Morgunblaðið - 08.02.1940, Blaðsíða 5

’Frnituðagiir 8. febr. 1940.
I
».).
Ötgef.: H.f. Árvakur, Heykjavlk.
Rltatjörar:
Jön Kjartanaaon,
Valtýr Stefánaaon (ábyrgBan
Anglýslngar: Árnt 6la.
Rttatjörn, auglýatngar og afgrelöala:
Austuratrœtl 8. — Slaal 1#00.
Áakriftargjalö: kr. S,00 á mánuBI.
I lausasölu: 15 aura olntakiB,
25 aura aaeB Leabök.
NORÐURLOND I HÆTTU
Flugið
Pað var mikið tjón fyrir
okkur að missa flugvjel-
:ina TF—Örn á þessum tíma.
Flujgrvjelar hafa mjög hækkað
i verði upp á síðkastið, einkum
cftir að stríðið braust út. TF—
Öm kostaði á sínum tíma um ^rum? ems 0g Pólland
Pað er sí og æ að verða
ljósara, að Þjóðverjar
hafa orðið að kaupa vin-
fengi Rússa dýru verði. I
fyrsta lagi kostaði þetta vin-
fengi afneitun sjálfrar naz-
ismahugsjónarinnar um eyð-
ingu bolsjevismans. í öðru
lagi var Austur-Prússland
ofurselt Rússum. Og í briðja
lagi samþyktu Þjóðverjar
höldsrjett Rússa yfir lönd-
unum við austanvert Eystra-
salt, líka yfir Finnlandi, sem
Þjóðverjar höfðu stutt til
sjálfstæðis fyrir rúmum 20
Skúli Skúlason rilstjúri, er nú dwelur
i Lillesand I Noregi, hefir sent
blaðinu eftirfarandi greftn:
48 þús. krónur. Má gera ráð fyr
ír að flugvjel af sömu gerð og
stærð kosti nú um 90 þús. kr.
En hvað sem þessu líður,
verðum við að fá flugvjel. Yið
höfum ekki ráð á, að fara á mis
við þetta ágæta samgöngutæki.
Við þurfum að nota það til póst-
■ og farþegaflutnings og til þess
að leiðbeina síldveiðiflotanum
við síldveiðarnar.
En til þess að kleift sje að
eignast flugvjel í stað þeirrar,
. sem nú er glötuð, þarf fjár-
magn. Vátryggingarfje TF—
ðrn nægir ekki til þess að
kaupa nýja vjel. Það mun vera
rúmlega helmingur þeirrar upp->
hæðar, sem samskonar flugvjel
kostar nú.
Það var Flugfjelag Akureyr-
ar sem átti TF—Örn. Það er
- ekki við því að búast, að þetta
fjelag geti lagt fram alt það
fje, sem þarf, enda ósanngjarnt
að krefjast slíks. Þess vegna
væri sennilega hyggilegast, að
upp úr Flugfjelagi Akureyrar
væri nú myndað eitt allsherjar-
flugfjelag, þar sem öllum væri
gefinn kostur á að eiga hlut-
deild í. Með því væri lagður
grundvöllurinn að framtíðari
lausn flugmála vorra. Ef þessi
jeið væri farin, myndi áreiðan-
lega vera hægt að safna nægu
hlutafje, til þess að kaupa fyrir
flugvjel í stað þeirrar, sem nú
er glötuð. Þegar svo tímarnir
Ibatna, mætti færa út kvíarnar,
kaupa fleiri vjelar og hefja
reglubundið, skipulagt flug á
landinu. Öllum ber saman um,
að síldveiðin hafi s. 1. sumar
haft feikna gagn af síldarleit
flugvjelarinnar. Ættu því síld-
arverksmiðjurnar að stuðla að
|)ví, að ný flugvjel verði keypt
Þegar í stað. Það gerðu þær best
smeð ríflegum hlutakaupum í
nýju, allsherjar flugfjelagi, ef
|>að yrði stofnað.
Óhappið á Skerjafirð.i á dög-
amum má ekki verða til þess, að
við leggjum nú árar í bát. Við
iiöfum fengið ágæta reynslu,
með flugi TF örn. Við erum svo
tieppnir að eiga framúrskarandi
góða og ötula flugmenn. Þess-
vegna: Stofnun nú eitt alls-1
lierjar flugfjelag og festum
etrax kaup á nýrri vjel, í stað
Þejrrar, sem við höfum mist.
