. desember:
í sveitunum bíða verk-
efnin handa fólkinu
Ráðningin
KOMMÚNISTAR fengu mak-
lega ráðningu á Alþingi í
gær. A fundi í sameinuðu þingi
var lesin upp yfirlýsing, er 42
þingmenn höfðu undirritað, þar
sem þingm.ennirnij* töldu virðingu
Alþingis misboðið með þingsetu
kommúnista. Höfðu allir þingmenrx
sem mætt hafa á þessu þingi,
að undanskildum kommúnistum,
undirritað yfirlýsinguna, en þrír
hafa, sem kunnugi er, ekki mætt-
á þingi ennþá.
Á fundi í íslandsdeild norræna
þingmannasambandsins, sem hald-
inn var í gær, var einnig samþykt
að víkja kommúnistunum fjórum
úr Islandsdeild Þingmannasam-
bands Norðurlanda.
Báðar þessar aðgerðir á komm-
únistum voru rökstuddar á sama
hátt, þar sem vitnað var í athæfi
þeii'ra gagnvart frelsissvifting
smáþjóðanna undanfarið og þá
sjerstaklega framkoma þeirra, eft-
ir að ráðist var með ofbeldi á
Pinnland.
Aldrei hefir það komið skýrara
í ljós en í ræðum þeim, er komm-
únistar fluttu á þingmannafund-
inum í gær, að það er ekki aðeins
vanvirða að hafa kommúnista í
sölum Alþingis, heldur er stór-
háskalegt að; þeir sjeu nokkurs ráð
andi í oþinberu lífi.
Aðalforingi kommúnista, Brynj-
ólfur Bjarnason, sá maðurinn, sem
mun taka á móti „línunni" frá
Moskva, lýsti því hátíðlega yfir,
að innrás rauða hersins í Finn-
lands væri sjálfsögð. Með henni
ætti að ,,frelsa“(!) finsku þjóð-
ína (!!)
Ekki nóg með það, að kommún-
istar legðu blessun sína yfir of-
beldisverk rauða hersins í Finn-
landi. Þeir fögnuðu uppreisnar-
stjórninni þar í landi, böðlunum,
sem svíkja sitt föðurland þegar
verst gegnir. Og þeir voru með
hótanir í garð íslendinga, að upp-
reisnarstjórn kommúnista í Finn-
landi myndi minnast Islands, þeg-
ar búið væri að svifta Finnland
frelsi sínu!
Ehginn efast lengur um það, að
til eru þeir mann hjer á landi og
það innan sala Alþingis, sem eru
þess albúnir, að svíkja sitt land
í trygðum, nákvæmlega á sama.
hátt og finsku kommúnistarnir
hafa gert.
Við vitum vel, að íslensku komm
únistarnir hafa verið að undirbúa
„frelsis“-komuna hjer. Þeir hafa
logið því í erlendum blöðum og
tímaritum, að fslendingar veittu
erlendum stórveldum mikilsverð
hernaðai'leg rjettindi í landinu.
Á grundvelli þessara eða svip-
aðra Ivga á að kalla hingað rauða
herinn, til þess að „frelsa“ ís-
lensku þjóðina!
Er forsvaranlegt, að fela slík-
um mönnum nokkra trunaðar-
stöðu í þjóðfjelaginuf
jC' yrsti desember er merk-
isdagur í sögu íslensku
þjóðarinnar. Þennan dag
fyrir 21. ári fjekk þjóðin
viðurkenningu á fullveldi
landsins eftir langa og harð-
sótta baráttu. Dagurinn er
því þjóðinni fagnaðar- og
gleðidagur.
En þessi dagur minnir okkur
ekki eingöngu á liðinn tíma og
hvað unnist hefir, heldur á dag-
urinn að bregða birtu yfir veginn,
sem vjer gönguim; og leiðina, sem<
framundan er. Á þeirri leið eru
margar torfærur, sem gjalda þarf
varhuga við. Jeg ætla að nota
þessi ávarpsorð til þess að benda
á einn ískyggilegan farartálma,
sem þarf að ryðja úr vegi með
sameiginlegu átaki, til þess að
ekki sje stefnt í ófæru.
★
íslendingar hafa frá öndverðu
verið framleiðsluþjóð. Framleiðsla
þeirra hefir ávalt verið næsta ein-
hæf, eingöngu sjávarafurðir og
landbúnaðarvörur. Framleiðslan
hefir jöfnum höndum verið notuð
til fæðis og klæðis landsmanna
sjálfra og sÖlu á erlendum tmarkaði.
Með þeim eina hætti höfum við tök
á að afla g-jaldeyris til kaupa á ýms
um nauðsynjum, er við eigi get-
um án verið, og þeim vörum öðr-
um, serni þjóðin lætur eftir sjer að
kaupa og vill ekki neita sjer um,
og loks er með þessum hætti aflað
gjaldeyris til greiðslu á erlend-
um lánum, sem tekin hafa verið
til ýmsra meiri háttar fram-
kvæmda og eigi varð í verk komið
með öðrumi hætti.
Utanríkisverslun okkar er því
eingöngu reist á framleiðslu þess-
ara vara. Þar sem, þessu er nú
þalniig háttað, þá leiðir af sjálfu
sjer, að ef hag þjóðarinnar á að
vera borgið og vel sjeð fyrir al-
menningsheill í landinu, þá verð-
ur mikill meiri hluti allra verk-
færra manna að taka beinan þátt
í framleiðslu þessara vara, sem
öll afkoma þjóðarinnar veltur á.
Lengst af hefir þessu líka verið
þannig háttað, þó að nxx liafi okk-
ur hrakið af leið. Á síðari: árum
hefir orðið mikil fólksfækkun í
sveitum landsins. Fólkið, sem flutt
hefir úr sveitunum, hefir sest að
við' sjóinn, í kaupstöðum og lcaup-
túnum. Það er Ijóst dæmi þess
hverng straumurinn hefir legið, að
manntalið, sem fram fór 1930, sýn-
ir, að af 74.436 mönnum, sem
fæddir voru í sveitum landsins,
dvöldu þar ]>á ekki nema 49.228,
en í kauptúnum og kaupstöðum
höfðu fæðst 32.721, en þar áttu
þá heima 59.932 menn. Árið 1938
voru alls búsettir í sveitnm, 47.500
manns, en í kaupstöðum og kaup-
túnum 71.300 manns. Afleiðingar
þess, hversu sveitirnar liafa tæmst
af fólki, koma meðal annars fram
í því, að síðan árið 1920 hafa um
500 jarðir lagst. í eyði, hinsvegar
ekki verið reist nema nokkuð á
annað hundrað nýbýli, og ein-
yrkjabúskapur mjög færst í vöxt.
Meðan útgerðin gekk vel og gaf:
góða raun, var nóg verkefni fyrir :
þetta fólk, sem flutti í kaupstað- j
ina, bæði með beinni þátttöku í'
framleiðslustörfunum og við önnur
störf, sem leiddu einnig á öðrum
sviðum af hinni öru þróun þar,
sem velgengni útgerðarinnar skap-
aði. Framleiðslan í heild óx en
minkaði ekki, enda eru það viður-
kend sannindi, að ágóði sá, sem
varð af útgerðinni meðan vel ljet
í ári með aflabrögð og' verð á af-
urðunum var hagstætt á erlendum
markaði og við bjuggum þar við
rúmt sölusvið, hefir orðið aflvaki
hinna stórfeldustu framfara bjer á
landi. i
En þetta glæsilega tímabil í sögu
útgerðarinnar er nú liðið hjá. Nú
um alllangt árabil hefir hallað
undan fæti hjá útgerðinni. Afla-
brögðin hafa rýrnað, afurðaverðið
á erlendxxm markaði hefir verið
óhagstætt í hlutfalli við tilkostn-
að og sölutregða hefir valdið erf-
iðleikum.
Af öllu þessu hefir leitt, að sam,- *
dráttur liefir orðið í útgerðinni.
Fjölda fólks, sem bygt hefir at-
vinnu sína á útgerðinni, vantar
verkefni, hefir ekkert að gera, er
atvinnulaust.
En þrátt fvrir þetta erfðleika-
ástand í kaupstöðunum hefir fólk-
ið haldið áfram að streyma þang-
að úr sveitunum. Það er órækur
vottur þess hvílíkt vandræðaástand
atvinnuleysið leiðir af sjer, að á
síðastliðnum 5 árum, frá 1933—
1938, hefir fátækraframfærið í
kaupstöðum og kauptúnum hækk-
að úr 1.363.639 upp í 2.843.495 eða
um 108.6%. Á árinu 1938 nemur
fátækraframfærið fullum 77 kr. á
hvern mann á aldrinum 18—60
ára í kaupstöðum og kauptúnum.