Förum svo af kappi að búa í
jhaginn fyrir framtíðarflugið.
Komum góðum flugvöllum sem
Aúðast. Einkum vantar tilfinnan-
lega flugvöll hjer í Reykjavík.
Menn hjeldu framan af, að þar
með væru int af hendi þýsku
gjöldin fyrir rússnesku vináttuna.
En síðustu vikurnar hafa sýnt, að
svo er ekki. Rvissum á ekki ein-
ungis að leyfast að leggja undir
sig lönd og þjóðir vestur að landa-
mæralínunni, sem þeir höfðu 1914.
Þjóðverjar hafa sýnt, að þeir ætla
hvorki að hreyfa hönd nje fót þó
að Rússar fari lengra vestur —
inn í Noreg og Svíþjóð. Blað Hitl-
ers, „Völkischer Beohachter“ sagði
skömmu fyrir miðjan janiíar, að
það væri ekki nema rjettmætt, að
Rússar fengju hafnir við Atlants-
haf! Það er yfirlýsing, sem vert
er að taka eftir og gefur ástæðu
til að halda, að það hafi orðið
samkomulag milli nazismans og
kommúnismans um, að Rússar
tæki sneið af „kapitalismalöndun-
um“ Noregi og Svíþjóð.
Rússneska vöfan er farin að ger
ast nærgöngul við Skandinavíu.
Bæði Norðmenn og Svíar fyltust
ugg og ótta þegar frjettist urn
vináttusamning andstæðu stór-
veldanna í ágúst í fyrrasumar og
þegar Rússar rjeðust inn í Pól-
land, 17. september, fór skelfing-
aralda um alla Skandinavíu. Síð-
an rússnesku utanstefnurnar komu
til Finna, 7. október, hafa Norð-
urlandaþjóðirnar verið búnar við
hinu versta.
Með nýárinu hófst taugastríð-
ið gegn Svíum og Norðmönnum
fyrir alvöru. Það var vitað fyrir-
fram, að Norðúrlandaþjóðirnar
mundu sýna Finnum fulla samúð
er á þá var ráðist. Norðurlanda-
þjóðirnar allar hafa árum saman
haft með sjer nánari samvinnu en
títt er um önnur ríki, og stjórn-
málalega hafa þau eigi aðeins ver-
ið í samvinnu innbyrðis, heldur og
við Holland, Belgíu og Luxem-
bourg — liin svonefndu Oslóríki,
sem árum saman liafa myndað
flokk fyrir sig á fundum alþjóða-
sambandsins.
★
En hjálp Norðurlanda, einkum
Svía, stafaði ekki aðeins af inn-
byrðis vináttu og skyldleika.
Þegar Þjóðabandalagið hafði
gert Rússa ræka, skoraði það á öll
sambandsríkin að leggja Finnum
alt það lið, sem þau gætu, og
hafa flest þeirra heitið því og eru
sem óðast að efna það. Síi hjálp
er eingöngu fólgin í matvælagjöf-
um og fatnaðar, peningagjöfum
og lánum, sölu hergagna og slíku.
Og þetta fer alls ekki í bága við
alþjóðarjett og er ekki hlutleys-
isbrot. Það er bein skylda sam-
kvæmt alþjóðasambandslögunum,
en þó að hvorki Þjóðverjar .nje
Rússar viðurkenni þau, þá stoðar
það ekki, því að skýr ákvæði eru
líka um þetta í Haag-samþyktinni,
sem telst bygð á alþjóðarjetti og
hafa alþjóðlegt gildi.
Sjálfboðaliðar hafa streymt til
Finnlands úr öllum áttum, eink-
um frá Svíþjóð, en án allrar að
stoðar frá ríkisvöldunum. Það
hefir aldrei verið talið brot á hlut
levsi þó að þegn einhvers ríkis
gerðist sjálfboðaliði lijá erlendri
þjóð, og sama gildir um þetta til-
felli.
★
Þess má geta, að blöð Norður-
landaþjóðanna hafa verið einróma
um að fordænia atferli Rússa í
Finnlandi, að undanteknum þeim
fáu kominúnistablöðuin, sem enn
halda trútt við Rússa í þessurn
löndum. Þar sem prentfrelsið er
jafn rúmt og nú er á Norðurlönd-
um, er það ógerningur að kæfa ai-
menningsálitið með því að taka
fyrir kverkarnar á blöðunum.