Á sama tíma hefir verið veitt at-
vinnubótafje úr ríkissjóði, sem
nemur um 3 milj. króna, en það
hefir nær eingöngu gengið til
kaupstaða og kauptúna. Það skil-
yrði er sett í fjárlögum fyrir veit-
ing-u atvinnubótafjár, að lagt sje
frarn á móti %, en það eru 6
milj. sem kaupstaðir og kauptún
hafa lagt frarn með þessum hætti
til viðbótur fátækraframfærinu.
Ástæðan til þess, að jeg nefni
þessar tölur hjer er eingöngu sú,
að sýna, hve þetta ástand er orðið
alvarlegt, en í því felst síður en
svo nokkur broddur eða ámæli til
þeirra manna, sem hafa með hönd-
um það erfiða og vandasama hlut-
vérk að stjórna fjármálum, þeirra
bygðarlaga, sem liafa oi'ðið fyrir
því óláni, er atvinnan hefir brugð-
ist.
★
Það getur engmm dulist, að hjer
blasir við okkur það þjóðfjelags-
vandamál, sem stefnir allri af-
kornu þjóðarinnar í hreinan voða,
ef á því fæst ekki einhver bót
ráðin. En ekkert anixað felur í sjer
lausn á þessu vandamáli en það,
að þeir menn, sem nú skortir verk-
efni og eru atvinnulausir í kaup-
stöðum, taki þátt 2 framleiðslu-
störfunum. Því miður eru litlar
eða engar líkur til, að útgerðin
geti nú tekið þeim stakkaskiftum,
að aflamagn hennar og afrakstur
geti veitt þá atvinnu, sem einhlít
réynist til xirbótar. Til þess þyrfti
að koma upp nýrri xitgerð á sum-
um, stöðum þar sem alt er komið í
kalda kol að heita má, annarsstað-
ar þyrfti xitgerðin að aukast um
alt að helmingi og alstaðar nolrkuð.
En þessa er enginn kostur, eins
og nú er ástatt.
Hátt verð á afurðum nxeðan
stríðið stendur getur að vísu dá-
lítið bætt úr, ef siglingaleiðir lok-
ast þá ekki. En á slíkan óeðli-
legan gróða er hæpið að treysta
til frambúðar, því við megum vera
við því búnir, að stríðsþjóðirnar
að ófriðnum loknum muni láta
okkur borga briisann með sjer,
svo mjög sem við erum þeim háðir
um, vöx'ukaup og þó einkum sölu
afurðanna.
Nei, hjer þurfa önnur ráð að
koma til. Fólksstraumurinn, sem
legið hefir xir sveitunum til kaup-
staða og kauptúna, verður að
stöðvast. En það er hvergi nærri
einhlítt. Fólkið verður að fara að
flytja úr kaupstöðunum aftur og
upp í sveitirnar.
Það er enginn einstaklingur svo
hraustbygður, hvorki á sál nje lík-
ama, að hin dauða hönd atvinnu-
og athafnaleysisins lami hann ekki
og sljófgi svo hann verði miður
sín og bíði þess ef til Vill aldrei
bætur síðan.
Sama máli gegnir umi þjóðfje-
lagið í lxeild. Það fær ekki staðist
nema allir, sem vinnufærir eru,
hafi nóg verkefni og leggi hönd
á plóginn, og það sje ávalt trygt,
að mikill meiri hluti þjóðarinnar
vinni að framleiðslu þeirra verð-
mæta, sem geta jöfnum höndum
gengið kavxpum og sölum á erlend-
xxm, og innlendum markaði.