Enda eru blöð einræðisríkjanna,
sem þó eru háð ströngu eftirliti
hins opinbera, ekki orðvarari um
andstæðinga sína, nema síður sje.
Samt sem áður sá rússneska
stjórnin sjer ekki annað fært en
að senda stjórnum Noregs og Sví-
þjóðar all þungorða orðsendingu
5. janúar og bera þeim á brýn
hlutleysishof. Stjórnirnar svöruðu
báðar um hæl og andmæltu þeim
ásökunum og töldu þær sumpart
reistar á skökkum forsendum eða
vantandi forsendum.
Samtímis þessu fóru Þjóðverjar
að ógna Norðurlöndum. Þeir töldu
það liggja í loftinu, að bæði Bret-
ar og Frakkar ætluðu sjer að
senda bæði liergögn og herlið til
Finnlands yfir Norðurlönd, en
það mundu Þjóðverjar ekki sætta
sig við. Þeir mundu ekki liða það,
að vesturríkin gerðu Noreg og
Svíþjóð að bækistöð fyrir innrás
(í Rússland) og notuðu þessar
þjóðir til þess að fjölga vígstöðv-
unum.
★
Nú er það svo, að samkvæmt
Haag-samþvktinni er hergagna-
flutningur leyfður um hlutiaus
lönd til lands, sem á í styrjöld.
Og ef sú staðhæfing Rússa, að
']>éfr eigi ekki í styrjöld við Finna,
heldur sje þar um borgarastyrjöld
að ræða og þeir hjálpi öðrum að-
ilanum, væri tekin alvarlega, er
það enn Ijósara, að mótmæli Þjóð-
verja gegn flutningi hers og her-
gagna yfir hlutlaus lönd, eru al-
gerlega út í hött, og aðeins til þess
gerð að hjálpa Rússum með því
að afstýra því, að Finnar fái
hjálp. Þjóðverjar hafa með þessu
atferli sínu gerst virkur aðili gegn
Finnlandi og samherji Riissa í
haráttu þeirra fyrir því, sem
„Völkisclier Beobachter" finst
„rjettmætt" — að Riissar eignist
hafnir vestur að Atlantshafi.
Vitanlega er það beygurinn við
að Svíþjóð og Noregur komist í
stríðið, sem mestu ræður um
breytni Þjóðverja. Það er jafnan
hætta á, ef herflutningar yrðu í
stórum stíl frá vesturríkjunum
yfir Skandinavíu, að vesturríkin
gæti náð fótfestu þar og reynt að
loka norðanverðri Svíþjóð fyrir
Þjóðverjum. Að vísu hafa Norð-
menn og Svíar endurtekið þá yf-
irlýsingu, að þeir muni halda hlut-
leysi sínu til streitu — en gera
þeir það ef á reynir?
★
Þjóðverjum kemur það best að
Skandinavía sitji hjá. Þeir hafa
getað haldið uppi versluninni við
Svía mikið til í sama horfi og áð-
ur, og sænski járnmálmurinn er
þeim nauðsynlegur til þess að geta
lialdið áfram stríðinu til lengdar.
Frakkar brjóta mest af járnerts
alla þjóða í Evrópu, eða rúm 30
miljón tonn á ári, og í Englandi
er framleiðslan um 11 miljón
tonn. Þjóðverjar framleiða ekki
nema um 8 miljón tonn, en Svíar
álíka mikið, en erts þeirra er járn-
auðugri en nokkur annar og inni-
heldur alt að 70% af járni. Meira
en helmingurinn af þessari fram-
leiðslu Svía fer til Þýskalands.
Sænsku námurnar eru aðallega
norður í Finnmörku, í því landi
sem Rússar mundu taka ef þeir
ryddu sjer braut vestur að At-
lantshafi og bestu höfninni þar,
Narvik, sem einmitt hefir orðið
stórhöfn vegna málmútflutnings
til Englands og Frakklands. Til-
svarandi höfn fyrir þýska málm-
útflutninginn er Luleá í Svíþjóð,
sem Rússar hafa nýlega heimsótt
í flugvjelum.
Varla getur það verið tilgangur
Þjóðverja að gefa Rússum þessar
námur líka, í ofanálag á fríðind-
in við Eystrasalt, sem þegar .lmfa
gert Ríissa ofjarla við hafið, sem
Þjóðverjar rjeðu yfir áður. Og
það er ósennilegt, að Bretar og
Þjóðverjar sætu þegjandi hjá, ef
slíkar gjafir væru gefnar, þó að
vísu sje þeim málmútflútningur-
inn frá Finnmörku jafn áríðandi
og Þjóðverjum er hann.
Hafi menn verið í vafa um það
áður, að Svíar og Norðmenn ótt-
uðust stríð, þá þurfa þeir ekki
að vera í vafa síðan þessar þjóðir
lögðu fram fjárlagafrumvörp sín
í janúar. Á. sjálfum fjárlögunum
ætla Svíar 327 miljónir til her-
varna, auk 500 miljóna með sjer-
stökum lögum og 109 miljóna á
aukafjárlögum, — alls 938 miljón-
ir eða fast að miljarð króna. Þetta
er meira en þrefalt á við hæstu
fjárveitingu áður, enda er gert
ráð fyrir nærfelt 500 miljóna
fekjuhalla á fjárhagstímabilinu.
isvarna og hergagna á yfirstand-
andi fjárhagstímabili, sem endar
30. júní, en það sá svo skamt, að
nú biður stjórnin um 160 miljón-
ir í viðbót. Og fyrir næsta fjár-
hagstímabil er farið fram á 125
miljón króna aukafjárveitingu til
hervarna. Peningarnir eru jafnan
talin glöggasta vísbendingin unk
stríðshorfur og þessar tröllslegu
aukafjárveitingar Svíþjóðar og
Noregs benda ekki á frið.
Það lætur nærri, að herkostn-
aður þessara þjóða kosti um 20®
krónur á hvert mannsbarn í Sví-
þjóð og yfir 100 kr. í Noregi, á
einu einasta ári. Og þó eru þetta
smámunir hjá þeirri eyðileggingu
og tjóni, sem er samfara því að
fá hernað í landið. Það er langt
þangað til liægt verður að fá yf-
irlit yfir tjónið, sem Finnar hafa
orðið fyrir á aðeins tveimúr mán-
,uðum, en þar koma tölur sem
hrópa hærra. Skúli Skúlason.
Brun: Nýtt orð
i máli skíða- *
manna

Fjárlagafrumvarp Norðmanna
á næsta fjárhagsári er stórum
hærra en það hefir nokkurntíma
verið áður. í haust reitti þingið
40 miljónir aukalega Wl hlutleys-
T slensk tunga er eins og kunnngt
* er fátæk af orðum yfir ýms
hugtök í nýtísku skíðatækni. Fyr-
ir nokkrum árum var tekið upp
orðið svig fyrir erlenda- orðið
„Slalom“. Hefir það gefist svo
vel, að engurn dettur í hug að nota
annað orð nú orðið.
Lengi hefir vantað orð fyrir
„utforrenn“. Hefir verið notað
„brekkuskrið“, „flugskrið“ og
jafnvel fleiri orð. Nú hefir Skíða-
ráð Reykjavíkur komið sjer sam-
an um nýtt orð fyrir „utforrenn",
en það er brun. „Utforrenn"
táknar það, að skíðamaður rennir
sjer eða brunar niður fjallshlíð,
svo að segja beint af augum.
Það er formaður Skíðaráðs
Reykjavíkur, Steinþór Sigurðsson
magister, sem aðallega hefir hafi
jiorgöngu í því að fá þetta nýja
orð. Hefir hann í því sambandi
rætt við helstu málfræðinga, rit-
höfunda og skíðamenn.
Bráðlega koma út tvær bækur
um skíðaíþróttina. Önnur bókin er
þýðing á bók Sigmund Rund,
„Skispor krysser verden“ og mun
hún fá nafnið „Skíðaslóðir um
víða veröld“. Þetta er skemtilest-
ur, því Sigmund Ruud ritar
þarna endurminningar sínar og
Birgers bróður síns og kemur víða
við, þar sem þeir bræður hafa verið
virkir þátttakendur í öllum merk-
ustu skíðamótum í heimi síðastlið-
in 10—15 ár. Bókin verður prýdd
fjölda ágætra mynda.
Hin skíðabókin verður gefin út
af Skíðaráði Reykjavíkur og verÖ-
ur einskonar handbók fyrir skíða-
fólk, með skíðareglum á íslensku
o. fl. Sú. bók er aðallega ætluð
keppendum. Hefir slíka bók vant-
að mjög tilfinnanlega. Vivax.