Þess vegna verður fólkið, sem
engin verkefni hefir í kaupstöð-
unum, að flýja atvinnuleysið og
þann dauða, sem það felur í sjer,
og flytja í sveitirnar. Þar eru
verkefnin nóg, þau eru ótæmandi;
það er margra kynslóða verk að
rækta og byggja upp í sveitun-
um. Þrátt fyrir þá miklu blóð-
töku, sem sveitirnar hafa orðið
fyrir við fólksflutningana í kaup-
staðina, hefir undramiklu verið á-
orkað í ræktun og húsabótum í
sveitum. En það sem veldur því,
þi-átt fyrir fólksfæðina og það,
hve mikið hefir lagst í eyði af
jörðum, að framleiðsla sveitanna
hefir ekki mjög gengið saman, er
hægðaraukinn við heyöflun, sem
leiðir af ræktuninni og hagnýt-
ingu hagkvæmra vinnuvjela og
bættu fyrirkomulagi á peningshús-
húsum, sem ljettir gegningarnar.
En þrátt fyrir þetta er fólkseklan
í sveitum mikið mein fyrir búnað-
inn. Það er því hægt að taka á
móti miklu af fólki úr kaupstöð-
unuffl á sveitaheimilin, bæði ein-
hleypum mönnum og fjölskyldu-
fólki í vinnumensku og hixs-
mensku. Á landinu munu nxi vera
um 6000 sveitabýli, og ætla jeg
að það sje ekki of mikið í lagt,
þó gert væri ráð fyrir alt að 2
mönnum á býli til viðbótar, eða
um 12000 manns. Jeg hefi orðið
þess var, að sumir telja, að fólk xir
kaupstöðum, geti eltki flutt í sveit
upp á önnum býti en þau, að reist
sjeu handa því samstundis nýbýli.
Það er mjög á misskilningi bygt,
að þetta sje heppilegt eða æski-
legt. Margt af þessu fólki kann
lítil skil á búskaparháttum í sveit-
um og sumt alls engin. Þetta fólk
þarf að kynnast sveitalífinu og
öllum háttum þar, læra vinnubrögS
á sveitaheimilum við ræktun, hey-
skap, skepnuhirðingu o. s. frv. áð-
ur en það reisir sjálfstæðan bú-
rekstxxr. Þetta fólk á þó engan
veginn að vera dæmt til þess um
alla framtíð að vera í vinnumensku
eða húsmensku, markið sem því er
holt og nauðsynlegt að keppa að
er það að verða sjálfstæðir at-
vinnurekendur, stofna eigin bú-
rekstur í sveit.
En sú ætlan að byrja sjálfstæð-
an búskap í sveit, án þess að
kunna nokkuð til verka þar, er
því líkust sem, bóndi, er aldrei
hefði á sjó komið, tæki að sjer
stjórn á skipi á vandrataðri sigl-
ingaleið.
Það fólk, sem verið liefir áður
í sveit og þekkir til bxiskapar-
hátta, getur vitanlega aftur á móti
þeirra hluta vegna hafið sjálfstæð-
an búrekstur strax, ef önnur nauð-
synleg skilyrði til þess eru fyrir
hendi.
★
Þungamiðja þjóðlífsins var um
laixgan aldur í sveitum þessa lands.
Á þessu hefir mikil breyting orðið
á síðari árum.
En eins og nú er komið, er
þjóðfjelaginu það áreiðanlega holt
og til aukins öryggis stefnt, ef
nokkuð þokaðist á næstu árum, til
þess, er áður var í þessu efni.
Það getur varla leikið á tveim
tungum um það, að æskilegt væri,
að miklu stærri hópur af æskulýð
þessa lands en raun ber vitni um
nú ætti þess kost á þroska- og-
vaxtarárum sínum að ganga í
skóla sveitanáttúrunnar íslensku
og nema þann lærdóm, sem þar
er að fá. íslenska sveitanáttúraa
er fjölskrúðug, þar skiftist á blítt
og strítt. En hvernig sem vetur-
inn liamast,, hversu sem klaka-
dróxninn kreistir hold að beini og'
hveimig sem hann þeytir hreggi og
snjó, þá bregst það ekki, að vorið
brýst fram og hristir af sjer alla
hlekki vetrarins. Það er sannar-
lega lærdómsríkt fyrir hinn upp-
vaxandi æskumann að beina at-
hyglinni að starfsemi náttúrunnar
á þessari árstíð, sjá hvernig lífið
brýst fram, jafnóðum og moldin
slaknar og geislar hins hækkandi
sólargangs íxá til jurtarótanna, þá
teygir nýgræðingurinn sig óðara
upp í sólarljósið.
FBAMH. Á SJÖTTU 8ÍÐU.